Ғылыми жобаның бағыты: Математика және экология арасындағы пәнаралық байланыс Ғылыми жобаның мақсаты: «Математика және экология»
жүктеу/скачать 37.87 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 2.2. Табиғатты тану, табиғатта болатын экологиялық аппат түрлері
| 2.1. Экология ғылымының дамуы
Экология ғылымы жедел дамып, көптеген жаңа салалары пайда бола бастады. IX-шы ғасырдың аяғымен XX-шы ғасырдың басында ғалымдар негізінен жекеленген факторлардың, әсіресе климаттық факторлардың организмдердің кең таралуы мен сан динамикасына әсерін зерттеген болатын. ХХ-шы ғасырдың басында Экология жеке ғылым болып таныла бастады, ал «Экологияның алтын ғасыры» аталған 20-шы 40-шы жылдары популяциялар мен қауымдастықтарды зерттеудің басты бағыттары айқындалып, Экология ғылымының негізгі ережелері мен заңдылықтары айқындала бастады. 2.2. Табиғатты тану, табиғатта болатын экологиялық аппат түрлері Табиғат - тіршілік көзі болып табылады. Оның әрбір өзгеруі адам өмірінде үлкен әсер етеді. Табиғат анамыз болмаса осы ғаламда өмір сүру мүмкін емес еді. Табиғаттағы тірі ағза – өсімдік болса, оның өсіп- өнуі үшін су қажет. Мысалы, 1 кг бидай ұнын өсіру үшін -1200 л, 1 кг картоп өсіру үшін 300 л қажет, ал, 1 кг қарбыздан 20 грамм құрғақ зат алынады, ол 98℅судан тұрады. Бұл өсімдік құрамында 85-95 пайызға дейін су болатынын дәлелдеп отыр. Өсімдіктер адам өмірінде маңызды рөл атқарады. Олар бізге оттегін бөліп, көмірқышқыл газын өздеріне сіңіреді. Ыстықта адамға сая болады. Өсімдіктер мен жемістер, көкөністер адамға азық көзі. Жасыл өсімдіктер – табиғаттың маңызды бір бөлігі. Сондықтанда жер бетіндегі барлық тіршілік иесі үшін өсімдіктердің маңызы зор. Қысқаша айтқанда өсімдік қоректендіреді киіндіреді, баспана бола алады. Жануарлар дүниесі өсімдіктердің көбейіп, таралуына, өсіп- дамуына, жеміс беруіне әсер етеді. Жыл мезгілдерінің өзгеруі де, табиғатты одан әрі әсерлете түседі. Әр жыл мезгілі әр алуан. Төрт жыл мезгілі бізге төрт түрлі ғажайып күә сыйлап отырады. Таудан сарқырап аққан бұлақтың айналасынан өксіген оттай жанған жануарларды көру бір керемет көрініс емеспе?! Бау- бақшада өскен жеміс- жидектердің иісі мұрын жарады. Жайқалып өскен гүлдер құлпырып өз кереметтілігін тартады. Аспаннан күннің көзі түскенде, жердің беті қуанып қыбырлай бастайды. Көлдер қойнын ашса қаңқылдап оған құстар келеді. Адам- табиғаттың ажырамас бөлігі болып табылады. Табиғат пен адам қатар ұғым. Адам табиғатсыз өмір сүруі мүмкін емес. Табиғат - тіршілік көзі болып табылады. Оның әрбір өзгеруі адам өмірінде үлкен әсер етеді. Табиғат анамыз болмаса осы ғаламда өмір сүру мүмкін емес еді. Табиғаттағы тірі ағза –өсімдік болса, оның өсіп- өнуі үшін су қажет. Мысалы, 1 кг бидай ұнын өсіру үшін -1200 л, 1 кг картоп өсіру үшін 300 л қажет, ал, 1 кг қарбыздан 20 грамм құрғақ зат алынады, ол 98℅судан тұрады. Бұл өсімдік құрамында 85-95 пайызға дейін су болатынын дәлелдеп отыр. Өсімдіктер адам өмірінде маңызды рөл атқарады. Олар бізге оттегін бөліп, көмірқышқыл газын өздеріне сіңіреді. Ыстықта адамға сая болады. Өсімдіктер мен жемістер, көкөністер адамға азық көзі. Жасыл өсімдіктер – табиғаттың маңызды бір бөлігі. Сондықтанда жер бетіндегі барлық тіршілік иесі үшін өсімдіктердің маңызы зор. Қысқаша айтқанда өсімдік қоректендіреді киіндіреді, баспана бола алады. Бізді қоршаған орта, жан-жануарлар дүниесі мен өсімдіктер әлемі, жер мен ай, күн мен алыстағы жұлдыздар- осылардың барлығы да табиғат деген ауқымды ұғымды білдіріп отыр. Адамзат табиғат анамыздың ажырамас бір бөлігі. Сондықтан да халқымызда «Жер-Ана» деген егіз ұғым қалыптасқан. Жер бетін өз анасындай, анасын күндей қастерлеген. «Жер шоқтығы - Көкшетау», «Жер жаннаты-Жетісу» деп, ата-бабаларымыз туған жерге, табиғат анамызға деген ыстық махаббатын ерекше жеткізіп отырған. Табиғат апаттары: Жер сілкіну, жер сілкінісі (араб тілінен алған ескірген сөз, зілзала араб زلزال ), - жер асты дүмпуі күштерінің әсерінен болатын жердің беткі қыртысының тербелуі. Жер сілкінісін сейсмология ғылымы зерттейді. Оның туындауына байланысты өзгерген құбылыстарды сейсмикалық құбылыстар деп атайды. Цунами (жапон 津波)- мұхит түбіндегі жер сілкінуден пайда болған сұрапыл толқындардың бірі. Биіктігі ашық мұхитта 1 м аспайды, құрлықтар мен шығанақтарда 50 метрге дейін барады. Толқынның таралу жылдамдығы 400-800 км/сағатқа дейін жетеді. Мысалы, адамзат тарихындағы Цунамимен байланысты ең ірі апат – 2005 жылы. Оңтүстік Шығыс Азияда болған болатын. жүктеу/скачать 37.87 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|