Аймақтың әлеуметтік - экономикалық жағдайын талдау

2008 ж.

Жалпы аймақтық өнімнің көлемі 2009 жылы ағымдағы бағамен 925,2 млрд. теңгені, құрады, адам басына шаққанда ЖАӨ мөлшері 366,7 мың теңгені құрады. ЖАӨ құрылымында өндірістің үлесі – 39,4 %, қызмет – 57,4 %, 2012 жылы 1870,6 млрд. теңгені, республикадағы үлесі 6,2% құрады. Адам басына шаққанда жалпы өңірлік өнім 705,8 мың теңгені құрады. 2013 жылы ЖӨӨ-гі өндірістің үлесі – 39,6 %, қызметтің – 53,7 %, 2014 жылы - 37,9 % және – 54,7 % құрады.

2009 жылы ЖАӨ бойынша Республика аймақтарының орналасуында облыс 7 орынға ие болып, оның үлесінің өсімі байқалды. 2012 жылы жалпы өңірлік өніміндегі өңірлердің үлес салмағы 6,2%, 2013 жылы 6,1 %, 2014 жылы 6,1% құрады.

Ауыл шаруашылығы өнімінің жалпы көлемінде облыстың ЖАӨ үлесі 8,8 % құрап, бұл көрсеткіштің төмендегені байқалды, мәселен 2007 жылы бұл көрсеткіш 11,2 % құраса, 2009 жылы – 9,55 %. Бұл мақта өндірісінің төмендеуіне байланысты болды, ол өз кезегінде мақтаға әлемдіқ нарықта бағаның төмендегеніне байланысты болды. Ал, 2013 жылы жалпы өңірлік өніміндегі өңірлердің үлес салмағы 12,4%, 2014 жылы - 12,5% құрады.

Өнеркәсіптің жалпы көлемінде облыстың ЖАӨ үлесі 2007 жылы – 2,57 %; 2008 жылы – 2,18 %, 2009 жылы – 3,77 %, 2013 жылы 5,5 % , 2014 жылы 5,6 % құрады.

ҚР құрылыс жұмыстарының жалпы көлемінде облыстың үлесі 2009 жылы 6,9% құрап, өсімі байқалады (2007 жылы – 3,58 %, 2008 жылы – 4,57 %). Ал, 2013 жылы жалпы өңірлік өніміндегі өңірлердің үлес салмағы бойынша 6,9 % құрайды, 2014 жылы 6,6% құрады.

Көлік және байланыс бойынша жалпы республикалық көлемдегі ЖАӨ облыстың үлесі 3,96 %, саудада – 3,42 %, басқа қызметтерде – 7,37 % құрады. Ал, 2013 жылы көлік үлесі 6,2 %, ақпарат және байланыста - 1,5 % , 2014 жылы - 6,5 % және - 1,6 % құрайды.

2014 жылы ЖӨӨ НКИ 102,6%, жоспары - 106,5%. Аталған көрсеткіштің орындалмауы жалпы үлесі 40% асатын ауыл шаруашылығы, сауда, көлік, және жылжымайтын мүлікпен операциялардың төмен қарқынынан және инфляция деңгейі әсер етті. Сонымен қатар, 2014 жылдың қорытындысымен инфляция деңгейі 107,6% құрады, жоспары - 107%, бұған 2014 жылғы ақпандағы девальвация әсерін тигізді.

Облыстың даму Бағдарламасының бірінші кезеңінің (2011-2013жж.) жүзеге асырылуы экономика қызметінің қорытындысы бойынша өнеркәсіп дамуының болымды динамикасының сақталғанын көрсетеді.

Өңірдің индустриялды-инновациялық даму стратегиясын іске асыруы өнеркәсіптің жекелеген салаларының дамуын қамтамасыз етуге мүмкіндік берді, аудандар мен қалалардың өндірістік әлеуеті артты.

