Орда ауылдық кітапханасы

Бөкей ордасында ғылым, білімді игеру Жәңгір ханның бастамасымен қолға алынған архив құжаттары дәлелдей алады. Хан Жәңгірдің өзінде де мол кітап қоры болған. 1826 жылдан Қазан университетімен, оның оқытушы- профессорларымен тығыз байланыс, достық қарым-қатынас жасап тұрған. Жәңгір сол университеттің кітапханасына сан түрлі құнды кітаптарды аударыпты. Университеттің ординаторлық профессоры, кітапханашы К.Фогтың айтуынша, 1844 және 1845 –жылдары Жәңгір араб, парсы, түрік тілдерінде жалпы құны 598 күміс теңге тұратын алты қолжазбаны кітапханаға сыйға тартқан. Олардың ішінде аса құнды Нефисбен –аваз Әл Хәкімнің медициналық шығармасы, Әл-Казбиннің 735-ші жылғы тарихи гюзиді, 1803 –жылы жазылған Эд Уссияры Жәлел Ад-Дин Румияның Эд жыры болатын. Университеттің ғылыми базасын нығайтуға қосқан осы еңбегі үшін Жәңгір 1844–жылғы 29-мамырда университеттің Ғылыми Кеңесінің құрметті мүшелігіне сайланады.

Енді хан ордасында алғашқы кітапхана қашан, қай кезеңде пайда болды деген сұраққа жауап іздеп көрелік. 1862-жылы Бөкей Ордасын басқару жөніндегі уақытша Кеңестің төрағасы полковник К.И.Герн Орынбор генерал-губернаторының атына өтініш жолдап, Ордада кітапхана ашу қажеттілігі туындап отырғанын баяндады.

Орынбор және Самара генерал-губернаторы Безак оның бұл өтінішін қанағаттандырып, Ордадағы қазақ мектептерінің жанынан кітапхана ашу жөнінде сол жылдан бастап рұқсат етеді. Кітапханаға қажетті-кітаптарды сатып алу үшін бір жылға 100 сом бөлініп отырған. Осы қаржының 75 сомына көркем әдебиет, ал қалған 25 сомына діни кітаптар сатып алынған.

1879 жылы Бөкей Ордасының мектебі Уақытша Кеңестің қарамағынан алынып, Оқу министрлігінің қарауына беріледі. Оны басқаруға арнайы, оқу инспекторы тағайындалады. Соған орай мектеп жанындағы кітапхана Уақытша Кеңес тарапынан көркем әдебиеттерді сатып алуға бөлініп отырған 75 сом ақша тоқталып қалады. Тек діни басқарма тарапынан діни кітаптарға ғана 25 сом ақша төленіп тұрады. (Ив. Сем. Иванов. «Внутренняя Киргизская Орда». Памятная книжка Астр. Губерний. стр-68, 189 г.)

Бұдан соң тек 1888 –жылы ғана жеке адамдардың жинаған қаражаты мен Уақытша Кеңестің жанынан жаңа кітапхана ұйымдастырылды. Бұл кітапхана 1888 –жылдан 1890 жылға дейін жеке адамдардың қаражаты арқылы өмір сүреді. Ал 1890 жылдан бастап Ішкі істер министрлігі тарапынан кітапханаға кітаптармен мерзімдік басылымдарды жаздыртып алуға 75 сом ақша бөліне бастаған. 1839- жылдың 1-қаңтарына дейінгі мерзімде кітапхана қорында 80-томдық 51 шығармалар жинаға болса, сол жылы тағы 163 томдық 84 шығармалар жинағы қосылған. Бұған қоса 31 дана журнал болған. Кітапхананың алғашқы құрылған күніне 1889 –жылдың 1-қаңтарына дейінгі аралықта кітапхана кассасына 261 сом 85 тиын аұша түскен екен. Оның 185 сом 46 тиыны кітап сатып алуға, 24 сом 66 тиын кітап түптеуге жұмсалыпты. Соның нәтижесінде 1890 жылдың 1 қаңтарында кітапхана кассасында

51 сом 73 тиын қалған.

Сол кезде кітапхана қорында мына төмендегідей кітаптар болған:

Золя «Наслаждение жизнью» (құны 1 сом 50 тиын)

1.Кольцов «Өлеңдер жинағы» (құны 20 тиын)

2 .Шекспир 5 томдық шығармалар жинағы (құны 1 сом 20 тиын)

3.Данилевский «Старина» (құны 25 тиын)

4.Бальзак «Евгений Гранде» (құны 1 сом)

5.Гюго «Собор парижской богоматери» (құны 3 сом)

6.Доде «Сафо» (құны 1 сом)

7.Диккенс «Ликквинский клуб» (құны 3 сом 51 тиын)

8.Ершов «Конек –Горбунок» ертегі (құны 40 тиын)

9.Шевченко «Кобзырь» (құны 1 сом 25 тиын)

10.Костоморов «Кудеяр» тарихи хроника (құны 2 сом)

(КР.О, А.ф -78, Оп-2, 5122-іс, 26 бет)

Кітапхана 1889 –жылдан бастап 22 журналды, 46 апалық басылымды және аптасына екі рет жарық көретін 13 басылым мен 16 күнделікті шығатын газетті жаздырып алып тұрған. Осылайша, 1888 жылы-Ордадағы тұңғыш кітапханың ашылған мерзімі болып тарихқа енді. Осы өңірде дүниеге келген небір таланттар мен дарындар,батырлар мен ғалымдар жалпы қазақ халқы тарихында, оның ішінде Бөкей ордасы тарихында лайықты орын алып, тарихи тұлғаларға айналып, бетке ұстар мақтанышымыз болып саналады. Топырағы қасиетті, суы бал, ауасы жұпар, желі жібек, жайқалған жасыл орманды Нарын құмы – Орда өңірі ежелден қазақ жерінің құт қоныстарының бірі. Орданың тарихы тым тереңде жатыр. Өз тарихын барша халыққа, көрші елдерге мақтан тұтып айтарлықтай мұражайын көз қарашығындай сақтап, оны қамқорлыққа алып отырған жер- осы Орда.
Тамырын тарих тереңіне жіберген осы кітапхана1952 жылға дейін Орда аудандық кітапханасы, 1964 жылдан бастап Орда ауылдық кітапханасы деп аталып, осынау тарихы бай, шежірелі өлкені білім мен мәдениеттің нәрімен сусындатып келеді. Ең алғаш кітапханашы болып Сисенғалиев Қаби жұмыс жасады.

Бөкей Ордасындай тарихи өлкенің топырағында кітап атты рухани мұраны жинақтап, сақтап, өз оқырмандарының ақпараттық сұранысына талғам-талабына сәйкес жұмыс атқарып жүрген Орда ауылдық кітапханасының кітапханашысы Хамитова Райхан.

1976 жылы Орда да Совет өкіметін орнатушы А.Тәжетдинов пен және 30-жылдары колхоз құрушы ардагерлер У.Сахипов, С.Ермуханбетов, Ұлы Отан Соғысының ардагерлері О.Ділмашев, Ш.Сиранов, К.Садықов аталармен үлкен көлемде кездесу кешін өткізді.

1977 жылы жастар күні қарсаңында «Отаным менің –СССР», «Мен таңдаған жол» тақырыбында диспут өткізді.1980 жылы В.И.Лениннің туғанына 110 жыл толуы қарсаңында В.И.Ленин шығармаларын және ол туралы әдебиеттерді кеңінен насихаттау мақсатында Орда селолық кітапханасының меңгерушісі Хамитова «Ленин өсиетін орындайық» -атты оқу өткізгенде көсеміміз туралы естеліктерді, әдебиеттерді кеңінен пайдаланды, «Ленин ғажайып жан еді» - деген Лениннің замандастарының әсерлі де шынайы әңгімелеріне құрылған, Алматы «Қазақстан»баспасынан шығарылған естелікті талқылады. Қазақстан Компариясы Орталық Комитетінің бірінші секретары Д.А.Қонаев жолдастың «Советтік Қазақстан» атты кітабына оқырмандар конференциясын өткізді.

Мектеп бітірушілермен «Қандай мамандықты қалайсың» деген тақырыпта кездесу кешін өткізіп, «Мектебіміз 140 жаста» кітап көрмесін шығарып шолу жасады. Кітапханада «Партия жоспары–халық жоспары», «Халықтың игілігі үшін», «Сен таңдар мамандық» деген тақырыпта стенділер ұйымдастырылған. «Сталинград шайқасына - 40 жыл», «Орал қаласына-370 жыл» деген тақырыптағы көрмелер ұйымдастырылып, қазақтың белгілі ақын Т.Жароковтың туғанына 75 жыл толуына арналған әдеби кеш өткізілген.

Орда кітапханасында 1984 жылы қазақ совет әдебиетінің классиктері Сәкен Сейфуллиннің, Ілияс Жансүгіровтың, Бейімбет Майлиннің 90 жылдығына байланысты кітап көрмелері әдеби және тақырыптық кеш өткізілді. Жаңадан түскен әдебиеттерден «Жаңа кітаптар» тақырыбында тұрақты кітап көрмесін ұйымдастырылып, библиографиялық шолу өткізіп тұрды. 1983 жылы облыстық пленумға Р.Хамитова делегат болып қатысты.

Р.Хамитова бала күтімімен отырған кезде уақытша орнына Әліпқалиева Қама жұмыс жасады.

Кітапхана қызметін жан-жақты дамыту, оны жаңа биіктерге көтеру- қазіргі заман ағымы, уақыт талабы десек, осы жұмысты 33 жыл табан аудармай еңбек етіп отырған меңгеруші Райхан Хамитова және жас маман Абулхайрова Нұрлы абыроймен атқарып келеді.

2006 жылдан бастап кітапхана «Атамұра» бағдарламасымен жұмыстануда.

• 
  өлкеніңтарихынзерттеу, танып-білугеықпалету, кітапханалық – ақпараттыққызметкөрсету;
  
• 
  оқырмандардыңақпараттықмәдениетініңқалыптасуынаықпалету;
  
• 
  өлкеніңтарихитанымымензердесінқалыптастыру өз өлкесініңтарихына, туғанөлкегедегенмақтанышсезімінтәрбиелеу.
  

• 
  кітапқорында бар әдебиеттердіоқырмандарназарынаұсынуүшінжүйелікітапкөрмелерінұйымдастыру;
  
• 
   оқырмандардың тарихизердесіментанымынқалыптастыруғабағытталғанмәдени-көпшілікшараларөткізу;
  
• 
  кітапханалықтехникалықжабдықталуыменэстетикалықталғамғасайбезендірілуі;
  

• 
  жобаныжарнамалау.
  

“Атамұра” кітапханалықжобасынжүзегеасыруүшін 300,0 мыңтеңгеқаржықажет. Оныңорындалуы 3 жыл мерзімге,

“Атамұра” бағдарламасынжүзегеасырудыңнегізгібағыттары

“Салт”

“Толғау”

“Заман-ай”

“Атамұра”

2006 жылы Орда ауылдық кітапханасында облыстық деңгейде өткізілген семинар-кеңесте осы жоба аясында «Атажұрт» тарихи - танымдық ойыны оздырылған болатын. Қазіргі кезде бұл жоба бойынша «Бабалар мұрасы» клубы жұмыс жасайды. Мақсаты : өлкеміздің тарихи-мәдени ескерткіштерін қорғау, ұлттық жәдігерлеріміз бен мұрағаттарымызды іздестіріп жинақтау, бабаларымыздың салт–дәстүрлерін жас ұрпақтың бойына сіңіру, өлкеге байланысты әдебиеттерді насихаттап, көпшілік шаралар жүргізу болып табылады.

