ЖҰмыс бағдарламасы публицистің шығармашылық шеберханасы 050504,5В050400 «Журналистика» мамандығының студенттеріне арналған Павлодар

Қазақстан Республикасының ғылым және білім министрлігі

Публицистің шығармашылық шеберханасы

Павлодар

программе дисциплины, Ф СО ПГУ 7.18.1/06

разработанной на основании

государственного

общеобязательного стандарта

образования специальности

и типовой программы

БЕКІТЕМІН

Оқу ісі бойынша проректор

____________ Н.Э. Пфейфер

____ _____________ 20 _ж.

050504,5В050400 «Журналистика» мамандықтарының студенттеріне арналған

Кафедра жетекшісі ______________ Қ.М. Алдабергенов

Филология, журналистика және өнер институтының оқу-әдістемелік кеңесінде құпталды.

«__» ___________ 20 _ж. №__ хаттама
ОӘК төрайымы ______________ Е.Н. Жуманкулова

КЕЛІСІЛГЕН

Факультет деканы ______________ Ж.Т. Сарбалаев «__» _________20 _ж.

ЖжӘҚБ төрағасы _____________ А.А. Воракута «__» _________20 _ж.

• 
  студенттердің мазмұндық жеке жазу стилі мен ойлау қабілеттілігін жоғары дәрежеге жеткізіп, творчестволық даму үрдісін жетілдіруге бағыттау;
  
• 
  бүгінгі таңдағы жаңа методологиялық ізденістерге толы журналистика саласын қазіргі кезеңге сай шебер журналистермен толықтыруға бірден-бір үлес қосу. Сол мақсатта қазіргі қоғамдағы шебер журналистердің жазу ерекшеліктеріне үңіле отырып, олардың шығармашылық даралық әдіс мен шеберлігін арттыру формаларына назар аудару;
  

«Публицистің шығармашылық шеберханасы» пәні «Публицистика өнері», «Отандық публицистика тарихынан», «Мерзімді баспасөздің теориясы мен практикасы»атты жалпы курстардың жалғасы ретінде республикамыздың барлық жоғары оқу орындарының журналистика факультеттерінің студенттеріне жүргізіледі.

• 
  студенттерді қазіргі қазақ журналистерінің ғылым, өнер, әдебиет, экономика тақылыптарына жазған мақалаларын жинақтап, талдап, стиль даралығы тұрғысынанбағалау, әсіресе, сараптамалық тұрғыда жазылған мақалаларға ерекше көңіл бөлу;
  
• 
  тәрбиелік шығармашылықтың заңдылығын жүзеге асыруды журналистикада қолдану;
  
• 
  саяси тақырыптарға жазылған мақалаларға сараптама жасау;
  
• 
  журналистік шығармашылықтың проблемалық-тақырыптық ерекшеліктерін анықтау.
  

1. 
   Публицистика өнері
   
2. 
   Отандық публицистика тарихы
   
3. 
   Қазақ журналистикасының тарихы
   
4. 
   Мерзімді баспасөздің теориясы мен практикасы
   

1 тақырып. Пән, курстың құрылымы мен міндеттері.

Журналистік кәсіби шеберлікті таңдау. Нақтылық пен айқындылық. Тақырыптық-танымдық жүйе. Публицистік шығармашылық даралық. Қоғамдық пікір қалыптастыру. Шындыққа негізделген фактінің дұрыстығын тексеру жолдары. Журналистік тексеріс. Қазіргі қазақ басылымдарындағы журналистік шеберліктің қырлары. Журналистиканың коммуникативтік рөлі.
2 тақырып. Нақтылық пен айқындылық.

Нақтылық туралы түсінік. Журналистикадағы нақтылық пен дәлдіктің негізгі ерекшеліктері. Мақала мәтініндегі нақты фактілерді анықтау. Нақты фактінің публицистік шеберлікті жетілдірудегі ролі. Фактідегі айқындыққа көз жеткізу. Статистикалық цифрлар мен типологиялық материалдарды, социологиялық тұжырымдарды зерттеп, фактілер мен құжаттарды тексеру әдістерін меңгеру жолдары. Терминологиялық сөздіктерді пайдалану. Ғылыми терминдердің нақтылығы. Қазіргі қазақ баспасөзіндегі шынайылық пен саяси сауаттылықтың көрінісін бейнелейтін материалдарды іріктеу.

Қарама-қайшылық және публицистік пайымдау. Қоғамдық-саяси мәселелерге байланысты пікір таластырудан келіп туындайтын ашық ой білдіру, қарама-қарсы пікір айту, айтыс, пайымдау (полемика) мәселелерінің журналистік шеберлікті арттыруға тигізетін әсері. Автор ойының қарама-қайшылығы, өз пікірін дәлелді тұжырымдармен келтіріп, жаңа көзқарас білдіруі. Қазіргі басылымдардағы қарама-қайшылыққа құрылған жаңалықтар легіне зер салу. Әсіресе, қазіргі ауыл өмірінің проблемаларын жазудағы қарама-қайшы пікірлер. Публицистік шығармашылықты дамытудағы көркемдік құралдарды пайымдау.

Публицистік диалог өнері және пайымдасу; дискуссия, қарама-қарсы ойбілдіру. Аудитоияның пайымдауға қатысуы; пайымдаудан туған диалогтар жүйесі; пайымдасу жолдарының түрлері.

Деструктивті және конструктивті қақпайласу (конфликт); оның түрлері: мемлекетаралық, ұлтаралық, дәни,әлеуметтік, аймақтық, экономикалық қақпайласулар.

6 тақырып. Журналистің стиль байлығының қалыптасуы.

Журналистің оқырманға ақпарат жеткізудегі стиль қарапайымдылығы. Шығармашылық лейтлеотив, жаңалық іздеуге ұмтылу; тақырып таңдаудағы ерекшелік; журналистің тек қана бір тақырып төңірегіндегі қалам тартуы; мақалалардың шолулық сипатқа ие болуы; журналистің талдау, болжау әдісіне (индукция, дедукция, ассоциация, т.б.) сүйеніп отыруы. Журналистің жазу стилінің жанрлық, тақырыптық, композициялық, тілдік ерекшеліктерімен тығыз байланыста болуы.

Тіл тазалығының бұзылуы. Жергілікті диалектілер, варваризмдер т.б. Тілдің лексикалық – крамматикалық байлығы. Тілдің автор ойымен сәйкестігі. Тілдің семантикалық (сөздің жаңаруы) байланыстығы, тілдің синтаксистік (түрлі синтаксистік жүйелерді пайдалану) байлығы, тілдегі интонация.

Қазіргі қазақ журналистерінің тақырып таңдау шеберлігі. Тақырып таңдаудың элементтері. Қазіргі басылымдардың тақырып таңдау жолдары, бағыты. Тақырып қою алдындағы оқырмандармен жүздесу; сенсациялық тақырыптар; құрылымы және түрлері; шығармашылық ізденістер. Сұрақ түрінде берілетін тақырыптар. Цитата түрінде берілетін тақырыптар. Тақырыптың көптүрлілігі.

Авторлық құқықтың формалары. Журналистің жазған мақалалары жазбаша немесе ауызша түрде беріледі. Оған телесценарийлер, түрлі жанрда жазылған мақалалар, аудармалар, редактордың түзетілген жұмыстар жатады. Автор - шығармашылықпен айналасушы адам. Оның авторлық құқығы белгілі бір шарттардан тұрады. Шығармашылықтың өнім мүмкіндігіне ие болады. Авторлық құқық ҚР-ның БАҚ туралы заңы негізінде құорғалады.

Мақала мәтініндегі нақты фактілерді анықтау үшін газет материалдарын студенттерге тарату. Нақты факті журналистік шеберлікті жетілдіруде қандай роль атқарады? Фактіде айқындылық дегеніміз не? Статистикалық цифрлар, социологиялық тұжырымдар, құжаттарды тексеру әдістемелік меңгеру жолдары қалай жүзеге асырылады? Қазіргі қазақ баспасөзіндегі шынайылық пен саяси сауаттылықтың көрінісін қандай материалдардан көреміз?

Пікір таластырудан келіп туындайтын ашық ой білдіру, қарама-қарсы пікір айту, айтыс, пайымдау мәселелерін журналистік шеберлікті арттыруға тигізетін әсері қандай? Қазіргі басылымдардағы қарама-қайшылыққа құралған жаңалықтарға мысал келтіріңіз. Әсіресе, ауыл шаруашылығын дамытудағы көркемдік құралдарды пайдалану. Автор мен кейіпкер арасындағы түсінбеушілік. Фактілердің қақтығысуы дегеніміз не?

Мысалдар келтіру. Студенттердің өз авторлығымен мақала жазу. Публицистің стиль байлығының қалыптасуы.

Журналистің оқырмандарға ақпарат жеткізудегі стиль қарапайымдылығын қалай түсінеміз? Шығармашылықтың лейтмотив, жаңалық іздеуге ұмтылу; Тақырып таңдаудағы қандай ерекшеліктерді білесіз? Журналистің тек қана бір тақырып төңірегіндегі қалам тартуы тиімді ме? Журналистің талдау, болжам әдісіне сүйеніп жазылуына мысалдар келтіріңіз.

Қазіргі қазақ журналистерінің тақырып таңдау шеберлігі қандай деңгейде? Тақырып таңдаудың элементтерін атаңыз. Қазіргі басылымдардың тақырып таңдау жолдары мен бағытын көрсетіңіз. Тақырыпты таңдау алдындағы оқырмандармен жүздесуді қалай жүргізуге болады? Сенсациялық тақырыптардағы мақалаларға қалай қарайсыз? Олардың құрылымы және түрлеріне мысал келтіріңіз.

Авторлық құқықтың қандай формаларын білесіз? Автордың құқықтың қандай шарттары бар? ҚР БАҚ туралы заңында авторлық құқық туралы қандай тұжырымдар көрсетілген? Олардың құрылымы және түрлеріне мысал келтіріңіз.

Бұқаралық ақпараттық қызметтің нәтижелері. Журналистика әлеуметтік басқару факторы ретінде.

Ұсынылған әдебиет: [1], 12-26 б.

2 тақырып. Журналистика принциптері.

Журналист принципиалдығының проблемасы. Журналистің саяси мәдениеті. Саяси анализ.

Ұсынылған әдебиет: [3], 25-44 б.; [6], 85-101 б.

3 тақырып. Әлеуметтік институттар жүйесіндегі журналистика.

Журналистика – «төртінші билік». Демократиялық қоғамдағы журналистика және ақпараттық тәртіп. Демократиялық журналистиканың әлеуметтік типтері. БАҚ саласындағы мемлекеттік саясат. БАҚ саласында ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету.

Ұсынылған әдебиет: [1], 59-74 б.

4 тақырып. Сөз және журналистік қызмет бостандығы.

БАҚ бостандығының әлеуметтік-шығармашылық факторлары. БАҚ бостандығының экономикалық шарттары мен факторлары. Журналистік бостандықтың заңнамалық жағы. Журналистиканың тарихи типтері. Қоғамның өтпелі кезеңдегі дамуындағы БАҚ.

Ұсынылған әдебиет: [2], 35-5б.; [4], 44-65 б.

5 тақырып. Қоғамдық пікір және публицистика

Қоғамдық пікір ұғымы. Ақпараттану және қоғамдық пікірді құруға арналған ақпарат. Қоғамдық пікірді қалыптастыру кезіндегі жауапкершілк пен шығармашылық. Негізгі ұғымдардың қажеттілігі.

Ұсынылған әдебиет: [3], 88-120 б.; [5], 67-89б.




<sup>Выписка из рабочего Форма

Учебного плана Ф СО ПГУ 7.18.1/10

специальности</sup>
Мамандықтың оқу жұмыс жоспарынан көшірме

050504 «Журналистика»

Публицистика шығармашылық шеберханасы

Оқу түрі	Бақылау түрі			Сағат саны			Курс пен семестр бойынша сағат санын бөлу
	Емт.	Бақы-лау жұмыс	сынақ	барлығы				лек	Тәж	СӨЖ	лек		Студ.	СӨЖ
				бар	ауд	СӨЖ		5 семестр			6 семестр
ЖОБ негізінде күндізгі 2006	6			135	45 (60)	90					15	45 (30)		90
ЖОБ негізінде сырттай 2004	10	10		90	24	66		9 семестр			10 семестр
								8	6	121	6	4		66

Бақылау жұмысына ұсынылатын тақырыптар

1. 
   Журналистиканың пайда болуы.
   
