ХIX-XV ғасырларда Орта Азиямен Қазақстан халқы моңғол шапқыншылығының ауыр зардаптарын бірте-бірте арыла бастады.Бүліншілікке ұшырыған шаруашылықтық қираған қалаларды қалпына келтіруге бағытталған шаралар жемісін беріп, феодал байлардың экономикалық және әлеуметтік жағдайлары біраз жақсарды.сонымен бірге бұл тұста моңңолдардың қол астында болып келген ұлыстар мен елдер дербес тәуелсіз мемлекеттер қатарына шықты.Осындай тәуелсіздіктің арқасында тәуелсіз Қазақстан жерінде алғашқы рет жергілікті этникалық негізінде пайда болған әрә мемлекет-Ақ Орда мемлекетінің құрылысы толығымен Шыңғыс хан енгізген мемлекет үлгісін қайталады.Мемлекет Жошы хан әулетінің меншігі болып саналды.Маңызды мемлекеттік істі шешу үшін билік басындағы әулет мүшелерә бастаған ақсүйектер жиналысы құрылтай шақырылды.Ақ Орда үлкен Ота Азияда «13-14» ғасырларда тұрғызылған жағдайдағы тарихи мемлекеттің бірі болып табылады.Орта ғасырдың басында Азия мен Еуропа арасындағы төр өңірінде орналасқан бұл империя асқан жолмен салаыстырғанда,әлемдегі ең үлкен екінші іші маңызды.Ақ Орда ассимиляцияның ең көп қолданылатын мемлекеттерінің бірі болып,Қазақстан мен Орта Азия мемлекеттерінің кездесетін жеріне қараған жылдарында оның салдары әскери политикалық,саяси,діндік,өнеркәсіп, тарихының дамуы болып табылды.Ақ Орда феодалдық мемлекет еді.Алайда оның қол астындаңы жерлерде қоғамдық дамудың дәрежесі біркелкі болған жоқ.Ақ Ордаға қарасты отырықшы,егінші аймақтарда феодалдық қатынас қалыптасты.Ал көшпелі және жартылай көшпелі мал шаруашылығымен шұғылданған аймақтарда көшпелі мал шаруашылық өндірісінің өзгешелігінше сай патриархалдық-феодалдық қарым-қатынас басым болып отырды.Ақ Орда хандығының негізгі әскери күші ерте заманнан осы өңірді мекен еткен көшпелі және жартылай көшпеді тайпалар еді.Бұл тайпалардың ішіндегі алты арыс ел-қыпшақ,найман,жалайыр,қоңырат,алшын,арғын, алты сан алаш яки алаш мыңы деген атпен Жошы хан ұлысына еніп,Жошы хан өлген соң Орда Ежен шаңырағын көтерген Ақ Орданың ұйытқысы болған еді.Жайық өзенінің шығыс жағындағы және кең байтақ аумақты қамтыған шығыс бөлігі (сол қанат) Ақ Орда құрамына кірді.Ал ішкі саясаты Ақ Орданың экономикасын өркендетіп,мемлекеттік жағдайын арттыруды көздеді,ол ең алдымен Сырдария алқабындағы отырықшы егінші аймақтардың егін және осы өңірдегі шаоуашылық,мәдениет орталығы болған қалаларды көркейтуге баса мән берді.
Достарыңызбен бөлісу: |