Жүсіп баласағұн

Жүсіп баласағұн

(9Б СЫНЫБЫ 4 ТОП)

ЖҮСІП БАЛАСАҒҰН

• Түрік ақыны
• Ақын,ойшыл,ғалым,мемлекет қайраткері
• Өмір сүрген жылдады-(1020-1077) нақты мәлімет емес, әр жерде әртүрлі болып айтылады.
• Туған жері: Қарахан мемлекеті
• Қашқар-Қарахан мемлекеті

Ұлы хас хажыб-әмірші-патшаның көрер көзі, естір құлағы.

ОЛ МЕМЛЕКЕТ ЗАҢДАРЫ МЕН СОЛ ЕЛДІҢ ӘДЕТ-ҒҰРПЫНЫҢ ДҰРЫС ОРЫНДАЛУЫН ҚАДАҒАЛАП ОТЫРДЫ.

ӨМІРБАЯНЫ

Өмірі туралы мәліметтер аз сақталған. Философия, математика,медицина,астрономия,өнертану,әде-биет тану,тіл білімі,тағы басқа ғылым салаларының дамуына зор үлес қосқан.

• Жүсіп Баласағұнның есімі әлемдік әдебиет пен мәдениет тарихында «Құдадғу білік» («Құтты білік») дастаны арқылы қалды.

Әлемдік мәдениет тарихында маңызды орны бар,туындылары адамзаттың бақыты мен келешегі үшін жол көрсететін сөздермен айшықталған,түрік тілінің дамуы үшін аса зор үлес қосқан түркі әлемінің ұлы тұлғаларының бірі Жүсіп баласағұни болып табылады.бірақ оның көзқарасы мен өмір пәлсапасын түсінбей тұрып,туындысының маңызын түсіну мүмкін емес.

Жүсіп баласағұнның есімін әлемдік әдебиет тарихына мәңгілік өшпестей етіп жазып қалдырған бірден-бір әдеби мұрасы – «Құтты білік» дастаны. Бұл дастан – қазіргі түркі тілдес халықтардың орта ғасырдағы тарихи, қоғамдық саяси өмірі, ғылымы, әдебиеті мен мәдени дәрежесі, әдет-ғұрпы, наным-сенімі т.б. жөнінде аса қызықты әрі қыруар мол деректер беретін көркем туынды. Осы бір дастанда жүсіп баласағұн білімге шақырады.

• Жүсіп Баласағұни «Құтты білік» 1069—1070 жж. Баласағұн қаласында бастап, он сегіз айдың ішінде Қашқар қаласында аяқтаған. Қоғамдық әлеуметтік мәні терең, халықтың моральдық этикалық бағдарламасы іспеттес бұл еңбегін Қарахан мемлекетінің сол кездегі билеушісі Табғаш Арслан хан Боғратегінге тарту еткен.

дастан белгілі бір мағынада елдегі Ата Заң (Конституция) қызметін атқарған. . Дастанда елдегі барлық лауазым, кәсіп иелеріне қойылатын моральдық-этик. талаптар сипатталып көрсетілген.

Дастанның идеясы:

Дастанның басты идеясы төрт принципке негізделген:

• Біріншісі, мемлекетті дұрыс басқару үшін қара қылды қақ жаратындай әділ заңның болуы
• Екіншісі, бақ-дәулет, яғни елге құт қонсын деген тілек
• Үшіншісі, ақыл-парасат.
• Төртіншісі, қанағат-ынсап мәселесі.

Құтты білік дастаны:

Жүсіп Хас Хажыб Баласағұни өз дастанында тіл өнері мен білім туралы да айтып өтті. Тек бұл ғана емес, дастанда әміршілердің мінез-құлқына, рөліне және т.б. талаптар қойды.

Ақ ниетті, ақ жүректі тектілер,

Жұрын қолдап, елді ұшпаққа жеткізер.

***

Ақыл, білім тілмашы – тіл, тіл – кепіл,

Жадыратар ерді шырын тілді біл!

Осыған дейін көріп, білген ақпараттарды жинап бір сұрақ сайысын ұйымдастырсақ қалай қарайсыңдар?

Алдымен оңай сұрақтарға тоқталсақ

Бұл адам жайлы қандай ақпараттар қалыптасқан?

?

Жауабы:

Енді қиынырақ бір сұрақ

Жүсіп Баласағұнның қандай туындысы бар және ол не жайлы? Төрт ақпарат айт.

?
?
?
?
Туындының аты

Жауабы:

Мораль жайлы
Ақыл, білім жайлы
Нағыз әмірші қандай болу керек жайлы
Тәлім – тәрбие жайлы
“Құтадғу біліг” Құтты білік дастаны

Және соңғы, қиын сұрақ

Дастан идеясының негізгі төрт принципін ата.

?
?
?
?

Жауабы:

бақ-дәулет, яғни елге құт қонсын деген тілек
қанағат-ынсап мәселесі.
мемлекетті дұрыс басқару үшін қара қылды қақ жаратындай әділ заңның болуы
Ақыл - парасат

Назарларыңызға рахмет!

Тапсырманы орындаған:

Балауса; Гүлнұр; Хантөре; Ауесхан;Алияр; Алмас.

9Б сынып 4-топ

жүктеу/скачать 7.08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: