Заключение
Военное российское востоковедение, зародившееся одновременно с расширением территориальных границ Российской империи в юго-восточном направлении, оставило нам уникальные работы, содержащие сведения политического, экономического, географического, этнографического характера.
С первой четверти XVIII века для изучения казахских земель по указу царского двора стали отправляться военно-исследовательские экспедиции. Целью этих экспедиций был сбор сведений географического характера, картографирование земель, а также поиск мест, богатых полезными ископаемыми, в первую очередь, «песошным золотом». Каждая экспедиция должна была также собрать этнографические сведения о кочевом населении.
Наиболее крупными и значащими военными экспедициями для исследования Младшего и Среднего жузов были под руководством поручика А. Бековича-Черкасского, подполковника И. Бухгольца, генерал-майора А.И. Тевкелева, капитана И.Г. Андреева, поручика Я.П. Гавердовского, генерал-лейтенанта И.Ф. Бларамберга, полковника С.Б. Броневского и других. В итоге работы военно-исследовательских экспедиций были составлены наиболее достоверные карты казахских земель, получены сведения о жизни казахского народа, его материальной и частично духовной культуры (быте, обрядах, обычаях, верованиях). Еще одним важным итогом работы военно-исследовательских экспедиций в Младшем и Среднем жузах явилось строительство военных крепостей вдоль казахско-русской границы.
Со второй четверти XVIII века военное востоковедение, как практическая наука получает поддержку со стороны правительства. Российское государство приступает к специальной подготовке высокопрофессиональных кадров востоковедов. Для подготовки военных кадров создаются восточные факультеты, восточные центры в Санкт-Петербурге, Казани, Ташкенте. В 1724 г. в Санкт-Петербуге учреждается высшее научное учреждение – Академия наук, что позволило заложить научно-учебную базу для развития востоковедения. Российская Академия наук для комплексного изучения Казахской степи направила две Академические экспедиции. Их труды стали важным источником для последующих исследователей Казахской степи, и, прежде всего, военных востоковедов.
Военные востоковеды, такие как А.И. Тевкелев, П.И. Рычков, Я.П. Гавердовский, А.И. Левшин, М.И. Красовский, Л.Л. Мейер, В.В. Вельяминов-Зернов и др. рассматривали процесс вхождения Младшего и Среднего жузов в состав Российской империи. Все востоковеды были согласны с тем, что присоединение казахских территорий к Российскому государству произошло добровольно. Они выделяли две основные причины, заставившие казахские жузы обратиться за помощью к Российскому государству.
Во-первых, внешнеполитическое положение Младшего и Среднего жузов в начале XVIII века было очень сложным, назревала угроза порабощения со стороны восточного соседа – Джунгарского ханства. В этом момент казахским ханам необходимо было принять решение – или помощь со стороны Российского государства в борьбе с джунгарами, или подчиниться Джунгарии.
Во-вторых, военные востоковеды отводили большую роль хану Младшего жуза – Абулхаиру, считая, что за обращением Абулхаир хана стояли личные корыстные цели. При помощи Российского государства хан Абулхаир мечтал усилить свое положение, став единственным ханом всего Казахского ханства.
Следует отметить, что военные востоковеды неоднозначно оценивали итоги присоединения жузов к России. С одной стороны, по мнению П.И. Рычкова, принятие присяги казахскими жузами не принесло Российскому государству никакой пользы, так как казахи не платили никаких податей и налогов, не несли никаких служб. С другой стороны, по мнению, Я.П. Гавердовского, это принесло большую пользу обеим сторонам – и казахам, которые спаслись от джунгарской угрозы, и россиянам, которые получили возможность торговать со среднеазиатскими странами. Дальнейшее развитие получило земледелие, горные промыслы. Активизировалось строительство военных линий.
В своих исследованиях военные востоковеды большое внимание уделяли социально-экономическому и культурному развитию казахского общества.
Все исследователи, без исключения, считали, что, во-первых, кочевой образ жизни казахов был обусловлен природно-климатическими условиями Казахской степи, и именно кочевой образ жизни был единственным способом выживания в таких условиях, во-вторых, основой хозяйства казахов было скотоводство, где овцы являлись доминирующим видом, выступая своеобразной валютой при товарообмене.
Военные востоковеды пытались рассмотреть и социальную структуру казахского общества. Но в своих исследованиях этому вопросу они уделяли немного внимания. В основном, выделялись два сословия – ак-суйек и кара-суйек.
Исследователи и путешественники, посетившие Казахскую степь в интересуемый нас период, оставили значительные по содержанию этнографические сведения. Все военные востоковеды дали описание материальной и частично духовной культуры казахского народа.
В казахском ауле существовали свои традиции и обряды. Многие исследователи Казахской степи стали непосредственными участниками проведения свадебного обряда, ритуала захоронения, обряда обрезания и др. В их трудах очень наглядно разрисованы данные обряды.
Все востоковеды подчеркивали, что казахи исповедовали ислам. Но, по их мнению, строго соблюдения всех норм мусульманства никем не замечено. В душе казахи оставались суеверными, и среди них пользовались авторитетом баксы и шаманы.
Если говорить о духовной культуре и образованности, то в этом отношении, по мнению востоковедов, казахи стояли на низком уровне развития. По словам Я.П. Гавердовского, образование не получило среди населения распространения, так как это не приносило никакой пользы для их кочевого образа жизни. Напротив, Ч.Ч. Валиханов считал, что у казахского народа существовала своя самобытная культура, и, прежде всего, литература.
Таким образом, в XVIII – сер. XIX веков у казахского народа сформировалась, по мнению военных востоковедов, своя самобытная культура, которая соответствовала наилучшим образом кочевому образу жизни населения Степи.
Список использованных источников
1 Назарбаев Н.А. Евразийский экономический союз: теория или реальность// Известия. - 2009. - 19 марта. – С.5
2 Журналы и служебные записки дипломата А.И. Тевкелева по истории и этнографии Казахстана (1731-1759 гг.). / История Казахстана в русских источниках XVIII-XX веков. – Т.III. – Алматы: Дайк-Пресс, 2005.
3 Андреев И.Г. Описание Средней орды киргиз-кайсаков. – Алматы: Ғылым, 1998.
4 Первые историко-этнографические описания казахских земель. Первая половина XIX века. / История Казахстана в русских источниках XVIII-XX веков. – Т.V. – Алматы: Дайк-Пресс, 2007.
5 Броневский С.Б. Записки генерал-майора Броневского о киргиз-кайсаках Средней орды. Отечественные записки. Ч. 41, 42, 43. – СПб., 1830.
6 Спасский И.Г. Восточная библиография. Азиатский вестник. – СПб., 1827. – январь-июль.
7 Валиханов Ч.Ч. Собр. соч. – Т. 1. – Алма-Ата, 1984. - С. 361.
8 Сибирский вестник. – Ч.III, IV. – СПб., 1818; Ч. IX-X, 1820.
9 Вестник Европы. – 1821. - № 22; 1822. - №4, 3, 22.
10 Левшин А.И. Описание киргиз-кайсацких, или киргиз-казачьих, орд и степей. – Алматы: Санат, 1996. – 656 с.
11 Военно-статистическое обозрение земель киргиз-кайсаков Внутренней (Букеевской) и Зауральской (Малой) орды Оренбургского ведомства по рекогносцировкам и материалам, собранным на месте, составленное обер-квартирмейстером Оренбургского корпуса генерального штаба полковником Бларамбергом. – СПб., 1848.
12 Сочинения Чокана Чингисовича Валиханова. – СПб.: Типография Главного Управления Уделов, 1904. – 531 с.
13 Вельяминов-Зернов В.В. Исторические известия о киргиз-кайсаках и сношения России со Среднею Азиею со времени кончины Абул-Хайр-хана (1748-1765). – Уфа, 1853.
14 Бларамберг И.Ф. Некролог// Голос. – 1878. - №344; Костенко Л.Ф. Некролог// Туркестанские ведомости. – 1891. - №43. – 22 октября; Терентьев М.А. Некролог// Туркестанские ведомости. – 1909. - №70, 73; Гейнс А.К. Некролог// Туркестанские ведомости. – 1893. - № 8-9; Венюков М.И. Некролог // Исторический вестник. – 1901. – август; Колпаковский Г.А. Некролог // Степной край. – 1896. – 28 апреля.
15 Семевский М.И. Знакомые. – СПб., 1888; Берг А.С. Аральское море. – СПб., 1908; Юдин П. Г.Ф. Генс – первый директор Оренбургского Неплюевского Кадетского корпуса // Русская старина. – 1889. - №8; Потанин Г.Н. О рукописи капитана Андреева о Средней Киргизской орде, писанной в 1785 году. – ИИРГО. – 1875. – Т. IX. – Вып. 2. – С.109-112.
16 Веселовский Н.И. Предисловие к сочинениям Ч.Ч. Валиханова. – СПб., 1904; Веселовский Н.И. Метеор. – Собр. соч. – Т.1. – СПб., 1904. – С. 79-81; Семенов-Тян-Шанский П.П., Достоевский Ф.М. О значении путешествия Ч.Ч. Валиханова в Кашгар. – Собр. соч. – Т.1. – СПб., 1904. – С.87-89; Потанин Г.Н. Чокан Чингисович Валиханов. – Собр. соч. – Т.1. – СПб., 1904. – С.90-94; Ядринцев Н.М. Воспоминания о Чокане Валиханове. – Собр. соч. – Т.1. – СПб., 1904. – С.95-99.
17 Масанов Э.А. Очерк истории этнографического изучения казахского народа в СССР. – Алма-Ата: Наука, 1966. – 322 с.
18 Басханов М. Русские военные востоковеды до 1917 г.: Библиографический словарь. – М.: Вост. лит., 2005. – 295 с.
19 Туран на старинных картах: Образ пространства – Пространство образов. – Т 35 М.: ИПЦ «Дизайн. Информация. Картография», 2008. – 480 с.
20 Путевые дневники и служебные записки о поездках по южным степям. XVIII-XIX века.// История Казахстана в русских источниках XVI-XX веков. – Т.VI. – Алматы: Дайк-Пресс, 2007.
21 Столетие Военного министерства. 1802-1902. главный штаб. Исторический очерк. Вооруженные силы России до царствования императора Александра I. – СПб., 1902. – Т.IV. Ч. I. – Кн. I. – Отд. I. – С.228.
22 История отечественного востоковедения до середины XIX века. – М.: Восточная литература, 1990. – С.64.
23 Труды отца и сына Рычковых по этнографии казахов. 2-е изд. доп. – Астана: Алтын кітап, 2007. – 246 с.
24 Броневский С.Б. О казахах Средней Орды. 2-е изд. доп. – Астана: Алтын кітап, 2007. – С.13-14.
25 Рычков П.И. История Оренбургская. – Оренбург, 2001. – С.7.
26 Журнал поездки майора Пензенского гарнизонного пехотного полка Карла Миллера к джунгарскому хану Галдан-Цэрену (3 сентября 1742 г. – 2 мая 1743 г.). / История Казахстана в русских источниках XVIII-XX веков. – Т. VI. – Алматы: Дайк-Пресс, 2007. – С.101-135.
27 РГАДА. Ф. 248. Оп.7. Кн. 373.Л. 460-460 об.; ПСИ. С.193-194, 204-206, 208-209.
28 Липский В.И. Григорий Силич Карелин (1801-1872 гг.). Его жизнь и путешествия. – СПб., 1905. – С.13.
29 Гвоздецкий Н.А., Федчина В.Н., Азатьян А.А., Донцова З.Н. Русские географические исследования Кавказа и Средней Азии в XIX – начале ХХ в. – М.: Наука, 1964. – С. 94-95.
30 Бларамберг И.Ф. Земли киргиз-кайсаков Внутренней и Зауральской Орды. / Букеевской Орде 200 лет. В 6 кн. – Кн. 5. – Алматы: Өлке, 2001. – С.129.
31 Мейендорф Е.К. Путешествие из Оренбурга в Бухару /Этнография казахов в записках российских путешественников начала XIX в. – 2-е изд. доп. – Астана: «Алтын кiтап», 2007. – 246 с.
32 Красовский М.И. Материалы для географии и статистики России, собранные офицером Генерального штаба. Область Сибирских киргизов.–Т.1.– СПб., 1868
33 Янушкевич А. Дневники и письма из путешествия по казахским степям. – 2-е изд. доп. – Астана: «Алтын кiтап», 2007. – 384 с.
34 Красовский М.И. Образ жизни казахских степных округов. 2-е изд. доп. – Астана: Алтын кiтап, 2007. – 287 с.
35 Гейнс А.К. Собрание литературных трудов. 2-е изд. доп. – Астана: Алтын кiтап, 2007. – 216 с.
Список опубликованных работ по теме диссертации:
1 Хозяйственные контакты переселенческой деревни с местным населением в Северо-Восточном Казахстане // Материалы межд. научн.-практ. конф.: «Современное состояние и интеграция высшего образования: структура, цели, содержание и технологии образования». – Семипалатинск: Университет «Кайнар», 2006. – С. 166-171.
2 Этнодемографическое и социальное развитие Северо-Восточного Казахстана в XIX веке в трудах исследователей дореволюционного периода // Вестник Университета «Кайнар». – 2008. - № 4/2. – С.13-18.
3 Взаимоотношения казахского населения и сибирского казачества в XIX веке (историографический анализ) // Сборник материалов Межд. научн.-практ. конф.: «Актуальные проблемы Отечественной истории на современном этапе». – Кокшетау, 2008. – С.53-58.
4 Этностратификационные изменения в казахском ауле в XIX – начале ХХ вв. в трудах исследователей советского периода // Центр Евразии. – 2008. №4 (13). - С.85-90.
5 Этнодемографическое и социальное развитие Северо-Восточного Казахстана в XIX веке в трудах советских и современных исследователей // Казахская цивилизация. – 2008. - №4(32). – С.31-36.
6 Историографический аспект влияния российской интеллигенции на развитие образования в Восточном Казахстане в XIX – начале ХХ вв. // Материалы Межд. научн. конф.: «Наследие аль-Фараби и проблемы межкультурного диалога». – Казахская цивилизация. – 2009. - № 3 (35). - С. 63-67.
7 Российская колонизация Казахстана в историографической интерпретации геополитической ситуации в Центральной Азии в XVII-XIX вв. // Казахская цивилизация. – 2009. - №4(36). - С.14-21.
8 Военно-российское востоковедение о ключевых моментах государственно-политического положения Казахстана в XVIII-XIX вв. // Материалы межд. научн.-теорет. конф.: «Философия современных международных отношений и дипломатии». – Алматы: КазУМОиМЯ им. Абылай-хана, 2010. – С.274-280.
9 От колониализма к независимости: государственно-правовое положение Казахстана в XVIII-XIX веках. // Материалы межд. научн.-практ. конф.: «Конституция Республики Казахстан: 15 лет». - Караганда: КарЮИ МВД РК им. Баримбека Бейсенова, 2010. – С. 347-348.
10 Формирование степного фронтира во второй половине XVIII – первой четверти XIX вв. в российском военном востоковедении // Материалы межд. научн.-практ. конф. молодых ученых: «Казахстан и современный мир: актуальные проблемы истории и общественно-политического развития (к 20-летию обретения независимости РК)». – Семей: СГПИ, 2010. – С.106-110.
11 Военно-оборонительные мероприятия Российской империи в Степном крае // Вестник Университета «Кайнар». – 2010. - № 2/2. - С.17-21.
12 Роль реформы М.М. Сперанского в закреплении российского присутствия в Степном крае // Казахская цивилизация». – 2010. - № 2. – С.36-41.
13 Военные российские экспедиции на территории Младшего жуза в XVIII – середине XIX веков // Вестник Университета «Кайнар». – 2010. - №3/2. – С. 21-24.
Борсықбаева Анар МұхаметраҚымқызы
XVIII - ортасы XIX ғасырлардағы ресей әскери шығыстануындағы
Кіші және Орта жүз қазақтары
07.00.02- Отан тарихы (Қазақстан Республикасының тарихы) мамандығы бойынша тарих ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесіне алу үшін дайындалған диссертациясы
Түйін
Диссертациялық зерттеу обьектісі болып әскери шығыстанушылардың өздері, олардың көзқарастары, зерттеулері, Кіші және Орта жүз территориясындағы XVIII - ортасы XIX ғасырлардағы қызметтері алынды.
Зерттеудің нысаны ретінде XVIII - ортасы XIX ғасырлардағы ресей әскери шығыстанушыларының жұмыстарындағы Кіші және Орта жүз қазақтарының саяси, әлеуметтік-экономикалық және мәдени дамуының бейнесі алынды.
Осы зерттеулердің мақсаты ретінде XVIII - ортасы XIX ғасырлардағы ресей әскери шығыстанушыларының Кіші және Орта жүз қазақтары территориясын зерттеудің кешенді сараптауы алынды.
Бұл мақсаттар төмендегі міндеттерді шешу барысында орындалады:
-
Ресей империясының геосаясатындағы ресей әскери шығыстануының мәнін анықтау.
-
Ресей әскери шығыстанушыларының жұмыстарындағы Кіші және Орта жүз қазақтарының Ресей империясына қосылуын зерттеудің негізгі этаптарын сараптау.
-
Әскери-зерттеу экспедициясының XVIII - ортасы XIX ғасырлардағы Кіші жүз территориясын зерттеулерінің тарихын қайта жаңғырту.
-
Әскери-зерттеу экспедициясының XVIII - ортасы XIX ғасырлардағы Орта жүз территориясын зерттеулерінің тарихын қайта жаңғырту.
-
Кіші және Орта жүз қазақтарының шаруашылық дамуы туралы әскери шығыстанушылардың ақпараттарын сараптау.
-
Ресей әскери шығыстанушыларының еңбектеріндегі қазақ қоғамының әлеуметтік құрылымын зерттеу.
-
Әскери шығыстанушылардың зерттеулеріндегі Кіші және Орта жүз қазақтарының мәдени дамуын талқылау.
Теориялық-методологиялық негізі. Жұмысты жазу барасында жалпы ғылыми әдістер қолданалды. Олар анализдік-синтездік, дедуциялық және индукциялық әдістер болып таблады. Арнайы әдістер ретінде салыстармалы анализ және тарихи жуйелік әдістер қолданалды.
Жұмыстың ғылыми жаңалығы төмендегідей:
-
XVIII - ортасы XIX ғасырлардағы ресей үкіметінің әскери шенеуніктері болып қызмет етте жүріп, Қазақстанның төңкеріске дейінгі кезеңін зерттеушілердің еңбектері алғаш рет кешенді және жүйелі түрде қарастырылды.
-
Ресей әскери шығыстанушылары мен Ресейдің империялық саясатының Кіші және Орта жүз қазақтарына қатысты байланысы анықталды.
-
Кіші және Орта жүз территориясын зерттеу үшін жіберілген патша үкіметінің әскери-зерттеу экспедициясының жұмыстары жан-жақты көрсетілген.
-
Қазақтардың көшпенді өмірлері әскери шығыстанушылардың көзқарастарымен көрсетілген.
-
Қазақ қоғамының әлеуметтік құрылымы мен мәдени дамуы әскери шығыстанушылардың көзқарастары арқылы қарастырылған.
Зерттеудің территориялық шектері Уақытша ережелерді қабылдау арқасында құрылған дала облыстарын, атап айтқанда Орал, Торғай, Ақмола және Семей облыстарын зерттеумен шектеледі.
Зерттеудің хронологиялық шектері XVIII - ортасы XIX ғасырлар аралығын қамтиды. Зерттеудің жоғарғы шекарасы Кіші және Орта жүздердің Ресей империясына қосылу үрдісінің басымен берілсе, төменгі шекарасы Кіші және Орта жүздердің Ресей құрамына түбегейлі қосылуы мен жаулап алуын меңзейтін XIX ғасырдың ортасындағы қазақ-орыс қатынастарының өзгеруімен беріледі.
