Наноматериалдардың 6-технологиялық ҚҰрылыстың дамуындағы ролі

• 
  наноталшықтар,
  
• 
  наноқұбырлар
  
• 
  композитті материалдар
  
• 
  наноқұрылымды беті.
  

Егер қандай да бір заттың көлемінің бір, екі немесе үш координаттарына азайған кезде ауқымдағы мөлшерге дейін нанометрдің жаңа сапасы туындайды, бұл сапа осындай объектілердің композициясынан туындайды, онда бұл туындыны наноматериалдарға жатқызуға болады, ал оларды алу және одан әрі олармен жұмыс істеу технологияларын – нанотехнологияларға жатқызады.

Қазіргі заманғы құрылымдық материалдарға мындай заңдылық тән: беріктігінің жоғарылауы икемділіктің төмендеуіне әкеледі. Нанокомпозитті деректер бойынша көрсеткендей, құрылымдық элементтерінің азайуы және наноқұрылымды материалдардың созылғыштығын анықтауда физика деформациялық процестерді терең зерттеу жаңа үлгідегідегі материалдарды әкелуге мүмкіндік береді.

Мысалы, тот баспайтын нанокристаллды құрылымды болатты жоғары илемді деформациялы қалыптау әдістерімен аустенитті болаттан алады. әдеттегі тот баспайтын болатпен салыстырғанда жаңа материал қаттылығы 3 есе жоғары беріктікке ие және конструкциялы материал ретінде пайдаланылуы мүмкін.

Басқа мысал – дамаск болаты. Оны орта ғасырларда Сирияда жасаған, содан кейін құпия жоғалған, бірақ біраз бұйымдар саны сақталған. Жақында АҚШ-тағы Массачусетсского технологиялық институтының (MIT) мамандары ең соңында дамасск кереметінің құпиясы ашты. Белгілі болғандай, ағаш көмірді Сирияға Үндістаннан әкеліпті, ал болатта көміртек наноқұбыр ретінде кездеседі. Бұл қалай болды – түсініксіз, бірақ осы түтікшелер болатты өте берік және икемді жасады. Енді мұндай материал Петербург "Прометей" институтында жасайды. Талдау жүргізілген соңғы жылдары отандық және шетелдік зерттеулер көрсеткендей конструкциялық материалдар әзірлеу саласындағы мынадай негізгі бағыттарындың жоғары перспективалылығы бар:

• 
  наноқұрылымды керамикалық және композициялық бұйымдардың нақты нысандарын дайындау;
  
• 
  кескіш құралдар үшін жоғары тозықтыққа берікті және тұтқырлықты наноқұрылымды қатты қорытпалар өндіру;
  
• 
  наноқұрылымды қорғау термо-және таттануға тұрақты жабындар құру;
  
• 
  беріктігі жоғары және төмен жанғышты полимерлік нанобөлшектер мен нанотүтікшелері толтырғышы бар композиттерді құру
  

• 
  жоғары антифрикционными қасиетті композициялық наноматериалдар ;
  
• 
  жылу қорғау және тозыққа берік наноқұрылымды жабындар;
  
• 
  экстремалды әсерлерге жоғары төзімді және радиацияға тұрақты конструкциялы композициялық наноматериалдар;
  
• 
  өнеркәсіптік газ шығарындыларын тазалау үшін наноқұрылымды катализаторлар
  

Наноқұрылымды жабындардың коррозияға төзімділігін арттыру , ең алдымен, түйіршіктер бетінде қоспалардың олардың мөлшерінің азайуына .меншікті концентрациясының төмендеуіне негізделген.

Наноқұрылымды жабындар өте жоғары беріктігімен сипатталады. Тетіктерді беріктендірудің негізгі механизмі дислокациялы жинақталудың дислокациялы кедергілердегі эффектісімен түйіршіктердің мөлшерлерінің азайғаны олардың шекараларын көрсетеді.

