Салықтық міндеттеменің құрамы: субъектілері, объектісі, мәні

ЕКІНШІ РЕЙТИНГ БАҚЫЛАУ

ЕКІНШІ РЕЙТИНГ БАҚЫЛАУ

Тақырыбы: Қосылған құн салығы

Жанама салықтардың ішіндегі ең маңыздысы 1992 жылы еңгізілген қосылған құнға салынатын салық – ҚҚС болып табылады. Салық төлеуші мемлекетке оны төлеу нәтижесінде шеккен шығысының орнын бағаны көтеру жолымен толықтырады және салықты төлеуді сатып алушығы аударады. Салық салу объектісі материалдық шығындарсыз өндірілген өнім (амортизациясы бар таза өнім) болып саналатын қосылған құн болып табылады: қосылған өнімге кешенді шығыстар, мысалы, жарнамаға жұмсалатын және басқа бірқатар шығындар кіріктірілуі мүмкін.

Демек, бұл салықтын ерекшелігі – оның салық салынатын объектісі сатудан (өткізуден) түскен бүкіл түсім-ақша емес, тек салық салынатын импортты қамтитын қосылған құн болып табылатындығында. ҚҚС дүние жүзінің 40-тан астам елдерінде, соның ішінде Еуропа экономикалық одағының 17 елінде пайдаланады. ҚҚС қазіргі кезде Қазақстан Республикасының бюджет кірістерінің аса маңызды көздерінің бірі болып саналады. Мемлекеттік бюджет кірістерінің жалпы сомасында бұл төлемнің үлес салмағы 27,1% құрады.

Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы Қазақстан Республикасының Салық кодексі бойынша қосылған құнға салынатын салық деп тауарларды (жұмыстарды, қызметтер көрсетуді) өндіру және олардың айналысы процесінде қосылған, оларды өткізу бойынша салық салынатын айналым құнының бір бөлігін бюджетке аудару, сондай-ақ Қазақстан Республикасының аумағындағы тауарлар импорты кезіндегі аударымды айтады. Салық салынатын айналым бойынша бюджетке төленуге тиісті ҚҚС сатылған тауарлар үшін есептелген ҚҚС сомасы мен алынған тауарлар үшін төленуге тиісті ҚҚС сомасы арасындағы айырма ретінде анықталады. Сонғыда салық бойынша есепке алу механизмі көрінісін табады. Заңнамаға сәйкес салық салынатын айналым және салық салынытын импорт ҚҚС-тың салық салу объектілері болып есептеледі. ҚҚС-ты төлеушінің тауарларды өткізу бойынша жасаған айналым салық салынытын айналым болып табылады, оған салық кодексіне сәйкес қосылған құн салығынан босатылған және өткізу орны Қазақстан Республикасы болып табылмайтын айналым қосылмайды. Салық салынатын айналым мөлшері, оған қосылған құн салығын қоспай, мәміле жасаған тараптар қолданатын бағалар мен тарифтерді негізге ала отырып, өткізілетін тауарлар құны негізінде анықталады. Өткізілген тауарлардың құны қандай бір өзгеріске түскен жағдайда, салық салынатын айналым мөлшері тиісті түрде түзетіледі. Қазақстан Республикасының кеден заңнамасына сәйкес мағлумдамалануға тиісті, Қазақстан аумағына әкелінетін немесе әкелінген тауарлар қосылған құн салығынан босатылғандарын қоспағанда салық салынатын импорт болып табылады. Салық салынатын импорт мөлшеріне кеден заңнамасына сәйкес белгіленетін импортталатын тауардың кедендік құны, сондай-ақ қосылған құнға салынатын салықты қоспағанда, Қазақстан Республикасына тауарлар импорты кезіндегі салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер сомалары қосылады.

Жұмыстарды, қызметтер көрсетуді өткізу бойынша айналым кез келген жұмыстарды орындауды немесе қызмет көрсетуді, соның ішінде олардың тегін орындалуын, сондай-ақ тауардың өткізуден өзге сыйақы үшін кез келген қызметті білдіреді.

