Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| І БӨЛІМ. Әдеби мұраны зерттеудің негізгі арналары
ской женщины... Народ не отказался признать за нею право на это счастье, что не мог сделать мусульманин Кобланды» [13, 326]. 5. Ә. Бөкейханов өз мақаласында образ жасаудағы автор шеберлігі деген мәселені тұңғыш рет сөз етті. Қобыланды батырға лайық жар іздеудегі автор позициясын «Автор не удовольствовался в выборе под- руги для своего любимого героя обык новенным мерилом, а поста вил ее в совершенно исключительное по ложение. Он как будто сознавал, что иначе она не играла бы никакой роли в жизни героя, усвоившего себе мусульманский взгляд на жен- щину», – деп түсіндіреді. Мақала авторы жырдың фольклорлық шы- ғарма екенін біле тұрса да оны ал- ғашқы шығарушының образ жа- саудағы шеберлігінің халықтық көз қарасқа сай келуімен байланыс- тыра бағалайды. Мысалы, мына пі кір сол кездегі ғылыми-зерттеу- шілік ой-пікір үшін үлкен жаңалық екені даусыз. «Надо отдать долж ную справедливость таланту и сообра- зительности с полным знанием воспеваемой им жизни и ее предста- вительницы. Он совершенно спра- ведливо не стал искать героиню среди своих соплеменниц-мусуль- манок, которые как более восприим- чивый элемент народа, уже давно превратились под давлением рели- гии в робких и забитых существ, утерявших способность к личной и самостоятельной жизни. Автор вернулся за героиней к оставленному язычеству» [13, 322]. 6. Шығарма сюжетіндегі негіз- гі және әсерлі эпизодтар мен оны жырлаудағы жыршының іс-әрекетін, орындаушылық шеберлігін тығыз байланыстылықта қарастырады. Бұл жерде Ә. Бөкейханов шығарманың авторының позициясы және оны жырлаған жыршы көзқарасы деген мәселені көтереді. Образ жасаудағы автор позициясы мен орындаушы жыршы шеберлігінің сәйкес келуі жырды айтудағы басты шарт болуы қажеттігіне көңіл аударады. «Мұндай тұрғыдан батырлар жырын талдау қазақ фольклорында жатқан көпте- ген рухани байлықтарымызды аша түсетініне көз жеткізуге болады. Ислам тарихынан, грек эпосынан мысалдар келтіру, Мұхамедтің қызы Фатима мен күйеу баласы Әли, Баба түкті шашты Әзіз туралы аңыздарды пайдалануда жыр мазмұнын қысқа қайырып отырып, тұлғаларға мінез- деме беруде Әлихан Бөкейхан үлкен әдебиетші, сыншы, текстің терең білгірі екендігін танытады». Ә. Бөкейхановтың бұл мақаласы ұлттық ғылыми-зерттеушілік ой- пікірдің таза ғылыми мәнге ие болу жолындағы ұмтылысының үлкен дәрежеде көрінуін дәлелдеді. Оны фольклор туралы ұлттық ғылым- ның ғасырларға созылған тарих Ре по зи то ри й К ар ГУ |