Клеткалық биологияның теориялық негіздері Прокариотар мен эукариотар геномикасының жетістіктері және болашағы. Протеомика – белоктық инженерияның негізі

Биоинформатика деген тірі жүйелердің құрылымы мен функциялары негізінде, биологиялық активті заттары мен олардың молекулалық нысаналары туралы деректер негізінде қалыптасқан жаңа білім.

1. Глик Б., Пастернак Д. Молекулярная биотехнология. М. Мир. 2002 ,589 с.

2. Антипова Л.В., Жаринов А.и. Прикладная биотехнология. Воронеж. ВГТА. 2001, 332 с.

3. Ройт А., Бростофф Д.. Мейл Д. Иммунология. М. Мир. 2000, 592 с.

2 тақырып Клеткалық биотехнологияның объектілері

Клеткалық биотехнологияның проблемалары мен болашағы.
1. Іn vіtro өсірілетін клеткаларды ауруларды емдеу үшін қолдану.

2. Іn vіtro өсірілетін клеткаларды түрлі стресс факторларына жауап беру және бейімделу механизмдерін зерттеу үшін пайдалану.

3. Клеткалық органеллаларды гендер экспрессиясын зерттеу үшін объект ретінде қолдану.

Клеткалық биотехнологияны пайдалану өрісі.

1. Цианобактериялар мен микробалдырлардың экскреция процестеріне түрлі факторлардың әсерін биотехнологияда пайдалану.

2. Трансгендік жануарлар (тышқан, ірі қара мал, қой, ешкі, шошқа, құс, балық).

3. Пептидтік векторды қолданып клеткаларға гендер мен олигонуклеотидтерді жеткізу.

4. Түрлі клеткалар мен ұлпаларға векторларды, олигонуклеотидтерді, белоктарды және басқа макромолекулаларды тасымалдау үшін липосомаларды қолдану.
Іn vіtro өсірілетін клеткаларды организмге, ұлпаларға және мүшелерге түрлі биологиялық активті қосылыстардың, дәрі-дәрмектердің, токсиндердің, әр түрлі патогендердің т.с.с. әсерін зерттеу үшін моделді объект ретінде пайдалану.

Биотехнологиядағы ғылыми зерттеулер мен технологиялық жұмыстарда нысаналар ретінде микроорганизмдер, жануарлар мен өсімдіктердің жасушалары мен тіндерді пайдаланылады. Жасушаларды стерильді жағдайда, қоректік ортамен қамтамасыз етіп, арнайы физико-химиялық жағдайында, арнайы аспаптарда өсіреді.

1.Чехонин В.П., Дмитриева Т.Б. Жирков Ю.А. Иммунохимический анализ нейроспецифических антигенов. М. Медицина. 2000, 203 с.

2.Долгих В.Т. Основы иммунопатологии. М. Медицина. 2000, 203 с.

3. Шабарова З.А., Богданова А.А., Золотухин А.С. Химические основы генетической инженерии. М.Наука. 1994, 229с.

4. Беккер М.Е., Лиепиньш Г.К.. Райпулис Е.П. Биотехнология. М. Агропромиздат.1990, 334 с.

3 тақырып Клеткалық биотехнологияның проблемалары мен болашағы.

Өсімдіктер, жасушалар микроорганизмдерге қарағанда анатомо-морфологиялық құрылысы жағынан ерекшеленеді, өсімдік мүшесінің кесіндісін, яғни эксплантты зарарсызданған қатты немесе сұйық ортаға отырғызады. Әртүрлі тәсілмен зарарсыздандырылған нысаналардан керекті ұлпалар бөлініп алынады. Ұлпаны бөліп алуды және оны қоректік ортаға отырғызуды ламинар боксінде өткізеді.Бұл бокстің ішіне фильтрден өткізіп, микроорганизмдер тазартылған ауа беріліп тұрады.

1. Беккер М.Е., Лиепиньш Г.К.. Райпулис Е.П. Биотехнология. М. Агропромиздат.1990, 334 с.

2. Минченко А.Г., Дударева Н.А. Митохондриальный геном. Новосибирск. Наука. 1990, 194 с.

3. Биотехнология. Под ред. Ю.Ю. Глебы. М. 1988, 230 с.

4. Льюин Б. Гены. М. Мир. 1987, 544 с.

4 тақырып Сомалық будандастыру

Сомалық будандастыру деп дене клеткаларының, яғни сомалық клеткаларының қосылуын айтады. Ең алғаш рет будан 1960 жылы жануар клеткаларынан алынған, әдетте биология мен медицинаның теориялық мәселелерін шешуге сомалық клеткаларды будандастыру пайдаланылды. Қазіргі кезде сомалық будандастыруды өсімдіктің сомалық буданы және жануарлар сомалық буданы деген екі бағытта кең қолданылады. Сомалық буданның жыныстық буданға қарағанда артықшылығы көп, әдетте жынысты буданнан алынған ұрпақ ата-анасының бізге қажет емес жарамсыз белгілерін ала жүру әбден мүмкін.

Әдебиеттер тізімі

1. Сингер М., Берг П. Гены и геномы. М, Мир, 1998, Т.2, 391 с.

2. Галактионов В.Г. Иммунология. М. МГУ. 1998,480 с.

3. Валиханова Г.Ж. Биотехнология растений. Алматы.1996. 480 с.

4. Самуилов В.Д., Олескин А.В. Технологическая биоэнергетика. М., Наука. 1994, 126с.
5 тақырып Микробиологиялық жүйелерінің клеткалық биотехнологиясы

1.Микробтар мен өсімдіктердің әрекеттесуін биотехнологияда пайдалану.

2. Симбиоздік әрекеттестіктегі гендік жүйелерінің интеграциясын селекция мақсатында пайдалану.

3.Рекомбинанттық микроорганизмдердің қатысуымен өндірісте белоктардың синтезін жүргізу.

4. Антибиотиктерді жасаудың және өндірудің жаңа технологиялары. 5.Мембраналық

биореакторларды моделдеу.

6.Клеткалық биотехнологияны микробиология-лық жүйелерінде қолдану.

Қазіргі микрообиологиялық өндірісте ең жиі қолданылатын реактор субстрат пен оны зат алмаспайтын микроорганиздер араласатын резервуар болып табылады, онда реакциялар жүру үшін қолайлы жағдайлар жасалады, температура мен рН реттеледі. Биологиялық белсенді заттарды,яғни биоөнімді әртүрлі жіктейді, мысалы, парафармацевтика- дәрі-дәрмекке жақын заттар; нутрицевтика, сауықтыру қоспалары қосылған азық- түлік өнімдері; витаминді минералдық кешендер. Өсімдік пен жануар шикізатынан барлық биологиялық белсенді қосылыс топтарын химиялық экстракциямен де, биотехнологиялар көмегімен де алады.

1.Долгих В.Т. Основы иммунопатологии. М. Медицина. 2000, 203 с.

2. Шабарова З.А., Богданова А.А., Золотухин А.С. Химические основы генетической инженерии. М.Наука. 1994, 229с.

3. Беккер М.Е., Лиепиньш Г.К.. Райпулис Е.П. Биотехнология. М. Агропромиздат.1990, 334 с.

4. Минченко А.Г., Дударева Н.А. Митохондриальный геном. Новосибирск. Наука. 1990, 194 с.

5. Биотехнология. Под ред. Ю.Ю. Глебы. М. 1988, 230 с.

6. Льюин Б. Гены. М. Мир. 1987, 544 с.
6 тақырып Эукариоттық жүйелерде клеткалық биотехнологияны қолдану

1.Клеткалық биотехнологияны эукариоттық жүйелерінде қолдану.

Биоинженерлік тәсілдерімен гүлдердің түсін, өсіміктердің тамақ құндылығын, жемістердің дәмін және сыртқы түрін өзгерту.

2. Өсімдіктерді биореакторлар ретінде пайдалану (антиденелерді, полимерлерді, бөтен белоктарды алу).

Биоинженерия негізіндегі биотехнологияның негізгі мәні-тірі организдерді жетілдіру және жетілдірген қасиеттерге ие және табиғатта аналогы жоқ жаңа биологиялық белсенді қосылыстарды алу. Биоинженерия негізіндегі биотехнология: денсаулық сақтау мен фармацевтикада; өнеркәсіптің әртүрлі салаларында; ауылшаруашылығында; қоршаған ортаны қорғауда қолданылады.

1. Валиханова Г.Ж. Биотехнология растений. Алматы.1996. 480 с.

2. Самуилов В.Д., Олескин А.В. Технологическая биоэнергетика. М., Наука. 1994, 126с.

3. Серов О.Л. Перенос генов в соматические и половые клетки. Новосибирск. Наука. 1985, 121с.

7 тақырып Биотехнологиялық өндірісте клеткалық биотехнологияның маңызы.

Клеткалық биотехнология көптеген ғылымдардың түйісуі арқасында пайда ьолған, сондықтан оның дамуы моллекулалық биология, биофизика, биохимия, клеткалық және молекулалық иммунологияның жетістіктеріне және қазіргі замнның инженерлік технологияларына негізделеді. Биотехнологиялық, биохимиялық және микробиологиялық әдістерді өнеркәсіпте қолданып, адамға керекті өнімдерді алуға болады. Клеткалық биотехнологияның теориялық мәселелерін шешу үшін in vitro өсірілетін клеткаларды пайдаланады.

1.Чехонин В.П., Дмитриева Т.Б. Жирков Ю.А. Иммунохимический анализ нейроспецифических антигенов. М. Медицина. 2000, 203 с.