Микрокредиттерді беру бағдарламасы

Ауыл тұрғындарына миникредит беру, ерекше қорғалатын табиғи аймақтарда (бұдан әрі – ЕҚТА) тұрып жатқан халықты еңбекпен қамту мен табыс табу деңгейін көтеру құралдардың бірі ғана емес, сонымен қоса жергілікті тұрғындарға өз туған жерінің биоәртүрлілігін сақтауға өздерінің үлестерін қосуға мүмкіндік тудыру болса керек.

2008 жылы «Әлемдік маңызға ие сулы-сазды аумақтарды қоныс аударатын құстардың мекендейтін орны ретінде кешенді сақтау: үш жобалық аумақтарда көрсету» жобасы шеңберінде 2011 жылға дейін микрокредит берудің үш жылдық бағдарламасы іске қосылған болатын. Ол ауыл тұрғындарының өмір сүру деңгейін жақсартуға, микроқаржы секторының қоршаған табиғи ортаның биоәртүрлілігін сақтауға және қатысушы ұйымдардың үш жобалық аймақты (Теңіз-Қорғалжын, Алакөл-Сасықкөл көлдер жүйлерсі және Жайық өзенінің атырабы) қолайлы несилендіруге қол жеткізу арқылы өзара тиімді ынтымақтастық құралы ретіндегі дамудың тамаша тәжірибесін көрсетуге мүмкіндік берді.

Микрокредит беру бағдарламасының нәтижелерін бағалау кезінде, ауыл тұрғандары үшін мұндай микрокредиттердің қажеттілігі, олардың жоғары сұранысқа ие екендігі анықталды, сондай-ақ ауыл тұрғындарының өз жобаларын қоршаған ортаны қорғау бағытын ескере отырып іске асыруға дайын екендіктері белгілі болды.

Қазіргі уақытта осы Микрокредит беру бағдарламасының шеңберінде 11 жоба іске асырылуда. Жобаның орындаушылары ЕҚТА маңында орналасқан ауылдардың нақты пайда тапқан және табиғатты қорғау контекстінде аймақтың әлеуметтік-экономикалық даму процесіне тікелей тартылған тұрғындары болды.

Жаңа «Табиғи орта» Микрокредит беру бағдарламасы шеңберінде қазіргі кездегі 10 қорықтың, 11 ұлттық парктің және 4 резерваттың айналасында орналасқан елді-мекендер тартылатын болады.

Бұл бағдарлама ауыл, орман, балық және аңшылық шаруашылықтары қызметтерінің баламалы түрлерін дамытуға және тұрақты экологиялық қауіпсіз әдістерін енгізуге бағытталады.

«Қызметтің баламалы түрлері» деген ұғым биоәртүрліліктің жойылу себептерінің алдын алуға бағытталған қызмет түрлері, сондай-ақ сулы-сазды аумақтар ресурстарын тиімді пайдаланудың, ауыл тұрғындары үшін тұрақты түрде табыс табуға мүмкіндік беретін оңды тәжірибелерді енгізу болып табылады. Жобада қызметтің баламалы түрлерін кешенді тәсілмен дамыту, соның ішінде микрокредиттерді беру механизмі арқылы іске асыру көзделген.

Микрокредиттерді берудің жаңа бағдарламасы биоәртүрлілікті сақтаудың және ауылдағы кедейлікті жоюдың барлық проблемаларын толық шешеді деп айта алмаймыз, бірақ ол жергілікті тұрғындардың жобаны іске асыруда тек коммерциялық біліктілігін ғана емес, сонымен қатар табиғи ортаның биоәртүрлілігін сақтау элементтерімен өзара байланысын, сондай-ақ ЕҚТА мен жергілікті тұрғындар арасындағы тығыз байланыс болудың мүмкін екендігін көрсете алады.

Микрокредит беру механизмі белгілі бір дәрежеде ҚР Үкіметінің ауыл тұрғандарының микрокредит алуға, кәсіпкерлік аясындағы білім деңгейін көтеруге, және БҰҰДБ үшін айырықша бағаланатын – ЕҚТА іргелес жергілікті тұрғындардың табиғатты қорғау жөніндегі сауаттылықтарын ашуға қол жеткізудегі бастамасын толықтыра алады.

1. 
   ЖОБА ТУРАЛЫ АҚПАРАТ
   

«Әлемдік маңызға ие сулы-сазды аумақтарды қоныс аударатын құстардың мекендейтін орны ретінде кешенді сақтау: үш жобалық аумақтарда көрсету» жобасы (бұдан әрі - Жоба) Қазақстан Республикасы Үкіметінің (бұдан әрі - ҚРҮ), Ғаламдық экологиялық қордың (ҒЭҚ) және БҰҰ Қазақстандағы даму бағдарламасы (бұдан әрі – БҰҰДБ) қолдауымен жүзеге асырылады. Осы Жобаның атқарушы агенттігі Қазақстан Республикасының ауылшаруашылығы министрлігінің Орман және аңшылық шаруашылығы комитеті болып табылады.

1. Сулы-сазды аумақтардың биоәртүрлілігін сақтаудың ұлттық бағдарламасын жасау.

2. Ерекше қорғалатын аймақтардағы басқаруды бекіту.

3. Қатысушы жақтардың жұмысына қолдау көрсету және жариялылық дәрежесін арттыру.

4. Құнарлы ландшафтарда биологиялық әртүрлілікті тұрақты пайдалану және сақтау.

5. Қазақстанның биоәртүрлілігін сақтау қорын құру.

Жобаның 4-компоненті шеңберінде сулы-сазды аумақтардың биоәртүрлілігіне түсетін ауыр жүктемесін төмендету үшін, шаруашылық қызметті тұрақсыз жүргізудің орнына қызметтің баламалы түрлерін енгізу жөніндегі іс-шаралар іске асырылып жатыр. Осы бағытта «Ауыл шаруашылығын қаржылай қолдау қоры» АҚ арқылы жүзеге асқан жобалар айтарлықтай нәтижелерге қол жеткізді.

Үш ғаламдық маңызы бар сулы-сазды жерлердің айналасында тұратын ауыл халқына арналған микрокредит берудің пилоттық үшжылдық (2008-2011) бағдарламасын аясында алынған оңды тәжірибелерді тарату үшін, республикалық деңгейде микрокредит берудің басқа «Табиғи орта» бағдарламасын іске қосу жоспарланып отыр.

Қаржыландыру көздері ҒЭҚ-ның табиғатты қорғау іс-шараларын тұрақты қаржыландыру механизмін құруға көзделген гранттық қаржысы болып табылады.

2. 
   ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ МИКРОКРЕДИТТЕРДІ БЕРУДІҢ ҚАЗІРГІ ЖАЙ-КҮЙІНЕ ШОЛУ
   

Қазақстан мемлекеті тәуелсіздік алған сәттен бастап халықтың жеткілікті түрде қамтамасыз етілмеген топтарына қолдау көрсету әлеуметтік-экономикалық дамуда мемлекеттік саясаттың негізгі басымдылығы болып табылады. Өтпелі экономикасы бар көптеген басқа елдердегі сияқты орта және шағын кәсіпорындарды дамыту кедейшілікпен күрестің барынша тиімді әдістерінің бірі ретінде қарастырылды, бұл орайда микроқаржыландыру түйінді құраушы болып есептеледі.

Микрокредит берумен тұтастай бір қатар қаржы институттары, екінші деңгейдегі банктер, жекелеген банк операцияларын жүзеге асыратын ұйымдар, микрокредиттік ұйымдар, негізінен қала тұрғындарына микрокредит беретін кредиттік серіктестер айналысады. Сонымен, 2009 жылдың қорытындысы бойынша МКО берген микрокредиттердің жалпы саны жалпы сомасы 40 844 035 мың теңгеге 197 448-дай займдарды құрайды (2008 жыл қорытындысы бойынша осыған ұқсас көрсеткіштер 32 412 276 мың теңгеге 170 981 микрокредиттерді құрайды). МКО негізгі мақсатты сегменті жеке тұлға болып табылады. Жеке тұлғаларға жалпы көлемде берілген микрокредиттердің саны 2009 жылы 196 894 займды құрады, оның 7 107 ауылдық жерлерде.

Бірақ, бұл ұйымдар, негізінен қалалық жерлерді қаржыландырады. Екінші деңгейдегі банктер ауылдағы үй шаруашылығындағы әйелдерді және кішігірім фермерлік құрылымдарды, тәуекелдің жоғары дәрежесін, бір кредит көлемінің аздығын және әрбір заемды жылжытумен байланысты шығын дәрежесінің жоғарылығын ескере отырып, қызметтің төмен табысты түрі деп қабылдайды. Сөйтіп, ҚР Ұлттық Банкінің деректері бойынша 01.01.2010 жылғы жай-күй бойынша екінші деңгейдегі банктер тарапынан 7 644 036 млн. теңге берілген, оның ішінде ауылшаруашылығын қаржыландыруға небары 281 807 млн. теңге бағытталған. Демек, елдің 6,2% ЖІӨ өндіретін сала екінші деңгейдегі банктер беретін 3,7% кредитті алады.

Бұдан басқа, ауылға қаржылық қызмет көрсететін ұйымдардың саны қалалық жерлерге қарағанда едәуір аз екенін атап өту қажет, сөйтіп 2010 жылғы 1 қаңтардағы жай-күй бойынша республикада 1 712 микрокредиттік ұйымдар тіркелген, оның ішінде 465 ауылдық жерлерде орналасқан (тіркелген МКО-ның ішінде белсенділері 712 және 147 тиісінше), және бұның барлығы халық санының болмашы айырмашылығына қарамастан (ҚР халқының 47% ауылда тұрады).

Қазақстанның микро қаржылық ұйымдары пайдаланатын микрокредит беру әдістемесі халықаралық тәжірибеден алынды. Бірақ дамудың осы кезеңінде тек біздің елге ғана тән әдістемелер бар. Қазақстанда микро қаржылық ұйымдардың көбі кепілдік қамтамасыз етумен жеке кредиттер мен ипотекалық кредиттер береді.

Республикада шағын бизнесті қолдаудың түрлі бағдарламалары дамуы мен микрокредит беру аясының кеңеюіне қарамастан, ауыл тұрғындары үшін сұранысын қанағаттандыратын қаржы жетіспейді.

Жобалық аймақтардағы микрокредит беру жағдайын талдау нәтижесінде жобалық аймақтардағы ауыл тұрғындарына өз қызметтерін дамыту үшін микрокредит алу әлі де күрделі болып отырғаны анықталды. Мұнда аймақтық та, процедуралық та проблемалар бар.

Үш жобалық аймақта жұмыс істейтін ең ірі және ауылдық жерлерге кредит беруде жеткілікті тәжірибеге ие микроқаржылық ұйым «ҚазАгро» ұлттық басқарушы холдингі» акционерлік қоғамының еншілес ұйымы «Ауыл шаруашылығын қаржылай қолдау қоры» АҚ (бұдан әрі – АШҚҚҚ) болып табылады.

АШҚҚҚ –микрокредит беру қызметін тек ауыл тұрғындарына ғана көрсететін және тарам-тарам желісі мен өкілдіктері бар аздаған ұйымдардың бірі. АШҚҚҚ 11 филиал мен 3 өкілдіктен тұратын дамыған инфрақұрылымы бар ұйым. Барлық селолық аудандарда кредиттік офицерлер өз жұмысын атқарады, олар ауылдық жерлердің 100% географиялық қамтуын жүзеге асырады.

АШҚҚҚ өз қызметін көрсеткен жылдары 63 мыңнан астам микрокредит берілді, бұл қазіргі бар филиалдық желілер тарапынан, сондай-ақ жарғылық капиталдарында АШҚҚҚ қатысатын микрокредиттік ұйымдар есебінен де бөлінді.

АШҚҚҚ айтарлықтай нәтижелерге қол жеткізді, соның ішінде ол халықаралық деңгейде танылды, атап айтқанда, Дүниежүзілік Банктің жүргізген зерттеу нәтижелеріне сәйкес, АШҚҚҚ заем алушылардың саны бойынша Шығыс Еуропа мен Орта Азия елдерінің ішінде ең ірі 10 банктік емес ұйымдардың құрамына енді. 2010 жылы АШҚҚҚ MIX Market «5 бриллианттар» (мүмкін 5 «бриллианттардың» ішінде) халықаралық ғаламдық ақпараттық портал сертификатын алды, ол АШҚҚҚ қызметі транспарентті, сапалы және ұсынылатын барлық ақпарат шынайы екенін растайды. Сондай-ақ ағымдағы жылы АШҚҚҚ Microfinanza Rating халықаралық рейтингтік агенттігінің әлеуметтік «ВВ+» рейтингін алды.

Жоғарыда айтылғандарды ескере отырып, АШҚҚҚ Қазақстандағы ауылдық микрокредит беру ұйымдарының ішінде ең ірісі және Бағдарламаны іске асыру үшін барлық алғышарттары бар неғұрлым лайықты ұйым болып табылады.

3. 
   МИКРОКРЕДИТТЕРДІ БЕРУ БАҒДАРЛАМАСЫНЫҢ МАҚСАТЫ ЖӘНЕ МІНДЕТІ
   

Осы Бағдарламаның мақсаты ЕҚТА-ға іргелес орналасқан жобалық (ауылдық) аумақтардағы халыққа шаруашылық қызметтің баламалы түрлерін дамыту және жергілікті тұрғындардың тыныс-тіршіліктерін жақсарту үшін, ЕҚТА жақын маңдағы құнарлы ландшафттардың антропогендік жүктемесін төмендетуге мүмкіндік беретін микрокредиттерді беруге жәрдемдесу болып табылады. Жобалық аймақтар үшін қызметтің кредит берілетін түрлерінің тізбесі № 1 қосымшада, Микрокредит беру бағдарламасына енгізілген АЕМ тізімі осы Бағдарламаның № 2 қосымшада келтірілген.

Бағдарламаның мақсатына қол жеткізу үшін мынадай міндеттерді шешу көзделген:

- жергілікті халықты Бағдарлама туралы хабардар ету;

- АШҚҚҚ-ның шағын несие беруі туралы әлуетті заемшыларды/клиенттерді хабардар ету;

- қызметтің баламалы түрлерін дамытумен байланысты жобаларға шағын несие беру;

- бағдарламаға қатысушы жергілікті фермерлер мен жеке сектор өкілдеріне техникалық, ұйымдастырушылық қолдау көрсету;

- Жобаның қолдауымен шаруашылық қызметтің баламалы түрлерін жүргізудегі оң тәжірибе туралы ақпараттар тарату.

АШҚҚҚ ауылда шағын кәсіпкерлікті дамыту мен ауыл халқын қолдауға қазіргі кезде шағын несие беру бойынша және осы Бағдарламаны іске асыруда әріптес ретінде қызмет көрсететін, мемлекеттің қатысуымен құрылған ірі акционерлік қоғамдардың бірі болып табылады. АШҚҚҚ «ҚазАгро» ұлттық басқарушы холдингі» акционерлік қоғамының еншілес ұйымдары қатарына кіреді.

