МамандықҚа кіріспе пәні бойынша методикалық тапсырмалар

1.1 Пәннің мақсаты

2. 
   Пәннің міндеттері:
   

• 
  Жалпы лингвистикалық аударма негiздерiң баяндалып ашылуы
  
• 
  Тiл жүйесiнiң жалпы ерекшелiктерiн, олардың әрекеттесуiн, осы әрекеттесу процесiндегi байыту
  
• 
  Аударма баянының универсалдық трансформациялық ғылымы ретiнде анықтау
  
• 
  Аударманы лингвистикалық зерттеу нысаны ретiнде анықтау
  

2. 
   Пәнді игеруде студенттер білуге тиісті:
   

• 
  Аударма ғылымының негiзгi ұғымдары
  
• 
  Аударманың негізгі жүктеулері
  
• 
  Қайсы бір аударма тәсілін таңдау ережесі
  
• 
  Мәтінді сегментациялауға (бөліну процесі) ұсынылған ережелер
  
• 
  Тәсілдердің негізгі топтары: лексикалық, грамматикалық және стилистикалық
  
• 
  Байланыс түрлері, мәдениет аралық қатынастың ұғымы
  

2. 
   Пәнді игеруде студенттер істей білуге тиісті:
   

• 
  Аударма ғылымының ұғымдарын қолдана бiлу
  
• 
  Қабылданған классификация бойынша дайын аударылған мәтіндердің айырмашылыутарын айыра бiлу
  
• 
  Белгiленген аударма түріне сәйкес аудыарманы iске асыру
  
• 
  Мәтінде аударма бөлшектерін ерекшелiгiн көрсете бiлу
  
• 
  Аудармада лексикалық, грамматикалық және стилистикалық тәсілдерді қолдану
  
• 
  Аударма мәтінде сөз бен мәдениеттің байланысының жалпы түрде ерекшеленуiре бiлу
  
• 
  Түлкi мәтінде және аудармасында лингвистикалық және аса лингвистикалық ақпараттан айыра бiлу
  

1. 
   Виноградов В.С. Введение в переводоведение (общие и лексические во просы). — М.: Издательство института общего среднего образования РАО, 2001, — 224 с.
   
2. 
   Виссон Л. Практикум по синхронному переводу с русского языка на английский (с аудиоприложением). — М.:Р.Валент, 2002. — 200с.
   
3. 
   Виссон Л.Синхронный перевод с русского на английский. — М.: Р.Валент, 1999. – 272с.
   
4. 
   Комиссаров В.Н., Кораллова Д. Практикум по переводу с английского языка на русский. – М.: Высшая школа, 1990. – 127с.
   
5. 
   Комиссаров В.Н. Современное переводоведение: Курс лекций. М.:
   
6. 
   Изд-во «ЭТС», 1999.
   
7. 
   Комиссаров В.Н. Теория перевода (лингвистические аспекты): Учеб. Для институтов и фак-тов ин. Языков. – М.: Высшая школа, 1990. – 253с.
   
8. 
   Мальчевская Т.Н. Сборник упражнений по переводу гуманитарных текстов с английского языка на русский: Практ.пособ./Мальчевская Т.Н.; АН СССР.Каф.иностр.яз.-Л.: Наука.Ленинград.отд-ние, 1970.-214с.
   
9. 
   Тер-Минасова С.Г. Язык и межкультурная коммуникация. М., 2000.
   
10. 
    Синхронный перевод: Деятельность синхронного переводчика и методика преподавания синхронного перевода. - М.: Воениздат, 1979.- 183 с.
    
11. 
    Чужакин А. Мир перевода-2. – М.: Р.Валент, 2000. – 168с.
    
12. 
    Чужакин А. Мир перевода-6. – М.: Р.Валент, 2001. – 64с.
    

Пәннің тақырыбы мен міндеттері. Швейцер, Комиссаров, Бархударовтың еңбектеріндегі “аударма” ұғымының мәні. Әртүрлі мәдениет пен тілдер өкілдері арасындағы елші ретіндегі аудармашының негізгі қасиеттері: тіл құзыреттілігі, психологиялық және физикалық дайындығы, белгілі бір бағыттағы білімі. Мәдениет пен тілдің өзара байланысы. Синхроншы-аудармашының негізгі қасиеттері.

• 
  Зерттелетін ғылым тақырыбын анықтауды
  
• 
  Швейцер, Бархударов және Комиссаровтың, сондай-ақ басқа да ғалымдардың еңбектеріндегі “аударма” ұғымын түсіндіруді
  
• 
  Бірнеше мәдениет арасында елші ретіндегі аудармашының негізгі қасиеттерін
  

• 
  Аудармашылық ғылымы тақырыбының ұғымын пайдалана отырып, әр деңгейдегі мәдениет пен тілдің өзара байланысын бір ізді көрсетуді
  

Аударматанудың негізгі бөлімдері: аударманың жалпы теориясы, аударманың жеке теориялары, аударманың арнаулы теориялары, аударма теориясы мен тәжірибесінің тарихы, аударма сыны, машиналық аударма теориясы, аударма оқыту әдістемесі. Аударматанудың басқа лингвистикалық ғылымдармен: фонетикамен, лексикологиямен, синтаксиспен байланысы.

• 
  Аудармашылық ғылымының бар бөліністері туралы ережесін және аударматануды дербес филологиялық пән ретінде бөлу заңдылығын
  
• 
  Аударматану әр бөлімнің негізгі ерекшеліктерін
  

• 
  Тақырып жалпылығы мен зерттеу объектісіне негізделген барлық аудармашылық бөлімдерінің өзара байланысын бақылауды
  

• 
  Айтылған әр жүктеу шеңберінде бөлінетін аударма түрлерін
  
• 
  Ауызша және жазбаша аудармаға тән ерекшеліктерді
  
• 
  Қазіргі аудармашылық ғылымында бөлінетін ауызша аударманың түрлерін
  

• 
  Бар жүктеуге сәйкес, қайсы бір мәтінді қажетті аударма түріне жатқызуды
  
• 
  Бар ережелерді пайдаланып, ауызша және жазбаша аударманы салыстыру мен оларды сипаттауды
  

• 
  «Синхрондық аударма» ұғымын анықтауды
  
• 
  Синхрондық аудармашы қызметінің ұйымдастырылу процесін және аударманың осы түрімен жүмыс істеу ерекшелігін
  
• 
  Синхрондық аударманың түрлерін
  
• 
  Синхрондық аударманың лингвистикалық ерекшеліктерін
  

• 
  Синхрондық аудармадағы әрекетті құрастыратын қызмет пен құрылымға талдау жасауды
  
• 
  Синхрондық аудармада қолданылатын сөйлеу компрессия түрлерін атап көрсетуді
  
• 
  Синхрондық аудармашы қызметінде болуы мүмкін аударма үлгілерін сипаттауды
  

• 
  Аударма тәсілдерінің түрлерін (толық – қысқартылған)
  
• 
  Толық және қысқартылған аударма тәсілдерінің түрлерін және олардың сипаттамаларын
  
• 
  Мәтінді бөлу (сегментациялау) ережелерін
  
• 
  Аударманың қайсы бір тәсілін таңдау ережелерін
  

• 
  Аударманы, қолданыстағы аударма тәсілдеріне және қойылған коммуникативтік мақсатқа сәйкес жасауды
  
• 
  Мәтінді бар ережелерге сәйкес бөлуді
  
• 
  Әр тіл мамандарымен келтірілетін «аударма бірлігі» ұғымыразвитие анықтамаларды салыстыруды
  

Аударма теориясының дамылу кезеңдері. Кітап бастырушылықтың пайда болуы және «басқа жердің» кітаптарын аударудың қажеттілігі. Машиналық аударманың шығуы. Отандық аударматану дамуындағы дәлме-дәл және еркін аударма себебі жөніндегі пікір-таластар. Отандық және шетелдік тіл мамандарының аударма теориясының дамуына қосылған үлестері.

• 
  Біздің еліміздегі және шетелдегі аудармашылық ғылымының қалыптасуы мен дамуының негізгі кезеңдерін
  
• 
  Машиналық аударманың шығу тарихын
  
• 
  Аударма ғылымы дамуындағы әр кезеңнің негізгі ерекшеліктерін
  

• 
  Отандық және шетелдік тіл мамандырымен аударма теориясы мен тәжірибесінің дамуына қосылған үлесті талқылау мен талдауды
  
• 
  Мемлекет пен аудармашылық ғылымының тарихи дамып жетілуін талдауды
  

• 
  Негізгі әдістер топтарын (лексикалық, грамматикалық және стилистикалық) және олардың өзгешелік ерекшеліктерін
  
• 
  Мәтінді аударғанда қолданылатын өзгерту түрлерін
  
• 
  Аударманың лексикалық әдістер түрлерін: транскрипцияны, транслитерацияны және калькалауды
  
• 
  Грамматикалық әдістер түрлерін: оңайлатуды, қиындатуды
  
• 
  Лексико-грамматикалық әдістер түрлерін: антонимдік аударманы, лексико-семантикалық түрлендіруді
  

• 
  Арнаулы емес түрдегі мәтінді аударған кезде қайсы бір әдістер пайдалануды
  
• 
  Оқитын тілінде әртүрлі әдістер тобына мысалдар келтіруді
  

Аударма теориясының прескриптивалық бөлімдері. Тіл жарастырушылық ұғымы. Аударма тіл жарастырушылықтың түрі ретінде. Аударма баламасының ұғымы. Аударма сәйкестігінің ұғымы.

• 
  Аударма ісі негізгі ұғымдарының анықтамалары мен өзіндік ерекшеліктерін
  
• 
  Әрбір қаралатын анықтама шеңберінде ішкі градацияны (аударма сәйкестігінің түрлері, аударма баламасының түрлері)
  

• 
  Оқитын тілдегі және аударылатын тілдегі аударма сәйкестікті, сол сәйкестікті жүктеу арқылы, бөлуді
  
• 
  Барлық түрдегі аударма баламаларға мысалдар келтіруді
  

Байланыстың түрлері. Байланыстың жекеленген факторлары. Мәдениетаралық байланыстың ұғымы. Тілдің пайда болуы мен жұмыс істеу мәселелері. Дүниедегі тілдік және концепциялық көрініс. Мәдени сандырақ ұғымы мен оның белгілері.

• 
  Осы замандағы аудармашылық ғылымы шеңберінде көрсетілетін байланыс түрлерін
  
• 
  Мәдени сандырақ ұғымы мен оның белгілері
  
• 
  Мәдениетаралық байланыстың ұғымы және оны коммуникативтік құрылымның дербес түрі ретінде бөлу негіздері
  

• 
  Мәдени сандырақ пен мәдени сәтсіздікті, мәдени «өзін-өзі өлтіру» жағдайларды көрсететін мысалдар келтіруді
  
• 
  Дүниедегі тілдік көрініс ұғымы шеңберінде өз тілінің жағдайын талдауды
  

Тіл және мәдениет. Олардың өзара қатынасы. Аударма және әдебиеттердің өзара байланысы. Мәдениеттену және әлеуметтену ұғымы. Функционал мәдениет ортақтығы. Мәдениет пен аударманың тарихи өзара байланысы және қарым-қатынасы. Коммуниканттардың ұлттық, этникалық және аймақтық сипаттамалары. Келіссөздер жүргізудің түрлері (шығыс, батыс, ресей мәдениеті).

• 
  Аудармашылық ғылымында жұмыс істейтін мағынада «мәдениеттену» және «әлеуметтену» терминдерін түсіндіруді
  
• 
  Әр елдегі коммуниканттардың ұлттық, этникалық және аймақтық сипаттамаларын
  

• 
  Аударма жасалатын тіл иеленуші-елдің этникалық, ұлттық және аймақтық ерекшеліктеріне байланысты аударма процесінің арақатынасын белгілеуді
  
• 
  Біздің елдегі және оқитын тіл елдеріндегі тіл мен мәдениеттің ара қатынасы туралы мысалдар келтіруді
  

Мәтіннің прагматикалық мүмкіндігі ұғымы. Аударма кезінде түпнұсқаның прагматикалық мүмкіндігін жаңғырту. Түпнұсқаның прагматикалық бағытына аударманың тәуелділігі. Социолингвистикалық факторлардың прагматикалық қызметтері. Түпнұсқаның коммуникативтік әсерін аудармада жеткізу. Аударма мәтінін прагматикалық бейімдеу. Аударманың прагматикалық «аса маңызы» ұғымы. Түпнұсқаның формалдық ерекшеліктерін жыңғырту үшін нұсқама. Алғашқы жазылған, жұмыс және рести аударма. Аударманы стильдеу мен жетілдіру. Аударма прагматикасындағы ерекше аудармашылық факторлар.

• 
  Аударма процесіне әсер ететін факторларды: социолингвистикалық, ерекше аудармашылық, ішкі лингвистикалық және олардың түрлерін
  
• 
  Аударма мәтінінде түпнұсқаның коммуникативтік мәселесін жеткізу тәсілдерін
  
• 
  Алғашқы жазылған, жұмыс және рести аударма ұғымын
  
• 
  Аударманы стильдеу мен жетілдіру ұғымын
  

• 
  Нақты аудармашылық жағдайы шеңберінде тілдік және ерекше аудармашылық факторларды көрсетуді
  
• 
  Аударма кезінде мәтіннің прагматикалық аса маңыздылығын жеткізудің әр тәсілдерін қолдануды
  

• 
  Лингвистикалық және экстралингвистикалық ақпараттың ұғымын анықтауды
  
• 
  Лингвистикалық және экстралингвистикалық ақпараттың түрлерін және оларды бөлу негіздерін, сондай-ақ олардың түр тармақтарын
  

• 
  Мәтін ішінде лингвистикалық және экстралингвистикалық ақпаратты көрсетуді
  
• 
  Одан әрі талқылағанда ақпараттың қайсы бір түрін жүктеуді