Қосылған құнға салынатын салық – көп дүркінді, тауарды өндіру мен өткізудің әрбір сатысында өндіріп алынатын салық, ол өзіне тауар қозғалысының өткен стадияларындығы барлық алынымдарды қосып алады, бірақ мемлекетке тек осы тауардың өндірусіші тауарды өндіру мен өткізу стадиясында алынған қосылған құнға салынатын салық түседі. Сонымен бірге кәсіпкерлердің салық жүйесі алдындағы теңдігі пайда болады.

2004 жылдың 1 қантарынан қосылған құнға салынатын салық мөлшерлемесі 15 пайызға тең және салық салынатын айналым мөлшеріне қолданылады.

Түсті және қара металлдар сынығының экспортын қоспаған экспортқа тауарлар өткізу бойынша айналымға, халықаралық тасылымдарға байланысты орындалатын жұмыстарға, көрсетілген қызметтерге нөлдік ставка бойынша қосылған құн салығы салынады. Қеден заңнамасына сәйкес Қазақстан Республикасының кеден аумағынан тауарлар әкету тауарлар экспорты болып табылады.

Салық салынатын импорт бойынша ҚҚС мөлшерлемесі салық салынатын импорт мөлшерінің 15 пайызына тең болады. Салық салынатын импорт мөлшеріне кеден заңнамасына сәйкес белгіленетін импортталатын тауарлардың кедендік құны, сондай-ақ ҚҚС-ты қоспағанда Қазақстан Республикасына тауарлар импорты кезінде салықтар және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер сомасы кіріктіріледі.

Жеке тұлғалар оңайлатылған тәртіппен өткізілетін тауарлар импорты кезінде ҚҚС жиынтық кеден төлемінің құрамында төлей алады, оның мөлшері Қазақстан Республикасының кеден заңнамасына сәйкес анықталады.

Тақырыбы: Жер қойнауын пайдаланушыларға салық салу.

Техногендік минералды құрылымдардан пайдалы қазбалар алуды қоса, Қазақстан Республикасында жер қойнауын пайдалану жөніндегі операцияларды жүзеге асыратын жеке және заңды тұлғалар жер қойнауын пайдаланушылардың үстеме пайдаға салынатын салығы мен арнаулы төлемдерді төлеушілер болып табылады.

Жер қойнауын пайдаланушы жер қойнауын пайдалануды жүргізудің жеке жағдайларын негізге ала отырып, бонустардың мынадай түрлерін:

1. 
   қол қойылатын;
   
2. 
   коммерциялық табу бонусын төлейді.
   

төлеушілер болып табылады.

• 
  Қазақстан Республикасының резидент заңды тұлғалары, сондай-ақ Қазақстан Республикасында қызметін тұрақты мекемелер арқылы жүзеге асыратын резидент еместер, шетелдік заңды тұлғалардың филиалдары мен өкілдіктері;
  
• 
  қызметтің жекелеген түрлері үшін арнаулы салық режимінен басқа, арнаулы салық режимін қолданатындарды қоспағанда, жеке кәсіпкерлер;
  
• 
  жеке нотариустар, адвокаттар.
  

1) Тікелей нақты салық

2) Тікелей жеке салық

3) Жанама жекеше салық

4) Жанама әмбебап салық

5) Арнайы салық

2. Мүлік салығы – бұл:

1) Тікелей жеке салық

2) Тікелей нақты салық

3) Жанама жекеше салық

4) Жанама әмбебап салық

5) Арнайы салық

3. Көлік құралдары салығы – бұл:

1) Тікелей нақты салық

2) Тікелей жеке салық

3) Жанама жекеше салық

4) Жанама әмбебап салық

5) Арнайы салық

4. Салық – бұл:

1) Міндетті, қайтарылмайтын, өтелмейтін және ұдайы алынып тұратын төлем

2) Міндетті, қайтарылмайтын, өтелетін және ұдайы алынып тұратын төлем

3) Міндетті, қайтарылмайтын, өтелмейтін және біржолғы төлем

4) Ерікті, қайтарылмайтын, өтелмейтін және біржолғы төлем

5) Ерікті, қайтарылмайтын, өтелмейтін және ұдайы алынып тұратын төлем

5. Салықтың субъектісі – бұл:

1) Салық төлеуге міндетті тұлға

2) Салықты белгілеген тұлға

3) Салық төлеушіден салықты ұстап қалуға міндетті тұлға

4) Салықтардың жиналуын жүзеге асыратын тұлға

5) Пайдасына салық төленетін тұлға

6. Салық элементтерінің қайсысы міндетті болып табылмайды?

1) Салық жеңілдіктері

2) Салық ставкасы

3) Салық кезеңі

4) Салық базасы

5) Салық төлеу тәртібі

1) Салық салудың экономикалық негізділігінің принципі

2)Салық салудың ыңғайлы болу принципі

3) Салық салудың айқын болу принципі

4) Салық төлеушінің шаруашылық тәуелсіздігі мен еркіндігі принципі

5) Салық салудың үнемді болу принципі

8. Салық кодексінде салық салудың қай принципі жоқ?

1) Салық салудың мөлшерлестігі принципі

2) Салық салудың міндеттілігі принципі

3)Салық салудың айқын болу принципі

4) Салық салудың әділетті болу принципі

5) Салық жүйесінің бірлігі принципі

9. Қай салық негізінен пропорционалды болып табылады?

1) Заңды тұлғалардың мүлік салығы

2) Жеке тұлғалардың мүлік салығы

3) Жеке табыс салығы

4) Әлеуметтік салық

5) Үстеме пайда салығы

10. Қай салық негізінен прогресивті болып табылады?

1) Жеке табыс салығы

2) Корпорациялық табыс салығы

3) Әлеуметтік салық

4) Қосылған құн салығы

5) Акциздер

11. Қай салық негізінен регресивті болып табылады?

1) Әлеуметтік салық

2) Корпорациялық табыс салығы

3) Жеке табыс салығы

4) Үстеме пайда салығы

5) Жеке тұлғалардың мүлік салығы

12. Резиденттік қағидасы салықтың қай элементімен байланысты?

1) Салық субъектісі

2) Салық объектісі

3) Салық базасы

4) Салық ставкасы

5) Салық кезеңі

Тақырыбы: Арнаулы салық режимі

Біржолғы талон – арнаулы салық режимін қолдану құқығын куәландыратын және төлем көзінен ұсталатын жеке табыс салығын қоспағанда, жеке табыс салығы бойынша бюджетпен есеп айырысу фактісін растайтын құжат.

Патент – арнаулы салық режимін қолдану құқығын куәландыратын жеке салық сомаларының бюджетке төлеген фактісін растайтын құжат.

Ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруші шаруа(фермер) қожалықтары мен заңды тұлғалар бюджетпен есеп айырысуды шағын бизнес субъектілеріне арналған арнаулы салық режимінде жүзеге асыра алады.

Базарларда тауар сату бойынша (жалдау шарттары бойынша базарлар аумағындағы киоскілерде, тұрақты үй-жайларда өткізіду қоспағанда) бюджетпен есеп айырысу Кодексте белгіленген тәртіппен біржолғы талон негізінде шағын бизнес субъектілеріне арналған арнаулы салық режимі бойынша жүргізіледі.

Демек, арнаулы салық режимдерінің түрлері:

• 
  шағын бизнес субъектілеріне арналған арнаулы салық режимі ( біржолғы талон, патент, оңайлатылған декларация негізіндегі арнаулы салық режимдері);
  
• 
  шаруа(фермер) қожалықтарына арналған арнаулы салық режимі;
  
• 
  ауыл-шаруашылық өнімдерін өндіруші заңды тұлғаларға арналған арнаулы салық режимі;
  
• 
  кәсіпкерлік қызметтің жекелеген түрлеріне арналған арнаулы салық режимі;
  

• 
  жалпыға бірдей белгіленген тәртіп;
  
• 
  бір жолғы талон негізіндегі арнаулы салық режимі;
  
• 
  патент негізінднгі арнаулы салық режимі;
  
• 
  оңайлатылған декларация негізіндегі арнаулы салық режимі;
  

• 
  күнтізбелік жылда бәрін жинақтағанда тоқсан күннен аспайтын қызмет аратұра сипаттағы кәсіпкерлік қызмет;
  
• 
  жалдамалы қызметкерлердің еңбегін пайдаланбайтын;
  
• 
  жеке кәсіпкерлік нысанындағы қызметті жүзеге асыратын;
  
• 
  жыл ішіндегі табысы 2 млн. теңгеден аспайтын жеке кәсіпкерлер
  
• 
  жеке кәсіпкердің өзін қоса алғанда, қызметкерлердің шекті орташа тізімдік саны салық кезеңі ішінде жиырма бес адам болса;
  
• 
  салық кезеңі ішінде шекті табысы 4,5 млн. теңге болса;
  

• 
  қызметкерлердің шекті орташа тізімдік саны салық кезеңі ішінде елу адам болса;
  
• 
  салық кезеңі ішінде шекті табысы 25 млн. теңге болса;
  

Біржолғы талон негізіндегі арнаулы салық режимін қолданатын кәсіпкерлер: базарларда тауар сату бойынша (жалдау шарттары бойынша базарлар аумағындағы киоскілерде, тұрақты үй-жайларда өткізуді қоспағанда) бюджетпен есеп айырысатын кәсіпкерлер; күнтізбелік жылда бәрін жинақтағанда тоқсан күннен аспайтын қызмет аратұра сипаттағы кәсіпкерлік қызмет.

Қызмет түрлерінің тізбесін, біржолғы талондардың нысаны мен берілу тәртібін уәкілетті мемлекеттік орган белгілейді.

Біржолғы талондардың құны кіріс алынатын объектінің орналасқан жерін,түрін, қызметті жүзеге асыру жағдайларын, сапасы мен көлемін, сондай-ақ қызметпен шұғылдану тиімділігіне ықпал ететін басқа да факторларды ескере отырып, салық органы жүргізген орташа күндік хронометраждық қадағалау мен зерттеу деректері негізінде жергілікті өкілді органдардың шешімімен белгіленеді.

Жалдамалы еңбекті қолданбай біржолғы талон негізінде ара-тұра сипаттағы қызметті жүзеге асыратын жеке тұлғалар әлеуметтік салық төлеушілер болып табылмайды және жеке кәсіпкер ретінде мемлекеттік тіркеуден босатылады.

1. 
   Салық кодексінің 371, 372, 374, 376 – баптарында белгіленген талаптарға сай келетін жеке кәсіпкерлер және заңды тұлғалар салық салу мақсаттары үшін шағын бизнес субъектілрі деп аталады.
   

Аталған салықты есептеудің оңайлатылған тәртібі салық салу объектісіне Салық кодексінің 375, 377 – баптарында белгілеген ставканы қолдану жолымен жүргізіледі.

Салықтық төлем көзінен салық ұсталғанын растайтын құжаттар немесе біржолғы талон болған кезде, бұрын салық салынбаған табыстарды қосспағанда, ҚР-ң аумағында және оның шегінен тыс жерлерде алынған табыстардың барлық түрлерінен тұратын салық салу объектісі болып табылады.

Жеке кәсіпкердің, мүлікті жалға беруден түскен табыстарды қоспағанда, төлем кезінде салық салынбайтын мүліктік табысы мен өзге де табыстары салық салу объектісі болып табылмайды.

Патент негізінен бюджетпен есеп айырысуды жүзеге асыратын жеке кәсіпкер үшін салықтық кезең күнтізбелік жыл, ал бюджетпен есеп айырысуды оңайлатылған декларация негізінде жүзеге асыратын шағын бизнес субъектісі үшін салық кезеңі тоқсан болып табылады.

Арнаулы салық режимін қолданатын шағын бизнес субъектілері кәсіпкерлік қызметтің бірнеше түрін жүзеге асырған жағдайды олардың табысы қызметтің барлық түрін жүзеге асырудың жиынтығымен айқындалады. Арнаулы салық режимін қолданатын және қосылған құн салығының сомасы табысқа қосылмайды.

Тақырыбы: Арнаулы салық режимі