Тараптар осы Бағдарламаның мақсатына қол жеткізу үшін, барлық күш-жігерлері мен ресурстарын жұмылдыратын тең құқықты әріптестер болып табылады. Бұған қоса, АШҚҚҚ несие беру саласында жобаның басты критерийлеріне сәйкес келеді, олардың қатарында:

• 
  республиканың барлық аймақтарында филиалдар мен өкілдіктерінің бар болуы;
  
• 
  ауыл халқына микрокредиттерді беруді жүзеге асыру;
  
• 
  ауыл халқына микрокредиттерді берудің оңайлатылған/икемді шарттарын пайдалануы;
  
• 
  микроқаржыландыру нарығындағы елеулі тәжірибесі және тұрақтылығы бар.
  

Бұл ретте:

Комитет осы Бағдарламаның негізгі үйлестірушісі ретінде әлеуетті заемшылардың АШҚҚҚ берген қаржыландырылуы жоспарланған жобалық ұсыныстарын қарайды және келіседі, Бағдарламаның іске асырылу барысы туралы БҰҰДБ қадағалауына міндетті түрде жыл сайын ақпараттық есептерді ұсынады.

Комитеттің аймақтық инспекциялары, Комитеттің иелігіндегі 25 ЕҚТА (қорықтар, ұлттық парктер және табиғи резерваттар) әлеуетті заемшылар мен АШҚҚҚ арасында делдал ретінде қатысады.

АШҚҚҚ өз тарапынан өзінің ішкі құжаттарына сәйкес микрокредиттерді беретін компания ретінде жұмыс істейді. Бағдарлама шеңберінде микрокредиттерді беру қызметі АШҚҚҚ «Микрокредиттерді беру талаптары» № 4 қосымшада белгіленген шарттарға сай жүзеге асырылады.

Заемшы өзінің бизнес идеясын сипаттауға қиналған жағдайда АШҚҚҚ жәрдем көрсетеді және АЕМ заемшылары/жергілікті тұрғындарға жобаның идеясын әзірлеу мен рәсімдеуге кеңестер береді. Жобалық ұсыныстарды қаржыландыруды мақұлдар алдында, АШҚҚҚ Комитеттің қарауына жобалық ұсыныстар берген әлеуетті заемшылардың тізімін енгізеді. Комитеттен жобалық ұсыныстарға келісім алғаннан кейін АШҚҚҚ әлеуетті заемшыдан кредит алу үшін барлық қажетті құжаттарды талап етеді.

Бағдарламаны іске асыру үшін қаржылық ресурстар «Әлемдік маңызға ие сулы-сазды аумақтарды қоныс аударатын құстардың мекендейтін орындары ретінде кешенді сақтау: үш жобалық аумақта көрсету» ГЭҚ/БҰҰДБ/ҚР АШМ Орман және аңшылық шаруашылығы комитеті жобасының гранттық қаржысының есебінен және Комитет пен АШҚҚҚ арасындағы қол қойылған Келісімнің негізінде бөлінеді. Жобаны қаржыландыруға жұмсалатын қаржыны АШҚҚҚ қайтарымды негізде пайызсыз ұсынады.

Кредиттеу үшін бөлінген соманың қайтарылымы Бағдарламаны іске асыру мерзімі аяқталғаннан кейін, немесе осы Келісімді тараптар мерзімінен бұрын бұзған кезде, Комитеттің АШҚҚҚ адресіне алушының банктік реквизиттерін көрсетумен жазбаша өтінішінің негізінде жүзеге асырылады.

АШҚҚҚ тарапынан қаржыны алушының көрсетілген банктік реквизитіне аудару Комитеттің ресми хатын алған сәттен бастап 30 күн ішінде, бірақ 2015 жылғы 30 тамызынан кешіктірілмей жүзеге асырылады.

АШҚҚҚ Бағдарламаның заемдық қаржысының қайтарылмау тәуекелін өзіне алады және Бағдарламаның барлық сомасын белігіленген мерзімдерде қайтаруға міндеттенеді.

Қаржы қайтарылғаннан кейін, немесе қаржы АШҚҚҚ мерзімінен бұрын қайтарылғаннан кейін, гранттық қаржыны толық көлемде алушыны Комитет БҰҰДБ-мен келісу бойынша белгілейді. Қазақстанның биоәртүрлілігін сақтайтын қор осы гранттық қаржыны алудың басым құқықтарына ие болады.

Қазақстандағы ҰМК микрокредиттеудің қолданыстағы шарттарымен салыстырғанда, осы бағдарлама бойынша микрокредит беру шарттары бүкіл Бағдарламаның жұмыс істеу механизмінің негізі құрамдас бөлігінің бірі болып табылады, олар өз кезегінде ауыл бизнесінің дамуын биоәртүрлілікті сақтауға және пайдалануға бағытталған қызметтің ресурс үнемдеу түрлері мен технологиясы негізінде жұмыс жасауға ынталандырады.

Тараптардың өзара ынтымақтастығының толық егжей-тегжейлі тәртібі осы Бағдарламаның 4.3 -4.7- бөлімшелерінде берілген.
4.3. Әлуетті заемшылар топтарын құру және ақпараттық компанияларды өткізу
Әлуетті заемшыларды белгілеу үшін, ақпараттық кампания № 2 қосымшаға сәйкес ауыл халқы қоныстанған жерлерді қамту мақсатында 25 ЕҚТА мен Комитеттің аймақтық инспекциясының қатысуымен АШҚҚҚ желісі бойынша жүргізілетін болады.

Мүдделі тұлғаларды анықтау және ақпараттық кампаниялардың қатысушы топтарын АШҚҚҚ облыстық филиалдары ЕҚТА, Комитеттің аймақтық инспекциясының қатысуымен ауылдық округтері әкімшіліктерінің, жергілікті қоғамдық ұйымдардың қызметкерлерімен консультациялар өткізу, ауылдық кәсіпкерлермен, фермерлермен, жергілікті тұрғындармен және т.б. кездесулер негізінде жүргізіледі. Ақпараттық кампанияларды ұйымдастыру мен жүргізу жергілікті әкімдіктердің және ЕҚТА жәрдемімен жүзеге асырылады.

АШҚҚҚ жергілікті халықты Бағдарлама туралы хабардар етеді және Осы Бағдарлама шеңберінде микрокредиттерді беру шарттары бойынша әлуетті клиенттерге консультация өткізеді.

4.4. Микрокредиттерді беру тәртібі

• 
  осы Бағдарламаның 1-қосымшасында көрсетілген ауылдық елді мекендерде тұруға;
  
• 
  табиғат ресурстарына жағымсыз ықпал жасамайтын және бұл ресурстардың тұрақты дамуына (дамытуға микрокредиттер сұрау) мүмкіндік туғызатын және 1 Қосымшаға сай Бағдарлама қолдайтын қызметтің баламалы түрлерінің тізбесіне сәйкес осы ресурстардың тұрақты дамуына ықпал ететін шаруашылық қызмет түрлерін ғана дамытуға;
  
• 
  әлуетті заемшылар және олар ұсынатын құжаттар АШҚҚҚ-ның ішкі құжаттарында белгіленген критерийлер мен талаптарға жауап беруге тиісті.
  

Бағдарлама шеңберінде микрокредиттерді беру туралы шешімді ҚР АШМ Орман және аңшылық шаруашылығы комитетінің жазбаша оң келісімі болған кезде ғана АШҚҚҚ қабылдайды.

Әлеуетті заемшылардан жобалық ұсыныстар алғаннан кейін, АШҚҚҚ заемшының қызметінің баламалы түрлерін, орналасқан жерін және сұратқан сомасын көрсетіп, Комитетке әлеуетті заемшылардың тізімін береді.

Комитет екі күндік мерзім ішінде микрокредит беру бағдарламасының шарттарына сәйкес әлеуетті заемшылардың келісілген тізімін қарап шығып, АШҚҚҚ беруі тиіс.

Осы Бағдарлама шеңберінде микрокредиттерді беруге жататын қызметтің түрлерін анықтау бойынша даулы мәселелер туындаған кезде, АШҚҚҚ микрокредиттерді Комитеттің консультациясы негізінде беру туралы шешім шығарады.

Бағдарлама шеңберінде заемшының тиісті талаптарды сақтау туралы міндеттемеге қол қойған жағдайда ғана АШҚҚҚ микрокредиттерді бере алады (3 Қосымша).

Микрокредиттерді берудің шарттары микрокредиттердің мақсатты жұмсалуы міндетті түрде көрсетілетін микрокредиттерді беру туралы шартта (бұдан әрі – шарт) айқындалады. Онда микрокредиттердің мақсатты бағыты (қандай мақсаттарға арналуы) міндетті түрде көрсетіледі. Микрокредиттердің мақсатты бағыты АЕМ-дегі кредит берілетін шаруашылық қызметтің баламалы түрлерінің Тізбесінде көрсетілген қызмет түрлеріне сәйкес болуы тиіс (1-қосымша).

Микрокредиттер тек ақшалай түрде беріледі, бұл берілген қаражаттың мақсатты жұмсалуы және оларды жеке тұлға қажеттіліктеріне пайдалануға (азық-түлік сатып алу, киімдер, тұрмыстық мақсаттағы заттар т.б. сатып алу) тыйым салу ескертілген заемшы мен АШҚҚҚ арасында жасалған шарт негізінде жүзеге асады. Сондай-ақ шартта алынған қаржыны қайтару бойынша қойылатын талаптар нақты айтылуы тиіс.

Егер Заемшы сұраған қаражат микрокредиттің ең жоғарғы сомасынан – 3 100 АЕК-дан асып кетсе (№ 4 қосымшаға сәйкес осы Бағдарламада көзделген), жоба қаражатынан микрокредиттің үстеме қаржыландырылуы мүмкін, бұл орайда микрокредиттің жалпы сомасы 5 400 АЕК-дан аспауы тиіс.

Микрокредиттерді өтеу мерзімі заемшының тілегі мен мүмкіндігін ескерумен микрокредиттің түріне қарай жеке белгіленеді (№ 4 қосымша).

Микрокредиттерді қайтаруы өндіріс кезеңі және өнімді сату есепке алына отырып, шарт тараптарымен келісілген қаражатты қайтару кестесіне сәйкес жүзеге асырылады.

Екінші және келесі микрокредиттерді алу мыналарға:

- шарттың толық орындалуына және алдыңғы микрокредитті қайтарылуына;

- материалдық базаның нығайтылу дәрежесіне байланысты.

Микрокредиттерді беру осы Бағдарламаға және АШҚҚҚ-ның ішкі құжаттарына сәйкес жүзеге асырылады.

Микрокредиттер беру кезінде комиссия алынбайды.

Микрокредиттердің түрлері: топталған және жеке кредиттер беру

Микрокредиттер берудің барынша толық шарты және қамтамасыз ету түрлері осы Бағдарламаның 4-қосымшасында келтірілген.

4.6. Кредит берілетін жобалардың мониторингі және бағасы

АШҚҚҚ заемшыларға микрокредиттерді бергеннен кейін Комитетке тиісті ақпаратты жылсайынғы жылдық есеп түрінде беріп отырады.

Берілген микрокредиттерді пайдалану/қайтару және экономикалық тиімді іске асыру шарттарының орындалу барысына мониторингті АШҚҚҚ жүзеге асырады. Жобалардың бірінші мониторингін АШҚҚҚ Комитеттің аймақтық инспекцияларымен бірлесе отырып, заемшылар микрокредиттерді алған сәттен бастап алғашқы үш айдан кешіктірмей өткізеді. Екінші және келесі мониторингтерді АШҚҚҚ әрбір жобаны іске асырудың ерекшелігіне және ұзақтығына қарай өткізеді. Тұтастай алғанда, кредит берілетін жобаларды іске асыру мерзімінің соңында АШҚҚҚ оларды іске асыру орындарына кем дегенде екі мониторингтік іс-сапарды жүзеге асыруы тиіс.

Егер мониторинг нәтижесінде АШҚҚҚ Бағдарлама шарттарына заемшылардың нақты қызметтерінің сәйкессіздігін, яғни микрокредиттің мақсатсыз жұмсалғанын анықтаған жағдайда, АШҚҚҚ-ның шарт талаптарына сәйкес айыппұл санкцияларымен микрокредитті кері қайтарып алуға құқығы бар (бұл талап міндетті түрде заемшы қол қойған микрокредиттерді беру туралы шартқа енгізілуі тиіс).

Комитет аймақтық инспекциялар арқылы қаржыландырудың барлық кезең ішінде қажетіне қарай мониторинг жүргізеді (2011-2015 жж.). Осы мониторингтің басты міндеті қойылған мақсатқа қол жеткізу және берілген қаражаттың мақсатты пайдаланылуын бақылау болып табылады.

Мониторинг 2 түрге бөлінеді:

- қашықтықтан жүргізілетін мониторинг: кем дегенде жылына бір рет АШҚҚҚ-ның қаражаттың жұмсалуы жөнінде есептік жобасы және әрбір жоба бойынша жеке-жеке мониторинг актілерін Комитетке беру арқылы жүзеге асырылады;

- тікелей мониторинг: заемшылардың жобаларды іске асыру орындарына бару арқылы АШҚҚҚ-ның берген есептілік және мониторинг актілерінің сәйкестігін бақылау мақсатында, кем дегенде жылына бір рет жүзеге асырылады.

Қаражаттың мақсатсыз жұмсалғаны анықталған жағдайда, Комитет бұл туралы АШҚҚҚ-ын микрокредитті мерзімінен бұрын қайтарып алу жөнінде тиісті шаралар қабылдау үшін, жазбаша түрде хабардар етеді.
4.7. Бағдарламаны іске асырудың барысын қарау тәртібі
Әрбір күнтізбелік жылдың соңында Тараптар Бағдарламаны іске асырудың барысына бағалау/талдау жүргізеді. Бағдарлама қызметін бағалау мынадай деректер негізінде жүргізіледі:

• 
  Бағдарламада қамтылған елді мекендердің саны және тізбесі;
  
• 
  микрокредиттерді алған жергілікті тұрғындардың саны;
  
• 
  екінші микрокредиттерді алған тұрғындардың саны;
  
• 
  Бағдарлама шеңберінде берілген микрокредиттердің жалпы саны және көлемі;
  
• 
  Бағдарлама шеңберінде барынша жиі кредит берілетін қызметтің түрлері;
  
• 
  тиімсіз/қолайсыз жобалардың саны және атауы (талаптарды орындау шарттары бойынша, микрокредиттердің тиімділігі және уақтылы өтелуі бойынша және т.б.);
  
• 
  жобалардың «құлдырау» себептері (тиімсіз/қолайсыз жобалар);
  
• 
  заемшылардың микрокредиттерді мақсатсыз жұмсау жағдайларының саны;
  
• 
  жобаны іске асыру арқылы ЕҚТА биоәртүрлілігіне теріс ықпалын азайтудың болжамды деңгейі болып табылады.
  