Клуб мүшелерінің бастамасымен кітапханада және мұражайда жерлес академик Хамит Мадановтың туғанына 80 жыл толуына орай «Халқымның қасиетті ұлылары», жерлес Батырлар Мәншүк Мәметова мен Темір Масинге арналған «Ерліктері ешқашан ұмытылмайды» және «Тауқыметті жылдар тағдыры» атты тақырыптық іс- шаралар Шәңгерей Бөкеев туралы «Бөкейден қалған бір тұяқ» атты саяхат кешіне ұласып, «Тарихтан тағлым» атты ауызша журнал ұйымдастырылды. Сондай –ақ өз өлкеміздің тарихынан сыр шертер көнекөз қариялармен ауылдағы еңбек, соғыс ардагерлерімен, зейнеткер кітапханашылармен кездесу ұйымдастырып отырады.
Қазіргі таңда экология- күн тәртібінде түспей тұрған өзекті мәселе . Жас ұрпақтың бойына адамзаттың аялы бесігі – табиғатқа деген сүйіспеншілік сезімін ояту мақсатында да «Атамекен » жас экологтар клубы жұмыс жасайды. Экологиялық тәрбие беру бағытындағы клуб мүшелері орман шаруашылығы мекемелерімен, мектептердің өлкетанушыларымен қарым қатынаста жұмыс жасайды.
Орда өңірінің экологиясын, табиғатын танып білуде, атамекенге, туған жерге, Отанға деген перзенттік парызын өтеуге тәрбиелеуде «Нарын тағдыры –біздің тағдырымыз» атты кітап көрмесін шығарып, әдебиеттерге шолу жасады. «Табиғатты қорғау –болашақты ойлау » атты ауызша журнал , «Кім көрер көз жасыңды қайран Нарын» атты дөңгелек үстел өткізді.

Өлкетанушылық жұмыс бағыттары тек кітап қорын толықтырумен шектелмейді, өлке тарихын зерттеу жұмыстарының басым бағыттары музей, аурухана, мектеп қызметкерлерімен, әкімшілік орындармен жүргізіледі. Қазан айында М. Мәметованың туғанына-85 жыл толуына орай «Мәншүктің өшпес ерлігі» тақырыбында Мәншүк ескерткіші тұсында ауыл тұрғындарымен, әкімшіліктің қатысуымен үлкен шара-тақырыптық кеш өтті. Орда ауылы Жәнгір мектебінің -165 жылдығын облыстық деңгейде атап өтті. Кітапхана « Ұлыдан қалған ұлағат ұясы » атты кітап көрмесін шығарып, шараларға қатысты.

Кітапхана әдістеме- библиографиялық жұмыс жүргізу бағытында

«Тарихтан тағлым» /Орда тарихы туралы және Ш:Бөкеев, С.Бабажанов, А Тәжетдинов туралы/

---«Ерлік ешқашан ұмытылмайды» / М. Мәметова, Т. Масин туралы

---- «Шежірелі жылдар мен сандар»/ Бөкей ордасының тарихи жылнамасы /

---- «Жарқ еткен жасын ғұмыр» /М.Мәметова арналған библиографиялық көрсеткіш / атты әдістемелік құралдар шығарды.

Қазіргі таңда кітапханаға РАБИС бағдарламасы енгізілген Модем алынып, Интернет жүйесі қосылу үстінде.

Орда ауылдық кітапханасы оқырмандарға қызмет көрсету бөлімі: оқу залы мен абонименттен тұрады. 2001 жылдан бастап Орда ауылдық кітапханасының меңгерушісі. Өз ісінің шебері кітапхана ісіне өзінің адалдығын еңбегімен дәлелдей білген таңдағы мәдениетін көтеру, елін сүйер ұрпағын тәрбиелеуде де еңбегі ұшаң-теңіз.

Қазіргі заман талабына сай оқырман сұранысын қанағаттандыруда тәжірибесі мол Райхан Хамитова кітапханадағы кітап қорын оқырмандар арасында кеңінен насихаттап, әртүрлі қызықты тақырыптық кештер, тренинг-ойындар, танымдық кештер, оқырмандар конференциясын ұйымдастырып отырады.

Орда ауылдық кітапханасы «Атамұра» кітапханалық жобасы бойынша жұмыс жүргізуді қолға алды.