Қорғауға шығарылған зерттеулердің негізгі нәтижелері:
1. Ресейде әскери шығыстанудың ғылыми бағыт ретінде қалыптасуы көршілес жерлерді, соның ішінде XVIII ғасырда Ресей империясының сыртқы саясаты жаңа бағытының нысанына айналған Кіші және Орта жүз жерлерін де зерттеумен қатарлас жүрді.
2. XVIII – XIX ғғ. Ортасында Қазақстанға бағытталған ресейлік әскери экспедициялар қызметінің нәтижесінде алынған бірегей мәліметтер көп жағдайда кездейсоқ және жүйесіз сипатта болды, бірақ соған қарамастан, бұл экспедициялар жоспарлы болды, себебі әрбір кезекті экспедиция алдыңғысын өзінің жаңалықтарымен толықтырып отырды.
3. Әскери-зерттеушілік экспедициялардың нәтижелері Кіші және Орта жүз жерлерін отарлау бойынша мемлекеттік курстың негізіне жатып қана қоймай, ХІХ ғасырдың ортасынан бастап қызмет ете бастаған Орыс географиялық қоғамы қызметінің аясында да жалғасын тапты.
4. Қазақ жүздері мен Ресейдің арасындағы қарым-қатынас сипатының өзгеруіне байланысты шығыстанушылық еңбектер мазмұнының сапалы өзгеруі де: мәліметтердің көріністілігінен, үзінділігі мен кездейсоқтығынан көшпелі халық өмірінің барлық жақтарын мақсатты, нақты және кәсіби талдауға дейін орын ала бастады.
5. Қазақ қоғамының шаруашылық субъектілерін мұқият зерттеген әскери шығыстануда көшпелі мал шаруашылығы далада тіршілік етудің жалғыз тиімді тәсілі, ал отырықшылыққа көшу қазақтарға да, орыс халқына да еш пайдасын бермейді деген пікір басым болды.
6. Қазақ қоғамының әлеуметтік құрылымын зерттеген әскери шығыстанушылар патша үкіметі хандық билікті жойып, қазақ даласынан өзі арқа сүйей алатын басқа күшті іздегенін атап көрсетеді, бұл жағдайда, олардың ойынша, қазақ ақсүйектерінің өкілдері – аға сұлтандарға көбірек үміт артылған.
Зерттеулердің ғылыми-теориялық және тәжірибелік маңыздылығы. Диссертация материалдарын қазақ-орыс қатынастары тарихы жайында жазылатын зерттеулерде, сонымен қатар «тарих», «халықаралық қатынастар», «аймақтану» пәндері бойынша оқулықтар мен дәрістер дайындауда қолдануға болады.
Диссертацияның қолданылуы. Зерттеулердің негізгі материалдары тарих ғылымдары бойынша баспаға шығару рұқсаты бар журналдарда автордың атынан 7 баяндама болып, ғылыми-тәжірибелік конференцияларда 6 баяндама болып шықты.
Жұмыс құрылымы. Диссертация кіріспеден, 3 бөлімнен, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттер мен қосымшалардан, тұрады, диссертация мәтінінде қысқартылған сөздер мен шартты белгілер кездеседі.
Summary
Borsukbayeva Anar Mukhametrakymovna
The Kazakhs of the Little and Middle Juzes (Hordes) in the Russian Military Oriental Study in the XVIII - mid of XIX centuries
The dissertation on competition of the Scientific Degree of
Candidate of Historical Sciences on a speciality
07.00.02 - The Native history (History of the Republic of Kazakhstan)
The object of research are military orientalists, their views, studies, and service on the territory of the Little and Middle Juzes (Hordes) in the XVIII - mid of XIX centuries.
The subject of research is the reflection of political, socio-economical and cultural development of Kazakhs of the Little and Middle Juzes in works of the military orientalists in the XVIII - mid of XIX centuries.
The aim of study is a complex analysis of research of the Little and Middle Juzes territory by the Russian military orientalists in the XVIII - mid of XIX centuries.
The aim is actualized by solving the following tasks:
- to determine the part the military Russian oriental study played in geopolicy of the Russian Empire;
- to analyze the main stages in study of the Little and Middle Juz joining the Russian Empire described by the Russian military orientalists.