Нақты сектордың тұрақты экономикалық дамуы инфляция деңгейін тежеумен; кәсіпкерлікті дамытумен; қолайлы инвестициялық климатпен; тұрғындардың өмір деңгейін көтеру нәтижесінде ішкі сұраныстың өсуімен; сонымен қатар тауарлар мен көрсетілетін қызметтер өндірісінің қарқынының өсуімен қамтамасыз етілді, бұл ішкі және сыртқы сауда көрсеткіштеріне болымды әсерін тигізеді.

Нақты сектордың инновациялық құрамдасын дамыту бойынша жұмыс жүргізілді. Қазіргі күні облыс ЖООмен, «Риц «Максимум» ЖШС жобалар, бағдарламалар мен ғылыми-техникалық идеялардан мәліметтер қоры жинақталды. 2012 жылы Республика өндірісінің жалпы көлемінде ОҚО үлесіне мақта-талшығы өндірісінің 100,0 %, трансформаторлар өндірісінің 99,2 %, фармацевтикалық препарттар өндірісінің 48,0 %, бензин өндірісінің 46,1 %, жанар мазуты өндірісінің 22,9 %, цемент өндірісінің 16,8 %, сыра өндірісінің 16,7 %, шарап өндірісінің 24,9 %, ұн өндірісінің 15,0 % түседі.

2014 жылы Республика өндірісінің жалпы көлемінде (табиғи түрде) ОҚО үлесіне мақта талшығы өндірісінің 100,0%, мақта-мата және трансформаторлар 98,3%, минералды сулар – 50,0%, дәрі-дәрмек препараттар – 21,7%, бензин – 37,3%, дизельді отын – 26,9%, отындық мазут – 30,1%, цемент – 24,5%, сыра – 8,5%, ұн – 21,8% тиесілі.

ОҚО Статистка департаменті мәліметтері бойынша 2010 жылы белсенді өнеркәсіп кәсіпорындар мен өндірістер саны 722, 2011 жылы – 760, 2012 жылы – 724, 2013 жылы – 811, 2014 жылы – 751 құрады.

ОҚО Статистка департаменті мәліметтері бойынша 2013, 2014 және 2015 жылдардың 1 қаңтарына жұмыс істейтін өнеркәсіп кәсіпорындар мен өндірістердің саны тиісінше 2013 жылы - 949, 2014 жылы - 1094 және 2015 – 1291 бірлікті құрады. 2014 жылы алдыңғы жылмен салыстырғанда жұмыс істейтін өнеркәсіп кәсіпорындар саны 197 өскен.

ОҚО ірі кәсіпорындары қатарында келесілерді атауға болады: «Петро Қазақстан Ойл Продактс» ЖШС, «Химфарм» АҚ, «Шымкентцемент» АҚ, «Стандарт цемент» ЖШС, «Меланж» АҚ, «Ютекс» АҚ, «SOUTH TEXTILINE KZ» ЖШС, «Кентау трансформатор зауыты» АҚ, «Шымкентмай» АҚ, «Шымкентсыра» ЖШС, «Алдын дән» ЖШС, «Рахат-Шымкент» ЖШС, «Шымкент-құс» ЖШС, «Алекс» ЖШС, «Састөбе Технолоджис» ЖШС, «Феррум-Втор» ЖШС, «Құрылыс металлоконструкциялар зауыты» ЖШС, «Шардара СЭС» АҚ, «3-Энергоорталық» АҚ, «Шымкент Ремсервис» ЖШС, «Ақ Жол» ЖШС, «Ақ-Берен» ЖШС, «Қоңыр-Ат» ЖШС, «Мырзакент» МӨЗ» ЖШС, «Контал» ЖШС, «Корпорация «Ақ Алтын» ЖШС және т.б.

Тау-кен өнеркәсібінде тауарлық өнім көлемі қолданыстағы бағаларда 2003 жылмен салыстырғанда 12,2 есе өскен, өңдеу өнеркәсібінде – 1,5 есе өскен, электр энергия, газ бен суды өндіру және бөлу 2,6 есе өскен.