Наноөлшемді ұнтақталған диспергирленген полимерлік матрицада бейорганикалық толтырғыштарды пайдалану пластмассаның отқа төзімділігін жоғарылатады. Бұл оларды конструкциялық материал ретінде қолданғандағы кемшілігі болып табылады. Мұндағы жану заттары улы қасиетке ие.

Зерттеу нәтижелері көрсеткендей, жануды төмендету жалынның өзіндік өшуіне жеткізілуі мүмкін. Бұл ретте наноөлшемді ұнтақты толтырғыштар механикалық беріктігі және материалдың өңделуін төмендетпейді. Полимерлік нанокомпозиттер абляциялы тұрақтылық қасиетке ие, бұл жоғары температура жағдайында эксплуатацияланатын бұйымдардың бетін қорғау үшін мүмкіндіктер ашады.

Сонымен қатар, суасты аппараттарына арналған аса жеңіл және аса берік материалдар әзірлейді, альтернативті энергетикада сутегіні қолдану үшін, сақтау және сақтау және пайдалану және басқа да материалдар әзірленеді. Пісірудің белсендіру процесі наноқосындылар негізінде ядерлі отынға арналған уран-плутонның жаңа түрлерін дайындауға мүмкіндік береді.

Өзге маңызды бағыты қол жеткізу бәсекелестік қабілетін қолданыстағы және әзірленетін шапшаң нейтрондардағы реакторлардың қамтамасыз ету болып табылады. Бұл мәселе ферритті-мартенситті радиацияға тұрақты болатты жаңа классты қолданғанда шешіледі. Бұл бөлшектердің иттрия қатты бөлшек оксидетрінің нанометрлі өлшемімен (ДУО-болат) ерекшеленеді"Бочаровский институтында" (ОАО ВНИИНМ им. А.А. Бочвара) өңделген ДУО- болат негізінде өңделген бұйымдар дайындалған (құбырлар, пластиналар), реакторалды сынаулар параметрлердің штаттық болатқа қарағанда 8 есе көбейгенін көрсеткен.

Көмірсутекті материалдар

Кең ауқымда қолданылатын және зерттелетін наноматериалдарға фуллерендер және көмірсутекті наноқұбырларды жатқызуға болады. Көмірсутекті наноқұбырлар (carbonnano-tube, CNT) – көмірсутек модификациясына жататын молекулярлы біріктірулер. Көмірсутекті наноқұбырларды цилиндрге оралған графит парағы ретінде елестетуге болады. Бірқабатты наноқұбыр 2 нм диаметрлі және 100 микрон және одан көп ұзындықта болуы мүмкін. Көмірсутекті наноқұбырлар фуллерендермен бірге және мезокеуекті көмірсутекті құрылымда жаңа көмірсутекті наноматериалдар құрады.Ол басқа көмірсутектен формасы жағынан графит пен алмаз секілді ерекшеленеді. Көмірсутекті наноқұбырларды өндіріске енгізу электр энергиясын сақтау аймағында жүргізіледі (сутектік отындық ұяшықтар), биік сыйымдылықты конденсаторлар, электронды эмиссиясы жақсы (дисплей, электронды микроскопия, сканерлейтін зондты микроскопия т.б.), толтырғыштар негізінде авиациялы және автокөлік двигательдерінде қолданылатын антифракционды төсемелер қолданылады. Наноқұырларды толтырғыш ретінде әр түрлі көлемдік нанокомпозицияларда қолдану кең өріс тапқан (көміртекпластиктан көпкомпонентті керамикаға дейін). Бұндай көлемдік материалдарды автокөлік өндірісінде, авиацияда, арнайы қолдануға арналған конструкциялық материалдар жасауда жоспарлануда.

