Конспект Қалып күй сөздер. Көмекші сөздер. Мазмұны: Үстеу
Орыс тілінің шылауы мен қазақ тілінің септеулік шылауының морфологиялық құрылымы
жүктеу/скачать 24.42 Kb.
|
| Орыс тілінің шылауы мен қазақ тілінің септеулік шылауының морфологиялық құрылымы
Жасалуы бойынша шылаулар мен септік шылаулар негізгі және туынды болып бөлінеді. Орыс тілінде негізгі деп аталатын ең көне жасалған шылауларды бөліп көрсетеді. Мысалы: для,к,в,на,за,до,по,от,из,под,при,над,через,у,про,о,с. Орыс тілінде өзінің толық мәнділігін жоғалтып қызметтік сөздер ретінде қолданыла бастаған сөйлем мүшелерінен жасалған шарттар көп. Қазақ тіліндегі септеулік шылаулардың маңызды бөлігі, орыс тіліндегідей әлдеқайда кеш пайда болды. Зат есімдердің, үстеулердің және етістіктердің оқшауланған формасы болып табылады:арқылы, туралы, кейін, соң, бірге, бойы, жайында, жөнінде т.с.с. олар зат есімдердің, сын есімдердің, сан есімдердің септеулік шылаудың құрамына өтудің нәтижесі болып табылады Қазақ тілінде қазіргі жағдайларда қарсы – наперекор, вопреки – противоположный сын есімдермен ауысып келген; басқа – кроме – иной, другой қазақ сын есімдерінен; сияқты – словно, как – похожий сын есімдерінен және т.б. сияқты сын есімдерден жасалған септеулік шылаулардың есебінен толып келеді. Есім шылаулар орыс тілінде, қазақ тіліндегі септеулік шылаулар сияқты обьектілі, жағдаяттың және себептік қатынастарды білдіреді. Орыс тілінде – благодаря, несмотря, спусты, начиная, с кончая, исключая, включая т.б; ал қазақ тілінде – қарай, қарағанда, жуық, тарта, астам т.б. шылаулар көсемшемен байланысты (яғни көсемшеден туындады). Етістіктік шылаулар (қазақ тілінде – септеулік шылаулар) көбінесе себептік, мезгілдік және қарсылықты қатынастарды білдіреді. Қазақ тілінде есептік сан есімдерден кейін тұратын және барыс септігін қажет ететін астам, тарта, жуық, таман және басқа шылаулар (около, приблизительно) шамалылықты көрсетеді. Екі тілде де үстеулік шылаулар (септеулік шылаулар) негізінен кеңістіктік, мезгілдік және обьектілік қатынастарды білдіреді. Ондайлар орыс тілінде: вне, близ, вдоль, возле, относительно, вокруг, около, мимо, сверх, среди т.б. Қазақ тілінде бұл топқа былай, әрі, ары, бұрын, кейін, соң т.б. септеулік жатады. Орыс тілінде бастапқы шылаулардың көпшілігі көп мағыналы және приставкалардың шеңберінде омонимдерге ие: сыехать с горы, сьехать от города т.б. Қазақ тілінде септеулік шылаулар бір мәнді. Онымен қоса қазақ тілінде приставкалар жоқ және сондықтан омонимдік көмекші сөздер болмайды. жүктеу/скачать 24.42 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|