ЖҰмыс бағдарламасы топография және геодезия негіздері пәні бойынша 050609-География мамандығының студенттері үшін Павлодар

КЕЛІСІЛДІ

Факультет деканы_______________Қ.Қ. Ахметов «____»___________2009ж.

ЖжӘҚБбастығы__________________А.А.Варакута «____»_______2009ж.

Топография – Жер туралы ғылым, ол құрлық бетін геометриялық түрде зерттейді. Жергіліқті жердің түсірілімі - топографиядағы жер бетін зерттеуде негізгі әдіс болып келеді. Бұл далалық және камералды жұмыстардың күрделі кешенді түрдегі жұмыс. Графикалық құжаттар карталарда көрсетілмейтін топографиялық сипаттаумен (жергілікті жер туралы физикалық-географиялық және экономикалық мәліметтер) толықтырылады.

Топографиялық құжаттар мемелекеттік қорғау, қоғам өндіріс, ғылымынң көптеген мақсаттарын шешуде пайдаланады. Осыған байланысты топографияға топографиялық карталардан және әуефотосүреттерден жергілікті жер туралы ақпарат алуының тиімді әдісінің құрастырылуы, топокарталардың қасиеттерін және оларды даоа мен камерал жағдайында пайдалануы табылады.

Қазіргі кезде топография жер бетін тек геометриялық өлшеулер жүргізуімен ғана шектелмейді. Топографияда кеңінен әуесүреттер бойынша өлшемдер және жергілікті жер туралы мәліметтер қолданады.

• 
  негізгі міндетті студенттер топографияның географиялық ғылымдармен, яғни ландшафттану, геоморфология, гидрологияны және т.б. байланысты екенін жақсы білу;
  

• 
  картадан географиялық табиғи қатынасын, топографиялық түсірімдердегі жергілікті жердің географиялық ерекшелігін терең тану;
  
• 
  жергілікті жерде бағдарлау;
  
• 
  план және карта ұғымдарын қалыптастырып, оларды айыра білу;
  
• 
  геодезиялық өлшем әдістерімен танысу;
  
• 
  қателік теориясынын элементтерімен танысу.
  

• 
  топографиялық карталардың өзіндік қасиеттері;
  
• 
  жергілікті жерді түсіру түрлері;
  
• 
  топографиялық карталарды жасау кезіндегі қателік теориясы;
  

• 
  жергілікті жерде бағдарлау;
  
• 
  жергілікті жерді түсіру әдістерін қолдану;
  
• 
  топографиялық карта мен планды айыра білу;
  
• 
  қателіктерді жою;
  
• 
  топографиялық карталар мен пландардын ауданы мен сызық ұзындықтарын өлшеу.
  

Пәннің тақырыптық ПМУ ҰС 7.18.2/07

жоспары

3 Пәннің мазмұны
3.1 Пәннің тақырыптық жоспары

№	Тақырыптың атауы	Сағаттар саны
		Дәріс	Тәж.	Зерт.	СӨЖ
1	Кіріспе. Топография және геодезия пәндері	1	2	1	5
2	Жердің пішіні мен көлемі туралы жалпы мағлұматтар. Масштаб	1	-	1	5
3	Сызықтарды бағдарлау	3	3,5	3	10
4	Топографиялық карталардың географиялық мазмұны	2	2	2	10
5	Топографиялық карталар мен пландардың номенклатурасы мен разграфкасы	2	-	2	10
6	Геодезиялық тордың тірегі.	3	-	3	10
7	Түсіру жұмыстарын ұйымдастыру	3	-	3	10
Барлығы: 90		15	7,5	15	60

Топографияның және геодезияның анықтамасы, мазмұны және міндеттері. Топография және геодезия пәндері, оқыту объектілері. Картографиялық-геодезиялық ғылым жүйесіндегі және басқа да пәндердегі топографияның орны мен рөлі. Курстың оқу міндеттері. Топографияның геодезия, әуеғарыштық зерттеу әдістері, география және басқа да ғылымдар мен байланысы. Топографиялық-геодезиялық жұмыстардың болашағы мен даму тарихы. Қазақстан ғалымдарының ғылымның дамуына қосқан үлесі. Шет елдердегі топографияның қазіргі кездегі дамуы. Топографиялық-геодезиялық және картографиялық жұмыстар және олардың ұйымдастыруы туралы жалпы түсінік.

№ 2 тақырып. Жердің пішіні мен көлемі туралы жалпы мағлұматтар. Масштаб.

Масштабтар: сандық, сызықтық, көлбеулік, атаулы. Көлбеу масштаб, құрылуы және теориясы. Сызықтық және көлбеу масштабты қолдану Координаталар жүйесі жіне биіктік жүйесі, топографияда қолдану. Масштабтын дәлдігі. Карта бойынша арақашықтықты өлшеу. Карта бойынша ауданды өлшеу.

№ 3 тақырып. Сызықтарды бағдарлау.

Географиялық және магниттік мередиандар. Мағниттік бұрмалану. Сызықтардың шын және магниттік азимуттары. Румб. Мередиандардың жақындауы. Дирекциондық бұрыштар. Азимуттар, дирекционыдық бұрыштар сызықтардың румбасы және полигон бұрыштарының арасындағы байланыстар. Тура және кері геодезиялық есептер. Өлшеулердің қателіктері туралы түсінік (қателіктің түрлері, олардың қасиеттері, қателіктердің сандық сипаттамасы).

№ 4 тақырып. Топографиялық карталардың географиялық мазмұны.