Жарықшақ түзілуін төмендену үшін материалдарды өңдеу мен наноқұбырмен жабу негізінде микро- электро- механикалық құрылғыларда өңдеу жүргізілуде. Қазіргі уақытта көмірсутекті наноқұбырларды қолдану аймағының негізгісі спортты тауарлар, электроника және автокөлікқұрылымы болып табылады. Көмірсутекті нанотехнологиялар микро- толқынды сәулелерді жұту үшін радиоэлектроникада, электромагнитті қасиеттерімен басқаруда қолдануға болады. Нанотүтікшелер шағын интегралды схемалардың элементі ретінде болуы мүмкін. Перспективалы бағыты ретінде көмірсутекті нанокөпіргіш қабылданған- құрамында көмірсутекті нанотүтікшесі бар көпірген полимерлер. Бұл материалдарды, сонымен қатар, зол-гель технологиясы арқылы, тығыздығы төмен жабындар ретінде және жақсы жылуоқшаулағыш қасиетімен ерекшеленген материал ретінде алуға болады. Нанокөпіргішті көмірсутекті өндіріске ендіру әр түрлі мембранды фильтрлі материалдарда және үлкен сыйымдылықтағы батареяларда қолдануға мүмкіндік береді. Көмірсутекті материалдар негізінде жасалған жабындар және наноқұрылымды композитті жұқа пленкалар өндірісте қоланылуда кең таралған. Қызық туғызатын тағы бір көмірсутек негізіндегі материал- фуллерена. Фуллерендер көмірсутектің химиялық тұрақты жабық құрылымын ұсынады. Бұнда көмірсутек атомдары дұрыс алтыбұрыштың үстінде орналасқан. Көмірсутек атомдарының фуллерен молекуласындағы саны 60. Химиктер фуллеренді 2 группаға бөледі:С60 және С70 жататын жеңіл фуллерендер және 70 жоғары қалған фуллерендер жататын ауыр фуллерендер. Фуллерендердің ерекше қасиеттері оның физика және химиялық қасиеттерінің ерекшелігінде. Басқа заттармен қосылғанда олар жаңа қасиетке ие материалдар алуға мүмкіндік береді. Фуллерендерді өндіріске енгізу көлемдік нанокомпозицияларда толтырғыштар ретінде қарастыру қабылданған немесе антифрикционды материалдар есебінде қолдануға болады. Технологиялық институтта аса қатты және жаңа көмірсутекті материалдар (Мәскеу обл, Троицк қ.) әлем бойынша ең бірінші жаңа фуллерен негізіндегі қаттылығы алмаздан жоғары болатын материалдарды жасаған. Синтезден экспериментальді технология жасалған. Оның құрылымы мен негізгі физикалық қасиеттері зерттелген. Осы жаңа материалдарды өндіру жөнінде өндіріс технологияларында жұмыстар жүргізілуде. Бұл жерде көмірсутекті нанотүтіктер негізінде синтезделуде және зерттелуде. Көмірсутек-азотты наноматериалдар жасалған (нанофибер). Ол рекортты эмиссионды қасиетке ие және 100 сағ тұрақтылыққа ие.
Бірқатар елдердің жаппай өндірісінде механикалық қасиеттерін жақсарту үшін резенкеге қоспа ретінде (тозуын төмендетуге, қаттылығын жоғарылатуға, тұтқырлығын жақсарту үшін) көмірсутектің наноұнтақтарын қолдану кең өріс алған.

Көпфункциялы нанокомпозиттерге нанобөлшектен, наноталшықтан немесе наноматадан тұратын, нанокриссталды матрицада таралған, сонымен бірге бір материалдың нанокристаллы ретінде кездесетін, басқа материалдың аморфты матрицасында таралған материалдар жатады. Осындай болып табылады:

• 
  полимерлі нанокомпозициялар (нанобөлшектер және полимерлі матрицадағы нанотүтікшелер, нанобөлшекті реина, қабатты құрылымды полиэльфиндер, кремнеорганикалық нанокомпоненттер);
  
• 
  керамикалық нанокомпозиттер (нанокөміртекпен толтырылған керамикалық матрица немесе нанобөлшекті нанополимерлермен керамикалық матрица).
  

Наноқұрылымды металдар мен қорытпалардың негізгі үрдістерін зерттеу және пайдалану :

• 
  наноұнтақты асыл металдарды (мысалы, күміс) медициналық мақсатта ағзаны бактериялардан қорғау ;
  
• 
  қатты денеге қосынды ретінде алюминидің наноұнтақтары, энергия бөлу үшін жарылыс заттары ретінде;
  
• 
  магнитті қасиеттерін күшейту үшін темірдің наноұнтақтары мен қорытпалары;
  
• 
  жеңіл конструкциялық материалдардың авиация мен автокөлік өндірісінде беріктігін арттыру үшін алюминидің, титанның және магнийдің нанокристалды қорытпалары
  
• 
  нанокристаллды металды жабындар мен наноұнтақ негізіндегі коррозиялық және механикалық қорғауға арналған жабындар;
  
• 
  наноқұрылымдағы магниймен оның негізіндегі қорытпалар, сонымен қатар, сутекті сақтау үшін титан (сутекті диффузияның өте жоғары қасиеттері қолданылады);
  
• 
  металл композициясы конструкциялық материалдар ретінде көпқабатты парақша тәрізді материалдар қабылданған;
  
• 
  наноқұрылымды металдар ретінде конструкциялық элементтерін микроэлектромеханических құрылғылар.
  

Керамикалық матрицада нанокөмірсутекті материалдармен керамикалық материалдар өндірісі басталды. Керамикалық матрицаға көмірсутекті нанотүтікті және фуллеренеді қосу керамиканың механикалық қасиеттерін жоғарылатады, сонымен қатар керамикалық бұйымдарға электрөткізгіштік қасиет береді. Керамика жақсы жылуоқшаулағыш қасиетке ие. Көмірсутекті наноматериалдардың артықшылығы нанобөлшектер кластер түзбейді және бұйымның көлемінде біркелкі таралады.

20 ғасырдың 60-70 жылдары көптеген елдердің ғалымдары материалды ұнтақтау кезіндегі пайда болатын жаңа эффектерді зерттеді. Ұнтақталған заттың түйіршіктерінің өлшемі нанооблысқа түскенде физико-механикалық қасиеттерінің түпік өзгерістері байқалады (аморфталу, химиялық белсенділік, жоғары ерігіштік). Ұнтақтар үш түрге классификацияланады: (бөлшектер өлшемі бойынша):

Наноөлшемді немесе ультрадисперсті (1 – 100 нм);

• 
  жоғары дисперсті немесе субмикронды (100 – 1000 нм);
  
• 
  микронды өлшемдер бөлшектері (1 – 10 микрон).
  

Al, Mg, Ti наноқұрылымдары, Al-Mg қорытпалары нанокристаллды құрылыммен қазіргі кезде қарапайым алюминий мен магнийдің конструкциялы ұшақ жасау өндірісінде жақсы альтернатив болып келеді. Алу әдісі – пластикалық деформация. Қанат пен фюзеляж жасағанда «сэндвич» типті композиттер қолданылады. Оның ішкі құрылымдық элементі талшықтан немесе жіңішке сымнан тұрады. Мұндай композитті материалдар көміртек композиттеріне қарағанда арзан және механикалық өңдеуге жеңіл беріледі. Металл матрицаға нанобөлшектерді қосу механикалық және термиялық тұрақтылығын арттырады. Мұндай материалдан жасалған бұйымдар жоғары температурада эксплуатацияға ұшырай алады.

Жаңа технологиялық толқындар (тәртіп)(«www.strategy2050.kz») – экономиканың бәсекеге қабілеттілігін анықтайтын, технологиялық экономиканың ғылымға қажетті салаларына өтуі. Қазақстанның мақсаты - жаңа технологиялық толқындардың шегінде болу. Қазіргі таңда Қазақстанда технопарктерден, бизнес-инкубаторлардан, коммерцияланған кеңселерден тұратын инновациялық инфрақұрылым қалыптастырылудаБірақ өмір талабына сай кезең- кезеңмен жүзеге асатын барлық салада инновацияны енгізу керек.

Инновациялық дамудың бірінші кезеңі имитациялық модель қалыптастыру болып табылады. Бұл дегеніміз шет елдік технологияларды енгізу мен зерттеу. Осы кезеңде институциондық базаны беріктендіру және инновациялық жүйенің жеке элементтерін ендіруді ұсынады. Екінші кезең - бейімдеу және шет елдік технологияларды қалыптастыру. Сонымен бірге, өзара іс-әрекет арқылы мемлекеттің, бизнестің, ғылымның, білімнің, технология мен білімнің трансфертін өз механизміне біріктіріп, жалпы және ұлттық инновациялық жүйенің жұмысқа қабілеттілігін толық қалыптастыру. Үшінші кезең - жоғары деңгейдегі білімділігімен жекеменшік жаңа технологиялар мен өндірістер құру болып табылады.

Жаңа әлем кілтті факторлары нанотехнология, торлы технологиялы және гендік инженерия болып келетін жаңа алтыншы технологиялық тәртіптің пайда болу шетінде тұр. Бұл метрологиялық жүйеге сай келетін электронды ерітінділердің, атомды - күштік микроскоптарды қолдануға негізделген.

Алтыншы технологиялық тәртіптің ядросы: наноэлектроника, молекулярлы нанофотоника, наноматериалдар және наноқұрылымды жабындар, оптикалық наноматериалдар, наногенераторлы жүйелер, нанобиотехнология, наножүйелі техника, наноқұрылғылар. Тіректі саласына: электронды, атомды және электротехникалық өндіріс, информациялы-коммуникациялы сектор, станко-, судо-, авто- және аспап жасау, фармацевтикалық өндіріс, күндік энергетика, ракеталы-космостық өндіріс, авиақұрылым, клеткалы медицина, құрылыс, химия-металлургиялық комплекс.

Қазақстанның негізгі мақсаты алғашқы 8-10 жыл ішінде жаңа технологиялық тәртіпке ауысу. Сарапшылардың бағасына байланысты, отандық экономиканың негізі технологиялық қиындықтар 3-4 деңгейде (электрэнергиясын және көмірсутектің энергиясын қолдану). Осы уақытта, АҚШ 5-ші технологиялық тәртіптің 60% шамасында ендірген (электроника, атом энергетикасы, ғарышты игеру, биотехнология) және 5% алтыншы технологиялық тәртіп (нанотехнология). ГПФИИР іске асыру және ғылым саласындағы реформалар жаңа технологиялық инновацияның өсуі бәсекелестіктің деңгейінде көрсетілген. Сонымен, есеп бойынша ВЭФ 2013 жылы технологиялық деңгей бойынша Қазақстан 87-ші орыннан 57-ші орынға келді, инновациялық потенциал жөнінен 116-шы орынан 84-ші орынға түсті.

Жаңа саясатты іске асыру бизнестің бәсекеге қабілеттігін кластерлі қатысушылардың өзара тиімді потенциалды жүзеге асыруының арқасында өсуі көріне бастады.

Кластерлі саясатты тиімді жүзеге асыру үшін мониторинг жүйесінің барабарлығын қалыптастырып және кластерлі бастамалардың шынайы бағалау.

Осыған орай, мақсатты түрде кластерлі интеграцияның стратегияға өтуі және жеке аудандардың программалық өсуі және саласы (пилоттық жобаларды реализациялаудан бастап). Кластерлі дамудың келесі негізгі бағыттарын көрсетуге болады:

1) Инновациялы-технологиялық кластері.

2) Инновациялы-білім беру кластері.

3) Инновациялы-мұнайхимиялық кластер.

4) Инновациоялы-металлургиялық кластер.

5)Көліктік-логикалық кластер.

6) Тоқыма-өнеркәсіптік кластер.

7) Туристтік кластер.

8) Агрокластер.

9) Құрылыс кластер.

10) Медицинско–фармацевтикалық кластер.

11) Түркістанды рухани-технологиялық кластер.

Берілген кластерлер Қазақстан Республикасының 6-шы технологиялық тәртіптің ғылым мен техниканың дамуының жаңа бағыттарын көрсетеді.

1) Инновациялы-технологиялық кластер.

Инновациялы-технологиялық кластер қалыптастырудың салдары кәсіпорындар саласының өзара бірлескен артықшылығы кәсіпорынның сандық және сапалық көрсеткіштерін, бәсекеге қабілеттігін, халықтың өмір сүру деңгейі мен сапасын арттыру болып табылады. Бұл саланың басымдылығы компьютерлі технология, ядролы технология, ғарыш, медицина, фармацевтика және энергоүнемділік болып табылады.

ҚР президентінің ""Қазақстан-2050" стартегиясы: жаңа саси қалыптасқан мемлекеттің курсы" жолдауында айтылғандай: "екі алдыңғы қатарлы клстерлерді жалғастыру керек - ол Назарбаев Университеті және инновациялық технологиялар паркі".

2) Инновациялы-білім беру кластері.

Заманауи кәсіптік білім беру жүйесі қоғамның әлеуметтік-экономикалық шарттарға негізделген рынокты модификациялы контекстіндее дамуда және бұл жаңа шындық білім берудің дамуына интенсивті әсер етеді. Білім беру кластерінің мақсаты ішкі және сыртқы факторларды ескере отырып рыноктың функциялануының тиімділігінің өсу жолдарын қарастыруБұл жоғарғы оқу орындарының инновациялы потенциалын айтарлықтай арттыруға мүмкіндік береді; тұтынушылар тобының барлық қажеттіліктерін қанағаттандыру; органикалық ресурстарды рационалды түрде қолдану; білім беру қызметінде белгілі конъюктуралы жағдайларды тегістеу.

Кластердің тағайындалуы білім интеграциясы формаларының миссиясында және білім беру процесінде қиын педагогикалық сұрақтарды шешу үшін, компонентті мамандарды даярлауда профессионалды дайындық, тұтынушыларға білім беру қызметін көретуСоңғы жылда Қазақстанда білім беру жүйесінің дамуы белсенді түрде өтуде. Бірақ кейбір консервативті әлеуметтік институттарда әр түрлі қоғамдық сферасында- экономика, саясат, әлеуметтік өмірде даму темпінің өзгеруі адекватты түрде жүредіБұл тұрақты түрде білім беру саясатында өзгертулер енгізуді талап етеді және қоғам өміріне байланысты кейбір құрылымды қайтақұруларды міндеттейді.

3) Инновациялы-мұнайхимиялық кластер.

Бұл кластер машинажасау кәсіпорындарында, металлөңдеуде, судоқұрылыста және көліктік комплексте ынталандырушы әсер етеді. Маңызды технологиялық шешімдер қабылдағанда технологиялық қаңдауды, тасымалдауды, табиғи газды төмендету мен қайта өңдеуді талап етеді.Бұл жаңа кластерлерді қалыптауға мүмкіндік береді.

Мұнайгазхимиялық кластер стратегиясының дамуы Капий аймағындағы көмірсутектік шикізатты әзірлеу мен кен орындарын эксплуатациялаумен байланысты, сонымен қатар, мұнай мен газдың қиын алынатын қорлардың алыну әдістерін оптимизациялау. Болашақта берілген территорияда мұнай газ технологиясының инновациялық қызметі мен ендіру бойынша негізгі өнеркәсіптер іске асу керек.

Мұнайгазхимиялық кластердің негізгі бағыттарын анықтауда оның мықты және әлсіз жақтарын ескеру керек.

4) Инновациялы-металлургиялық кластер.

Қарағанды облысында өндірісті өндіру мен қайта өңдеу жөнінде кәсіпорын, ғылыми-зерттеу орталықтары және профильді білім беру орталықтары бар. Дәл осы секторда мақсатты түрде приоритетті бәсекеге қабілеттілік кластерін қалыптастырады. Бұл аз уақыт ішінде Қарағанды обылысындағы металлургиялық комплекстің мықты пайдаланылуында жақсы перспективалардың ашылуына мүмкіндік береді. Осы кәсіпорындар айналасында 300-ден аса құрылғылар мен материалдарды берушілер шоғырланған.

Металлургиялық кластерді дамыту үшін Қарағанды облысында металлургтердің щартылай дайын өнімнен кетіп жоғары деңгейдегі өнімдерді ынталандыру үшін қажетті шарттарды құруға мүмкіндік берген.

Сонымен қатар, металлургия, машинажасау және металлды қайта өңдеу саласы арасында тығыз кластерлердің байланысын қамтамасыз ету керек.

5)Көлікті-логикалық кластер.

Қазақстанның көлікті-логикалық комплекстің даму стратегиясы евроазиаттық көліктік байланыстардың аумақтарының есептерімен байланысты. Мемлекеттің бәсекелестік артықшылығы- оның тиімді географиялық орналасуында. Халықаралық көліктік жүйелердің дамуы республика ішіндегі көлік дәліздерінің торабы ауыр жүк өңдеуінің негізгі орталығы болуына мүмкіндік ашады.

6) Тоқыма-өнеркәсіптік кластер.

Тоқыма және жеңіл өнеркәсіп - көптеген елдерде бюджетті қалыптандыратын экономиканың негізгі салаларының бірі. Қазақстанда мақта өндірісінің экспортталатын даму аясы барСонымен қатар, ішкі рынокпен қатар сыртқы саудада шығарылатын әр түрлі өнім өндіретін тігін компаниялары да бар. Сондықтан, әлемдік деңгейде тоқыма өндірісінде жоғары деңгейде орналасқан тоқыма саласындағы инвесторларға назар аудару керек.Бұл отандық өнімдердің шет елдік стандарттар сапасына сай өнім өндіруіне мүмкіндік береді. Осыған байланысты, Қазақстан Республикасының президентінің Жарғысына сай 2005 жылдың 6 шілдеден бастап, №1605 СЭЗ «Оңтүстік» қабылданды. Бұл Қңтүстік Қазақстан облысында мақта-мата және мата өндірісі кластерінің дамуына негізделген.

7) Туристтік кластер. 

Қазақстан шет елдік фирмалар үшін үлкен инвестициялық тартымдылыққа иеҚазіргі таңда туризм бойынша көптеген тартымдылық бағыттардың дамуы бойынша ресурстарды «Алтын Емел», «Іле Алатау», «Шарын каньоны» сияқты ұлттық табиғи парктерде дамытуды, сонымен қатар, мәдени-танымдық туризм бағыттарын Ұлы Жібек жолында және Байқоныр қ. және т.б.

8)Агрокластер.

Aгрокластер ауыл шаруашылығы инновациялар саласындағы көптеген ірі жобаларды (мысалы, қоршаған ортаны басқару, таза энергия, болашақтың энергиясын) жүзеге асыру көзделіп отыр. Үкіметтік деңгейде АӨК тиімділігін арттыру мақсатында мемлекеттік бағдарламалар каблданды. Ауыл шаруашылығын дамыту үшін көзделген іс-шаралардың маңыздылығын ескере отырып, олар назарға сыртқы ортадағы өзгерістерді (жаһандану, бәсекелестікті күшейту, желілік ұйымдардың дамуы) және бәсекеге қабілеттілігін арттыруға бизнес ұйымдастырудың жаңа нысандарын ұсынатын мүмкіндіктерді қабылдауға тиіс екенін атап өткен жөн, сыртқы нарықта оның ішінде. Жаһандану ауыл шаруашылығында қолданылады. Қазақстанның ауыл шаруашылығы және азық-түлікпен қамтамасыз ету - аграрлық кластерлік жобаны құру және жүзеге асыру экономиканың сын салаларында жаңа технологиялық жолмен қалыптастыруга мүмкіндік береді.

9) Құрылыс кластері.

Құрылыс кешенінің құрылыс материалдары өнеркәсібінде кластер дамыту практикалык іс жүзінде өте қиын. Құрылыс салу өзара жүйесі ретінде кластердің, құрылыс материалдарын өнеркәсіп кәсіпорындарының жобалау институттарының, сондай-ақ ілеспе инфрақұрылымды қалыптастыру туралы айтуға тиісті ғылыми-зерттеу және басқару объектісі ретінде колданылады.

Қазақстан индустриялық базасында құрылған цемент, темір-бетон бұйымдарын, қабырғалық және оқшаулау материалдары, гипс, асбест, шамдарды, гипсокартон, қиыршық тас, құм, т.б, атап айтқанда, толық құрылыс материалдарын түрлерін кең ауқымы үшін ішкі сұранысты қанағаттандыруға мүмкіндік береді Алайда, отандық кәсіпорындардың төмен кәдеге жарату, отандық құрылыс материалдарының жоғары құнына байланысты құрылыс саласының қажеттіліктерін қанағаттандыра алмайды, өндірістин арзанымен салыстырғанда,мысалы Қытай сияқты көрші елдерде.

10) Медицина–фармацевтикалық кластер.

Кластерлік саясатты өңірлік денсаулық сақтауда іске асыру белгілі бір жағдайлардың болуын талап етеді, шаруашылық медициналық ұйымдардың дербестігінің күшейте отыруымен байланысты, нарықтық қатынастар сабақтас секторларда дамуымен – білім, ғылым, сақтандыру және т. б. пайда болуымен ерекшеленеді, өңірлік денсаулық сақтау субъектілерінде объективті қажеттілік және саналы қабылданған кластерлік тәсілді қажеттілік біріктіру принциптері негізінде, әдістемелік материалдар әзірлемесімен және кластерлерді қалыптастыру жөніндегі нұсқауларды жалпы жоспары ретінде, сондай-ақ денсаулық сақтау саласында, атап айтқанда профилактика саласында.

Алматыда медициналық-фармацевтикалық кластер құру ұсынамыз. Бул кластер Жүйесіне санитарлық-эпидемиологиялық сараптама UDP ҚР курортын «Алматы», медициналық технологиялар мен ақпараттық жүйелер орталығының, D. Орталық клиникалық ауруханасы UDP ҚР орталығын киргизеди. Кластердің негізi ретiнде катысушылар арасындағы шарттық қатынастар болып табылады. Кластерді жасау жаңа медициналық даму, денсаулық саласын дамытуға жаңа серпін беруге мүмкіндік береді. Өз кезегінде, бұл процестер жаңа жұмыс орындарының пайда болуын ынталандырады.

11) Түркістан рухани және технологиялық кластер.

Кластердің мақсаты халықаралық және н аграрлық азық-түлік және кластерлік даму және қалыптасу кешендері, рухани, мәдени, және технологиялық инновациялардың дамуы, туристік және логистикалық аспектілері ұлттық мега-жобаны желісінің моделі «Жаңа Түркістан»болып табылады. Әрине, ХХІ ғасырда, жаһандану процесінде, Қазақстан, дамудың жаңа жолына бастау үшін биотехнология дамытуды көздейді алтыншы технологиялық тәртіппен, қалыптастыру жағдайында жеделдете дамыту жолын енгізу үшін, нанотехнология, гендік инженерия, электронды ақпараттық коммуникациялық ғарыш барлау технологиялары және басқаларды енгiзедi. Осы мақсат үшін, атап айтқанда, адами және өндірістік қуаттарды пайдалана отырып, өндірістік нысандарды жаңартылуы керек. Көлік-логистикалық орталығы «Жібек жолы» (Жібек Жолы), инновациялық бизнес-орталығы, Технополис, технологиялар колледжі, және басқа да инфрақұрылым салу қажет. Басқаша айтқанда, жаңа технология кластер құру қажет. Бұл жағдайда, бір жағынан, Түркістан рухани орталығының құрылысын, ал екінші жағынан, жаңа Кентау алтыншы технологиялық тәртіппен негіз қалыптастыру, рухани және технологиялық кластердің ел мүлдем жаңа жүйесін жасауға болады. Ұлы Жібек жолының бойында туризм кластерін құру және дамыту қажет. Бұл мүмкіндік моноқалалардың бағдарламасын жүзеге асыру үшін еді. Уақыт талабы бойынша кластерлік «Ауыл» жаңа үлгісін жасайды. Бұл кластер XXI ғасырдағы қазақ ауылы қандай болуы тиіс екенiне, нақты жауап береді.