Жұмыс бағдарламасы 5В060900-География мамандығының мемлекеттік жалпыға міндетті мамандық стандарты 08. 324-2006 және 22 маусым 2006 жылы роәК бекітілген типтік бағдарлама негізінде әзірленген

Химиялық технология және жаратылыстану факультетінің оқу-әдістемелік кеңесімен мақұлданды

Факультет деканы ___________ Қ.Қ.Ахметов «____» ___________ 20 ж.

ЖжӘҚБ бастығы __________ Е.Н. Жуманкулова «____» ___________ 20 ж.

1. 
   Географиялық зерттеулерде ГАЖ-нің болашағын көрсету.
   
2. 
   Табиғи, шаруашылық және әлеуметтік заттарды компьютерлік үлгілеу.
   
3. 
   Географиялық мәселелерді шешуге арналған ГАЖ-нің негізін құрумен таныстыру.
   
4. 
   ГАЖ-ні ұйымдастыру қағидалары олардың құрылымы, географиялық мәліметтерді өңдеу әдістерін үйрету.
   

- ГАЖ-де географиялық ақпараттарды ұйымдастыру қағидаларын;

- Географиялық ақпараттарды нысандандыру және өңдеудің нақты әдістерін;

- ГАЖ-де үлгілеудің негіздерін

• 
  Географиялық ақпараттарды жіктеу және құрылымдау;
  
• 
  Қарапайым мәліметтер банкін (МБ) және ақпараттық-іздеу жүйелерін (АІЖ) құру;
  
• 
  ЭЕМ-нің көмегімен табиғи ақпараттарды өңдеу және талдау
  

Пәннің тақырыптық Ф СО ПГУ 7.18.2/07

Геоинформатиканың негізгі үғымдары жоне оның басқа ғылымдармен, технологиялармен және өндіріспен байланысы. ГАЖ-кеңістікте үйлестірілген акпараттарды жинау, сактау, өңдсу, корсету және тарату технологиясы. Геожүйелерді түгендеу, оңтайландыру және басқару мәселелерін шешу. Геоаппараттық индустрия.

№2 Тақырып. Геоинформатиканың негізгі үғымдары жоне оның басқа ғылымдармен, технологиялармен және өндіріспен байланысы

Геоинформатиканың негізгі терминдері. Ақпараттық жүйелер (АЖ), ақпараттық ізду жүйелері (АІЖ), мәліметтер базасы (МБ), мәліметтер базаларын басқару жүйелері (МББЖ), картографиялық мәліметтер базасы (КМБ), эксперттік жүйелер (ЭЖ) туралы түсінік. LIS – Frank (1980) Land Information System, GIS – Parker (1988) Geographisches Information System, KLIS – Eichcorn (1988) Kommunalen Land Information System және тағы басқалары.

№3 Тақырып. Географиялық ақпараттық жүйелердің даму тарихы

ГАЖ- дің даму тарихы. Геоинформатиканың алыс және таяу шетелдегі негізгі даму белгілері. ГАЖ-лер пайда болуын Канадалық ГАЖ (1980) Р.Томлиисон (1963-1971 жж.) және швед О. Саломонссон, Т Германсен (1976) ГАЖ- лерінен бастау алады.

Ресейлік ГАЖ - лер Сербенюк С.Н. (1989), Трофимов А.М. (1989), Кошкарев А.В., Тикунов В.С.(І991), Семенов В. И., Солнцев О.И., Тикунов В.С.(1991), жүмыстарына сүйенеді. Грузиндік ГАЖ Тбилиси университетінің профессоры Н.Л.Беручашвилимен байланысты (1986). Эстониядағы ГАЖ - лер Каринг П. X. (1980) жүмыстарынан белгілі. Латвиядағы ГАЖ-ні жасаған Калниня А.А., Лайвиньш М.Я. (1983). Литвада ГАЖ - ні жасаған Пакутинскас И. Ю. (1985). Молдавияда Симонов А.В. (1987) жүмыстарынан, Украинада Василев Н.И. (1987) жүмыстарынан белгілі.

