Лекция жинағы 1 лекция. Дифференциалды психология пәні
жүктеу/скачать 49.37 Kb.
|
| Тәуелсіз – сыртқы ортаның бенесінің адекватты емес формасы айырылмайтын жағдайда сыртқы әсердің жөнге келуінің ішкі эталонына субъектінің тиісті бағдарын білдіретін ұғым. Ұшқыштарда кеңістіктен бағдарының ерекшеліктерін зерттеу, Герман Уиткин көру және вестибулырлы информацияның индивидуалды ерекшеліктеріне назар аударды. Қалыпты жағдайда көру информациясы (біз айналамыздан көреміз) және вестибулярлы информация (кеңістіктегі өзіміздің денеміздің қалыбының негізінде аламыз) бір-біріне қарама-қарсы емес: біздің вертикаль және горизонталь бағыттағы қабылдауымыз тең дәрежеде және біз өз айналамызда көретінімізге және ауырлық күшін сезінуге негізделуі мүмкін. Бірақ ұшқыштар көбіне көру және гравитациялық бағдарлар сәйкес келмейтін информация беретін жағдайда болып қалады: олар ұшқыштың кабинасынан көретін объектілер горизонтальді және вертикальді бағыттың бір жүйесін береді, ал ұшқыштың кабинасы –басқаны.
Бұл конфликтті жағдайдан шыға алатын адамдарды іріктеу үшін Уиткин 3 тестті өңдеді. Олардың 1-сі желі және қоршау деп аталады. Онда зерттеушілерге қоршау ортасында орналасқан желіні вертикалды қалыбын қайта қалпына келтіру ұсынылады. Желі және қоршау, байқаудан байқауға өткен сайын өзгереді. Өйткені зерттеуші қараңғы бөлмеде болған, онда ел желі манипуляциялап қолдана алатын тип стимулды объектілер, жалғыз ғана бағдарлар баяндалады, бұл қоршау кеңістіктегі жеке жағдай болып табылады. Зерттеулер кеңістікте өзінің жағдайының негізінде шешім қабылдағандарға қарағанда көбіне қоршаудың жағдайына қарайтындар желінің вертикалды жағдайын аса нақты орнатпайды, яғни желі қоршаған көру өрісіне байланысты болмаған. Дененің қалпын түзететін деп аталып 2-ші тесттің көмегімен зерттеуші ненің негізінде кеңістікте вертикалды сияқты өзінің қалпын қабылдатына анықталады. Экспериментте оның көру өрісі сияқты болатын үстелдің ылди бұрышы және бөлменің алди бұрышы түрленді. Бөлме қисайған жаққа өзінің де үстелін қисайтуға талпыну көру өрісінің байланысы туралы дәлелдейді, ал нақты вертикалды қалыпқа өзінің дене қалыбының жақындауы – сәйкесіне одан байланысты еместігі туралы. Дөңгеленген бөлме деп аталатын 3 тестте зертеушіге жоғарыдағы сияқты өзіне және бөлмеге вертикалды қалып беру усынылды, бірақ одан айырмасы өрістің өзгерісі бөлменің ылди бұрышының өзгеруімен емес зертеушінің дөңгеленуімен алынады. Бөлме және үстел үнемі қатаң вертикалды қалыпта болды. Алғашқы 2 тестті нақты орындаған және 3-ші тестте қателескен индивидтер – тәуелсіздерге жатады, ал үшеуінде жақсы, алғашқы екеуіде қате жіберілген индивидтер - өріске байланыстыларға жатады. Осы 3 тесттің орындалудағы индивидуалды ерекшеліктер тұрақты болып шықты, ал көру өрісінен тәуелділік және тәуелсіздікті Уиткин өзінің, «Перцепция даралықтың негізі ретінде» деп аталатын кітабын – когнитивті стиль деп атады. Осындай жолмен ең алдымен өрістен тәуелділік және тәуелсіздік бойынша индивидуалды ерекшеліктер шынында адамдарға қандай көру немесе вестибулярлы информация маңыздырақ болатынына негізделген. жүктеу/скачать 49.37 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|