Географиялық карталардың жіктелуі



Дата07.07.2016
өлшемі48.41 Kb.
#184058
Географиялық карталардың жіктелуі

Карта – белгілі бір топографиялық проекциялар көмегімен Жер бетінің үлкен өлшем бірліктерінде анықталатын аудандардың нақты жазықтықта кішірейтілен кескіні.

Карталар әртүрлі белгілеріне: бейнеленуіне, территориясына, масштабына, мазмұны мен мақсатына байланысты жіктеледі.

Бейнеленуіне байланысты карталар Жердегі болып жатқан табиғи және қоғамдық құбылыстарды бейнелейтін географиялық карталар және аспан, оның бөліктері мен планеталарды бейнелейтін астрономиялық карталар деп ажыратылады.

Карталар қажетті масштабына сәйкес шартты түрде:

- ірі масштабты 1:1000 – 1:100 000 аралығында

- орта масштабыты 1:200 000 – 1:1 000 000 аралығында

- ұсақ масштабты 1:1 000 000 деп бөлінеді.



Территориясы бойынша дүниежүзі картасын, материктер, мұхиттар, материктердің бөліктері мен жеке мемлекеттер, әкімшілік облыстар, аудандар, қалаларды бөледі.

Мақсатына қарай карталар:

  • ғылыми-анықтамалық – ғылыми зерттеу жұмыстарын жүргізуге және толық ақпарат алуға арналған.

  • оқулықтар – география, тарих, геология және т.б. зерттеуде қолданылады, мектептер мен жоғарғы оқу орындарына арналған.

  • техникалық – қандай да бір техникалық есептеулерді жүргізуге арналған, объектілер мен шарттар кескіндейді.

  • туристтік, навигациялық, әскери және т.б.

Мазмұны бойынша карталар екіге бөлінеді:

- Жалпыгеографиялық

- Тақырыптық

Жалпыгеографиялық карталар – барлық географиялық құбылыстарды бейнелейді, жер бетін және оның бөліктерін, гидрография, елді мекендер, шаруашылық объектілер, коммуникация, шекаралар, жер бедерін, топырақ, өсімдіктер мен жануарлар әлемін т.б. көрсетеді. Ірі масштабты жалпы географиялық карталарды – топографиялық карталар, орта масштабты жалпы географиялық карталарды – жалпы топографиялық карталар, ал ұсақ масштабты жалпы географиялық карталарды – жалпы карталар деп атайды.

Тақырыптық карталар –белгілі бір нақты тақырыпты ашады. Мысалы, ауыл шаруашылығы өсімдіктерінің таралуы, табиғат зоналары мен жауын-шашын, т.б. Бұл карталарды екі топқа бөлуге болады: қоғамдық және табиғи құбылыстар картасы.


  • Табиғи құбылыстар картасы қоршаған ортаның барлық компоненттерін қамтиды. Бұл топқа геологиялық, геофизикалық, жер беті және Дүниежүзілік мұхит түбінің бедері картасы, метеорологиялық және климаттық, гидрологиялық, топырақ картасы, физико-географиялық ландшафтану мен физико-географиялық аудандастыру карталары және т.б. жатады.

  • Қоғамдық-саяси карталарға экономикалық, саяси, тарихи, әлеуметтік-географиялық, елді мекендер картасы жатады.

Табиғи құбылыстар карталарының жіктелуі

Геологиялық карталар

тектоникалық және неотектоникалық

литолого-стратиграфиялық

гидрогеологиялық

пайдалы қазбалар

сейсмикалық және вулканизм

геологиялық ортаны қорғау

құрылымдық-геологиялық аудандастыру



Метеорологиялық және климаттық карталар

климат қалыптастырушы факторлар

термикалық режим

ылғалдану

қысым

жел режимі



атмосфералық құбылыстар

аудандардың климаты, ауа-райы және атмосфералық әрекеті



Геофизикалық карталар

гравитациялық өріс

магниттік өріс

сейсмометрлік

электрлік өріс

жылу энергиясы

физикалық өлшемдер


Гидрологиялық карталар (құрлықтағы сулар)

гидрографиялық

су режимі

қар жамылғысы

мұздану режимі және гидрологиялық құбылыстар

судың физико-химиялық сипаттамасы

судың ластануы

гидрологиялық аудандастыру



Жер беті және мұхит түбі рельефі (бедері)

Гипсометриялық және батиметриялық

Морфометриялық және морфографиялық

Геоморфологиялық (жалпы және жеке құбылыстардың)

геоморфологиялық аудандастыру


Мұхиттық карталар (теңіз және мұхиттардың суы)

Гидрографиялық

Физикалық қасиеттері (гидрофизикалық)

Су массасының динамикасы

Гидрохимиялық

Теңіздер мен мұхиттардың флорасы және фаунасы

Мұхит суының ластануы

Мұхиттық аудандастыру



Топырақ картасы

топырақтың генетикалық түрлері

топырақтың физико-механикалық қасиеттері

геохимиялық

климаттық

мелиоративті

топырақтың ластануы

топырақтардың аудандастырылуы



Ботаникалық карталар

қазіргі өсімдіктер жамылғысы

қалпына келтірілген өсімдіктер жамылғысы

өсімдіктердің жеке түрлері

фенологиялық

өсімдік жамылғысының бұзылуы

геоботаникалық аудандастыру


Зоогеографиялық карталар

Жануарлардың жеке түрлері

Жануарлар кешені

Зоогеографиялық аудандастыру




Медико-географиялық карталар

Нозоареалдар (ареалдардың ауыруы)

Аурулар мен эпидемиялардың таралуы

Медико-географиялық аудандастыру

Аумақтарды емдеу


Жалпы физико-географиялық карталар

Ландшафтық

Қоршаған ортаның бұзылуы

Табиғатты қорғау

Физико-географиялық аудандастыру





Қоғамдық құбылыстар қарталары социосфера мен техносфераны қамтиды. Олардың тақырыптары әр алуан: халық, экономика мен шаруашылық, ғылым, білім және мәдениет, қызмет ету және денсаулық сақтау, дін және саясат, археология мен ұоғамның даму тарихы және т.б. Бұл топтағы карталар жылдан-жылға өсуде.

Қоғамдық құбылыстар қарталарының жіктелуі

Халықтар картасы

Халықтың орналасуы және қоныстануы

Ұлттық құрамы мен этнографиясы

Жастық құрамы

Дін және сенімдер

Халықтардың миграциясы

Еңбек ресурстары

Қоғамдық құрылыс




Шаруашылық картасы

Өнеркәсіптік (жалпы және салаларына қарай)

Ауыл шаруашылығы

Агроөнеркәсіптік кешен

Орман шаруашылығы

Балық шаруашылығы

Энергетика

Көлік және байланыс

Сауда және қаржы

Экономико-географиялық аудандастыру



Ғылым мен білім картасы

Білім


Ғылым

Мәдениет


Мәдени ескерткіштер

Саяси және саяси-әкімшілік картасы

Геосаяси


әкімшілік құрылыс

саяси ұйымдар, партиялар, қозғалыстар

электоралдық


Халыққа қызмет ету және денсаулық сақтау картасы

Қызмет көрсетудің жеке түрлері

Денсаулық сақтау

Дене шынықтыру және спорт

Демалыс және туризм


Тарихи карталар

Қоғамдық-саяси формациясы

Археологиялық

Тарихи-экономикалық

Тарихи-саяси

әскери-тарихи тарихи-мәдени





Достарыңызбен бөлісу:




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет