Ж әҢгір хан атындағы батыс қазақстан аграрлық-техникалық «Ветеринарлық медицина және мал шаруашылығы»
жүктеу/скачать 1.43 Mb.
|
| III. Негізгі бөлім
3.1 Аурудың жалпы сипаттамасы және тарихи деректер Әдетте, екі жастан асқан балықтар бұл ауруға бейім. Жас балықтар, сирек жағдайларды қоспағанда, шешекпен ауырмайды. Бұл ауруға бейім балықтар арасында тұқы шешек келесі жағдайларда жиі байқалады: • сазан • күміс тұқы • мөңке балығы • тұқы будандары. Ауру басқа балықтарда аз байқалады - бөртпелер, қарақұйрықтар, иде және басқалар. Жасөспірімдер мен жыл құстар арасында ауру балықтардың болмауы аурудың ұзақ инкубациялық кезеңімен түсіндіріледі, әдетте ол 1 жылға дейін созылады. Ауруға бейімділік факторлары балықтарды ұстау мен өсірудің ветеринариялық және зоогигиеналық жағдайларын бұзу болып табылады. Сонымен қатар, ықпал ететін факторларға мыналар жатады: • инбридинг • балықтың бактериялық және паразиттік аурулармен зақымдануы • тамақтандырудың бұзылуы. Табиғи су қоймаларында (өзендер мен көлдерде) тұқы шешек ауруының тоған шаруашылығына қарағанда әлдеқайда аз байқалатындығы жоғарыда айтылғандарды растайды. Аурудың басталуында балық теріде шағын, локализацияланған ісіктер пайда болады. Әдетте олар терінің бетінен жоғары көтерілген сұр-көкшіл түсті, күңгірт. Кейіннен ісік көлемі ұлғаяды, жаңа ошақтар пайда болады және үлкен аумақтарды алып жатқан папилломалардың тұтас конгломераттары пайда болады. Кейбір жағдайларда олар балықтың денесін толығымен жабады. Әдетте, жеке ісіктері бар балықтар қанағаттанарлық сезінеді және айтарлықтай зақымдалған жағдайда ғана олар летаргиялық күйге түседі, тамақ қабылдауды тоқтатады, салмағын жоғалтады және әлсірейді. Ауру балықтардың өлімі ережеден гөрі ерекшелік болып табылады. Дегенмен, ауру жылдан жылға күшейіп, сезімтал балықтар арасында халықтың өсу пайызына әсер етеді. Тұқылардың шешек жылы мезгілде барынша дамиды, қыс мезгіліне жақындаған сайын ауру басылады, бірақ келесі көктемде қайтадан басталады. Тарихи-географиялық мәліметтер. Балықтардың бұрыннан белгілі герпесвирус ауруларының бірі – тұқы шешек, оны алғаш рет Геснер 1563 жылы сипаттаған. 19 ғасырдың аяғында ағылшын ғалымдары Лоу, Синдерман және басқалары жариялаған осы топтың екінші ауруы – лимфоцистис туралы есеп пайда болды.Бірақ жаңа аспаптық әдістердің пайда болуымен ғана – алдымен электронды микроскопия, содан кейін балық жасушаларының дақылдарында вирустарды оқшаулау – бұл аурулардың вирустық сипаты дәлелденді. Одан кейінгі жылдары шетелде де, біздің елімізде де балықты вирусологиялық зерттеу айтарлықтай кеңейді. Балықтарды вирусологиялық зерттеу әдістерін жасауға неміс және американ ғалымдары. Нәтижесінде герпес вирустары мен олар тудыратын балық ауруларының классификациясы оңтайландырылды, оларды анықтау әдістері жасалды. Қазіргі классификация бойынша балық герпесвирустары Herpesvirales отрядына, Alloherpesviridae тұқымдасына жатады: Cyprinivirus (жыланбалық герпесвирусының 1 түрі, ципринидті герпесвирустың 3 түрі); Ictalurivirus (1 түрі бекіре вирусы, 2 түрі сом герпесвирусы), Salmonivirus (лосось герпесвирусының 3 түрі). Олардың ішінде әлсіз вирулентті және жоғары вирулентті түрлер ерекшеленеді. Аздап вирулентті түрлер эпидермиялық гиперплазия түріндегі терінің жергілікті немесе диффузды зақымдануымен, папилломалардың және басқа да неоплазиялардың қалыптасуымен көрінетін, негізінен созылмалы инфекцияларды тудырады. Оның ішінде тұқы шешек, тұщы су және теңіз балықтарының лимфоцистисі, «гүлді қырыққабат» жыланбалығы, албырт (лосось) папилломатозы, треска, шортан, табан балық, балық және т.б. терісінде аз дифференциацияланған ісіктер табиғи және жасанды өсімдіктерде жиі кездеседі. Жоғары вирулентті герпес вирустары терінің зақымдануымен бірге ішкі ағзалардың дистрофиялық және некроздық өзгерістерімен көрінетін жүйелі, жедел инфекцияларды тудырады. Оларға албырт балықтарының, сазанның және алтын балықтардың, арналы балықтардың, бекірелердің герпесвирустық аурулары жатады. Көбінесе өткір аурулар жас балықтардың жоғары өлімін тудырады, бұл жиі 100% жетеді. Олардың ішінде Оңтүстік-Шығыс Азияның, Еуропаның және АҚШ-тың бірқатар елдерінде жиі кездесетін сазан, күміс мөңке және лосось балықтарының герпесвирустық аурулары ең қауіпті. Ресейдің және көршілес елдердің балық шаруашылықтарында тұқы шешек, атлантикалық албырт (лосось) папилломатозы жиі кездеседі, соңғы уақытта мәдени бекіре тұқымдас балықтардың герпесвирус ауруы пайда болды. Алайда, бұл аурулардың таралуы мен алдын алуды бақылау олардың нашар біліміне және нақты диагностикалық және емдеу әдістерінің жоқтығына байланысты қанағаттанарлықсыз болып қалуда.
жүктеу/скачать 1.43 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|