Топографиялық карталар мен пландар туралы түсінік, олардың қасиеттері, ерекшелігі, жүйесі, талаптары, құрастырудағы жалпы схемасы. Топографиялық карталар мен пландардың мазмұны, математикалық негізі, картографиялық бейнелуі, қосымша мәліметтер. Топографиялық карталар мен пландардың масштабтық реті. Топографиялық карталарда бейнеленетін нысандар. Масштабты, масштабтан тыс және сызықтық шартты белгілер. Гидрографиялық тораптың бейнеленуі. Өсімдік жамылғысы мен грунттың бейнеленуі.

№ 5 тақырып. Топографиялық карталар мен пландардың номенклатурасы мен разграфкасы.

Карталарды графтау және номенклатуралау түсініктері. Қатарлар мен бағаналар. Карта парағының жақтаушасы. Географиялық координаталарды анықтау. Топографиялық карталардың геодезиялық негізі. Мемлекеттік геодезиялық торап пунктері мен түсіріс негіздемесінің нүктелері. Топографиялық карталар проекциялары. Координата торлары және топографиялық карталардың рамкасы. Топографиялық карталар мен пландардың шартты белгілері, жазулар мен цифрлық белгілерінің жүйелері. Топографиялық карталардағы картографиялық генерализация.

№ 6 тақырып. Геодезиялық тордың тірегі.

Картада жер бедерін бейнелеу тәсілдері. Горизонтальдар. Жер бедерінің қима биіктігі. Жатыс. Еңістелу бұрышы. Биіктік белгілері. Жер бедерінің негізгі элементтері мен пішіндері. Жер бедері бейнесін жалпылау. Топографиялық карта бойынша жергілікті жердің бедер пішіндерін зерттеу. Жергілікті жердегі өлшеу түрлері. Жергілікті жердің нүктелерін бекіту және белгілеу. Жергілікті жердің сызықтарын өлшеу аспаптары. Сызықтарды штрихты бірқалыпты ленталармен өлшеу. Эклиметримен еңістік бұрыштарды өлшеу. Жергілікті жерде нүктелердің горизонталды және вертикалды бұрыштарын өлшеу. Техникалық теодолиттер, олардың құрылысы.

№ 7 тақырып. Түсіру жұмыстарын ұйымдастыру.

Теодолиттік түсіріс. Нүктелер арасындағы биіктікті анықтау. Нивелир, оны құрастыру және жөндеу. Нивелирлік рейка. Нивелирмен биіктікті анықтау тәсілдері. Тригонометриялық нивелирлеу. Тахеометриялық түсіріс. Дистанциялық түсіру мәні, түрлері, ерекшеліктері, маңызы. Ғарыштық түсіріс туралы түсінік. Көз мөлшермен түсіру. Көз мөлшермен түсірудің негізгі қасиеттері. Аэрофототүсірісті жасау. Аэрофототүсірістердің геометриялық қасиеттері. Аэросүреттерді дешифрлеу. Жердегі фототопографиялық түсіріс. Жергілікті жерде координаталарды, биіктіктерді өлшеудің қазіргі кездегі мүмкіндіктері.

Мамандықтың жұмыс бабындағы оқу жоспарынан үзінді көшірме

ПМУ ҰС Н 7.18.1/10

050609 – География

1. 
   Қалыбеков Т.Қ. Топография және геодезия негіздері. Алматы, Ана-тілі. 1993
   
2. 
   Қуанышбаев С.Б. Карталар мен пландар. Алматы, Қазақ университеті. 1998
   
3. 
   А.С.Харченко и А.П.Божок. топография с основами геодезии. М.Высшая школа, 1986
   
4. 
   Г.В.Господинов, В.Н.Сорокин Топография. МГУ, 1974
   
5. 
   Колдько В.Д. Практические работы на топографических картах (методические указания). Алма-Ата: Кітап, 1985
   
6. 
   Грюнберг Г. Ю. Картография с основами топографии. – М., 1991
   
7. 
   Иваньков П.А. Основы геодезии, топографии, и картографии. – М., 1994.
   
8. 
   Нұрпейісова М.Б. Геодезия және маркшейдірлік іс. – А., 1993.
   
9. 
   Нұрпейісова М.Б. Геодезия.– А., Республикалық баспа кабинеті., 1993, 120 б.
   
10. 
    Яников Г.В. Практическое пособие по основам топографии и картографии. – М., 1971.
    

11. 
    Б.Б.Серапинас. Топографические карты. Фотоснимки и геодезические измерения. М: МГУ. 1979
    
12. 
    Инструкция по топографической съемке в масштабах 1:5000, 1:2000, 1:1000, 1:500. М. Недра. 1973
    
13. 
    Захаров А.И. Новые теодолиты и оптические дальномеры. М. Недра. 1978
    
14. 
    Комков И.Г., Костриц И.Б. Гидрографическая сеть и ее изображение на топографических картах7 М.ВТУ.1975
    
15. 
    Минин Е.А. О выборе масштаба топографической съемки для подсчета запасов полезных ископаемых. 1973. Геодезия и картография. – № 7.
    
16. 
    Асур В. А., Муравин М.М. Руководство по летней геодезической и топографической практике. – М., 1989.
    
17. 
    Андреев Н.В. Методическое пособие по факультативному курсу «Топография и картогрфия»
    
18. 
    Лебедев М.К. Топографическое черчение: Учебник для техникумов. М., Недра, 1981. 176 с.
    
19. 
    Волков Н.М. Составление и редактирование карт. М., Недра, 1971.
    
20. 
    Руководство по обновлению топографических карт. М., ОНТИ ЦНИИГАиК, 1977.