Қартаю – биологиялық процесс; белгілі бір жасқа жеткеннен кейінгі организмнің мүмкіншіліктерінің үдемелі төмендеуі. Қазіргі кезде әлемде халықтың қартаю үдерісі жүруде, яғни қоғамда қарт адамдардың үлесі өсуде. Бұл жағдай көбіне өмір сүру ұзақтығы өсуі мен өсіп-өнудің төмендеуінен туындайды.
Қазіргі уақытта әлем қартаюда, яғни қоғамдағы қарт адамдардың үлесі артып келеді. Бұл көбінесе өмір сүру ұзақтығының ұлғаюына және өсудің төмендеуіне байланысты. Сондай-ақ қазіргі қоғамда зейнеткерлік жас белгіленеді, оның негізгі критерийі зейнеткерлік жас болып табылады. Бұл өз кезегінде егде жастағы, бірақ белсенділік танытқан үлкен топтың қалыптасуына әкелді. Бұл процесс қазіргі уақытта қоғамдық қатынастарға және қоғамдағы қарттардың жағдайына елеулі өзгерістер енгізуде. Осыған байланысты қазіргі қазақстандық қоғамдағы егде жастағы адамдардың әлеуметтік жағдайын қарастырудың маңызы зор.
«Әлеуметтік мәртебе» түсінігінің мынадай жалпы анықтамасымен келісе аламыз: әлеуметтік мәртебе – «адамның белгілі бір құқықтары мен міндеттерімен байланысты топтағы немесе қоғамдағы әлеуметтік жағдай» [1]. Бұл осы топтың басқа мүшелерінің салыстырмалы жағдайының өлшемі. Ол жеке тұлғаның мәртебесінің объективті көрсеткіштерін ғана емес, оның қоғамдағы беделін де ескереді.
Халықтың қартаюы – XXI ғасыр. дүниежүзілік қауымдастықты қамтитын жаһандық көп өлшемді процесс. «Алматыда шамамен 117 941 зейнет жасындағы адам бар.
Қазіргі қоғамда қарттар үлкен және бірегей әлеуметтік топ болып табылады. Қартаю процесі мен қарқыны жеке болғанымен, қоғамда бір мәртебеден екінші мәртебеге ауысу, яғни жас шегі, яғни зейнеткерлік жас. Ал бұл шектеу қартайған шағында еңбек белсенділігін сақтайтын егде жастағы адамдардың үлкен тобының қалыптасуына әкеледі [2]. Әрбір мәртебенің қоғамға ортақ және мәдениет орнықтыратын әлеуметтік беделі, иерархиялық жағдайы болады. Бедел бірқатар факторлардың әсерінен қалыптасады. Олар:
- қоғам дамуы үшін мәртебенің функционалдық маңызы;
- мәдениеттің құндылықтары мен тарихи дәстүрлері жүйесі.
Достарыңызбен бөлісу: |