«Жер сағаты-2014» акциясы – Ырғызда «Жер саєаты»

«Жер саєаты» шарасы алєаш рет 2007 жылдыѕ наурыз айында «Жабайы табиєат» ќорыныѕ ўсынысымен Сиднейде ўйымдастырылєан болатын. Ал Ќазаќстанда бўл шара 2009 жылдан бері ќолєа алына бастаєан.

Бўл бастаманы ел Президенті Нўрсўлтан Назарбаев та ќолдап отыр. Акцияєа Ќазаќстан бойынша 90 ќала мен елді мекендері ќатысќан, онын ішінде Астана, Алматы, Орал, Ќараєанды, Шымкент, Тараз, Павлодар, Аќтау, Аќтґбе, Атырау, Ґскемен жјне Семей ќалалары бар. Астана, Алматы жјне Аќтау ќалалары ресми тїрде бўл шараєа ќатысќан. «Жер саєаты» атты дїниежїзілік акцияєа осыєан дейін 152 мемлекеттен 7000 ќала, миллиардтан аса адам їн ќосќан болатын.

Осы дїниежїзілік Жабайы табиєат ќорыныѕ (WWF) ќолдауымен «Орныќты даму» жер ќоры бірлестігініѕ бастамасымен наурыз айыныѕ 29-ы кїні саєат 2030-2130 аралыєында ґткен «Жер саєаты-2014» акциясына Ырєыз ауданы да ґз їлесін ќосты. «Ырєыз-Торєай МТР» РММ-сі аудан орталыєындаєы барлыќ мекеме, кјсіпорындарєа алдын-ала ќатынас, хабарландыру ќаєаздарын таратып, насихаттау маќсатында аудандыќ јкімдікте мекеме басшыларымен жиналыс ґткізілді. Мекеме ќызметкерлері акцияныѕ ґту барысын баќылып, осы уаќыт аралыєында акцияєа ґз їлестерін ќосушыларды тіркеуге алды. Акцияєа аудан орталыєындаєы №1 ќазаќ орта мектебі, Ырєыз гимназиясы, аудандыќ кітапхана, «Арай» мјдениет їйі, Аудандыќ СЭС сияќты мекемелер белсенділік танытты. Акцияєа Ырєыз селосыныѕ барлыєы 40 мекеме, кјсіпорыны, 4500 жеке тўрєын немесе барлыќ тўрєындарлыѕ 60 %-ы їлес ќосты. Акцияныѕ нјтижесін білу їшін Ырєыз аудандыќ электр желілерін тарату мекемесінен салыстырмалы мјлімет жинаќталды. Ырєыз селосында 28 наурызєа ќараєанда 29 наурыздаєы осы акция ґткен 1 саєатта 61,7 % электр энергиясы їнемделген. Аудан орталыєыныѕ мекеме, мектеп, кјсіпорындары жиі шоєырланєан жаєындаєы кґрсеткіш 76,9 % болєан. Жалпы аудан бойынша осы «Жер саєаты-2014» кезінде 16,1 % электр энергиясы аз тўтынылєан. Келесі жылы акцияєа ауданныѕ барлыќ елді мекендері барынша белсендірек тартылатын болады.

Јрине, тиімділігі жаєынан пайдасы аздау, себебі бір саєат ішінде тїбегейлі ґзгерістер жасау мїмкін емес. Дегенмен, мўндай шаралар адамдарєа јрдайым энергияны їнемдеу керегін еске салады жјне осыдан бастап їнемдей бастайды деп їміттенеміз. 3 мамырда «Бїкілќазаќстандыќ орман ќорын кґбейту» кїніне орай аєаш кґшеттерін отырєызу, 22-ші наурыз-1 маусым аралыєында «Парктер шеруі-2014» табиєатты ќорєау акциясын жїргізу жоспарланды.

Елге келіп, ән салды
Киелі Ырєыздыѕ топыраєыныѕ ќўнарлылыєы сол - бўл елден шыќќан јнші, жыршылар жетіп артылады. Кешегі Жјкібай мен Жґкейдіѕ ізбасарлары даланы дїбірге бґлеген сал-серілердіѕ сарќытындай болып, ортамызда жїр...

Нўрталап Жїсіпов, Ерлік Шайќаќов, Ќоянбай Тобаєабылов, Нўрлан Јбдібеков, Ќуан Жаѕбырбаев, Аќылбек Бердалиев, Амангїл Ешпанова, Јділхан Оразымбетов, Дархан Рахымжан, Ардаќ Ќазмаєанбетова секілді жерлестеріміз Аќтґбеніѕ сјні болєаны ќашан...

Жаќында осы аталєан ґнерпаздар елге келіп, ґз ґнерлерін жерлестеріне паш етті. Бўдан бўрын хабарлаєанымыздай осы аталєан концерттік баєдарламаны «Кґркейе бер, туєан жер!» акциясы аясында аќпан айында Аќтґбедегі «Студенттер сарайында» ґткізген болатын.

Елге деген саєыныш сезімін јсем јндерімен жеткізген жерлестеріміз бірінен соѕ бірі сахна тґріне шыќты. Ауылдаєы аєайын да ґз ўлдарын саєынып-аќ ќалєаны кґрініп тўрды, залды толтырып, олардыѕ јрбір јніне ќол соєып отырды.

Концерт соѕында аудан јкімі Мирхан Дуанбеков «Кґркейе бер, туєан жер!» акциясына ќолдау білдіріп, туєан елдіѕ кґркейуі жолында ґз їлестерін ќосќан барлыќ ґнерпаздарєа ризашылыєын білдіріп, алєыс хаттар табыс етті. Сонымен бірге, Јміреніѕ ізімен сонау Париждіѕ тґрінде јн салєан Ќоянбай мен елдіѕ ерке ќызы атанєан Амангїл Ешпанованыѕ иыќтарына шапан жапты. Себебі, аталєан жерлестеріміз биыл елу жасќа келді. Мўндай ќўрмет барлыќ жерлестерін туєан елге бастап келген Јділхан Оразымбетовке де кґрсетілді.

Ґз кезегінде ґнерпаздар атынан сґйлеген Нўрталап Жїсіпов осы концерттіѕ ґтуіне ќолдау білдірген аудан басшыларына, ауылдастарына їлкен алєысын білдірді. Сонымен бірге, бір ноутбук пен концерттен тїскен ќаражатты аудандыќ «Арай» мјдениет їйіне тарту ететіндіктерін хабарлады.

Сґйтіп, жерлес ґнерпаздар елге келіп есеп берсе, ауылдаєы аєайын олармен ќауышып, мјз болды...

Көмек көп
Халыќтыѕ јл-ауќатын арттырудыѕ бірден-бір кепілі – шаєын жјне орта кјсіпкерлік. Кјсіпкерлікті дамыту мен ќолдау маќсатында ќолєа алынып жатќан шаралар осыныѕ айєаєы.

Жуырда аудандыќ кјсіпкерлер палатасы филиалыныѕ директоры Г.Шамиева, аудандыќ жўмыспен ќамту орталыєыныѕ директоры Ж.Јуесов, аудандыќ жер ќатынастары бґлімініѕ басшысы А.Ералин, аудандыќ кјсіпкерлік бґлімініѕ бас маманы Г.Дїйжановалар Ќўрлыс, Жаныс би, Шеѕбертал,Ќўмтоєай, Ќалыбай, Аќши елді мекендерініѕ кјсіпкерлерімен кездесіп, кјсіп жасауєа ниет білдірушілермен дґѕгелек їстел ґткізді.

Ауданда ашылєан кјсіпкерлік палатасыныѕ міндеттерімен таныстырєан Г.Шамиева: - Кјсіпкерлік белсенділікті арттыру халыќты жўмыспен ќамтамасыз ету мјселелерін шешудіѕ еѕ оѕтайлы жолы. Кјсіппен айналысќан адам ґз жаєдайын тїзеп ќана ќоймай, мемлекетке салыќ тїрінде кіріс кіргізеді. Ал, салыќ тїсімі мемлекеттік жаѕа јлеуметтік баєдарламаларды жїзеге асыруєа мїмкіндік береді. Кјсіпкерлік ќызметті жетілдіру їшін мемлекет тарапынан баєдарлама бойынша несиелер бґлінуде. Јр кјсіпкер ґз бизнестік жобасын ўсынса, мемлекет тарапынан болып жатќан ќолжетімді кґмектерге ие бола алады, - деп жўртшылыќты кјсіппен айналысуєа шаќырды.

Аудандыќ жўмыспен ќамту орталыєыныѕ директоры Ж.Јуесов: - «Жўмыспен ќамту-2020 жол картасы» баєдарламасы бойынша їстіміздегі жылы «Ауыл шаруашылыєын ќаржылай ќолдау ќоры» арќылы 5-6 пайызбен несие бґлінді. Аудан бойынша 34 бизнестік жоба дайындалып, ќажетті ќўжаттар јзірленіп жатыр. Бизнестік жобаны іске асыруєа берілетін несиеге міндетті тїрде кепілдікке жылжымайтын мїлік ќойылады, - деп баєдарламалар туралы тїсінік берді.

Аудандыќ жер ќатынастары бґлімініѕ басшысы А.Ералин жер мјселелеріне ќатысты сўраќтарєа жауаптар берді. Дґѕгелек їстел барысында тўрєындар ґздерін толєандырып жїрген сауалдарын ќойып, толыќќанды жауаптар ќайтарылды.

Кәсіпкерлер де қалыс қалмауда
Еліміз бойынша їстіміздегі жылдыѕ 1 сјуірінен бастап жалаќы 10 пайызєа, тїрлі јлеуметтік тґлемдер 14 пайызєа кґтерілуі бўќара їшін жаєымды жаѕалыќ. Сонымен ќатар, Їкімет кґтерген игі бастама кјсіпкерлер тарапынан да ќолдау табуда.

Біздіѕ аудан ґѕірімізде де аудан экономикасыныѕ дамуы мен халыќтыѕ јл-ауќатын арттыруда еѕбек сіѕіріп жїрген кјсіп иелерініѕ есімдерін маќтанышпен айтуєа болады. Їкімет тарапынан ќолдау тапќан еѕбекаќы кґтеру мјселесінде де кјсіпкерлеріміз ќалыс ќалмауда.

Атап айтар болсаќ, «Наурыз – СИМ» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі ґз жўмысшы-ќызметкерлерініѕ еѕбекаќысын 20 пайызєа, «Нўрлыхан» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі мен «МТС» ґндірістік кооперативі еѕбекаќыны 10 пайызєа ґсірді. Сонымен ќатар, їстіміздегі жылдыѕ мамыр айынан бастап «Наурыз – СИМ» мен «Нўрлыхан» жауапкершілігі шектеулі серіктестіктері мїгедек жандарды жўмыспен ќамтамасыз ету маќсатындаєы шараларды ќолєа алмаќшы. Халыќты жўмыспен ќамту маќсатындаєы жўмыстар алдаєы уаќытта да ґз жалєасын таба бермек.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес – баршамыздың міндетіміз
Ќазаќстан Республикасы тјуелсіздікке ие болєан алєашќы уаќыттан бастап-аќ, сыбайлас жемќорлыќпен кїресті басты назарына алєан мемлекет ретінде јлемге белгілі. Осылайша Ќазаќстан ТМД елдері арасында «Сыбайлас жемќорлыќќа ќарсы кїрес туралы» заѕды бірінші болып ќабылдады жјне елімізде посткеѕестік кеѕістіктегі осы баєыттаєы алєашќы арнайы орган - «Экономикалыќ ќылмысќа жјне сыбайлас жемќорлыќќа ќарсы кїрес агенттігі» ќўрылды.

Сыбайлас жемќорлыќпен кїресті заѕ талаптарына сай, мемлекетіміздегі барлыќ мемлекеттік органдар мен лауазымды тўлєалар ґз ґкілеттіліктері шегінде жїргізуге міндетті. Осы баєытта елімізде айтарлыќтай жўмыстар жїргізіліп келеді. Бўл жўмыстар сыбайлас жемќорлыќтыѕ алдын алу маќсатындаєы жїргізіліп жатырєан халыќтыѕ ќўќыќтыќ сана-сезімін кґтеру жјне ќўќыќтыќ насихат жўмыстарынан, сондай-аќ, ќўќыќ ќорєау органдары тарапынан сыбайлас жемќорлыќ фактілерін јшкерелеп, жемќорларды заѕ аясында жазаєа тарту жўмыстарынан кґрініс тауып отыр. Сонымын ќатар, ќоєамымыздыѕ барлыќ салаларында, халыќ арасында сыбайлас жемќорлыќќа ќарсы кїрес баєытындаєы белсенділік ояна бастады.

Алайда, шенеуніктер арасында белеѕ алып кеткен бўл ќўќыќ бўзушылыќты ауыздыќтауєа мемлекет жјне јлеумет тарапынан їлкен кґѕіл бґлініп жатќанына ќарамастан, елімізде жеѕ ўшынан жалєасќан ќылмыстыѕ жаѕа фактілері кїнбе-кїн јшкереленіп жатыр, бўл – сыбайлас жемќорлыќтыѕ јлі де болса кїн тјртібіндегі ґзекті мјселелер ќатарында екендігін білдіріп отыр.

Жемќорларды заѕ алдында жауапќа тартудыѕ соѕєы нїктесі сот органдарыныѕ тарапынан ќойылады. Осылайша, Ырєыз аудандыќ сотыныѕ 2013 жылєы 31 шілдедегі їкімімен Т.Садыков ЌР ЌК-ніѕ 307-бабы 2-бґлігімен ќарастырылєан ќылмысты, яєни, ґзіне 150 000 теѕге мґлшерде пайда мен артыќшылыќ кїйінде ќаражат алєаны їшін кінјлі деп танылып, оєан 2 жыл мерзімге бас бостандыєынан айыру жазасы таєайындалып, ЌК-ніѕ 63 бабыныѕ негізінде таєайындалєан жаза шартты деп саналып, айыптыєа 2 жыл сынаќ мерзімі белгіленді.

Жасалєан ќылмыстыѕ мјн-жайына сот їкімі бойынша ќысќаша сипаттама беретін болсаќ, Т.Садыков Шалќар ауданы бойынша жер ќатынастарын реттеу жјне жер учаскесіне ќўќыќ беру жґніндегі комиссиясыныѕ тґраєасы міндетін атќарєан, оныѕ ќызметтік міндетіне ауыл шаруашылыєын, жер ќатынастары бґлімі, басќа да мемлекеттік мекемелерініѕ ќызметтерін їйлестіру, ќызметіне ќарасты баєыттар бойынша ведомствоаралыќ комиссиялардыѕ, штабтардыѕ жўмыс топтарын басќару жјне т.б. жїктелген.

2013 жылєы 18 аќпанда Шалќар ауданы Кішіќўм ауылдыќ округініѕ тўрєындары - ерлі-зайыпты Сагимбаевтар мал шаруашылыєын дамыту їшін «Сыдыќ» шаруа ќожалыєын ќўрып, «Ашыќўдыќ» ќыстаєы маѕынан босалќы жерден жер учаскесін ўзаќ мерзімге жалєа алу туралы Шалќар ауданыныѕ јкіміне арызданєан. Осы арыздыѕ негізінде 2013 жылєы 15 наурызда Т.Садыковтыѕ тґраєалыќ етуімен ґткен комиссия отырысында аталєан шаруа ќожалыєына ауыл шаруашылыєы ґндірісі маќсатында нысаналы пайдалануєа шаруа ќожалыєын жїргізу їшін ўзаќ мерзімге, 49 жылєа ортаќтасып, уаќытша ґтеулі жер пайдалану (жалдау) ќўќыєымен 3 500 гектар жер учаскесін беру туралы ќорытынды ќабылданєан.

Алайда, Т.Садыков комиссия отырысынан кейін жер берілген шаруа ќожалыќтары мен жеке тўлєалардыѕ аудандыќ жер ќатынастары бґліміне кейін ќайтарылуєа тиіс ќўжаттарыныѕ ішінен М.Н.Сагимбаеваєа ќатысты барлыќ ќўжаттарыныѕ тїпнўсќалары тігілген жеке ісін ґзіне негізсіз алып ќалєан. 2013 жылєы 27 наурызда «Сыдыќ» шаруа ќожалыєыныѕ иесі Ж.Ж.Сагымбаев Шалќар аудандыќ жер ќатынастары бґліміне оларєа бґлінген жердіѕ ќўжаттарын заѕдастырып, рјсімдеуге алу їшін барєанында, оны аталєан мекеме ќызметкері бўл мјселемен Шалќар ауданыныѕ јкімініѕ орынбасары Т.Садыковќа баруын айтып жолдаєан. Сол кїні Ж.Сагымбаев ґзініѕ мјселесімен Шалќар ауданыныѕ јкімініѕ орынбасары Т.Садыковќа барєанында, ол (Садыков) оєан жер бґлінгені туралы ќасаќана айтпай жјне алдаєы уаќытта ќамќоршылыќ жасау їшін, бґлінген жердіѕ ќўжаттарын заѕдастырып, рјсімдеуге кґмектескені їшін Ж.Ж. Сагымбаевтан ґзіне 150 000 теѕге мґлшерде пайда мен артыќшылыќ кїйінде ќаражат талап еткен.

2013 жылєы 8 сјуірде Т.Садыков «Сыдыќ» шаруа ќожалыєына 3 500 гектар жер учаскесін 49 жылєа жалєа беру туралы ќўжаттарын иесі Ж.Ж.Сагымбаевќа беру їшін Шалќар ќаласында орналасќан «Елена» ќонаќ-їйініѕ аумаєына шаќырып алып, одан ґзі їшін 150 000 теѕге мґлшерде пайда мен артыќшылыќ кїйінде ќаражатты алып, аталєан ќўжаттарды иесіне берген соѕ, оєан Шалќар аудандыќ жер ќатынастары бґліміне баруын айтќан. Аќтґбе облысы бойынша ЭСЖКД-ніѕ ќызметкерлерімен жедел-іздестіру шараларын жїргізу барысында Т.Садыков «Уаз» маркалы мемлекеттік нґмірі D 097 AK ќызметтік автокґлігімен їйіне бара жатќан жерінен ўсталєан.

Сґйтіп Т.Садыков Шалќар ауданы јкімініѕ орынбасары болып, мемлекеттiк ќызметтер атќаруєа ујкiлеттi лауазымды адам бола тўра, ќызметтiк ґкiлеттiгiн ґзi їшiн пайда мен артыќшылыќ алу маќсатында ќызмет мїдделерiне кереєар пайдаланып, мемлекеттiѕ заѕмен ќорєалатын мїдделерiн елеулi тїрде бўзєаны їшін кінјлі деп танылды.

Сонымен ќатар, сот їкімімен ЌК-ніѕ 63-бабы 5-1-бґлігініѕ негізінде шартты тїрде сотталєан Т.Садыковќа пробациялыќ баќылау белгіленіп, бірќатар міндеттер жїктелді жјне оныѕ мінез-ќўлќын баќылау Шалќар аудандыќ ќылмыстыќ атќару инспекциясына жїктеліп, сотталєан Т.Садыковтан мемлекеттiк бюджет кiрiсiне сот шыєындары да ґндірілді.

Жоєарыда аталєан сыбайлас жемќорлыќ фактісі бойынша кґзіміз жеткендей, кейбір шенеуніктер мемлекет жјне ќоєам тарапынан ґздеріне білдірілген аса жоєары сенімді ґздерініѕ жеке бас пайдасына ќолданып, халыќќа ќызмет ету міндетін оларды ќанау тетігіне айналдырып алєан.

Осылайша, еліміздіѕ дамуы жоєарыда аталєандай «ќызметкерлердіѕ» теріс ќызметініѕ салдарынан орасан зор кедергіге ўшырап отыр. Осы себептен де ќылмысќа жјне сыбайлас жемќорлыќќа ќарсы кїрес мјселесіне жјне бўл кїресті кїшейту ќажеттігіне Ќазаќстан Республикасыныѕ Президенті Н.Ј.Назарбаев ўдайы назар аударып отырады. Елбасымыздыѕ ґзініѕ 2014 жылєы «Ќазаќстан жолы – 2050: Бір маќсат, бір мїдде, бір болашаќ» атты Ќазаќстан халќына жолдауында: «Аса маѕызды міндет – сыбайлас жемќорлыќќа ќарсы жаѕа стратегияны ќалыптастыру жјне іске асыруды жалєастыру» - деп баса айтќаны баршамызєа белгілі.

Демек, Елбасымыздыѕ бастамасымен жјне халыќтыѕ ќолдауымен сыбайлас жемќорлыќпен кїрес жылдан-жылєа жалпыўлттыќ сипатќа ие болып келеді. Сот органдары болса, јділсотты бўлжытпай жїзеге асыру арќылы жјне замана талабына сай ашыќ жјне ќолжетімді, ќарапайым жјне барлыќ дауды тез шеше алатындай ќызмет ету арќылы сыбайлас жемќорлыќќа ќарсы кїресті жїзеге асырады деп тїсіну ќажет. Сот билігін жїзеге асыру барысында Ырєыз аудандыќ соты ґз тарапынан заѕмен берілген ґкілеттігі аясында сыбайлас жемќорлыќќа ќарсы кїрес жўмысын јрі ќарай осы сипатта жалєастыра бермек.
Басшы қолдау білдірді

Бўќаралыќ аќпарат ќўралдары арќылы ґзініѕ ґнертапќыштыєымен танылып жїрген кјсіпкер, жерлесіміз Аманбек Сыдыќовты аудан јкімі Мирхан Дуанбеков ќабылдады. А.Сыдыќов аудан басшысына ґзі ойлап шыєарєан заманєа лайыќ їлгідегі аєаш їй жобасын таныстырды. Сондай-аќ, ауданныѕ кјсіпкерлікпен жўмыс жасайтын мїдделі салаларыныѕ басшылары да осы кездесуге ќатысты.

Кјсіпкер Аманбек Сыдыќов ґзініѕ осы жобасын Аќтґбедегі туристік ќызметпен айналысатын «Зере-тур» ЖШС-мен бірлесіп туєан жері Шеѕбертал ауылында жїзеге асырєысы келетінін, «Мјні» тґбеніѕ етегінен жер алып, ішкі туризмді дамыту баєытындаєы осы ісін ќолєа алу жоспары бар екенін жеткізді.

М.Дуанбеков тиісті заѕдылыќќа сјйкес кјсіпкерге ќолдау кґрсетілетінін білдірді.

Бўл кїнде саябаќтаєы талдар ґсіп, айналаєа сјн беруде. Осы орайда мен де ўсыныс білдіргенді жґн кґрдім. Мјселен, саябаќќа талдармен ќатар тїрлі гїлдер егілсе деймін. Саябаќ ішіне орындыќтар ќойылып, халыќтыѕ демалатын орнына айналдырса ќўба-ќўп болар еді.

Сонымен ќатар, аудан орталыєында саябаќтар санын кґбейтіп, кґшелерге тїрлі аєаш кґшеттерін жыл сайын отырєызу мјдениетіміз бен денсаулыєымыз їшін маѕыздыраќ болар еді. Осындай мјселелерге жоєарыдаєы жауапты азаматтар назар аударса деген тілегімді жеткізгім келеді.

Кәсіпкерлермен өткен кеңес

Аудан орталыєындаєы «Ырєыз-Торєай мемлекеттік табиєи резерваты» мемлекеттік мекемесініѕ мјжіліс залында Аќтґбе облыстыќ кјсіпкерлер палатасы Ырєыз аудандыќ филиалыныѕ ўйымдастыруымен «Кјсіпкерлік саласыныѕ даму баєыттары» атты семинар-кеѕес ґтті.

Кеѕеске аудан јкімі Мирхан.Дуанбеков, облыстыќ кјсіпкерлер палатасыныѕ сарапшысы Нўрлан Махамбетов, «Ауыл шаруашылыєын ќаржылай ќолдау ќоры» акционерлік ќоєамы филиал директоры Гїлжанат Ерєазина, «ЌазАгроЌаржы» акционерлік ќоєамы филиал директорыныѕ орынбасары Абай Баймўратов, «Даму» кјсіпкерлікті дамыту ќоры» акционерлік ќоєамы филиалыныѕ бас менеджері Берік Нўрєалиев, «Даму» кјсіпкерлікті дамыту ќоры» акционелік ќоєамы филиалыныѕ кеѕесшісі Елдос Жиенбаев, «Аграрлыќ несие корпорациясы» акционерлік ќоєамы филиалыныѕ бас маманы Нўржан Аманєали, ауылдыќ округ јкімдері, мекеме, кјсіпорын басшылары, кјсіпкерлер мен кјсіп жасауєа ниет білдірушілер ќатысты.

Аудан јкімі М.Дуанбеков баяндама жасап, аудандаєы кјсіпкерліктіѕ даму баєыттарына жан-жаќты тоќталды.

«Жўмыспен ќамту – 2020» баєдарламасыныѕ екінші баєыты бойынша 2011 жылы 9 адамєа – 9,0 млн. теѕге, 2012 жылы 12 адамєа – 20,1 млн. теѕге, 2013 жылы 20 адамєа 37,5 млн. теѕге неси алынды. Їстіміздегі жылєа 25 адамєа – 50,0 млн. теѕге беру жоспарланып отыр. Кјсіпкерлік саласын саралай келе аудан јкімі кјсіпкерлікті јлі де дамыту мен мемлекет бґліп жатќан мол мїмкіндіктерді пайдалану ќажеттігін атап ґтті. Облыстыќ кјсіпкерлік палатасыныѕ сарапшысы Нўрлан Жаѕабекўлы кјсіпкер ќўќыєы мен палата тарапынан кґрсетілетін жўмыстар жґнінде тїсінік берді.

Басќосуда жиналєандардан аудан орталыєында кјсіпкерлік кеѕес беру ўйымдарын ќўру керектігі жґнінде ўсыныстар айтылды. Сонымен ќатар, бос тўрєан єимараттарды ќайта жаѕєыртуды ќарастыру, жоєары білімді жастарды кјсіпкерлікке тартып, ќосымша кјсіби мамандыќќа оќытып, ќажетті ґндіріс орындарын ашу жайы да талќыланды. Јрбір елді мекенде тўрєындарєа ќызмет кґрсету орындарын ашумен ќатар, кјсіпкерлердіѕ атќарєан ќызметтерін жаѕа заман талабына сјйкестендірудіѕ де маѕыздылыєы жґнінде пікірлер талќыланды.

Облыс орталыєынан келген кјсіпкерлікке ќатысты ќўрылымдар ґкілдері ґздерініѕ тараптарынан кґрсетілетін кґмек пен ќолдау тўрєысында кјсіпкерлермен жеке ќабылдау жїргізіп, баєыт-баєдар берді.

Семинар-кеѕеске жиналєандарєа арналып резерват фойесінде кґрме ўйымдастырылды. Ауданєа танымал ќолґнер шебері Ўлмекен Ќанаева, «Їркер» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі ґз ґнімдерін кґрсетіп, болашаќ жоспарларымен бґлісті. Мјселен, Ўлмекен Ќанаева: «Ўзаќ жылдарєы кјсібімді одан јрі кеѕейтсем бе деген ойдамын. Ою ойып, кесте тігу, ќыз жасауы сынды ўлттыќ ґнерімізді дамытумен ќатар, шјкірт тјрбиелеудіѕ де мен їшін маѕызы зор. Осы маќсатта жоспарларды ќолєа алудамын» дейді. Ал, «Їркер» жауапкершілігі шектеулі серіктестігініѕ директоры Єалымбек Сарбґпин: «Ґткен жылдан бастап жергілікті ґнімдерді пайдаланып, кірпіш шыєаруды жїзеге асырудамын. Сонымен ќатар, аула тґсеніштері мен ќабырєалыќ ќоршауларды шыєаруды да бастап жатырмын. Жергілікті материалдардан жаѕа технологиялармен жасалєан ґнімдер баєасы мен сапасы жаєынан тўтынушылар тарапынан сўранысќа ие болады деген сенімдемін.» деп ґз ойын бґлісті.

Оныѕ мјтінінде «Наурыз мейрамы мерекесіне байланысты жјне ќызметтік міндеттеріѕізді тиісті деѕгейде атќарєаныѕыз їшін Сізге алєыс жариялаймын» деп жазылєан.

