2012-2013 оқу ж.«Биология» пәнінен
II – турдың тапсырмалары
8-9 сынып
Инструкция: бір жауабы дұрыс (1 – 10 сұрақ – 10 ұпай)
-
Іші цитоплазмаға толы қарапайыдылардың қозғалу органоиды ...
А) түктер
В) кірпікшелер
С) тамыраяқтар
Д) жалғанаяқтар
Е) талшықтар
2. Балықтың дара жүзбеқанатын белгілеңіз
А) тұлға жүзбеқанаты
В) құрсақ жүзбеқанаты
С) құйрық жүзбеқанаты
Д) арқа жүзбеқанаты
Е) көкірек жүзбеқанаты
3. Сүйектің ұзарып, жуандап өсуі ... ұлпасы клеткаларының бөлінуіне байланысты
А) шеміршек
В) жүйке
С) дәнекер
Д) эпителий
Е) май
4. Артық май теріде қор ретінде
А) сыртқа шығарылады
В) ериды
С) газ алмасу процесін атқарады
Д) қорғайды
Е) жиналады
5. Өсімдіктердің ұрықтанбай көбеюі...
А) өскінді өскін арқылы
В) коньюгация
С) партеногенез
Д) өздігінен ұрықтану
Е) қызтекелік
6. Морфо-физиологиялық кері кету:
А) идиоадаптация
В) конвергенция
С) партеногенез
Д) ароморфоз
Е) дегенерация
7. РНҚ құрамында жоқ нуклеотид …
А) аденин
В) тимин
С) урацил
Д) гуанин
Е) цитозин
8. ... - ғылым тарихына жүйелеу атасы ретінде енді
А) К.Линней
В) Ж.Б.Ламарк
С) Л.Пастер
Д) Р.Гук
Е) А.Левенгук
9. Туу соңынан даму, яғни дернәсілдік немесе ұрықтық сатылардан соң даму
А) Постэмбриогенез
В) Филогенез
С) Онтогенез
Д) Эмриогенез
Е) Гаметогенез
10. Жасуша қабықшасының өте жұқарған жері
А) сызат
В) түтік
С) тесік
Д) қуыс
Е) саңылау
-
Бұршақ тұқымдарының тыныс алу коэффициенті алғашқы жеті күннің ішінде 2, 8 және 4 аралығында жатады, бірақ тұқымдардың қабығын алса бұл коэффициент 1,5 және 2,4 дейін төмендейді. Бұл жағдайдын екеуінде де тұқымдарда этил спирті жиналады. Бірақ, қабықшаны алған кезде, этил спирті аз мөлшерде болады. Бұл бақылауларды түсіндіріндер.
Аэробты тыныс алу үшін, кейбір кезде, тұқымның қабықшасы арқылы өтетін оттегінің мөлшері жеткіліксіз болады. Тыныс алу коэффициенті аэробты тыныс алу коэффициентінен (1,0) және анаэробты тыныс алу коэффициентінен (∞) құралады. Тұқым қабықшасы алынған кезде, оттегінін диффузия жолы арқылы тез өтуіне мүмкіндік береді. Осыған байланысты аэробты тыныс алу жойылып, тыныс алу коэффициенті төмендейді. Этил спирті анаэробты тыныс алудың өнімі болғандықтан, тұқым қабықшасы алынған кезде, ол аз мөлшерде жиналады.
(10 ұпай)
-
Ауыр салмақты емес, жұмыс істеген кезде, артериалды қысым жоғарылайтыны мәлім. Бір гипотеза бойынша, жұмыс жасап жатқан бұлшықеттер қанға кейбір заттарды бөліп, қан тамырларына әсер етеді. Екінші гипотеза бойынша, ми бұлшықеттерді жұмыс істеуге мәжбүр етіп сигнал жібереді, сонымен қатар қантамырларына да сигнал жіберіп қан қысымын өзгертеді.Бұл гипотезаларды тексеру үшін қандай экперименттерді жасау керек?
(10 ұпай)
-
Жүйкелерден бұлшық еттерге берілетін сигналдарды блокадалау керек, содан кейін жануар жаттап алған қозғалыстарға сигнал беру қажет. Жануардың қозғалу амалдарына қарамастан, бұл жағдайда бұлшықеттер жұмыс жасай алмайды (бұлшықет жүйкелерінен сигналдар жүреді, бірақ бұлшықеттер қысқартылмайды), (мысалы, кураре заты жұмыс жасайтын мүшеге берілетін жүйкені қоздыратын ацетилхолинмен қарым қатынасқа түседі, ал ацетилхолин бұлшықеттердің жұмысын қоздырады немесе бөгелтеді).
Бұл жағдайда қан қысымы өзгерсе, сонда өзгерістер мидан келетін сигналдардан болады (бұл тәжирибе қан қысымы тек осы сигналдардан өзгеретінін дәлелдемейді, бұндай қорытынды жасау үшін қосымша эксперимент қажет).
-
Денервирланған бұлшықет жасанды түрде ток арқылы қоздырылады, ми бұлшықеттің қысқартылуына қатыспайды және оның жұмысы туралы мәліметтер алмайды (ток→бұлшықеттер→ бұлшықеттердің жұмысы). Бұл жағдайда қысым өзгерсе, бұлшықет бөлетін заттар қан қысымына әсер етеді. (бұл тәжирибеде қан қысымы тек осы сигналдардан өзгеретінін дәлелдемейді).
Талқылап жатқан гипотезаларды тексеру үшін айқасу қан айналымына байланысты тәжирибелер жарамайды. Біріншіден, қанда бұлшықеттер бөлетін заттар да, ыдырамаған медиаторлар да болады. Екіншіден, қанда болатын заттар қан тамырларына әсерін тигізбей, басқа бір жүйке орталықтарына ықпал етеді. Сондықтан, берілген гипотезалар арасында таңдау жасауға болмайды.
2012-2013 оқу ж.«Биология» пәнінен
II – турдың тапсырмалары
10 сынып
-
Инструкция: дұрыс жауапты тауып белгілеңдер - 10 ұпай
-
Қоздырғыштың токсиндері ... ауруы дамыған кезде аса маңызды роль атқармайды
А) холера
В) коклюш
С) ботулизм
Д) туберкулез
2. Ұзын толқынды жарық сәулелерін адам тек ... арқылы қабылдайды
А) көздің тор қабықшасындағы таяқшалар
В) тері терморецепторлары
С) көздің тор қабықшасындағы тек колба тәрізді жасушалар
Д) көздің тор қабықшасындағы таяқша тәрізді және колба тәрізді жасушалар
3. Өсімдік жасушасының нәрлі заттары ... болады:
А) ядрода
В) хлоропластарда
С) вакуолдерде
Д) ядрошықтар
4. Крахмалға жасайтын йодты сынақ органикалық заттар ... пайда болатынын көрсетеді
А) жапыраққа жарық түсетін бөлімде
В) жапырақтық кез келген жерінде
С) тек йод тамған жерінде
Д) хлоропластар бар жерде
5. Итмұрынның жалған жемісі – көпжаңғақ ... дамиды
А) түйіннен
В) гүлтұғырыдан
С) бағанадан
Д) аналықтан
6. Қылқан жапырақтардың бүршігі (шишка) – бұл
А) жеміс
В) көбею мүшесі, өзгертілген бұтақ (побег)
С) тұқымбүршік
Д) ұрық
7. Сыртқа шығара алатын ұзын бұлшықетті жұтқыншақ ... болады
А) планария
В) сиыр цепені
С) аскаридада
Д) бауыр сорғышы
8. Өрмекші тәрізділердің бірінші жұп аяқтары:
А) антеннулалар
В) мандибулалар
С) хелицерлер
Д) педипальпылар
9. Тұйықталмаған қан айналым жүйесі бар жануарларға тән:
А) гемоглобин, гемоцель, лимфа
В) гемоцианин, гемоцель, гемолимфа
С) гемоглобин, гемоцелдін болмауы, гемолимфа
Д) гемоцианин, гемоцельдін болмауы, лимфа
10. Малярия қоздырғышының өмір сүру циклі:
А) адам қанында→ сары масаның сілекей бездерінде → сары масаның ішегінде
В) тұшы суда→ малярия сары масаның сілекей бездерінде → адам қанында
С) адмамның бауыр клеткаларында → адам қанында → сары масаның ішегінде
Д) сары масаның сілекей бездерінде →сары масның қанында → адам қанында
2. Қалайша өсімдік бірлестіктерінде бір түрлер басқа түрлерді ығыстырады? Топырақтың, тамыр жүйесінің, қабаттылықтың (ярусности) ықпалын, жеміс және тұқымдардың пайда болуын, химиялық әсер және т.б. себептерін нақты мысалдар арқылы келтіріңіз (10 ұпай)
Өсімдіктердің бір біріне әсерін тигізетіне бірнеше кенінен таралған тәсілдерді келтіруге болады:
-
Жарық үшін күресу үшін өсімдіктер бәсекелесуге түседі (жоғары ярустың өсімдіктері фотосинтеге қажет негізгі жарықты пайдаланады, немесе тез өсетін өсімдіктер баяу өсетін көршілес өсімдіктерді көлеңкелетеді);
-
Тамыр жүйесі суды және бейорганикалық заттарды өіне сіңырып алады, немесе өсімдіктер топыраққа тамыр уларын бөліп шығарады, мысалы: акация, меруерт гүл (ландыш) және т.б.
-
Өсімдіктер топырақ құрамын өзгерте алады. Мысалы, шыршаның инелері топырақтың қышқылдығын жоғарылатады, сфагнум мүгі күшті иістерді бөлген кезде топырақтың бүкіл қасиеттерін өзгертеді.
Тұқымдар мен жемістердің көп мөлшерде пайда болуы. Біреулері зиянкестерге күшті болады, басқалары экологиялық тепе теңдікі жаңа түрлер пайда болғанда бұзады. Кейбір кезде бірде бір түр бір бірін ығыстыра алмайды, олардың саңы қарбалысқа (пик) жетеді. Кейбір ағзалар қолайсыз жағдайларды спора, циста, тұқым және т.б. түрінде төзеді.
3. Үлкен және кіші көлемдегі аквариумдарда балықтың бір түрінін 7 экземпляры болды. Уақыттың нақты кезенінде үлкен аквариумда балық денесінің орташа массасы 2 есе өсті, ал кіші аквариумда 1,2 есе өскенін ғалым анықтады. 1) Алынған нәтижелерді қалай түсіндіруге болады?
2) Нақты түрін анықтап, оның биологиясын баяндау. (10 ұпай)
Бір түрге жататын жануарлардың бір бірінен айырмашылықтары болмайды:
-
Тамақ объектілерінің спектрі бойынша. Бәсекелестікті көп арада бақылауға болмайды. Салмаққа әсер еткен ең бірінші фактор бұл территория және балық саңы (1,2 ретке дене массасының көбеюі).
Кейбір ағзалар бірнеше жыл тұра алады, ал басқалары тек 1 ден 2 жылға дейін өмір сүреді. Бұл жағдайда нәтиже дәл уақытта көрінбейді.
-
Сіздердің таңдауларыңыз бойынша.