№4 Тақырып. Географиялық зерттеулердегі ақпараттық технологиялар

Географиялык зерттеулердегі ақпараттық технология. Ақпаратгык технологиялардың белестері. ГАЖ - ді үйымдастырудағы географиялық кағидалар. Географиялык ақпараттарды нысандандыру үрдістері. ГАЖ-де мэліметтердіц үйымдастырылуы. Кеңістік және анықтауыш (атрибутивтік) мәліметтер. Географиялық мәліметгер корыныц жинақтамасын жобалау.

№5 Тақырып. ГАЖ -дің бағдарламалық қамтамасыздануы

ГАЖ- ді қолданбалы бағдарламалармен қамтамасыз ету. (АRС/INFО, МарInfо, ЕРРL 7, IDRISI), ГАЖ-лік вьювері (АrсViеw), ара-кашыктықтан зерделеу қүралдары (Easу Тrасе, Мар Edit), расторлық, картофафиялық бейнелерді векторла), кеңістікте үлгілеу қүралдары, аныктамалық - картографиялык жүйелер.

№6 Тақырып. ГАЖ-дегі мәліметтерді талдау және үлгілеу

Мәліметтерді ГАЖ - де талдау және үлгілеу. Нүктелік, сызықтық және аудандық зерзаттармен талдамалы амалдар жасау.

Мәліметтерді қайта күрылымдау. Проекцияларды түрлендіру жопе координат жүйелерін өзгерту. Есептеу геометриясының амалдары. Оверлейлік амалдар.

Үш өлшемді зерзаттармен амалдар жасау. Жер бедерінің сандық үлгісін (РСҮ) қолдану. РСҮ- ін күруға және өндеуге арналған бағдарламалық күралдар. рс TIN модулі.

ГАЖ-дің үлгілеу блогы. Еліктемелік үлгілеу, оңтайландыру үлгілері, математикалық - картографиялық үлгілеу, ГАЖ-де үлгілеудің коп пүскалылығы.

№7 Тақырып. Мәліметтерді көрнекілеудің әдістері мен тәсілдері

Мәліметтерді керсету әдістері мен қүралдары. Машиналық кестелік түрпат техникалық қүралдары. Геоақпараттык карта салудың географиялык негізі. Жедел геоақпараттық карта салу.

Жаңа геобейнелер. Компьютерлік карта және атластар қүрудын ерекшеліктері. Мәліметтерді алғашқы өңдеудің әдістері. Картографиялық бейнелеудің тәсілдері. Дизайнның күрылымы және ерекшеліктері. Телекоммуникациялык карта салу.

ГАЖ-ді сараманда колдану. ГАЖ-жобаларын тарату мысалдары ғаламдық жобалар (GRID, GDРР және т.б.), аймақтык және жергілікті ГАЖ- лер.

ГАЖ-ді ландшафттануда, геоэкологияда, гляциологияда, топырақтануда және басқа географиялық пәндерде қолдану.

№8 Тақырып. Геоақпараттық жүйелердің дамуындағы қазіргі кездегі тенденциялар мен перспективалары

Геоақпараттық жүйелердің қазіргі уақыттағы бет алысы. Теориялар саласында іргелі үғымдарды жетілдіру, ГАЖ-ні «зияткерлеу», ГАЖ - де зерзатқа багытталған үлгілерге бетбұрыс жасау. Кеңістіктік мәліметтер мен білім қорларын басқару жүйесін жетілдіру, қолданушы жүйелерінің салаға бөлінуі, торлық қүрылымдар және біріктірілген ГАЖ-лер.

3.3 ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚТАРДЫҢ МАЗМҰНЫ
№	Тақырыптың атауы	Мазмұны	Орындау мерзімі (апта бойынша)	Аббревиатура
1	Геоинформатиканың негізгі үғымдары және оның басқа ғылымдармен, технологиялармен және өндіріспен байланысы	Акпараттык жүйелер туралы түсінік (АЖ), ақпаратты іздеу жүйелер (АІЖ), мәліметтер банкі (МБ), моліметтер банкін баскару жүйесі (МББЖ), картографиялық мәліметтер банкі (КМБ), сараптау жүйелері (СЖ). Геоинформатикадағы ақпараттар, мәліметтер, білім, ой (гипотеза). Ақпараттарды беру үдерісі жөне білім алу. ГАЖ-ді жіктеу: аумақты камтуы бойынша (галамдық, аймақтық, жергілікті), максаты бойынша, тақырыбы бойынша (арнаулы, кешенді).	3	Т1
2	Географиялық ақпараттық жүйелердің даму тарихы	Қазақстандағы алғашқы ГАЖ - құру (А.А. Түрсынов, Г.В. Гельдыева, Е.А. Закарин, Л.Ф. Спивак жүмыстары).	5	Т2
3	Географиялық зерттеулердегі ақпараттық технологиялар	Мәліметтер корының жинактамасын үйымдастырудың түжырымдамаларын логикалык жоне физикалық үлгілері. ГАЖ-ді қүруда мәліметтер корының жинақтамасын колдану. Мәліметтер қорының жинақтамасын басқару жүйесі. ГАЖ - жобаларын үйымдастырудың қүрылымы. Кіргізу, талдау, сактау, шығару және телекоммуникациялық блоктары.	7	Т3
4	ГАЖ-дің бағдарламалық қамтамасыздануы	ГАЖ-дің функционалдық мүмкіндіктері. Мәліметтердің көздері және түрпаттары. Мөліметтерді кіргізуге арналған техникалык құралдар. Кеңістіктік мәліметтерді көрсету. Қүрылымдар және пішіндер. Векторлық және растрлық пішіндер	9	Т4
5	ГАЖ-дегі мәліметтерді талдау және үлгілеу	ГАЖ-ні «зияткерлеу». Білім қорынын жинақтамасын және сараптама жүйелерін қүру. Деректер, ережелер, басқарушы күрылымдар. Мәліметтер қорының жинақтамасы туралы үғым, білім жинау жүйесі, колданушымен түсінісу және араласу жүйесі.	11	Т5
6	Мәліметтерді көрнекілеудің әдістері мен тәсілдері	Геоақпараттық білім беру мәселелері, дамудың бағыты және мүмкіндіктері. Оқу геоақпараттык жүйелері. Ғылыми жоне оку қүралдары, мерзімдік баспасез, ақпараттық- аныктамалық басылымдар.	13	Т6
7	Геоақпараттық жүйелердің дамуындағы қазіргі кездегі тенденциялар мен перспективалары	ГАЖ-нің даму болашағы.	15	Т7

3.4 ЗЕРТХАНАЛЫҚ САБАҚТАРДЫҢ МАЗМҰНЫ
№	Тақырыптың атауы	Мазмұны	Орындау мерзімі (апта бойынша)	Аббревиатура
1	Геоинформатиканың негізгі үғымдары және оның басқа ғылымдармен, технологиялармен және өндіріспен байланысы	ГАЖ құруға қажетті техникалық құралдармен танысу Windows-98, 2000 операциялық жүйелерінің негізі	3	З1
2	Географиялық ақпараттық жүйелердің даму тарихы	Кеңістік географиялық ақпараттардың, мәлеметтер қорының жинақтамасын жобалау Оқытуға арналған ГАЖ-лер, электронды карталар мен атластар	5	З2
3	Географиялық зерттеулердегі ақпараттық технологиялар	ГАЖ-ді құруға қажетті қолданбалы бағдарламаларды үйрену (Arc View, MapInfo, Idrisi және т.б.) географиялық ақпаратты жіктеу және құрылымдау	7	З3
4	ГАЖ-дің бағдарламалық қамтамасыздануы	1 ақпараттарды сандық көрсеткіштерге айшықтау ақпараттарды автоматты түрде кіргізу (сканер, дигитайзер)	9	З4
5	ГАЖ-дегі мәліметтерді талдау және үлгілеу	географиялық зерттеулердің негізінде «МБ» құру. Ақпаратты-іздеу жүйесін құру. Географиялық ақпаратты қалыптастыру. Растрлық және векторлық картларады салуды үйрену. (Қазақстанның ландшафттық картасының негізінде)	12	З5
6	Мәліметтерді көрнекілеудің әдістері мен тәсілдері	географиялық зерттеулердің қорытындысын статискалық өңдеуден өткізу Жергілікті деңгейдегі ландшафттық ГАЖ-нің фрагменті салу (Қазақстанныің ландшафттық картасынан).	14	З6
7	Геоақпараттық жүйелердің дамуындағы қазіргі кездегі тенденциялар мен перспективалары	Осы алынған фрагментті каталогтарға, файлдарға аударып, географиялық «МБ» құру. Ландшафттық ГАЖ-нің локальдық дейгейдегі фрагментін дискеталарға түсіріп алу	15	З7

