Кичәлин төр: Ашлвр.“Һурвн зург”
Эпиграф:
Дегтр умшсн күн
Дегәд медрлтә болна.
Хурц уха сурҗ,
Хол тоолвр дасна.
/Куукан А./
Кичәлин күцл:
1. «Һурвн зург» түүкин учр-утхар күүндвр тогталһн.
2. Олн-келн әмтн хоорндан ни-негн бәәх зөвтә гидг уха заалһн.
3. Дегтрмүдәр соньмсуллһн, умшлһнд дурта болдг дасхлһн.
Дөңцл эв-арһ: «Һурвн зург» гидг презентац, харанда, цаасн.
Кичәлин йовуд:
«Һурвн зург» гидг түүкин тускар
“Һурвн зург “ гидг түүк 1962 - гч җилд бичгдлә. Эн түүкд 1941-1945 -җилмүдлә болсн дәәни цагин йовдлын тускар бичәч Балакан Алексей бичҗ.
Эн дегтрт түрүн болҗ хальмгудыг Сиврүр туулһсна туск тууҗ үзүлгдҗ. “Һурвн зург “ гидг түүк хальмг келәр 1963 җилд “Теегин герл” (1-гч) гидг седкүлд барлгдла, орс келәр бас эн седкүлд (8-гч ) бичгдлә.
Эн дегтр цуг умшачнрт таасгдла,хөөннь энүг англь, немш, китд, моңһл болн нань чигн келнд орчулсмн.Эн түүк салу дегтрәр Хальмг Таңһчд 1964 җилд барлгдла.
Дегтрин тууҗ иим.1962 җилд һаха сарин 13 Балакан А.Г. “Правда” гидг газетд ССС- ин Деед Советин шиидвр умшв.
Эн шиидврт Чигирин Юлий Федорович гидг күн Улан одн гидг орденәр ачлгдсна тускар келгджәлә.Чигирин Юлий Харьковск институт чиләснә хөөн инженер болад көдлхәр нег балһснд ирҗ.Тенд хойр күүкд күүг СМ.Савешниковаг болн А.Сафоноваг поезд дәврлһнәс харсад, эврән әмнәсн хаһсҗ. Эн статья умшсн Балакан А. уханд Сиврт Чернореченск станцд болсн йовдл орв, эн “Һурвн зург “ гидг түүкиг хойр өдрин туршарт бичв.
Эн түүк барлгдсна хөөн Балакан А. дала бичг авла. Тер бичгүдтән зәрм умшачнр бас түүкд бигдсн йовдлмудла әдл йовдлмудын тускар бичмсн. Брест балһснас Валентина Половец гидг күүкд күн. Иигҗ бичсмн: “Эн йовдл нанла болла гиҗ би тоолҗанав, юңгад гихлә би бас поездд дәвргдләв, намаг нег көвүн харсҗ авла, зуг тер көвүн әмд үлдлә”.
Дегтрин һол дүрмүд бичкн хальмг көвүн Һәрән Увшин Боря болн терүнә үр көвүн арвн долата Бадм. Боря төмр хаалһин станцд бәәнә.Түүкд нань чигн дүрмүд бәәнә.
1) Даалһвр: “Зургударнь тань”
1.Өмсҗ йовсн күлтнь ут болсн учрар, хормань һазрт күрчәнә.Беркүсәрнь бүс бүслҗ.Барун һартан хусм модн тайг бәрҗ. (Боря)
2.Узловой станцин партийн комитетин сегләтр.Икл мектә күн.Күүнлә күүндхләрн, эс медгдсәр сурврмуд өгә бәәҗ, дотр бәәсн седклиг цугтаһинь келүләд авчкна.(Ермотик).
3.Перрон деер, дала улс дунд зогсчасн күүкн шүлсән дару-дарунь зальгад бәәв. (орс күүкн)
4.Төмр хаалһин стрелкс арчдгар орад һурвн сард көдлҗәнә. (Бадм)
2.) “Боря - бичкн баатр” («Һурвн зург» гидг презентац үзүлхмн)
Умшсн түүкин әңгсин учр-утхар күүндх.
1. Түүкд үзүлсн йовдл кезә болна?
2.Боря станцур яахар ирдг бәәҗ?
3.Бадм Боря хойр хама харһҗ? Эдн яһҗ үүрлнә?
4.Боря экән яһҗ асрна?
5.Салдсмуд Боряг яһҗ өкәрлнә?
6.Боря кенә төлә әмнәсн хаһцна?
7.Боря эцкдән ю герәслнә?
8.Боряг юңгад баатр гиҗ нерәдҗ болхмб?
3)“Толь” (багар көдллһн)
Даалһвр: өггдсн үгмүдиг орчулх, цәәлһх.
1) Некән идән.
Эн үг ямаран чинртә?
2) Хусм модн тайг.
Тайг Борян җирһллә ямр кевәр залһлдата? (Хусм модар кесн тайг Боряд үнтә, юңгад гихлә энүг түрүн үкр хәрүлхәр һархларн аав Далчас утх сурҗ авад , кеерәс керчҗ авсмн.)
3)Дәәнә нуувч.
Түүкд ямаран дәәнә нуувчин тускар келгдҗәнә?
Дорд үзгүр салдсмуд ачсн эшелонмуд йовҗ йовна.Дорд үзгт бас өшәтн бәәнә.Тер өшәтн- япона самураймуд.
4) “ Зурачнр” (багар көдллһн)
Даалһвр: текстин тасрхас умшад, һурвн зург зурх.
-
гч зург.
Тег. Бамб цецг.Толһан цаад бийәс ик шарһ нарн мандлад һарчана.Теңгрт хан һәрд халяд нисчәнә.
-
гч зург.
Салдс зурата. Нааһаснь бичкн кәвүн тосч гүүҗ йовна.Теднә цаад бийднь өндр гер деер улан туг делсчәнә.
-
гч зург.
Ик толһата күн алцаһад зогсчана.Һартнь кисть бәрүлҗ.Өөрнь бичкн көвүн бас кисть бәрсн зогсчана.
Ашлвр: “Һурвн зург “гидг түүк китд келн орчулгдҗ.”Орс болн СССР-ин литератур” гидг җурналд барлгдсн дәәрән орчулач Ван Ли энүнә тускар бичсмн.Эн түүкиг олн халхаснь шинҗләд, энүнд тусхагдсн һол санань “Күн болһн хоорндан ни-негн бәәх зөвтә” гиҗ темдглсмн.
Номт Намҗавын Содмн иигҗ бичсмн: “Балакан Алексейин билгтә бичәчин девсңд күргсн эн “Һурвн зург “ гидг түүк зуг Хальмгт биш, нарт делкән олн ордудт туурч, һазадын орна 23 келнд орчулгдҗ барлгдсмн....
Эн түүк Шинҗәнә “Өрүни цолвң” гидг урн үгин үүдәврин шишлң җурналд барлгдла.Эн түүк тод бичгәр умшдг умшачнрт йир икәр таасгдв гиҗ келҗ чадҗанав”
“Һурвн зург “ гидг түүк урн үгин литературт ончта орм эзлҗәнә. Эн түүк маднд гүн сурһмҗ өгчәнә.
Достарыңызбен бөлісу: |