Осы Бағдарлама шеңберінде жобаларды орындаудағы оң тәжірибе деп жобаның және заемшылар міндеттемелерінің (кешенді түрде) ойдағыдай аяқталуы танылады. Бұл ретте микрокредитті қайтару фактісі ғана емес, экожүйелердің және биоәртүрліліктердің сақталуын/қалпына келтірілуін, табиғи ортаны сақтауды және тұрақты табиғи ресурстарын пайдалануды қамтамасыз ететін мәлімделген қызметтің орындалуы да есепке алынады.

Осындай қызметтер және осындай жобалар туралы ақпарат екі Тараптың да игілігі болып табылады және олар тәуелсіз таратыла алады. Бұл ретте шаруашылық қызметтің технологиясының түрлері, оның экономикалық тиімділігі, табиғи ортаға ықпал жасауды жан-жақты бағалау туралы мәліметтер таратылуға жатады.

Тараптар Бағдарлама шеңберіндегі кәсіпкерлік және шаруашылық қызметтің оң тәжірибесі, микрокредиттерді берудің практикасы және басқалар туралы ақпараттарды БАҚ арқылы ақпараттық материалдар шығару жолымен таратуға мүдделі және толығымен қолдайды.

Тараптардың әрқайсысы басқа Тараппен ынтымақтастық туралы ақпаратты таратылатын материалдар мен жарияланымдарға (баспасөз беттерінде шыққан хабарламаларға), олардың қызметтерін хабарлайтын сұхбаттасуларға енгізеді.


5. БАҒДАРЛАМАНЫ ЖҮЗЕГЕ АСЫРУДАН КҮТІЛЕТІН НӘТИЖЕЛЕР
Осы Бағдарламада көзделген іс-шараларды орындау ЕҚТА айналасында тұратын ауылдық аймақтардағы халықтың қ баламалы ызмет түрлерін дамыту саласындағы өзінің жеке ісін дамыту, ауыл, балық, аңшылық шаруашылығы саласында шаруашылық қызметті жүргізудің экологиялық қауіпсіз әдістерін қолдануға елеулі ықпал ететін болады.

Шаруашылық қызметтің баламалы түрлерін дамытуға бағытталған жобаларды қаржыландыру туған өлкенің биологиялық әртүрлілігін сақтау іс-шараларына тарту арқасында, жобалық аумақтардағы жергілікті халық тұрмысының, сондай-ақ аймақтың әлеуметтік-экономикалық ахуалының жақсаруына жағдай жасайды. Жергілікті қауымдастықтың тыныс-тіршілігінің жақсаруы сулы-сазды алқаптардың биоәртүрлілігіне төнетін қатерді азайтуға мүмкіндік жасайды.

Бағдарлама қызметінің маңызды нәтижесі республиканың басқа аймақтарына таратылуы және басқа жобалар үшін пайдалы болуы мүмкін шаруашылық қызметтің тиімсіз жүргізілуіне балама ретінде микрокредиттерді беруден алынған оң тәжірибе болады.

Бұдан басқа, осы Бағдарламаны іске асыру қызметтің баламалы түрлерін дамытуға, ауыл халқын тарту арқылы табиғи ортаны сақтауға ықпал жасаушы құралы ретінде микроқаржылық секторды дамытуға жағдай жасайды.

Осы Бағдарлама шеңберіндегі қызметке байланысты туындаған Тараптар арасындағы кез-келген дау-дамайлар Тараптар ұйымдарының уәкілетті тұлғалары, не басшылары деңгейінде бірлескен келіссөздер арқылы шешілуі тиіс. Бұл орайда талқылау барысы және оларға қабылданған шешімдерге хаттама жасалады және Тараптар ұйымдарының басшылары оны бекітеді.

Нәтижесінде бірлескен жоспарлар мен іс-шараларды қайта қарау қажет болатын жағдайлар туындайтын болса, Тараптар бір-біріне күні бұрын хабарлауы және осы мәселе бойынша келісілген шешім қабылдаулары тиіс.

№1 қосымша

- ұлттық салт-дәстүрді дамытумен қонақ үйлер жасау;

- экологиялық туризмді дамыту (экологиялық маршруттар, объектілер мен басқа туристік инфрақұрылымдарды жайластыру және құру);

- туризмге арналған халықтық кәсіпшілік бұйымдары мен кәдесыйлар дайындау:

- ұлттық бұйымдар мен киімдер тігу және дайындау;

- кәдесыйлар мен қол бұйымдарын дайындау;

- қыш-құмыра бұйымдарын дайындау;

- киізден жасалған кәдесыйлар.

- себет тоқу, жиһаз, киіз үйлер жасау үшін бұйым алу мақсатында жылдам қолданылатын тал тұқымдарынан орман питомниктері мен плантациялар салу (талдар, терек).

- жанамалы орман пайдалануды дамыту (дәрілік өсімдіктер, ара шаруашылығы, саңырауқұлақ, жеміс-жидек т.б.)

4. Балық шаруашылығын тұрақты жүргізу:

- тауарлық балық өсірушілік және аквамәдениет

- олардың гумандылығына бағытталған аңшылық шаруашылығын дамыту;

- тұрақты аңшылық шаруашылығын дамыту мақсатында жабайы аң өсіру;

- көрсету мақсатында аң аулаудың ұлттық түрлерін дамыту;

- аң аулайтын иттер өсіруді дамыту.