3.5 СӨЖ мазмұны

№	СӨЖ түрі	Есеп беру түрі	Бақылау түрі	Көлемі, сағат
1	Дәріс сабақтарына дайындық	Жазбаша жұмыс	Сабаққа қатысу	15
2	Тәжірибелік сабақтарға дайындық	Жазбаша жұмыс	Ауызша сұрау	20
3	Зертханалық сабақтарға дайындық	карталар	Ауызша сұрау	35
4	Терминдер мен түсініктер сөздігін құрастыру	Глоссарий	Ауызша сұрау	20
5	Тақырыптық карталармен жұмыс жасау	карталар	Ауызша сұрау	15
6	Бақылау шараларына дайындық	-	ШБ, ШБ, коллоквиум	15
Барлығы				120

Мамандықтың оқу жұмыс Ф СО ПГУ 7.18.1/10

жоспарынан көшірмесі

5В060900 – География мамандығының

оқу жұмыс жоспарынан көшірме

Пәннің атауы Геоақпарат

№

Оқу түрі

Бақылау түрі

Студенттің жұмыс көлемі, сағат

Сағаттардың курс және семестр бойынша бөлінуі (сағат)

Емтихан

Сынақ

Курс. жоба

Курс. жұмыс

ЕГЖ

Бақылау жұмысы

Барлығы

Дәріс

Тәж.

Зерт.

ОСӨЖ

СӨЖ

Тәж.

ОСӨЖ

СӨЖ

Жал

Ауд

ОСӨЖ

СӨЖ

1

Орта білім негізінде күндізгі

3

180

60

60

120

3 семестр

15

30

30

60

120

Әдебиет

Негізгі:

1. Берлянт АМ. Геоинформационное картографирование.- М.: 1997, 64С.

2. Кошкарев А.В., Тикунов В.С. Геоинформатика.- М.:1993, 213 С.

3. Коновалова Н.В., Капралов Е.Г. Введение в ГИС.- М.: 1997, 160 С.

4. Линкик В.Г. Построение геоинформационных систем в физической географии. - М.: изд. МГУ, 1990, 80 С.

5. Лурье И.К. Геоинформатика.Учебные геоинформационные системы. М.:1997.

6. Трофимов АМ., Панасюк МВ. Геоинформационные системы и проблемы управление окружающей средой. — Казань,: Изд-во Казанского ун-та, 1984.

7. Берлянт А.М. Образ пространство: карты и информация М., 1966, 240 С.

8. Берлянт А.М. Геоиконика. - М., 1996, 208 С.

9. Геоинформационные системы и картография. Итоги науки и техники. Сер. Картография. Т.14.- М., ВИНИТИ, 1991, 178 С.

10. Сербенюк СН. Картография и геоинформатика, их взаимодействие. - М., изд.МГУ, 1990, 159 С.

11. Тикунов В.С. Моделирование в картографии. - М., изд.МГУ, 1996.

12. Трофимов А.М., Панасюк М.В. Геоинформационные системы и проблемы управления окружающей средой. - Казань, 1984, 142 С.

13. Экоинформатика. Теория, практика, методы и системы. - Спб., 1992.

14. Викторов АС. Рисунок ландшафта.— М., Мысль, 1986, 177 С.