Әож 70. (574) Қазақстандағы бұҚаралық АҚпарат қҰралдарының жай-күйі журналистика мамандығының курс студенті Уалханова Алина Асқарқызы
жүктеу/скачать 22.75 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Ғылыми жетекші: Мұхамадиев Т.М. Өскемен қ. С.Аманжолов атындағы ШҚУ Аннотация
|
ӘОЖ 070.1 (574) ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БҰҚАРАЛЫҚ АҚПАРАТ ҚҰРАЛДАРЫНЫҢ ЖАЙ-КҮЙІ Журналистика мамандығының 1 курс студенті Уалханова Алина Асқарқызы Ғылыми жетекші: Мұхамадиев Т.М. Өскемен қ. С.Аманжолов атындағы ШҚУ Аннотация Бұл мақала қазіргі кезеңдегі Қазақстандағы бұқаралық ақпарат құралдарының жай-күйіне арналған. Қазақстанда 8 248 БАҚ тіркелген (2 513 БАҚ белсенді), 212 электронды БАҚ, 2 392 шет мемлекеттердің БАҚ таратылған, KZ доменінде 9 000-нан астам домендік атаулар тіркелген. БАҚ-тың 85 пайызы үкіметтік емес. Елімізде тұратын ұлттар мен ұлыстардың 11 тілінде газет-журналдар шығады, теле-радио бағдарламалары беріледі. Бұқаралық ақпарат құралдары негізгі тілдерден (қазақ және орыс) басқа украин, поляк, неміс, корей, ұйғыр, түрік, дүнген және т.б. Этникалық азшылық БАҚ үкіметтен қаржылық қолдау алады. Қазақстан Республикасы егемендік алып, егемендік алған сәттен бастап бұқаралық ақпарат құралдары саласында түбегейлі өзгерістерді жүзеге асыра бастады және азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын заңнамалық тұрғыдан қамтамасыз етуге ерекше көңіл бөлді. Аннотация Данная статья посвящена современному состоянию СМИ в Казахстане. В Казахстане зарегистрировано 8 248 СМИ (действуют 2 513 СМИ), распространяется 212 электронных СМИ, 2 392 СМИ зарубежных стран, в домене KZ зарегистрировано более 9 000 доменных имен. 85 процентов СМИ являются неправительственными. Газеты и журналы издаются на 11 языках национальностей и народностей, проживающих в нашей стране, транслируются теле- и радиопередачи. Помимо основных языков (казахский и русский), СМИ доступны также на украинском, польском, немецком, корейском, уйгурском, турецком, дунганском и др. СМИ этнических меньшинств получают финансовую поддержку от правительства. С момента обретения независимости Республика Казахстан начала осуществлять коренные изменения в сфере средств массовой информации и уделяла особое внимание обеспечению прав и свобод граждан с законодательной точки зрения. Аnnotation This article is devoted to the current state of the media in Kazakhstan. 8,248 media outlets are registered in Kazakhstan (2,513 media outlets operate), 212 electronic media outlets are distributed, 2,392 foreign media outlets, more than 9,000 domain names are registered in the KZ domain. 85 percent of the media are non-governmental. Newspapers and magazines are published in 11 languages of nationalities and nationalities living in our country, television and radio programs are broadcast. In addition to the main languages (Kazakh and Russian), the media are also available in Ukrainian, Polish, German, Korean, Uyghur, Turkish, Dungan, and others. Ethnic minority media receive financial support from the government. From the moment of gaining independence, the Republic of Kazakhstan began to carry out fundamental changes in the field of mass media and paid special attention to ensuring the rights and freedoms of citizens from a legislative point of view. Түйін сөздер: БАҚ, ақпараттық агенттіктер, телеарна, ақпарат, жарнама. БАҚ – бұл сөздің кең мағынасында білімді өндіру және тарату қызметі болып табылатын салыстырмалы түрде жаңа әлеуметтік институт. БАҚ жеке бизнес құрылымдарының конгломерациясы болып табылады; бұл әлеуметтік қызметтің ерекше түрі; бұқаралық ақпарат құралдарының негізгі міндеті – белгілі бір көзқарастарды, көзқарастарды және ұстанымдарды ұсынудың бір түрін жүзеге асыру; Бұқаралық ақпарат құралдары тиісті құқықтық нормалардың, оның ішінде олардың шаруашылық қызметіне қатысты нормативтік актілердің өнімі