Қоғамдық ғылымдар жүйесінде этнология және оның орны
Этнологияда шаруашылық мәдени жіктеу жүйесі
жүктеу/скачать 146.94 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 11.Австралия мен Мұхиттық аралдардың тарихи-мәдени аудандастырылуы
| 10.Этнологияда шаруашылық мәдени жіктеу жүйесі
Этникалық қауымдастықтардың антропологиялық ерекшеліктері этникалық қауымдастықтардың орналасуымен байланысты этникалық аумақтар — бұл маңызды белгілер, бірақ этникалық қауымдастықтың сипаттамасында мәдени және тұрмыстық этносаралық айырмашылықтар маңызды болып қала береді. Бұл айырмашылықтар белгілі бір физикалық-географиялық ортадағы адамдардың экономикалық белсенділігіне байланысты. Әлеуметтік-экономикалық дамудың бір немесе дерлік бір деңгейінде тұрған әр түрлі туыс емес халықтардың мәдени және тұрмыстық ұқсастықтары, ал туысқан халықтардың өздерінің өндірістік қызметінен туындайтын айырмашылықтары этнографтарды белгілі бір дәрежеде л. г. Морганның жіктеу схемасына оралуға мәжбүр етті. периодтауға әрекет жасады өндіріс пен мәдениеттің материалдық (технологиялық) факторлары негізінде адамзаттың дамуы. Алайда, бұл жаңа этнографиялық материалды ескеріп, Морган құрылымдары сыни талдауға ұшырады. Мұның бәрі экономикалық және мәдени типтер бойынша жаңа жіктеу схемасының қалыптасуына әкелді. 1950 жылдары отандық ғалымдар М. Г. Левин мен Н.Н. Чебоксаров ХКТ (шаруашылық-мәдени типтер) теориясын дамытты. Бұл классификацияның авторлары экономикалық және мәдени типтер арасындағы айырмашылықтар ең алдымен этностардың негізгі кәсіптерінде, сондай-ақ еңбек құралдарында, тамақ, тұрғын үй, көлік құралдары, ыдыс-аяқ, киім және материалдық мәдениеттің басқа элементтерінде көрінеді деген объективті алғышарттан туындады. Әр түрлі халықтардың әлеуметтік жүйесінің бөлінетін экономикалық және мәдени түрлерімен айқын байланысы бар, өйткені жүйе қоғамның өндіргіш күштерінің даму деңгейіне сәйкес келеді. 11.Австралия мен Мұхиттық аралдардың тарихи-мәдени аудандастырылуы Австралия мен Мұхиттық аралдардың тарихи-мәдени аудандастырылуы. Австралия мен Мұхиттық аралдар дәстүрлі түрде төрт тарихи этнографиялық аймаққа: Австралия, Меланезия, Микронезия және Полинезияға бөлінеді. Австралияға әдеттеоның оңтүстік шығысында жатқан Тасмания аралын қосады. Меланезия құрамына Жаңа Гвинеяны, Бисмарк архипелагын, Д'Антркасто, Тробриан аралдарын, Луизиада архипелагын, Соломон аралдарын, Санта-Крус, Жаңа Гебридтер, Жаңа Каледония аралдарын, Луайоте, Фиджи және Ротуму аралдарын енгізеді. Микронезия атауына Мариан, Каролин және Маршалл аралдарын, Гилберт аралдары сондай-ақ оқшау аралдар Ошен және Науру аралдары бірігеді. Ақырында, Полинезия аралдың үш тобын – Тонга, Самоа, Уоллис, Хорн, Тувалу (бұрынғы аты – Эллис), Токелау, Кук, Тубуаи, Общество, Туамоту, Маркиз, Гамбье, Гавай, сондай-ақ Жаңа Зеландияны және оқшау аралдар Нуиз, Пасха аралдарын және кейбір басқа аралдарды қамтиды. Мұндай топтастыру этнографиялық және географиялық әдебиетке айтарлықтай берік енген еді, бірақ та Мұхиттық аралдарға қатысты соңғы жылдарда жүргізілген зерттеулер, сонымен қатар ескі материалдарды анағұрлым мұқият талдау тұрғын халықтың нәсілдік төркіндігін негізге алып келген бұрынғы бөлістің елеулі кемшіліктері бар екенін көрсетті. Мұхиттық аралдардың дәстүрлі тарихи-этнографиялық үш аймағының ішінен тек Полинезия ғана (оның өзі де отарлану кезеңіне дейін) жеткілікті белгілі тарихи-мәдени бірлік танытады. Австралия мен Мұхиттық аралдар – дүниенің ең кішкентай бөлігі, оның жер көлемі бар болғаны 9 млн.шаршы километр, мұның 7,7 млн. шаршы километрі Австралия материгініәң үлесіне тиеді, зор су айдынына бытырап жатқан мұхиттық аралдардың жиынтығы біршама шағын ауданға ие. Дүниенің бұл бөлігінің халқы да шағын (25 млн, олардың 14 миллионы Австралия мен Тасманияда тұрады). Алайда өзінің шағын көлеміне қарамастан, автралия мұхиттық аралдар этнографтар тарапынан тұрақты назар аударылып жүрген объекті ретінде саналады. Мұндай қызығушылық ең алдымен мұнда шаруашылықтың қоғамдық тұрмыс пен мәдениеттің дүние жүзінің басқа аудандарының көпшілігінде тіпті ертеде-ақ жойылып кеткен мейлінше архаизмдік формаларының күні кешеге дейін сақталуына (кей-кейде біздің кезімізде де кездесетін) байланысты. Көп жағдайда Австралияның, әсіресе Тасманияның байырғы халқы еуропалықтармен байланыс жасау кезіне дейін әлеуметтік-экономикалық және мәдени дамудың тарих жазбаларына белгілі ең төменгі деңгейінде тұрды. Мұхиттық аралдардың кейбір этностары да өзінің қоғамдық дамуы жағынан жер шары халықтарының көпшілігінен тым артта қалды. жүктеу/скачать 146.94 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|