«Гигиена-1, дене шынықтыру және валеология» кафедрасы

051102 «Қоғамдық денсаулық сақтау»

051103 «Фармация»

5В110400 «Медициналық- профилактикалық іс»

Әдістемелік өңдеу кафедра мәжілісінде талқыланды.

Кафедра меңгерушісі м.ғ.к., доцент____________ Долтаева Б.З.

№1
1. Тақырыбы: Экологияға кіріспе.

2.Мақсаты: студенттерді экологияның іргелі негіздерімен, ағзалардағы ара-қатынастардың жалпы заңдылықтарымен және олардың табиғи жағдайдағы орта қауымдастығымен таныстыру.
3.Тапсырма:

1.Экология анықтамасы. Экология пәні, міндеттері және зерттеу нысандары.

2.Қысқаша даму тарихы. Экологияның қалыптасуындағы А. Гумбольдт, Ж. Ламарк, К. Линеи, К.Ф. Рулье, Ч. Дарвин, Э. Геккель, А. Тэнсли, В.В. Докучаев, В.И. Вернадскийдің ролі.

3.XX жүзжылдықтағы көрнекті ғалымдар В.Н. Сукачев, Г. Одум және Ю. Одум, Н.Ф. Реймерс, Б. Небел, Б. Коммонер және т.б. Қазақстандағы экологияның дамуы.

1.Асқарова Ұ.Б Экология және қоршаған ортаны қорғау - Алматы 2007

2.Кенесариев Ү.И., Жақашов Н.Ж. Экология және халық денсаулығы. Алматы , 2003ж.

3.Оспанова Г.С., Бозшатаева Г.Т. Экология. Оқулық. -Алматы, 2002.

4.Колумбаева С.Ж., Білдебаева Р.М. Жалпы экология. Алматы, «Қазақ университеті», 2006.

5.Жамалбеков Е.Ү., Білдебаева Р.М. Жалпы топырақтану жəне топырақ географиясы мен экологиясы. Алматы, Қазақ университеті, 2000.

6.Экологиялық Білім туралы концепциясы ҚР. Астана, 2002.

7.Экологиялық қауіпсіздік концепциясы ҚР. Астана, 2002.

8. Экологиялық кодекс ҚР, Астана 2007 г.
8. Бақылау сұрақтары:

1.Схема түрінде казіргі кездегі экологияның құрылымын сызу.

2.«Экология» сөзімен байланысқан сөйлемдер жиі кездестіресіңдер экологиялық білім, экологиялық мәселелер, экологиялық саясат, экологиялық апат, экологиялық кризис, экологиялық транспорт, өндірісті экологизациялау. «Экология» термині нені білдіреді? Осы келтірілген түсініктердің мазмұнын қалай түсінесіздер? Немен байланысты пайда болған?

3.Жалпы экологияны оқытудың міндеттері:

а/ биосфера және әртүрлі табиғи экожүйелердің заңдылықтарын ашу;

б/ биологиялық түр ретінде адам эволюциясының оқытудың ерекшеліктері;

в/ коршаған орта мен адамдар бірлестігі арасындағы қарым-қатынас,

г/ коршаған ортаға өндірістік әрекет етудің тікелей және жанама әсері;

д/ табиғи жүйелері басқарудың әдістерін өңдеу.
4.Кестені толтырыңыздар:

Оқытудың міндеттері
Жалпы Экология	Қолданбалы экология	Әлеуметтік экология	Адам экологиясы

№2

1. 
   Қазақстандағы экологияның дамуына үлес қосқан ғалымдар Н.С.Сарыбеков, Ә.С.Бейсенова, Ү.И.Кенесариев., Н.Ж. Жақашов және т.б.
   
2. 
   Казақстан Республикасындағы экологиялық білім және тәрбие беру жағдайы.
   
3. 
   Экологияның медицина, биология және басқа ғылымдармен байланысы.
   

1.Асқарова Ұ.Б Экология және қоршаған ортаны қорғау - Алматы 2007

2.Кенесариев Ү.И., Жақашов Н.Ж. Экология және халық денсаулығы. Алматы , 2003ж.

3.Оспанова Г.С., Бозшатаева Г.Т. Экология. Оқулық. -Алматы, 2002.

4.Колумбаева С.Ж., Білдебаева Р.М. Жалпы экология. Алматы, «Қазақ университеті», 2006.

5.Жамалбеков Е.Ү., Білдебаева Р.М. Жалпы топырақтану жəне топырақ географиясы мен экологиясы. Алматы, Қазақ университеті, 2000.

6.Экологиялық Білім туралы концепциясы ҚР. Астана, 2002.

7.Экологиялық қауіпсіздік концепциясы ҚР. Астана, 2002.

8. Экологиялық кодекс ҚР, Астана 2007 г.
8. Бақылау сұрақтары:

1. Н.С.Сарыбеков қандай зерттеу жұмыстарын жұргізді?

2.Ә.С.Бейсенованың экологиялық білім және тәрбие беру тұжырымдамасының аспектілерін атаңыз?

3. Қазақстанның экологиялық мәселелерін айтыныз?

4. Оңтүстік Қазақстан облысындағы экологиялық жағдай қандай?

№3

1. 
   Биосфера жаһанды экожүйе ретінде. «Биосфера» түсінігі, оның қүрамы және шегі.
   
2. 
   В.И. Вернадскийдің атомның биогенді миграция заңы.
   
3. 
   Тірі зат және оның қасиеті. Орта түзуші функциялары: энергетикалық, газды, концентрациялы, деструктивті, транспортты, ортатүзуші, ақпараттық.
   

1.Асқарова Ұ.Б Экология және қоршаған ортаны қорғау - Алматы 2007

2.Кенесариев Ү.И., Жақашов Н.Ж. Экология және халық денсаулығы. Алматы , 2003ж.

3.Оспанова Г.С., Бозшатаева Г.Т. Экология. Оқулық. -Алматы, 2002.

4.Колумбаева С.Ж., Білдебаева Р.М. Жалпы экология. Алматы, «Қазақ университеті», 2006.

5.Жамалбеков Е.Ү., Білдебаева Р.М. Жалпы топырақтану жəне топырақ географиясы мен экологиясы. Алматы, Қазақ университеті, 2000.

6.Экологиялық Білім туралы концепциясы ҚР. Астана, 2002.

7.Экологиялық қауіпсіздік концепциясы ҚР. Астана, 2002.

8. Экологиялық кодекс ҚР, Астана 2007 г.
8. Бақылау сұрақтары:

1. Биосфераның анықтамасы.

2. Биосфераның шекараларын атаңыз?

3. Тірі заттардың таралу шекарасын атаңыздар?

4. Биогеохимиялық циклдар дегеніміз не?

5. Үлкен айналым (геологиялық) қалай жүреді?

6. Азот айналы қалай жүреді?Көміртек айналы қалай жүреді?

7. Оттегі айналымының маңызы?

8. Фосфор мен күкірт айналымының маңызы?
№4
1.Тақырыбы: Экожүйелердің негізгі энергетикалық типтері және олардың ерекшеліктері.

2.Мақсаты: тірі ағзалардың, əртүрлі деңгейде ұйымдастырылған экожүйелердің, бүкіл биосфераның қызмет атқаруының негізгі заңдылықтарын жəне олардың тұрақтылығын оқып-білу.

3.Тапсырма:

1. Экологиялық жүйелердің жіктелуі.

2. Экожүйелердің энергетикалық айналымы.

3. Экожүйедегі зат айналымы.

1.Асқарова Ұ.Б Экология және қоршаған ортаны қорғау - Алматы 2007

2.Кенесариев Ү.И., Жақашов Н.Ж. Экология және халық денсаулығы. Алматы , 2003ж.

3.Оспанова Г.С., Бозшатаева Г.Т. Экология. Оқулық. -Алматы, 2002.

4.Колумбаева С.Ж., Білдебаева Р.М. Жалпы экология. Алматы, «Қазақ университеті», 2006.

5.Жамалбеков Е.Ү., Білдебаева Р.М. Жалпы топырақтану жəне топырақ географиясы мен экологиясы. Алматы, Қазақ университеті, 2000.

6.Экологиялық Білім туралы концепциясы ҚР. Астана, 2002.

7.Экологиялық қауіпсіздік концепциясы ҚР. Астана, 2002.

8. Экологиялық кодекс ҚР, Астана 2007 г.
8. Бақылау сұрақтары:

Экожұйенің анықтамасы.

2.Экожүйелерде зат және энегрия алмасу қалай жүреді?

3.Экологиялық пирамида дегеніміз не?

4.Продуценттер дегеніміз не?

5.Консументтер дегеніміз не?

6.Редуценнтер дегеніміз не?

7.Экологиялық сукцессия дегеніміз не?

8.Қоректік тізбектер дегеніміз не?

№5

1. Ноосфера биосфераның жоғарғы эволюция сатысы ретінде.