болып табылады; БАҚ маңызды әлеуметтік міндеттерді атқаратын әлеуметтік институт, бірақ ол сонымен қатар, қаласаңыз, жарнаманы таратудың кейбір құралы болып табылады. Бұқаралық ақпарат құралдары аудиторияға бағытталған коммуникацияның барлық түрлерінің жалпы атауы. Бұған дәстүрлі түрде газеттер, журналдар, фильмдер, радио, теледидар, танымал әдебиет пен музыка, ал соңғы екі онжылдықта жаңа электронды БАҚ, соның ішінде интернет кіреді. Қазақстан Республикасы егемендік алған сәттен бастап бұқаралық ақпарат құралдары саласында түбегейлі өзгерістерді жүзеге асыра бастады және азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын заңнамалық тұрғыдан қамтамасыз етуге ерекше көңіл бөлді. Бұл ең алдымен, дамыған, ұйымдық жағынан күшті және еркін БАҚ болуы демократиялық қоғамның негізгі көрсеткіштерінің бірі екенін түсінуден туындап отыр. Қазақстандық заңнамаға сәйкес, БАҚ қызметіне араласуға, егер ол заңға қайшы келмейтін болса, тыйым салынады және ел Конституциясы цензураға тікелей тыйым салады. Қазақстандағы ақпарат нарығының дамуын сипаттай отырып, оның тәуелсіздік алған кезінен бастап бірнеше шартты кезеңдерді бөліп көрсетуге болады. Бірінші кезең – посткеңестік, БАҚ-қа мемлекеттік монополияның артықшылығы (1992 жылға дейін), бұл кезде тәуелсіз БАҚ іс жүзінде болмаған. Екінші кезең – қалыптасу және өсу кезеңі (1992 1996), мемлекеттің ақпараттық кеңістіктегі сөзсіз үстемдіктен белгілі бір дәрежеде шығуы және мемлекеттік емес (жеке, корпоративтік және т.б.) БАҚ-тың қарқынды дамуы, жалпы сандағы мемлекеттік БАҚ үлесінің қысқаруы. Үшінші кезең БАҚ нарығындағы сапалық және сандық өзгерістермен, бұрынғы мемлекеттік БАҚ-тарды, полиграфиялық кәсіпорындарды жаппай жекешелендірумен, БАҚ-ты мемлекеттік қаржыландыру мен субсидиялаудан мемлекеттік ақпараттық саясатты мемлекеттік тапсырысқа көшумен сипатталатын либералды кезең. Отандық ақпараттық кеңістікті дамытудың бұл кезеңі 1996-1997 жылдардан басталды. Бүгінгі таңда Қазақстанның ақпараттық нарығы тұрақты өсу кезеңіне өтті деп айтуға болады. Елімізде қазірдің өзінде біршама мықты БАҚ-тардың, ақпараттық медиахолдингтердің болуы – жүргізіліп жатқан әлеуметтік-экономикалық және демократиялық реформалардың жетістіктерінің бірі. Қазақстанда еліміздің Конституциясы сөз бен шығармашылық еркіндігіне кепілдік береді, цензураға тыйым салынады, әркімнің заңмен тыйым салынбаған кез келген жолмен ақпарат алуға және таратуға құқығы бар. Дегенмен, халықаралық тәжірибеде қабылданған шектеулер де бар. Қазақстан Республикасы Конституциясының 20-бабының 3-тармағы конституциялық құрылысты күш қолдану арқылы өзгертуді, Республиканың тұтастығын бұзуды, мемлекеттің қауіпсіздігіне нұқсан келтіруді, соғыс, әлеуметтік, нәсілдік, ұлттық , діни, таптық және рулық басымдық, сонымен қатар қатыгездік пен зорлық-зомбылық культі. Бұл бостандықтар, құқықтар мен шектеулер «Бұқаралық ақпарат құралдары туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 2-бабында да көрсетілген. Азаматтардың ақпарат алу құқықтары мен бостандықтарын жүзеге асырудың маңызды құралдарының бірі – бұқаралық ақпарат құралдары. Соңғы жылдары Қазақстанда бұқаралық ақпарат құралдарының қызметі саласында түбегейлі қайта құрулар жүргізілді. БАҚ саласын мемлекетсіздендіру жүзеге асырылды, соның нәтижесінде бүгінгі таңда БАҚ-тың 80%-дан астамы мемлекеттік емес. Либерализация мен нарықтық реформалар БАҚ-тың сандық және сапалық өсуіне әкелді. Қазақстан бүгінде бұқаралық ақпарат құралдарының даму қарқыны бойынша Орталық Азия мен Закавказье елдерінің көпшілігінен алда келеді. Қазақстанның медиа-инфрақұрылымды дамытудағы көшбасшылығын елімізде жыл сайынғы Еуразиялық медиа форумның өтуі дәлелдейді. Қазақстанда 8 248 БАҚ тіркелген (2 513 БАҚ белсенді), 212 электронды БАҚ, 2 392 шет мемлекеттердің БАҚ таратылған, KZ доменінде 9 000-нан астам домендік атаулар тіркелген. БАҚ-тың 85 пайызы үкіметтік емес. Елімізде тұратын ұлттар мен ұлыстардың 11 тілінде газет-журналдар шығады, теле-радио бағдарламалары беріледі. Бұқаралық ақпарат құралдары негізгі тілдерден (қазақ және орыс) басқа украин, поляк, неміс, корей, ұйғыр, түрік, дүнген және т.