Сонау 1864 жылдыѕ 8 ќаѕтарында (ќазіргі кїнтізбе бойынша 20 ќаѕтарда) халќымыздыѕ тўѕєыш аєартушысы Ыбырай Алтынсаринныѕ ґзі ашќан бўл мектеп бїгінгі тјуелсіз Ќазаќстандаєы барлыќ мектептердіѕ бастауында тўрєан мґлдір бўлаќ еді десек артыќ айта ќоймаспыз. Ал дјл сол жылы 25 ќазанда (6 ќарашада) Ырєызда ашылєан осындай бастауыш мектеп ќазіргі Ырєыз ґѕірі єана емес, жалпы Аќтґбе аймаєындаєы тўѕєыш білім ошаєы болатын.

Ќазаќстанныѕ Ресейге ќосылуымен орыс-ќазаќ мјдени ќатынастары дами бастаєаны белгілі. Бўл ќазаќ халќыныѕ арасында діни емес білім берудіѕ тарауына жол ашты. Ќазаќ жерінде Ресей империясыныѕ орталыќ аудандарындаєыдай јкімшілік жїйе енгізіле бастауына байланысты, жергілікті басќару буындарында істейтін шенеуніктер мен тілмаштар даярлайтын орыс-ќазаќ жјне орыс-тїзем мектептерін ашу ќажеттігі туды. Осы маќсатта Омбыда 1789 жылы «Азиялыќ училище» ашылды. Бўл оќу орнына ќазаќ балалары да ќабылданды. 1825 жылы Орынбордаєы татар мектебі негізінде Неплюев кадет училищесі (ол 1844 жылы кадет корпусы болып аталды), 1846 жылы Сібір казак-орыс јскери училищесі негізінде Омбы кадет корпусы ірге кґтерді. Бўл оќу орындарын ќазаќтыѕ тўѕєыш зиялылары: Шоќан Ујлиханов, Садыќ Бабажанов, Халиолла Ґскенбаев, т.б. оќып бітірді. 1841 жылы Бґкей Ордасында Жјѕгір хан ќазаќ балалары їшін орыс-ќазаќ мектеп-пансионатын ашты. 1850 жылы Орынбордыѕ Шекара комиссиясы жанынан ќазаќ балалары їшін жеті жылдыќ мектеп ашылды.

Ќазаќ жастарына орысша білім, тјрбие беруде 1850-1869 жылдары жўмыс жасаєан Орынбор ќазаќ мектеп-интернаты ерекше рґл атќарды. Ґйткені, бўл ќазіргі Ресей жеріндегі тікелей ќазаќ балаларына арналєан алєашќы оќу орны болса, сонымен бірге ќазаќтыѕ тўѕєыш аєартушылары Ы.Алтынсарин мен Ш.Ќўлыбеков білім алєан болатын.

Шекаралыќ комиссия Кіші жїздегі сўлтандар мен дистанциялыќ бастыќтары жанында іс жїргізе алатын, сондай-аќ тек ќазаќтар єана таєайындалатын басќа да ќызмет орындарында жўмыс істеуге ќабілетті ќызметкерлер даярлау їшін 1844 жылы 14 маусымда арнаулы ереже ќабылдайды. Біраќ јр тїрлі себептермен мектеп тек 1850 жылы 22 тамызда єана ашылады. Мектептіѕ оќу мерзімі 7 жыл болып белгіленеді.

Орынбор ќазаќ мектебі небары 19 жыл єана ґмір сїрді. Оєан оќушыларды жылына бір рет ќана ќабылдап отырды. Алєашќыда, яєни 1850 жылы онда 20 шјкірт оќып, 3 ўстаз сабаќ берсе, 1859 жылы олардыѕ саны 40 оќушы 9 ўстазєа жеткен. Бўл мектеп ўжымыныѕ сан жаєынан барынша ґскен кезеѕі. 1862 жылы мектептіѕ оќу мерзімі 6 жыл болып ќысќартылады. Ал, 1869 жылы ол біржолата жабылады. Орынбор ќазаќ мектебін 19 жыл ішінде 48 жас ќазаќ бітіріп шыєады. Олардыѕ кейбіреулері Шекаралыќ комиссияныѕ ґзіне жўмысќа ќалдырылады. Бірќатары ґз еліне барып, жергілікті јкімшілік-басќару аппаратында јр тїрлі кеѕсе ќызметтерін атќарады. Ал, біразы 1860 жылдары Ќазаќстанда жаѕадан ашылєан мектептерде сабаќ береді. Мјселен, Орынбор ќазаќ мектебініѕ алєашќы тїлектерінен Тройцкіде ашылєан ќазаќ мектебінде Нўрым Мўѕсызбаев, Ырєыз бекінісіндегі мектепте Шахмўрат Ќўлыбеков, Торєай бекінісіндегі мектепте Ыбырай Алтынсарин оќытушылыќ ќызметін бастаєан. Орынбор мектебін кейінірек бітірген жастардан Байќадам Орынбаев, Ізтілеу Жаќсыбаев, С.Нўрмўханбетов мектепте ўстаздыќ еткен. Сол сияќты мектепті 1857 жылы бітірген, кейін ќызметін Шекаралыќ комиссияныѕ кеѕесінен бастаєан Мірєали Баќтияров ќазаќ халќыныѕ рухани мўраларын зерттеп жїрген орыс єалымдарына кґп кґмегін тигізіп, игілікті жўмыс атќарєан. Ќазаќ халќыныѕ оќу-білімін дамытуєа їлкен їлес ќосќан осынау Ресей мемлекетініѕ Орынбор ќаласындаєы оќу орныныѕ єимаратында бїгінде №3 негізгі жалпы білім беру мектебі орналасќан.

1859 жылы шекаралыќ комиссияныѕ тґраєасы В.В.Григорьев 4 бекіністе мектеп ашудыѕ ќажеттігін айтып оныѕ толыќ жобасын ўсынады. Мектеп їйі салынып болуын кїтпей-аќ алєашќы екі бекіністе жеке їйлерде аша беру ќажеттілігін айтып, 1862 жылы генерал-губернатор облыстыќ басќармаєа ўсыныс жасайды. Сґйтіп, облыс басшылары Орынбор бекінісіне (Торєай) Ибрагим Алтынсаринді, Орал бекінісіне (Ырєыз) Шахмўрат Ќўлыбековті ашылатын мектептерге оќытушылыќќа бекітіп, екеуіне де басќарманыѕ аудармашылыќ ќызметі ќоса тапсырылады. Сґйтіп, јуелде Алтынсарин де, Ќўлыбеков те бала оќытуды жеке їйде бастайды.

Жоєарыда айтылєандай 1864 жылы 8 ќаѕтарда Орынбор (Торєай) бекінісінде мектеп ќўрылысы аяќталып, оќу салтанатты тїрде ашылады. Осыєан байланысты ат жарыс ўйымдастырылып, жиналєан халыќќа ќонаќасы беріледі. Мектепке 13 (кей деректе – 14) бала ќабылданып, облыстыќ басќарма 1864-65 оќу жылыныѕ ќорытындысы бойынша баєдарламаны жаќсы меѕгеріп емтиханды жаќсы тапсырєаны їшін, їздік оќушыларєа кітаптар сыйлайды.

