Мал дәрігерлік арахнология
жүктеу/скачать 112.73 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Паразитиформды кенелер
|
МАЛ ДӘРІГЕРЛІК АРАХНОЛОГИЯ Арахнология (АгасһпоІо§іа) - өрмекші тәрізділер туралы ғы- лым (агасһпе - өрмекші, Іо§оз - ілім деген грек сөздерінен тұра- ды). Буынаяқтылар АтсһпоШеа тобы, Агіһгоройа (буын аяқтылар) топтамасына жатады. Жануарлар дүниесі ішінде буынаяқтылар өзінің көп түрлілігімен оқшауланады. Олардың жер шарында 1,5 млн-дай түрі бар. Әсіресе, жәндіктер барлық буынаяқтылардың 90%-ын қүрайдыд Буынаяқтылардың симметриялы денесі бунақтардан қүралған және хитинді қатты қабыршықпен қоршалған. Хитин қабыршығы полисахаридтерден тұрады. Қабыршақтың әр жерінде қалқанша- лары (склерит) және оларды бір-біріне жалғастырып түрған жарғ- ақшалары бар. Сыртқы қабыршық қаңқа қызметін де атқарады. Өрмекші тәрізділердің басы кеудесімен бірігіп, бас-кеуде бөлі- мін түзейді. Ал, кенелердің денесі біртүтас. Буынаяқтылардың аяқтары буындардан құралады. Жәндіктерде 3, ал өрмекші тәріз- ділерде 4 жүп аяқтары бар. Буынаяқтылардың жүйке жүйесі жүтқыншақ маңындағы жүйке сақинасынан және оған қосылып жатқан қүрсақ тізбегінен түра- ды. Дененің әр буылтығында жүйке тізбегінің жүпталған түйіні бар. Буынаяқтыларда жүйкелік рецепторлар жақсы жетілген. Ре- цепторлар рөлін сенсиллалар (бір немесе топталған торшалар) атқарады, олар қабыршақ астына орналасқан. Олардың көмегімен буынаяқтылар қоректік заттарды (иелерін), ыстық-суықтықты, химиялық заттарды және басқа факторлерді ажырата алады. Көз қүрылысы әртүрлі. Жәндіктердің күрделі және қарапайым көздері болады. Кенелердің кейбір түрінің жай көздері бар, бірақ көптеген түрлерінің көзі болмайды. Буынаяқтылардың қан айналымы түйық емес. Жүрегі түтік тәрізді қүрылымдардан түрады. Олардың гемолимфасы (қаны) сары, қызыл немесе көгілдір түсті, ішінде қан түйіршіктері бар. Тыныс алысы арнайы түтікшелер (кеңірдек) арқылы іске асады. Кеңірдек тармақтары барша үлпамен жалғасқан. ¥сақ буынаяқты- лардың тыныс мүшелері жоқ, олар сыртқы қабыршағы арқылы тыныс алады. Суда мекендейтін буынаяқтыларда желбезектер болады. Буынаяқтылардың қоректенуі әр қилы. Паразитгік жолмен өмір сүретін түрлері жануарлардың қанымен және үлпаларымен қорек- тенеді. Зәр шығару жүйесі мальпиги түтікшелерінен түрады. ‘Буынаяқтылар - дара жыныстылар. Арасында қосжынысты- лары да кездесуі мүмкін. Өсіп-өнуі, әдетте аналығының үрықта- нуынанан басталады. Көптеген түрлері жүмьфтқа салады, кейбір түрлері ғана балаңқүрт туадыд Буынаяқтылар сатылап өседі. Жүмыртқасы жетіліп, балаңқү- ртқа айналады, олар түлеп нимфа сатысына, ал нимфадан имаго- еркегі немесе үрғашысы түзіледі. Дамудың әр сатысында олар түлеп, қабықшасын өзгертіп отырады. Түлеу кезеңінде буынаяқ- тылар қүрылысы өзгеріп, олар жетіледі. Буынаяқтылардың даму- ындағы мүндай өзгерістер метаморфоз деп аталады. Дзуынаяқтылар 5 топқа бөлінеді. Олардың 3 тобының ветерина- риялық маңызы бар: Агасһпоійеа (өрмекші тәрізділер), Ітесіа (жәндіктер), Сгизіасеа (шаян тәрізділер). Мал дәрігерлік арахноло- гия Рагазііі/огтез (паразитиформдық) және Асагі/огтеа (акари- формдық) класына жататын кенелерді зерттейді. Паразитиформды кенелер індетті және инвазиялық аурулар қоздырғыштарын та- сымалдайды. Қотыр ауруларын акариформды кенелер тудырады. Паразитиформды кенелер Рагазііі/огтез тегіне жататын кенелердің дене түрқы ірі келе- ді. Бүл кенелер жануарлар (кейде қүстар) денесінде (эктопаразит- тер) паразиттік жолмен тіршілік етеді. Сондай-ақ, олар түрлі ауру- лар қоздыргыштарын тасымалдайды. Бүл текке жататын кене- лердің ветеринариялық маңызы бар түқымдастықтары: Іхосіісіае - жайылым кенелері. жүктеу/скачать 112.73 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|