б. Этникалық азшылық БАҚ үкіметтен қаржылық қолдау алады. Қазақстанда интернет пен кабельдік телевидение қарқынды дамып келеді. Ақпараттық нарықта заманауи ақпараттық технологиялар кеңінен қолданылады. Ұлттық телерадиостанциялар ұлттық спутниктік жүйе арқылы таратылады. 2002 жылы CaspioNet (Eutelsat операторы) спутниктік арнасы құрылды. BBC, CNN, Deutsche Welle, «Азаттық» радиосы, Польшаның «Полония» арнасы, ресейлік және басқа да теле-радио арналарының бағдарламалары республика бойынша кабельдік және спутниктік арналар арқылы таратылады. Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінде әлемнің 20 елінен 150-ден астам шетелдік БАҚ өкілдері, соның ішінде BBC, Associated Press, Interfax, France Press, Reuters, ИТАР-ТАСС сияқты ірі ақпараттық агенттіктер аккредиттелген. Түрлі тақырыптар, басылымдар мен тілдер БАҚ-тың қарқынды дамуына ықпал етеді. Қазақстан журналистерінің конгресі, Қазақстан Журналистер одағы, Қазақстан телерадио хабарларын таратушылар қауымдастығы, халықаралық ұйымдардың өкілдіктері сияқты журналистердің құқықтарын қорғау жөніндегі қоғамдық бірлестіктер: ЕҚЫҰ, Адам істері жөніндегі халықаралық бюро. Елімізде Rights, Internews network, «Әділ сөз» және т.б. жемісті жұмыс жасауда. Қазіргі таңда қарқынды дамып отырған интернет журналистиканың жай-күйіне тереңірек тоқталайын. Еліміздегі жедел ақпарат кеңістігінде бәсекеге бірнеше ақпарат агенттігінің арасында жүріп жатыр. Ақпарат агенттігінің тілшісі газет журналисі секілді оқиғаны қорытып, пікір қосып жаза алмайды. Олар үшін ең маңыздысы жаңалықты бірінші болып беру. Шапшаңдық пен сауаттылық, зеректік бірінші орында тұрады. Ақпарат агенттіктеріне төнген қауіп – кез келген адамның жаңалықтың алдын орап, Twitter, Instagram немесе Facebook секілді әлеуметтік желілер арқылы түрлі видео, фото, мәтін түрінде материал бере алады. Осыдан кейін талап оданда күшеймек. Ақпараттың қызықты, маңызды деген жерін бірден агенттіктің интернеттегі желісіне кешіктірмей салу керек. Қоғамдағы соңғы жылдары болып жатқан саяси-экономикалық өзгерiстерге байланысты БАҚ -ның журналистиканың мәнi, маңызы, қоғамдағы орны қызметерімен, принциптерiне жаңа көзқарастар қалыптасқаннын ескеру қажет. Пiкiрлер мен ойлардың сан алуандығы мақсат, талап, пiкiр қайшылығы, саяси және әлеуметтiк әр түрлi бағыт ұстанған ақпарат құралдарының маңызы артып отыр. ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР: 1.Черных А. Қазіргі заманғы БАҚ әлемі.М .: «Территория Болашақ» баспасы, 2007. («Александр Погорельский университетінің кітапханасы» сериясы). – 312 б. 2.БАҚ. Кіріспе: Гуманитарлық-әлеуметтік мамандықтар (020000) және «Қоғамдық байланыс» (350400) және «Жарнама» (350700) мамандықтары бойынша оқитын жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы \ Под. ред. А.Бриггс, П.Кобли; Пер. ағылшын тілінен. (Ю.В. Никуличева). - 2-ші басылым. – М.: Бірлік Дана, 2005. – 550 б. (Шетел оқулығы сериясы). 3.Телевизиялық жаңалықтар қызметі: 030601 «Журналистика» мамандығы бойынша ЖОО студенттеріне арналған оқу құралы \В.Л.Звик - М .: Бірлік-Дана, 2008. 319 б. – (Бұқаралық ақпарат құралдарының білім беру сериясы). 4.Қазақстан Республикасының Конституциясы, «БАҚ туралы» ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЗАҢЫ 23.06.99 ж., өзгертулер мен толықтырулар енгізілді 05.03.01. 5. “БАҚ дегеніміз – мемлекеттік идеология құралы”. Сәуле Саматқызы, 03.12.2010 ж. 6. Қазақстан журналистерінің тәжірибесінен. Тәжірибелік нұсқаулық. – Алматы, 2008 7. Қисымов С. Журналистиканың функциялары мен принциптерiне жаңаша көзқарас. ҚазМУ хабаршысы: Жур. Сер. 1999 жүктеу/скачать 22.75 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|