Ал Ырєыздаєы тўѕєыш мектептіѕ ашылуы Шахмўрат Ќўлыбеков есімімен тікелей байланысты. Белгілі ґлкетанушы С.Оразымбетов Шахмўрат Ќўлыбековтіѕ мектеп ашу маќсатымен Ырєызєа 1863 жылы келгенін жазады. Ол да Ыбырай секілді келген уаќытынан бастап балаларды їйде оќыта бастайды. Келесі, 1864 жылы 25 ќазанда оныѕ ўйымдастыруымен бастауыш ќазаќ мектебі їлкен салтанатпен ашылады. Бўл ќўрметке бекіністіѕ барлыќ шенділері јрі ќазаќ ауылдарыныѕ халќы ќатысып, ўлттыќ ойындар ґткізіледі. Мектепке дјулетті отбасылардыѕ 13-15 балалары ќамтылды. Бўл ќазіргі Аќтґбе облысы жеріндегі еѕ алєашќы ќазаќ балаларына арналєан жаѕаша білім беретін оќу орны еді. Мектеп ґзініѕ тарихи міндетін адал атќарып, ґѕірдегі халыќ аєарту ісіне жол салды. Ќазір Аќтґбе облысында їлкенді-кішілі жїздеген мектеп болса, солардыѕ бастауында ґзі кішкентай болса да атќарєан ісі їлкен сол бір мектеп тўрєанын јрќайсысымыз білуіміз керек деп ойлаймын.

Бўл мектеп 1879 жылы жабылып, заман талабына орай Ресей халыќ аєарту министрініѕ жарлыєымен Ырєыз ќаласында бірі ќазаќ, бірі орыс мўєалімдер штатымен жўмыс істейтін екі кластыќ орыс-ќырєыз (ќазаќ) училищесі ашылады. Кейін 1887 жылы 15 ќыркїйекте екінші оќу орны - Ырєыз ќалалыќ бір кластыќ ќыздар училищесініѕ ашылуы їлкен оќиєа ретінде ќабылданып, оєан 17 ќыз оќуєа тїсті. 1888 жылы осы мектептіѕ жанынан ќазаќ ќыздары їшін 18 орындыќ интернат їйі ашылды. Реті келгенде айта кетейік, Ыбырай Алтынсарин ўсынєан ќыздар мектептері Торєайда 1891 жылы, Аќтґбеде 1896 жылы єана ашылды. Сґйтіп, Ырєыз ґѕірі ілім-білім мен ґркениет игіліктеріне ґзгелерден ертерек ќол жеткізді.

Нјтижесінде осыдан бір жылы кем бір єасыр уаќыт бўрын, яєни 1915 жылы Ырєыз ґѕірінде ќалалыќ екі орыс-ќазаќ училищесі, селолыќ екі кластыќ екі орыс-ќазаќ училищесі, селолыќ екі кластыќ орыс училищесі, ќалалыќ екі кластыќ орыс-ќазаќ мектебі, селолыќ бір кластыќ орыс-ќазаќ мектебі, 35 ауыл мектептері, бір медресе, бір кешкі мектеп, медресе жанында бір орыс класы жўмыс істеген Ырєыздыѕ ќалалыќ екі кластыќ орыс-ќазаќ училищесініѕ жанынан етік тігетін кјсіптік бґлім ашылєан. Ырєыз ќаласындаєы 5 оќу орнында 1432 бала оќыєан.

Шалєайда жатќан Ырєыз ќаласында осы оќу орындарын ашуєа ќазаќтыѕ тўѕєыш педагог-аєартушысы Ыбырай Алтынсарин белсенді араласты. Ы.Алтынсаринніѕ тікелей ґтінішімен Ырєыз ќаласындаєы оќу орындарында Тимофеев, Григорьев, Спиридонов, Сахарова, Царегородцев, Васильева деген білімді, јрі тјжірибелі мўєалімдер ќызмет істеген. Осы оќу орындарынан халыќќа адал ќызмет істеген Ырєыз ґѕірініѕ бірнеше саналы азаматтары тјрбиеленіп шыєады. Бґлебай Сарбатыров, Мўхамед-Рахым Сјтбаев, Медіресін Тереков, Жјнет Сїгірбаев, Мўса Дайрабаев, Алман Јзірмјмбетов, Ахмет Тўѕєашин, Јбіш Тойбазаров, Тґлепберген Хасанов, Таран Беркінбаев, Сержан Шонанов, Тґлепберген Серєалиев, Нўрекеш Оразымбетов, Ахметжан Кјдіров, Теѕізбай Баймурзин, Јли Сјрсенбин, т.б. зиялылар кейін Ресейдіѕ жјне шет елдердіѕ жоєарєы оќу орындарын бітіріп, халыќ шаруашылыєыныѕ тїрлі саларында абыройлы еѕбек етті. Ахмет жјне Мўхамедияр Тўѕєашиндер Варшава университетініѕ мал дјрігері бґлімін, їздік оќыєаны їшін Орынбор губернаторы Лобачевскийдіѕ бўйрыєымен арнаулы стипендия таєайындалєан Тґлепберген Серєалиев Петербургтегі Александр Бірінші атындаєы теміржол инженерлерін даярлайтын институтты аяќтап, ґз мамандыќтары бойынша ўзаќ жылдар жемісті еѕбек етті. Училище тїлегі Бґлекбай Сарбатыров ґзі оќып шыќќан оќу орнында кґп жыл ўстаз болды.

Кейін алаштыѕ ардаќты ўлдарына айналєан Ўзаќбай Ќўлымбетов, Темірбек Жїргенов, Телжан Шонанов, Бјймен Алманов, Тел Жаманмўрыновтар осынау Ыбырай мен Шахмўраттар еккен дјннен ґсіп-ґнген жемістер еді.

Ырєыздаєы білім беру саласындаєы дјстїр жалєастыєы бір сјт їзілген емес. Кешегі кеѕестіѕ кезеѕде ўстаздыќ абыройлы еѕбектері їшін Тўѕєашин Јмір мен Јжібаев Јбілтай сол кездегі еѕ жоєары награда Ленин орденімен марапатталды. Ал Жарылєапов Алдан, Дїкенбаева Ќаным, Тґкешов Мейірхан «Ќазаќ КСР-іне еѕбегі сіѕген мўєалім» атаєына ие болса, Нўрманова Саќыш, Ќожабаева Лида жјне Оразымбетов Сейілхан «КСРО халыќ аєарту ісініѕ їздігі» атанды. Олардан бґлек 63 мўєалім «Ќазаќ КСР халыќ аєарту ісініѕ їздігі» атаєын алып, аудандаєы жас жеткіншекті тјрбиелеу ісіне зор їлестерін ќосты.

Ќазаќ елі ґз тјуелсіздігін жариялап, дербес даму жолына тїскен соѕ берік дјстїр жаѕаша сабаќ тартты. 2002-2003 жылдары тўрєылыќты халыќтыѕ сўранысына байланысты М.Тґлегенов, Ґ.Ќанахин, Т.Жаманмўрынов аттарындаєы жјне Шеѕбертал, Темірастау орталау мектептері орта мектеп мјртебесін иеленді. 2003 жылы Нўра селосында 360 орындыќ Т.Жїргенов атындаєы орта мектебі 40 балалыќ интернат їйімен жаѕадан салынды, 2006 жылы Ырєыз селосында 400 балалыќ №1 ќазаќ орта мектебі салынып, пайдалануєа берілді. 2007 жылы Ырєыз негізгі мектебі орта мектепке айналдырылды. 2009 жылы осы орта мектеп негізінде Ырєыз гимназиясы ашылды. 2010 жылы Аманкґл ауылында Т.Жаманмўрынов атындаєы орта мектеп жаѕа сјулетті єимаратќа кґшті. Бір єана 2013 жылы Ќўйылыс жјне Ќўтикґл ауылдарында јрќайсысы 150 орындыќ жаѕа мектеп єимараттары салынып, пайдалануєа берілді. Осы жылы аудан орталыєындаєы Ы.Алтынсарин атындаєы орта мектеп кїрделі жґндеуден ґткізілді. Жайсаѕбай ауылындаєы Ґ.Ќанахин атындаєы орта мектеп ќўрылысы басталды, амандыќ болса биыл оќушыларєа есігін айќара ашпаќ. Мектептердіѕ материалдыќ-техникалыќ базалары жыл ґткен сайын ныєая тїсуде. Ўстаздар ќауымы да жас мемлекетіміздіѕ жаѕа ўрпаєын тјрбиелеудегі ґздеріне жїктелген зор міндетті жете тїсініп, жаѕашылдыќпен, ізденіспен жўмыс жїргізуде.

Тўѕєыш мектептіѕ ашылуы туралы сґзімізді сабаќтай тїссек, халќымыздыѕ тўѕєыш аєартушысы Ы.Алтынсаринніѕ ґмір жолы мен ќызметі кґпшілікке жаќсы таныс (барлыєымыз да мектеп табалдырыєын аттаєан кїннен бастап Ыбырай атамыздыѕ «Кел, балалар, оќылыќ» атты ґлеѕін жаттап ґстік ќой). Ал Ырєыздаєы алєашќы мектептіѕ ашылуы мен оныѕ алєашќы оќытушысы туралы мјлімет тым тапшы, Шахмўрат Ќўлыбековтіѕ ґмірі мен ќызметі мїлдем дерлік зерттелмеген. Бўл туралы Орынбор мўраєаттарында деректер саќталуы мїмкін. Јзірге ќолда бар маєлўматтарєа сїйене отырып білгенімізді ортаєа салмаќпыз.

Шахмўрат туралы алєаш рет 1996 жылы жарыќ кґрген ырєыздыќ белгілі ґлкетанушы Сейілхан Оразымбетовтіѕ «Ырєыз» кітабында єана айтылды. Ш.Ќўлыбековтіѕ дїниеге келген жјне ґмірден ґткен уаќыты јзірге белгісіз. Жалпы аєартушыныѕ ґмір жолы мен атќарєан істері туралы жобалап ќана айтуєа болады. Оныѕ 1850 жылы Ыбырай Алтынсаринмен ќатар Орынбор шекаралыќ комиссиясыныѕ мектебіне оќуєа тїсіп, оны 1857 жылы бітіріп шыќќаны аныќ. Мектеп ережесінде 8-12 жас аралыєындаєы балалардыѕ єана оќуєа ќабылданатыны айтылєан. Олай болса Шахмўрат 1838-42 жылдар аралыєында дїниеге келген деп шамалаймыз. Шекаралыќ комиссия мектебініѕ талабы ќатал болєанын, Ыбырайдыѕ ґзі атасы Балєожа бидіѕ беделініѕ арќасында єана оќуєа ќабылданєанын ескерсек, Шахмўраттыѕ јкесі де ыќпалды адамдардыѕ бірі болєанын байќауєа болады. Оныѕ їстіне Ереженіѕ 12-параграфында: «Мектепке тек ќана ќазаќтардыѕ, јсіресе, ата-аналары їкіметке еѕбек сіѕірген немесе їкіметке шындап берілгендігімен кґрінген адамдардыѕ балалары єана ќабылданады» делінген.

Ќолда бар там-тўм деректердіѕ ґзі Шахмўраттыѕ ќабілетті оќушы болєанын айєаќтайды. Мјселен, 1853 жылєы 31 мамырдаєы «Бітірушініѕ сынаќ актісінде» былай делінген: «Сынаќќа ќатысушылардыѕ ќорытындысы бойынша їздік їлгерім мен кґргенділігі їшін маќтау ќаєазымен ІІІ-кластан Ќўлыбеков, Ќоспаќов, Мўѕсызбаев, Алтынсарин жјне Кґшербаев наградталады». Шахмўраттыѕ бес баланыѕ ќатарында мектепті їздік бітіргені, сґйтіп 1857 жылы Орынбор арнаулы јскери корпусыныѕ бўйрыєымен Ш.Ќўлыбеков, Ы.Алтынсарин, Т.Ќоспаќов, Ш.Кґшербаев жјне М.Баќтияровќа «зауряд хорунжий» деген јскери атаќ берілгені де бекер емес. Жјне бір атап ґтерлігі кездейсоќтыќ па, јлде еѕ їздігі болєандыќтан ба екен, јйтеуір осы тізімдерде Ќўлыбеков бірінші болып тўрады.

Мектепті їздік бітірген тїлек алєашында осында тілмаштыќ ќызмет атќарады. Одан кейін ґзіміз білетіндей Ырєызда бастауыш мектептіѕ ашылуыныѕ басы-ќасында болып, осы жерде мўєалім болып ќызмет істейді. Бўдан кейін Ќўлыбеков біраз уаќыт уезд бастыєыныѕ кґмекшісі болєан деген дерек бар. Шахмўраттыѕ бўдан кейінгі таєдыры белгісіз. Журналист Р.Ґтеміс «Атадан ќалєан асыл жол» атты кітабында оныѕ баласы Јбдірахман Ќўлыбековтіѕ јуелі Алашорда ќўрамында болып, 1920 жылы партия ќатарына ґткенін, кейін жікшілдер тартысына араласќанын, сол кезде јкесініѕ істеген ќызметтері бетіне басылєанын жазады.

Ґкінішке ќарай, јлі кїнге дейін ќазаќ зиялыларыныѕ алєашќы легініѕ ґкілі Ш.Ќўлыбековтіѕ ќызметіне лайыќты баєа берілмей келеді. Шахмўрат Ќўлыбеков есімі «Ќазаќстан» ўлттыќ энциклопедиясында жоќ. «Аќтґбе» энциклопедиясында да Ќўлыбеков бір жерде єана аталады, оныѕ ґзінде «Патша їкіметі «тїземдерді» оќыту, сауатын ашу ісін басќаруды жјне 1860 ж. Торєайда ќазаќ балалары їшін мектеп ашуды Ы.Алтынсаринге міндеттеді. Патша їкіметініѕ ќазаќ арасындаєы оќу ісін јрі итеріп, бері жыќќан ќыѕырлыєына, тежеуіне ќарамай бўл іске ол тікелей араласты. Тыѕнан жол салу оѕай болмады, десе де 1864 ж. (8 ќаѕтар) ќўрамында 14 оќушысы бар Ырєыз бастауыш мектебін ашады. Орынборда ґзімен бірге оќыєан Шахмурад Ќўлыбеков мўнда алєашќы мўєалім болады» деп ќате мјлімет береді. Біріншіден, Ырєызда мектеп ашу ісі Шахмўрат Ќўлыбековке тапсырылєан жјне ол бўл міндетті абыроймен атќарып шыќќан. Екіншіден, 8 ќаѕтар Торєайдаєы мектептіѕ ашылєан уаќыты болатын.

Он тоєызыншы єасырдыѕ орта тўсындаєы ќазаќ ќоєамында алєашќылардыѕ ќатарында мектеп ашып, аєартушылыќ ќызмет атќару оѕай болмаєанын Алтынсаринніѕ ґмірбаянынан кґруге болады. Халыќ арасында білім сјулесін шашуды маќсат тўтќан Ыбырайдыѕ алдынан ќараѕєы орта мен надан јкімдердіѕ білім мен мјдениетке енжарлыєы, ќарсылыєы зор кедергі болды. Біраќ аєарту ісініѕ келешегіне шын сеніммен ќараєан Ыбырай ґз маќсатынан таймай ќайта оєан зор жігермен кіріседі жјне дегеніне жетеді. Шахмўраттыѕ ґмірі мен ќызметі туралы да осыны айта аламыз. Екеуініѕ ґмір сїрген уаќыты да, ќоєамы да бір болатын. Оќу-білімге деген кґзќарастары да ортаќ болєаны даусыз. Ыбырай Алтынсарин кейін ќазаќтыѕ тўѕєыш аєартушысы ретінде тарихта ќалды, оєан ешкімніѕ таласы жоќ. Тек Ыбырайды ґз биігінен аласартпай-аќ онымен бірге оќып, тізе ќосып бірге еѕбек еткен Шахмўрат секілді азаматтардыѕ да лайыќты баєасын берер уаќыт жеткен сыќылды.

Биыл Ырєыздаєы алєашќы білім ордасыныѕ ашылєанына бір жарым єасыр толып отыр. Ендеше, осынау мерейлі мерейтойды жоєары деѕгейде атап ґту елдігімізге сын. Осы маќсатта 2014 жылєы 12 аќпанда аудан јкімдігініѕ «Ырєыздаєы білім беру ісіне 150 жыл толу мерейтойын атап ґту туралы» №22 ќаулысы ќабылданып, мерейтойєа дайындыќ жўмыстары басталып кетті. Бўл јсіресе жас ўрпаќ їшін таєылымды шара болары сґзсіз.

Осыєан байланысты Ырєыздаєы алєашќы бастауыш ќазаќ мектебініѕ ашылєанына 150 жыл толуын ауданнан бастай отырып, облыстыќ деѕгейде ўйымдастыру керек деп ойлаймыз. Осы шара аясында облыстаєы білім беру ісініѕ тарихын жїйелеп ќайта ќарап шыєу артыќ болмас еді. Єалымдар Ќўлыбековтіѕ ќызметін жан-жаќты зерттеп, жарыќќа шыєарса кґптеген жаѕа деректердіѕ табылары, сґйтіп Аќтґбе жеріндегі оќу-аєарту ісі тарихыныѕ жаєалауы кеѕи тїсері аныќ. Ґйткені, Шахмўраттыѕ Аќтґбедегі білім беру ісініѕ бастауында тўрєанын жоєарыда айттыќ. Таєы бір ўсынысымыз –облыс орталыєындаєы жјне Ырєыз селосындаєы мектептерге Шахмўрат Ќўлыбеков есімін беру. Басќа да аєартушыныѕ есімін есте ќалдыру жґнінде кеѕ кґлемді шаралар ґткізілгенін ќалар едік.

Елбасы бір сґзінде «Ыќылым замандардан ќалєан «Білекті бірді жыєады, білімді мыѕды жыєады» деген аталы сґз бар. Ќазаќтыѕ бўл маќалыныѕ ґзектілігі бїгінгі таѕда тіптен айрыќша. Бўл заман білекке сенетін емес, білімге сенетін заман» деп еді. Ендеше білімге сенетін заманныѕ талабынан табылу їшін ґткенімізді ќадірлей білсек ќана келешекке басќан ќадамымыз ныќ болатынын естен шыєармайыќ.

29 сјуірден бастап «Халыќтыѕ бір ауыздыєы - Ќазаќстанныѕ гїлденуі» таќырыбымен кітап кґрмелері. Барлыќ ауылдыќ кітапханаларда. «Кґп ўлтты тату елім - Меніѕ Ќазаќстаным!» атты буктрейлер. Аудандыќ орталыќ кітапханада.

1 мамыр. «Бір аспанныѕ астында бірлігіміз жарасќан» мјдени кґпшілік шара. Аудандыќ «Арай» мјдениет їйі. «Татулыќты ту еткен ел» концерттік баєдарлама. «Мјні» мјдениет їйі. «Ынтымаєы жарасќан ел» дґѕгелек їстел. Аудандыќ мўражай. 6 мамыр. «Еліѕді сїйсеѕ ерлік істейсіѕ» сыр-сўхбаттар, кездесулер. Барлыќ ауылдыќ кітапханалар. 5-9 мамыр. «Тарих: Отанды ќорєау - Ўлы Жеѕіс!» кґрме. Аудандыќ орталыќ кітапхана. 7 мамыр. «Жігіт сўлтаны» байќауы. «Мјні» мјдениет їйі. Јскер ќатарына шаќырылєан жастармен «Ел намысын ќорєаймыз!» атты кездесу кеші. Аудандыќ мўражай.8 мамыр. «Ўлы Отан соєысы - тарих ќойнауында» библиографиялыќ шолу. Аудандыќ орталыќтандырылєан кітапхана. «Олар тылда еѕбек етті» кітап кґрмесі. Барлыќ ауылдыќ кітапханаларда.

«Јн салшы сарбаз» патриоттыќ јндер байќауы. Аудандыќ «Арай» мјдениет їйі. Облыстыќ мјдениет, мўраєаттар жјне ќўжаттама басќармасыныѕ бастамасымен биыл екінші жыл ґткелі отырєан «Мамандыєым - маќтанышым» мјдени ќызметкерлері кїніне арналєан ґнер эстафетасына орай Јйтеке би ауданыныѕ ґнерпаздарыныѕ концерті. 9 мамыр. «Ўлы Жеѕіске таєзым» ауыл ґнерпаздарыныѕ концерті. «Мјні» мјдениет їйі жјне ауылдыќ клубтар.

Аудан орталыєында Ўлы Жеѕіс кїніне арналєан «Ер есімі, ел есінде» атты мјдени кґпшілік шара. Аудандыќ «Арай» мјдениет їйі.

«Елге оралмаєан жауынгерлер» таќырыбында акция. Аудандыќ мўражай. Биыл жергілікті ґкілетті орган-Ќазаќстан мјслихаттарына 20 жыл толды. Осыєан байланысты тїрлі іс-шаралар ќолєа алынуда.

Кітаптыѕ кіріспесінде Ырєыз ауданыныѕ аумаєы, ґѕірдіѕ јлеуметтік-экономикалыќ жаєдайы, табиєаты жґнінде ќысќаша маєлўмат берілген. Мјслихаттардыѕ 20 жылдыєына орай аудан јкімі М.Дуанбековтіѕ, аудандыќ мјслихат хатшысы К.Ќосаяќовтыѕ лебіздері жарияланєан. Сондай-аќ, кітапќа 1994 жылєы аудандыќ мјслихаттыѕ І-шаќырылымынан осы кїнгі V-шаќырылымына дейінгі аудандыќ мјслихат депутаты болып сайланєан 45 адамныѕ ґмірбаяны мен суреттері басылєан. Бўлардыѕ арасында ґмірден ґткендері де бар.