2. 
   БАҚ жүйесінің қалыптасуы.
   
3. 
   Журналистика әлеуметтік институттар жүйесінде.
   
4. 
   Журналистика және басқару жүйесі.
   
5. 
   Журналистиканың тарихи түрлері.
   
6. 
   Баспасөз бостандығына қазіргі көзқарас.
   
7. 
   Журналистиканың функциялары.
   
8. 
   Журналистиканың принциптері.
   
9. 
   Қазақстан журналдарының бүгінгі жіктелісі.
   
10. 
    Қазақстан газеттерінің бүгінгі жіктелісі.
    
11. 
    Салалық газеттер және журналдар.
    
12. 
    Қазақстан ақпараттық агенттіктері.
    
13. 
    Шет елдік ірі ақпарат агенттіктері.
    
14. 
    Қазақстан теледидарындағы құрылымдық өзгерістер.
    
15. 
    Тәуелсіз телеарналар.
    
16. 
    Қазақ радиосындағы құрылымдық өзгерістер.
    
17. 
    Журналистік этика туралы.
    
18. 
    Кітап басу ісіндегі жаңалықтар.
    
19. 
    Қазақстан баспалары.
    
20. 
    Жеке меншік кітап баспалары.
    
21. 
    Қазақстандағы облыстық газеттер.
    
22. 
    Қазақстандағы аудандық газеттер.
    
23. 
    Публицистика. Қазіргі қазақ публицистикасы.
    
24. 
    Журналистикадағы авторлық құқық.
    
25. 
    Қазіргі қазақ журналистикасының ақпараттық қызметі.
    
26. 
    Мыржақып Дулатов баспасөз туралы.
    
27. 
    Ахмет БАйтұрсынов баспасөз туралы.
    
28. 
    Мұхтар Әуезов баспасөз жайлы.
    
29. 
    Сәкен Сейфуллин баспасөз хақында.
    
30. 
    Қазақстан журналситер Одағы.
    
31. 
    Шығармашылық туралы түсінік.
    
32. 
    Публицистік шығармашылық.
    
33. 
    Президент Аппараты баспасөз қызметінің жұмысы туралы.
    
34. 
    Қоғамдық пікір және журналистика.
    
35. 
    Әзілхан Нұршайықов журналист мамандығы туралы.
    
36. 
    Журналистиканың тиімділігі.
    
37. 
    Журналистиканың пәрменділігі.
    
38. 
    Журналистика және халықаралық құқық.
    
39. 
    Журналистикадағы авторлық құқық.
    
40. 
    Шыншылдық және объективтілік жаңа кезеңде.
    

ҰСЫНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:

1. 
   Амандосов Т. Публицистика – дәуір үні. – Алматы: Қазақстан, 1974;
   
2. 
   Қ. Аллаберген, Ж. Нұсқабайұлы, Ф. Оразай. Қазақ мерзімді баспасөзінің тарихы; Білім, 2008;
   
3. 
   Омашев Н. Қазақ радиожурналистикасы. – Алматы: Қазақ университеті, 1992;
   
4. 
   Елеукенов Ш.Р. Замандас парасаты.-Алматы: Жазушы, 1977;
   
5. 
   Қабдолов З. Сөз өнері. – Алматы: Жазушы, 1976;
   
6. 
   Жақып Б. Қазақ публицистикасының қалыптасу, даму жолдары. – Алматы: Білім, 2004;
   
7. 
   Майтанов Б. Суреттеу және мінездеу.-Алматы: Қазақ университеті, 1991;
   
8. 
   Серғалиев М. Сөз сарасы. – Алматы: 1989;
   
9. 
   Аграновский А. Уроки мастерства М., 1991;
   
10. 
    Проблема журналистского мастерства. – М., Издательство МГУ, 1972.
    

1. 
   Байтұрсынов А. Ақжол. – Алматы: Жалын, 1991;
   
2. 
   Қожакеев Т. Көксеңгірлер. А., 1992;
   
3. 
   Горохов В. Основы журналистского мастерств. – М., 1989;
   
4. 
   Прохоров В. Творчество горизонта журналистики. – М., 1976;
   
5. 
   Қ. Аллаберген, Ж. Нұсқабайұлы. Көне басылымдар. Құнды деректер. Аялы есімдер. – Алматы: Рауан, 1997.