6. Ауылшаруашылығын тұрақты дамыту:

6.1. Өсімдік өсіру

а) Жемістер мен жаңғақ өсіру:

- питомниктер, жемісті бақтарды, жидек бақшаларын және плантацияларды көбейту.

- тек органикалық тыңайтқыштарды, сондай-ақ тамақ өндіру үшін сертификатталған тыңайтқыштарды ғана пайдаланумен қарқынды жоғары өнімді бақша өсіруді көздейтін көкөніс, саңырауқұлақ өсіру жөніндегі жобалар.

- үлкен көлемде өңделетін өнімдер өсірумен, яғни перспективалы және кең ауқымда енгізуді талап ететін мәдени дақылдар алқабын құрумен байланыстыра отырып, өңдеуші шағын кәсіпорындар құру;

- энергияның баламалы түрлерін қолданумен кептіру әдістерін енгізу (күн және т.б.).

6.2. Мал шаруашылығы

а) мал өнімдерін өңдеу:

- сүт өнімдерін өңдейтін шағын-цехтар жасау;

№2 Қосымша

4. 
   Ақсу-Жабағылы қорығының айналасында орналасқан АЕМ:
   

12. 
    «Алтын Емел» мемлекеттік ұлттық табиғи парктің (МҰТП) айналасында орналасқан АЕМ:
    

12. 
    «Көкшетау» мемлекеттік ұлттық табиғи парктің (МҰТП) айналасында орналасқан АЕМ:
    

12. 
    «Көлсай көлдері» мемлекеттік ұлттық табиғи парктің (МҰТП) айналасында орналасқан АЕМ:
    

12. 
    Іле Алатауы мемлекеттік ұлттық табиғи парктің (МҰТП) айналасында орналасқан АЕМ:
    

12. 
    Катон-Қарағай мемлекеттік ұлттық табиғи парктің (МҰТП) айналасында орналасқан АЕМ:
    

12. 
    Қарқаралы мемлекеттік ұлттық табиғи парктің (МҰТП) айналасында орналасқан АЕМ:
    

12. 
    Шарын мемлекеттік ұлттық табиғи парктің (МҰТП) айналасында орналасқан АЕМ:
    

12. 
    Баянауыл мемлекеттік ұлттық табиғи парктің (МҰТП) айналасында орналасқан АЕМ:
    

12. 
    Сайрам-Угам мемлекеттік ұлттық табиғи парктің (МҰТП) айналасында орналасқан АЕМ:
    

12. 
    Жоңғар Алатауы мемлекеттік ұлттық табиғи парктің (МҰТП) айналасында орналасқан АЕМ:
    

12. 
    «Семей орманы» мемлекеттік ұлттық табиғи парктің (МҰТП) айналасында орналасқан АЕМ:
    

12. 
    «Ертіс орманы» мемлекеттік табиғи резерваттың (МТР) айналасында орналасқан АЕМ:
    

12. 
    «Ырғыз-Торғай» мемлекеттік табиғи резерваттың (МТР) айналасында орналасқан АЕМ:
    

12. 
    «Бурабай» мемлекеттік ұлттық табиғи парктің (МҰТП) айналасында орналасқан АЕМ:
    

Степняк, Құдык ағаш, Қарағай, Кішкентай, Қаратал, Қоғам, Шошқалы, Баймырза, Заураловка, Мақпал, Макинка, Лесная дача, Бұланды, Яблоневка, Кеңашы, Мамай, Бірсуат, Итемген, Белағали, Сапақ, Прожектор, Азнабай, Терек, Кодабас, Арай, Қайнар

№3 Қосымша

Егер Мен Жоба талаптарын сақтамаған жағдайда, АШҚҚҚ Бағдарлама шеңберінде берілген микрокредитті кері қайтарып алуға құқылы.

Осы арқылы менің кредиттік досьемде бар тегімді, атымды және әкемнің атын, кредит берілетін қызметтің түрін, тұрған жерімді және байланыс телефондарын, микрокредиттің мөлшерін, микрокредитті беру және өтеу мерзімін, шартын/кестесін қоса алғанда АШҚҚҚ-на, ҚР АШМ Орман және аңшылық шаруашылығы комитетіне микрокредиттер бойынша ақпарат беруіне келісімімді беремін.

Заемшының қолы _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

Күні _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

№ 4 Қосымша

• Заемдарға барлық түріне дерлік кепілдіктің міндетті қамтамасыз етілуі.

  
  

Әлуетті заемшылардың міндеттемелерін қамтамасыз ету мынадай нысандарда:

1) кепіл нысанында (негізгі қорлар, тауар-материалдық құндылықтар, заңды түрде рәсімделген құқық жер телімдерін пайдалану, иемдену және өкімдік жүргізу, сондай-ақ мүліктік құқықтар, акциялар, айналым капиталы, депозиттер, ақша және қолданыстағы заңдармен өндіріп алуға жол берілетін басқа мүліктер);

2) үшінші тұлғаның кепілдігі нысанында (тұрақты қаржылық жағдайы бар қазақстандық екінші деңгейдегі банктер, жоғары кредиттік рейтингі бар шетелдік банктер, жоғары беделге ие және активтері бар компаниялар).