Жоспар: Кіріспе. Негізгі бөлім: Болмыс мәселесін және оның түрлері
жүктеу/скачать 24.94 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Мартин Хайдеггер
| Метафизикалық болмыс физикалық және бақыланатын нәрселерден асып түседі. Ол метафизика саласына еніп, Құдайдың бар болуы, жандар және шындықтың табиғаты сияқты ұғымдарды зерттейді. Философиялық және теологиялық пікірталастар көбінесе метафизикалық болмыс төңірегінде өрбиді, әртүрлі ой мектептері осы терең сұрақтарға әртүрлі көзқарастар ұсынады.
Адам болмысы екіге бөлінеді: 1)Рухани болмыс — сана мен санасыздық процестерін қамтиды. Рухани болмысты шартты түрде екі үлкен топқа: жеке кісілердің өмірлік қызмет — тіршілігінен бөліп алуға келмейтін (дербестенген руханилық) және кісіден тысқары өмір сүретін, басқаша айтқанда, объективтендірілген (дербестенген емес) руханилыққа бөлуге болады. Тіршілік мәселесі, әдетте, бір нәрсе неге ештеңе емес, не үшін бар және неге біз оны қабылдайтын әлем бар деген сұрақтарға қатысты. Философтар мен теологтар осы сұрақтарға жауап беру үшін әртүрлі тәсілдер мен теорияларды әзірледі. Өмір сүру мәселесін қарастырған ең танымал теоретиктердің бірі Мартин Хайдеггер болды. Ол адамның бар болуы әлеммен өзара әрекеттесу және өзінің даралығын білдіру деп есептеді. Өмір сүру мәселесі біздің өмірімізді қалай қабылдайтынымыз және өмір сүретініміз туралы сұраққа байланысты. Өз өмірін осы мәселені зерттеуге арнаған әйгілі теоретиктердің бірі болды Мартин Хайдеггер. Ол "болу" тұжырымдамасын жасады, оған сәйкес адам болмысының мәні оның әлеммен байланысу және өзінің даралығын білдіру қабілетінде жатыр. Осылайша, болмыс мәселесі біздің әлемге деген көзқарасымызға және өмірдің мақсаты мен мағынасын түсінуге байланысты болады[5.22б]. Болмыстың мүмкін түрлері мен жоқтық ұғымы да ерекше назар аударуға тұрарлық. Грецияның классикалық философиясында "потенциалды" және "өзекті" болмыс сияқты ұғымдар талқыланды. "Потенциалды болмыс "болу мүмкіндігін білдіреді, ал" өзекті болмыс " оның нақты көрінісін білдіреді. Сонымен қатар, философтар "болмау" құбылысын қарастырады. Бұл болмыстың жоқтығы немесе жоққа шығарылуы. Кейбір ғалымдар жоқтық туылғанға дейін немесе қайтыс болғаннан кейін болуы мүмкін деп санайды. Маңыздысы, болмау ұғымын талдау қиын болуы мүмкін, өйткені ол көбінесе субъективті немесе метафизикалық пайымдау саласында қалады. Егер болмыс пен болмыстың түрлері туралы айтатын болсақ, онда әртүрлі теориялар мен тұжырымдамаларды қарастыруға болады. Мысалы, ежелгі грек философиясында "потенциалды" және "өзекті" болмыс тұжырымдамасы ұсынылды, мұнда "потенциалды" болмыс болу мүмкіндігін білдіреді, ал "өзекті" – оның нақты көрінісі. Сондай-ақ болмыстың жоқтығы немесе жоққа шығарылу күйін білдіретін "болмау" философиялық тұжырымдамасы бар. Мысалы, кейбір философтар жоқтық туылғанға дейін немесе қайтыс болғаннан кейін болуы мүмкін деп болжайды. Тіршілік мәселесін және оның түрлері мен жоқтығын талдауға қатысты негізгі мәселелердің бірі-бұл ұғымдар көбінесе субъективті немесе метафизикалық пайымдау саласында қалады, өйткені бұл идеяларды 689зерттеудің немесе тексерудің нақты әдісі жоқ[6.89б]. Әр түрлі дәуірлер мен мәдениеттердің философтары мен ойшылдары болмыс пен оның түрлері мен жоқтығы мәселесін талдады. Ежелгі грек философиясы, буддизм, ортағасырлық метафизика, қазіргі феноменология - барлығы осы күрделі мәселеге өз көзқарастары мен түсіндірмелерін ұсынады. Кейбір философтар болмысты уақытша құбылыстар мен себептерге негізделген құбылмалы және өзгермелі нәрсе ретінде қарастырады. Олар өзгеріс пен тұрақсыздық өмірдің ажырамас аспектілері деп санайды. Басқа философтар болмыстың негізінде жатқан және бар нәрсеге мән мен мақсат беретін кейбір әмбебап және өзгермейтін принцип идеясын ұстанады. Тіршілік проблемасын және оның түрлері мен болмауын талдаудың негізгі аспектілерінің бірі-өмірдің мәнін іздеу. Көптеген философтар өмірдің мәнін үнемі дамудан, өзін-өзі жетілдіруден, қоршаған әлеммен үйлесімділікке жетуден немесе физикалық болмыстан гөрі көп нәрсе іздеуден табуға болады деп санайды. Болмыстың түрлері туралы проблема философия үшін де өте маңызды. Себебі философияның негізгі мәселесін – ақыл-ойдың болмысқа қатынасы туралы мәселені – түбегейлі шешу үшін болмыстың негізгі түрлерін саралап білу керек. Осы тұрғыдан алғанда болмыстың бір-бірінен айырмашылығы бар, бірақ өзара қабысқан, тығыз байланыста тұрған мынадай негізгі түрлерін ажыратуға болады: 1) заттар (денелер) және процестер болмысы, ол өз кезегінде табиғи заттар мен процестер және адамдар жасаған заттар мен процестер болмысына бөлінеді, өзімен-өзі объективті өмір сүреді; 2) адам болмысы: заттар дүниесіндегі адам болмысына және адамның өзіндік болмысына жіктеледі; 3) рухани (идеялық) болмыс – адам жан дүниесі мен санасы; 4) әлеуметтік болмыс, бұл да өз алдына қоғамдағы және тарихи процестерге жіктеледі. Материя – бұл обьективті реалдылықты білдіретін, адам санасынан тәуелсіз тіршілік ететін универсалды категория. Материя түйсіктер арқылы сезілетін обьективтілік. Материяда болмыс категориясы нақтыланады. Барлық материя тірі деп қарастыратын философиялық ілім – гилозоизм деп аталады. Материя мәңгі, шексіз, ,жоғалмайды , күнделікті қозғалыста болады. Ол өзіне-өзі себеп деген қасиеттер материяның атрибуттарын білдіреді. Материяның атрибуты дегеніміз-барлық материя мен материалдық обьектілерге тән қасиеттер. Материяның сондай ақ модустары бар ол, материяның жеке түрлерінің қасиеттері.Ол құрылымдық дамуының деңгейін сипаттайды. жүктеу/скачать 24.94 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|