- to restore the history of military-expeditional examination of the Little Juz territory in the XVIII - mid of XIX centuries;
- to reconstruct the history of military-research expeditions aimed to examine the Middle Juz in the XVIII - mid of XIX centuries;
- to analyze the evidences about the economic development of Kazakhs of the Little and Middle Juzes;
-to study the social structure of the Kazakh society in works of the Russian military orientalists;
-to characterize the cultural development of Kazakhs of the Little and Middle Juzes researched by the Russian military orientalists.
Theoretical and methodological base. The study is based on general scientific methods such as historical, logical method, analysis and synthesis, induction and deduction etc. and special methods of comparative analysis, historical-systemic.
Scientific novelty of the study is in the following:
1. For the first time the works of pre –revolutionary period researchers of Kazakhstan who served as military rank officers at the Russian government in the XVIII - mid of XIX centuries have undergone complex and systemic analysis.
2. The interrelation between the Russian military oriental study and colonial policy of Russia related to the Little and Middle Juzes has been determined.
3. Military-research expeditions sent by the tsarist government to study the territory of the Little and Middle Juzes have been enlightened.
4. Nomadic way of living of Kazakhs as witnessed by military orientalists has been characterized.
5. Social structure and cultural development of the Kazakh society viewed by military orientalists have been considered.
Territorial limits of research are the steppe regions formed owing to adoption of temporary Acts of 1867-1868, in particular, the Ural, Turgai, Akmola and Semipalatinsk regions.
Chronological limits of dissertational work envelops the period of XVIII-mid of XIX centuries. The upper border is stipulated by the beginning of the incorporating process of the Little and Middle Juz territory into the Russian empire. The lower border - the change in Kazakh-Russian relation by the mid of XIX century is stipulated by the invasion and complete annexation of the Little and Middle Juzes to Russia.
Principle positions put forward for the defense:
1.Formation of military orientology in Russia as a scientific trend was going along with the study of neighboring territories including lands of the Little and Middle Juzes in the XIX centuries became the object of a new course in foreign policy of the Russian Empire.
2. The unique reports of Russian military expeditions sent to Kazakhstan in the XVIII - mid of XIX centuries, had mainly occasional and unsystematic character, nevertheless, these expeditions were planned as every consecutive expedition enriched the achievements of the previous expedition.
3. The results of military research expeditions not only served as a base for the government course of colonization of the Little and Middle Juzes territory but were also studied within the framework of Russian geographic society functioning in the mid of XIX centuries.
4. In accord with the change in character of relation between Kazakh Juzes and Russia the qualitative change in content of orientology works was observed: from fragmentary, intermittent and occasional to goal-oriented, detailed and professional analysis of all the sides of nomadic population.
5. In military orientology which thoroughly researched the economic activity of the society, the opinion prevailed that the nomadic stock breeding was the only way for surviving in the steppe and the transformation to a settled way of life would not benefit neither the Kazakh nor Russian people.
6. Military orientologists who studied the social structure of the Kazakh society noticed that the tsarist administration having abolished the khan's power searched another instrument to count on and in this connection the representatives of the Kazakh aristocracy - aga sultans would be suitable.
Scientific-theoretical and practical importance. Materials of the dissertation can be useful at writing generalizing works about Russian-Kazakh relationship, and at compiling textbooks and lectures on the courses of “History”, “International Relations”, “Regional Study”.
The level of the publication of the thesis. Main concepts of the dissertation were published in 7 articles of the author in journals which have the right to publish the dissertation materials on historical sciences, and 6 reports for scientific –practical conferences.
The structure of the dissertation. The dissertation consists of Introduction, three Chapters, Conclusion, the list of used resources and literature, Appendices, the text of the dissertation opens by the list of abbreviations and notations.
Подписано в печать 27.08.2010 г.
Бумага офсетная. Формат бумаги 60х84 1/16.
Объем 1,5 уч.-изд- л. Тираж 150 экз. Заказ № ___.
Отпечатано в типографии издательства КарГУ им. Е.А. Букетова
100012, г. Караганда, ул. Гоголя, 38
Достарыңызбен бөлісу: |