2. Ноосфера туралы В.И.Вернадскидің ілімімен танысу.
4.Орындау түрі: Реферат, презентация, тақырып бойынша глоссарий, сөзжұмбақ, тест сұрақтарын құрастыру
5.CӨЖ-ді орындау және бағалау критерилері: Қосымша №1.2

6.Тапсыру мерзімдері: 5- апта
7. Әдебиет:

1.Асқарова Ұ.Б Экология және қоршаған ортаны қорғау - Алматы 2007

2.Кенесариев Ү.И., Жақашов Н.Ж. Экология және халық денсаулығы. Алматы , 2003ж.

3.Оспанова Г.С., Бозшатаева Г.Т. Экология. Оқулық. -Алматы, 2002.

4.Колумбаева С.Ж., Білдебаева Р.М. Жалпы экология. Алматы, «Қазақ университеті», 2006.

5.Жамалбеков Е.Ү., Білдебаева Р.М. Жалпы топырақтану жəне топырақ географиясы мен экологиясы. Алматы, Қазақ университеті, 2000.

6.Экологиялық Білім туралы концепциясы ҚР. Астана, 2002.

7.Экологиялық қауіпсіздік концепциясы ҚР. Астана, 2002.

8. Экологиялық кодекс ҚР, Астана 2007 г.
8. Бақылау сұрақтары:
1. Ноосфера дегеніміз не? Неге бұндай түсінік қалыптасты?

2. Коэволюция дегеніміз не?

3.Табиғи орта мен адамзат қоғамының коэволюция нәтижесінде ноосфераның пайда болуы мүмкін бе?
№6
1. Тақырыбы: Биосфералық үрдістердегі адам орны. Адамды қоршаған ортасы және өзіне тән ерекшеліктері.

2.Мақсаты: биосфералық үрдістердегі адам орны туралы оқу және қоршаған ортаға антропогендік әсерлердің салдарын көруді үйрету.

3.Тапсырма:

1. 
   Адам экологиясының құрамы және зерттеу нысандары, жалпы экологиямен байланысы.
   
2. 
   Адам биоәлеуметтік түр ретінде.
   
3. 
   Адамның эволюциялық ерекшеліктері биологиялық түр ретінде.
   
4. 
   Адамды қоршаған ортаның қосылыстары: меншікті табиғи орта, адаммен пайда болған табиғи орта, адаммен құралған жасанды орта, әлеуметтік орта.
   

1.Асқарова Ұ.Б Экология және қоршаған ортаны қорғау - Алматы 2007

2.Кенесариев Ү.И., Жақашов Н.Ж. Экология және халық денсаулығы. Алматы , 2003ж.

3.Оспанова Г.С., Бозшатаева Г.Т. Экология. Оқулық. -Алматы, 2002.

4.Колумбаева С.Ж., Білдебаева Р.М. Жалпы экология. Алматы, «Қазақ университеті», 2006.

5.Жамалбеков Е.Ү., Білдебаева Р.М. Жалпы топырақтану жəне топырақ географиясы мен экологиясы. Алматы, Қазақ университеті, 2000.

6.Экологиялық Білім туралы концепциясы ҚР. Астана, 2002.

7.Экологиялық қауіпсіздік концепциясы ҚР. Астана, 2002.

8. Экологиялық кодекс ҚР, Астана 2007 г.
8. Бақылау сұрақтары:

1. 
   Адамға кері әсер ететін қоршаған орта факторларын атаңыз?
   
2. 
   Қысқа уақыт аралығында өтетін және негізгі функционалды табиғаты бар бейімделушіліктер қалай аталады?
   
3. 
   Популяцияның репродуктивті мүмкіндіктері қандай факторларға тәуелді?
   
4. 
   Адамның «экологиялық қоймасы» дегеніміз не?
   
5. 
   Популяцияның «биотикалық потенциалы» дегеніміз не?
   

6. 
   Кестені толтырыңыз:
   

№7

1. Қоршаған ортаның антропогендік физикалық факторлары және адам денсаулығына әсері.

2. Қоршаған ортаның антропогендік химиялық факторлары және адам денсаулығына әсері.

3. Қоршаған ортаның антропогендік биологиялық факторлары және адам денсаулығына әсері.

4. Қазақстанның жекелеген аймақтар мысалында қоршаған ортаның физикалық, химиялық және биологиялық факторларының адам денсаулығына әсері.

4.Орындау түрі: Реферат, презентация, тақырып бойынша глоссарий, сөзжұмбақ, тест сұрақтарын құрастыру
5.CӨЖ-ді орындау және бағалау критерилері: Қосымша №1.2

6.Тапсыру мерзімдері: 6- апта
7. Әдебиет:

1.Асқарова Ұ.Б Экология және қоршаған ортаны қорғау - Алматы 2007

2.Кенесариев Ү.И., Жақашов Н.Ж. Экология және халық денсаулығы. Алматы , 2003ж.

3.Оспанова Г.С., Бозшатаева Г.Т. Экология. Оқулық. -Алматы, 2002.

4.Колумбаева С.Ж., Білдебаева Р.М. Жалпы экология. Алматы, «Қазақ университеті», 2006.

5.Жамалбеков Е.Ү., Білдебаева Р.М. Жалпы топырақтану жəне топырақ географиясы мен экологиясы. Алматы, Қазақ университеті, 2000.

6.Экологиялық Білім туралы концепциясы ҚР. Астана, 2002.

7.Экологиялық қауіпсіздік концепциясы ҚР. Астана, 2002.

8. Экологиялық кодекс ҚР, Астана 2007 г.
8. Бақылау сұрақтары:

Химиялық факторлар дегеніміз не?

2.Физикалық факторларға не жатады?

3.Биологиялық факторларға не жатады?

№8
1.Тақырыбы: Атмосфералық ауа ластануының экологиялық мәселелері

2.Мақсаты: атмосфералық ауаның экологиялық мәселелерін, оны қорғау шараларын оқыту.
3.Тапсырма:

1. Атмосфера – биосфера элементі, маңызды қасиеттері.

2. Атмосфералық ауаның табиғи және жасанды ластануы.

3.Ғаламдық атмосфералық ластанудың экологиялық зардаптары. Жылулық эффект мәселесі. «Қышқыл жаңбыр», оның болу себебі.

4. Озон тесігінің пайда болу себебі.

5. Атмосфералық ауаны қорғау бойынша шаралар.

1.Асқарова Ұ.Б Экология және қоршаған ортаны қорғау - Алматы 2007

2.Кенесариев Ү.И., Жақашов Н.Ж. Экология және халық денсаулығы. Алматы , 2003ж.

3.Оспанова Г.С., Бозшатаева Г.Т. Экология. Оқулық. -Алматы, 2002.

4.Колумбаева С.Ж., Білдебаева Р.М. Жалпы экология. Алматы, «Қазақ университеті», 2006.

5.Жамалбеков Е.Ү., Білдебаева Р.М. Жалпы топырақтану жəне топырақ географиясы мен экологиясы. Алматы, Қазақ университеті, 2000.

6.Экологиялық Білім туралы концепциясы ҚР. Астана, 2002.

7.Экологиялық қауіпсіздік концепциясы ҚР. Астана, 2002.

8. Экологиялық кодекс ҚР, Астана 2007 г.
8. Бақылау сұрақтары:

1. Атмосфералық ауа құрамында қандай газ қоспалары бар?

2. Атмосфера қандай қабаттардан тұрады?

3. Озон қабатының маңызы.

4. Фреон дегеніміз не?

5. Жылулық эффект дегеніміз не? Парникті газдарды атаңыз?

6. Қышқыл жаңбыр пайда болуының себептері.

7. Тұманды түтін түрлерін атаңыз.

№9
1.Тақырыбы: Су ластануының қоршаған ортаға әсері.
2.Мақсаты: су ресурстарының экологиялық мәселелерін, оларды қорғау шараларын оқу.
3.Тапсырма:

1. 
   Гидросфера биосфера элементі және табиғи ресурс ретінде.
   
2. 
   Ылғал айналым реттеудегі экожүйе ролі.
   
3. 
   Жердің су ресурстары. Тұщы сулардың қоры олардың кұрлымы, әртүрлі су көздеріндегі жаңару жылдамдығы.
   
4. 
   Судың адамның шаруашлық іс әрекетіндегі маңызы.
   
5. 
   Гидросфераның негізгі экологиялық мөселелері. Судың таусылу мәселелері немесе мөлшерінің азаюы және сулардың ластану мәселелері және сапасының азғындауы.
   

1.Асқарова Ұ.Б Экология және қоршаған ортаны қорғау - Алматы 2007

2.Кенесариев Ү.И., Жақашов Н.Ж. Экология және халық денсаулығы. Алматы , 2003ж.

3.Оспанова Г.С., Бозшатаева Г.Т. Экология. Оқулық. -Алматы, 2002.

4.Колумбаева С.Ж., Білдебаева Р.М. Жалпы экология. Алматы, «Қазақ университеті», 2006.

5.Жамалбеков Е.Ү., Білдебаева Р.М. Жалпы топырақтану жəне топырақ географиясы мен экологиясы. Алматы, Қазақ университеті, 2000.

6.Экологиялық Білім туралы концепциясы ҚР. Астана, 2002.

7.Экологиялық қауіпсіздік концепциясы ҚР. Астана, 2002.

8. Экологиялық кодекс ҚР, Астана 2007 г.
8. Бақылау сұрақтары:

1. 
   Су қабаты қалай аталады?
   
2. 
   Судың қасиеттері.
   
3. 
   Сублимация дегеніміз не?
   
4. 
   Адам денесіндегі судың мөлшері.
   
5. 
   Криосфера дегеніміз не?
   
6. 
   Эвтрофикация дегеніміз не? себебі және салдары.
   

№10

1. Топыраққа антропогендік әсер ету: топырақ жамылғысының бұзылуы және ластануы.

2. Топырақтың жел және су эрозиясы.

3. Қазақстанның топырақ жамылғысының жағдайы. Қазақстанның жекеленген аймақтарындағы топырақ деградациясының себептері.

1.Асқарова Ұ.Б Экология және қоршаған ортаны қорғау - Алматы 2007

2.Кенесариев Ү.И., Жақашов Н.Ж. Экология және халық денсаулығы. Алматы , 2003ж.

3.Оспанова Г.С., Бозшатаева Г.Т. Экология. Оқулық. -Алматы, 2002.

4.Колумбаева С.Ж., Білдебаева Р.М. Жалпы экология. Алматы, «Қазақ университеті», 2006.

5.Жамалбеков Е.Ү., Білдебаева Р.М. Жалпы топырақтану жəне топырақ географиясы мен экологиясы. Алматы, Қазақ университеті, 2000.

6.Экологиялық Білім туралы концепциясы ҚР. Астана, 2002.

7.Экологиялық қауіпсіздік концепциясы ҚР. Астана, 2002.

8. Экологиялық кодекс ҚР, Астана 2007 г.
8. Бақылау сұрақтары:

1. 
   Литосфераның экологиялық функциясы неде?
   
2. 
   Топырақтың адам өміріндегі маңызы?
   
3. 
   Гумус дегеніміз не?
   
4. 
   Топырақтың деградациясы дегеніміз не?
   
5. 
   Топырақ деградациясының негізгі факторлары?
   
6. 
   Эрозия дегеніміз не?
   

№11

1. 
   Өсімдіктер мен жануарлар әлеміне антропогендік әсерлер.
   
2. 
   Орман экологиялық жүйе ретінде.
   
3. 
   Жердің ормандық қоры. Қазақстан Республикасында - ормандардың орналасуы мен жалпы көлемі.
   

1.Асқарова Ұ.Б Экология және қоршаған ортаны қорғау - Алматы 2007

2.Кенесариев Ү.И., Жақашов Н.Ж. Экология және халық денсаулығы. Алматы , 2003ж.

3.Оспанова Г.С., Бозшатаева Г.Т. Экология. Оқулық. -Алматы, 2002.

4.Колумбаева С.Ж., Білдебаева Р.М. Жалпы экология. Алматы, «Қазақ университеті», 2006.

5.Жамалбеков Е.Ү., Білдебаева Р.М. Жалпы топырақтану жəне топырақ географиясы мен экологиясы. Алматы, Қазақ университеті, 2000.

6.Экологиялық Білім туралы концепциясы ҚР. Астана, 2002.

7.Экологиялық қауіпсіздік концепциясы ҚР. Астана, 2002.

8. Экологиялық кодекс ҚР, Астана 2007 г.
8. Бақылау сұрақтары:

1.Өсімдіктер мен жануарлар әлеміне антропогендік әсерлер.

2.Орман экологиялық жүйе ретінде.

3.Жердің ормандық қоры. Қазақстан Республикасында - ормандардың орналасуы мен жалпы көлемі.

4.Орманның негізгі экологиялық функциялары: ауа тазалаушы, климат-және ауа-райын ретеуші, су сапасы мен су режиміне әсері, топырақты бұзылудан қорғау, рекреациалық қызметі.

5. Орманның түрі мен масштабына адамның әсері.

6. Атмосфералық ластанудың орманға әсері. Химиялық байланыстардың жойып жіберу әсері.

№12

1.Жануарлардың негізгі экологиялық функциясы - биотикалық зат және энергия айналымына қатысы.

2.Жануарлар әлеміне антропогендік әсерлері және олардың салдары

3.Фауна және флораның әр түрлілігі.

4.Дәрілік өсімдіктердің қоры. Қазақстандағы биоресурстардың экологиялық мәселелері.
4.Орындау түрі: Реферат, презентация, тақырып бойынша глоссарий, сөзжұмбақ, тест сұрақтарын құрастыру
5.CӨЖ-ді орындау және бағалау критерилері: Қосымша №1.2

6.Тапсыру мерзімдері: 9- апта