Сабақтың тақырыбы: Сырым Датұлы бастаған ұлт-азаттық қозғалыс (2-сабақ) Ұлт – азаттық көтеріліс басшыларының рөліне баға беру. Бүгінгі сабақта: Барон Игельстромның реформалары
Хан билігін толығынан жою
Кіші жүзді рулық-тайпалық жүйе бойынша үшке бөлу
Расправалар құру
Орынборда шегаралық сот құру
Кіші жүз аумағында екі не үш қала, бірнеше мектеп, мешіттер салу ұсынысы
Ұсынысты қабылдаудан бас тартты. 1792 жылы С. Датұлы құрамында 1000 сарбазымен Елек қорғанысына шабуыл жасады.
С. Датұлы Хиуа хандығымен келіссөз жүргізді. Көтерілістің ақырғы кезеңі
1797 жылы ААААААААААААААААААААААААААААААААAйшуақ сұлтан хан болып сайланды.
1797 жылдың көктемінде Сырым Датұлының жасқтары хан ордасына шабуыл жасап, Есім ханды өлтіреді.
Кіші жүзде хан тағына талас басталды
Сырым Датұлы Хан кеңесінің құрамына сайланбай қалды.
С. Датұлы батыл және принципті адам болды Ол Орынбор генерал-губернаторына
“Генерал-губернаторда менің ешқандай шаруам жоқ. Егер оның менде шаруасы болса, өзі келсін” деп жауап қайтарған.
Сырым Датұлы ( 1753-1802)-байұлының үлкен рулық құрамына кіретін қазақтың байбақты руының старшинасы. Белгілі тарихшы –шығыстанушы М. П. Вяткиннің “Сырым батыр” монографиясы қазақ халқының алғашқы ұлт-азаттық қозғалысы көшбасшысының өмірі мен қызметіне арналған.
“...Сырым батыр-жігерлі, терең ойлы, қайратты, батыл, тапқыр, айлалы ерекше тұлға”.
Көтеріліс барысы
Көтеріліске қарапайым көшпелі қазақтардың едәуір бөлігі, старшындар, билер және батырлар белсене қатысты.
Көтерілісшілердің қойған ең басты талабы-патша үкіметінің қазақ жерлерін тартып алуын тоқтату, хандар мен сұлтандардың озбырлығына тыйым салу еді.
1785 жылы қазақ жасақтары Төменгі Орал шекара шебінің аймағында кескілескен ұрыс болды.
С. Датұлы 2700 сарбазы бар жасаққа, старшын Барақ 2000, Тіленші батыр 1500 сарбазы бар жасақтарға басшылық етті.
Ханды орынынан түсіруді талап етті.
С.Датұлы бастаған көтеріліске батырлар Тіленші Бөкенбайұлы мен Барақ Сатыбалдыұлы, басқа да батырлар мен билер жетекшілік етіп, орыс шебіне көптеген шабуылдар ұйымдастырған.
Көтерілістің жеңілу себептері
Екі күшке қарсы күресуі әсер етті.
Жасақтар бір-бірінен бөлек, жеке соғысты.
Старшындардың едәуір бөлігі тұрақсыздық танытты.
Көтеріліс стихиялы түрде басталды.
Руаралық шиеленісті қақтығыстар орын алды.
Қазақ халқының әлеуметтік санасына үлкен өзгерістер әкелді.
Отарлық саясатты тоқтату үшін белсенді қарулы көтеріліске шығу керек екендігін түсінді.
Мал жайылымы туралы мәселені аз да болса бәсеңдетті. Еділ мен Жайық аралығындағы мал жайылымдарын пайдалану жөнінде едәуір жеңілдіктер жасауға мәжбүр болды.
Тарихи маңызы 1-тапсырма
Сырым Датұлы туралы хронологиялар мен оқиғаны жазып өз пікірлеріңізді білдіріңіздер.
2-тапсырма Сырым батырдың бойында қандай тұлғалық қасиеттер болды? 2003 жылы Орал қаласында С.Датұлының ат үстіндегі ескерткіші орнатылды.
Сырым Датұлының өмірі, ерлігі, адамгершілігі туралы мәліметтер халық ауыз әдебиетінде терең орын алған. ҚОРЫТЫНДЫ