2012-2013 оқу ж.«Биология» пәнінен
II – турдың тапсырмалары
11 сынып
1.Инструкция: сәйкестіктерді табыңдар - 10 ұпай
1. Үлкен және кіші қан айналу жүйесінің бөлімдері (1-5) мен қан айналым (А-Б) арасында сәйкестіктерді табыңдар
Қан айналу жүйесінің бөлімдері
|
Қан айналым жүйесі
|
1. өкпе артериялары
|
А.Үлкен қан айналым
|
2.оң жүрекше
|
Б. Кіші қан айналым
|
3. сол қарынша
|
|
4.аорта
|
|
5.өкпе веналары
|
|
Қан айналу жүйесінің бөлімдері
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
Қан айналым жүйесі
|
Б
|
Б
|
А
|
А
|
Б
|
2. Ішкі секреция бездері (А-Б) олардың атқаратың қызметтері (1-5) арасында сәйкестіктерді табыңдар
Бездердің қызметтері
|
Бездер
|
1. зат алмасудың реттелуі, организмнің өсу және дамуы
|
А.қалқанша без
|
2.инсулин гормонның секрециясы
|
Б.асқазан асты без
|
3. ас қорыту сөлдерінің секрециясы
|
|
4.қандағы глюкоза деңгейінің реттелуі
|
|
5. құрамында йод болатын, гормонның секрециясы
|
|
Бездердің қызметтері
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
Бездер
|
А
|
Б
|
Б
|
Б
|
А
|
3. Организмдердің түрлері (1-5) мен олардың көбею тәсілдері арасында сәйкестіктерді табыңдар (А-Б)
Организм түрі
|
Көбею тәсілі
|
1. Бактериялар
|
А.жынысты
|
2.Құстар
|
Б. жыныссыз
|
3. Амебалар
|
|
4.Дөңгелек құрттар
|
|
5. Насекомдар
|
|
Организм түрі
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
Көбею тәсілі
|
Б
|
А
|
Б
|
А
|
А
|
4. Өзгеріс типін және оның қасиеттерін сәйкестіріндер
Қасиеттер
|
Өзгеріс типі
|
1. тұқым қуалайды
|
А. модификациялық
|
2. тұқым қуаланбайды
|
Б. мутациялық
|
3. кездейсоқ пайда болады
|
|
4. сыртқы орта әсеріне сәйкес
|
|
5. бағытталмаған жолмен
|
|
Қасиеттер
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
Өзгеріс типі
|
Б
|
А
|
Б
|
А
|
А
|
5. Патшалықтар мен өкілдерінің белгілерін сәйкестіріндер
Өкілдерінің белгілері
|
Патшалықтар
|
1. денесі бір клеткадан тұрады
|
А. Өсімдіктер
|
2.гифтерден туратын мицелиі болады
|
Б. Саңырауқұлақтар
|
3. спора түрінде жоғары төзімділікке ие болады
|
В. Бактериялар
Г. Жануарлар
|
4. өкілдерінің клеткаларында хлорофилл болады
|
|
5. автотрофтар
|
|
Өкілдерінің белгілері
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
Патшалықтар
|
В
|
Б
|
Б
|
А
|
А
|
2. Неліктен анализдеу айқасуда (анализирующее скрещивание) доминантты фенотипі бар дараның генотипін аңықтау үшін доминатты аллель бойынша гомозиготты дараны алуға болмайды (мысалы: ТТ)? Өз жауаптарыңызды генетикалық символдарды пайдаланып айқасу сызбанұсқаны қолданып көрсетіндер. (10 ұпай)
Анализдеу будандасу – гибридті дараның рецессивті аллельдері бар гомозиготалы дарамен будандастыру. Анализдеу будандасуда фенотип және генотип ажырау бойынша тура келеді.
Анализдеу будандасуда гомозиготалы доминантты (ТТ) аллельді қолдануға блмайды, өйткені гибридтің генотипін, гаметалардың типін және олардың арақатынасын анықтауға болмайды.
Мысалы:
-
Р ♀ТТ х ♂Тт
G Т Т т
F1 ТТ :Тт
Барлығында доминантты генотипі жартысы гомозиготалы және жартысы гетерзиготалы) және бірдей фенотипі бар
-
Р ♀ТТ х ♂ ТТ
G Т Т
F ТТ
Барлығында доминантты генотипі және бірдей фенотипі бар.
3. Дәрігер пациенттердің қан анализдерін қарағанда, біреуінде қанның 1мкл. 5,5 млн. эритроциттер бар екенін көрген. Бұл қан анализі қай пациенттікі? Дене шынықтырудан кейін, стресстан соң, тауларға шыққаннан кейін, т.б. нәтижелері қандай болуы мүмкін? Әдебиеттерден нақты мысадар келтіріндер.
Бұл жаңа туған нәрестенін қаны (10-11 күн) болуы мүмкін, қан құрамында эритроциттері көп мөлшерде бар науқас әйелде, немесе физиологиялық эритроцитоз жағдайында (эритроциттердің мөлшерін көп дене күші түскеннен соң аңықтау, эмоционалдық стресс, моншаға барғаннан кейін, таулы жерде болғанда, дені сау ер адамның қаны).
(10 ұпай)
Достарыңызбен бөлісу: |