Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
тамын) бұл мәселеге әлі үстірт қарап жүрміз», – деп «қазақ әдебиеті өзі нен- өзі үлгі алатын дәуірге жеткен жоқ» деген пікірге қарсы шығады [33]. Бұл жөнінде Қ. Кемеңгеров: «Ауыз- ша айтылып жүрген халық әдебиеті көшпелі шаруаның, рулық қоғамның айнасы болды. Ұзақ заманның ішін- де халық әдебиеті кемеліне жет ті», – деп білген болатын [34]. С. Са- дуақасов осы ойды жалғастыра оты- рып: «Қазақ әдебиеті өткенінен де, қазіргі халінен де үлгі-тәжірибе ала алады, өзінен өзі үлгі алатын дәуірге әбден жетті. Тегінде өзінен өзі үлгі ала алмайтын әдебиет болуға тиіс емес. Өткенді ұмытып, өткеннің бә- рін мансұқ қылып тастағанда, жаңа қайдан өспекші? Сондықтан біз ескі мұрадан жерімейміз. Ескі мұраның жарайтынын аламыз, жарамайтыны қалады», – деп кең орын теуіп келе жатқан маркстік-лениндік әдіснама талаптарына сай ғылыми жаңаша тұжырым білдірді. Қазақ кеңес әдебиетінің бет- бағдары туралы толымды пікір айта бастаған сын мақалалар мен әдеби мұраны игеру, зерттеуге байланыс- ты әдебиет тарихын жазу пробле- масын көтере бастаған ғылыми сипаттағы осы мақалалардың әдеби- теориялық және әдеби-тарихи тал- даулар жасауға ұмтылуынан қазақ әдебиеттану ғылымының туу кезеңі жалғаса түскенін байқаймыз. Әрине, бұл мақалаларда көте- рілген мәселелердің шын мәніндегі ғылыми-зерттеу дәрежесінде тексе- рілуі мен әдебиет туралы ғылым қа- лыптасуының күрделі процесі әлі ал- да еді. Дегенмен, бұл процеске ал ғаш- қы дәнді еккен, соқпақ басы болған осы мақалалар екенін аңғармау ағат- тық болар еді. Олар фольклористика ғылымының қалыптасу тарихындағы болашақ зерттеулердің негізіне бар- лау жасады. Бұл айтылғандар фольклорта- нудың өзекті мәселелерінің ғылы ми- зерттеу сипатындағы мақалаларда ғана көрінген келбеті болса, оны монографиялық тұрғыда тексерудегі құнды еңбектер де осы 1920 жылда- ры жазылды. Бұл жолдағы алғашқы бастаманы салған М. Әуезовтің 1927 жылы шыққан «Әдебиет тари- хы» атты еңбегі болды. М. Әуезов «Әдебиет тарихында» сол кездегі фольклортану саласындағы әр түр- лі мақалаларда айтылып жүрген ғы- лыми-зерттеушілік ой-пікірді бір жүйеге салып берді. Еңбектегі кейбір топшылаулар мен тұжырымдарда «бірыңғай ағым теориясының», кей- де «тұрпайы социологизмдік» көзқа- растың кездесіп қалуы да сондықтан. М. Әуезов ХХ ғасыр басында- ғы фольклортану саласындағы ғы- лыми-зерттеушілік ой-пікірді жал- ғас тыра отырып, өз үстемдігін құ- руға ұмтылып жатқан маркстік- ле ниндік әдіснама принциптері Ре по зи то ри й К ар ГУ |