2012 жылы кен өндіру өнеркәсібінде тауарлық өнім көлемі қолданыстағы бағаларда 2008 жылмен салыстырғанда 4,9 есе, өңдеу өнеркәсібінде – 2,0 есе, электр энергия, газ бен суды өндіру және бөлу - 1,8 есе өскен.

2013 жылы өнеркәсіпте тауарлық өнім көлемі қолданыстағы бағаларда 2008 жылмен салыстырғанда 2,6 есе өскен, соның ішінде: тау-кен өнеркәсібінде - 5,1 есе өскен, өңдеу өнеркәсібінде – 2,2 есе өскен, электр энергия, газ бен суды өндіру және бөлу 2,4 есе өскен.

2008-2013 жылдар аралығында құрылыс материалдар, уран, отындық-энергетикалық пайдалы қазбаларды өндіру, трансформаторлар, технологиялық және электротехникалық жабдықтарды өндірістері қайта қалыптасты, бу және ыстық сумен жабдықтау, газ тәрізді отынды өндіру және бөлу, суды тазалау және бөлу көлемдері өсті.

2003-2009 жылдар аралығында Оңтүстік Қазақстан облысының өнеркәсіп өндірісі өнімінің көлемі құндық мәнінде 2 есе өскен, әкімшілік-аумақтық бірліктер кескінінде жағдай келесідей: Бәйдібек ауданында өнеркәсіп өндірсі өнім 3,1 есе, Кентау қаласында – 3,7 есе, Түлкібас ауданында – 6,1 есе, Қазығұрт ауданында – 6,3 есе, Созақ ауданында – 14,0 есе дерлік өскен. Шардара және Мақтаарал аудандарында өндірістік өнім өндірісі сәйкесінше 34,4% және 66,9% төмендеген. Аталған аудандарда өнеркәсіптің осылайша күрт құлауын өнеркәсіптің басым үлесін мақта өндірісі алып отырғанымен түсіндіруге болады. «Мақта туралы» Заңның қабылдануымен қайта өңдеу кәсіпорны өндірісінің өндіріс көлеміндегі статистикалық есебінде қайта өңдеуге арналған қызметтер ғана есепке алынып, ертеде орын алған жағдай секілді, қайта өңдеуден өткен мақтаның толық көлемі көрсетілмейді.

2008-2014 жылдар аралығында Оңтүстік Қазақстан облысының өнеркәсіп өндірісінің көлемі құндық мәнінде 2,6 есе өскен, әкімшілік-аумақтық бірліктер кескінінде жағдай келесідей: Төлеби ауданында өнеркәсіп өндірісі 3,6 есеге өссе, Сайрам, Созақ аудандарында – 2,7 есеге, Ордабасы ауданында – 2,4 есеге, Мақтарал, Сарыағаш, Түлкібас аудандарында – 2,3 есе, Кентау, Түркістан қалаларында – 2,1 есе, Қазығұрт, Отырар аудандарында – 1,2 есе, қалған аудан, қалаларда 1,5 есеге өскен.

2009 жылы 255827,4 млн.теңгеге өнім өндірілген, 2008 жылы нақты көлем индексі 102,7 % құрады, сәйкесінше 2010 жылы – 316357,7 млн. теңге (НКИ – 113,5 %), 2011ж. 377179,5 млн. теңге (НКИ – 101,9 %), 2012ж. 496767,9млн. теңге (НКИ – 106,7 %), 2013ж. 552 557,8 млн. теңге (НКИ – 102,3 %).

Облыстың Даму бағдарламасының 1-ші кезеңін (2011-2013 жж.) жүзеге асыруда облыстың өнеркәсіп кәсіпорындарымен: 2011 жылы – 377179,5 млн. теңге, 2012 жылы – 496768,0 млн. теңге, 2013 жылы – 552557,9 млн. теңгенің өнімі өндірілді, 2010 жылға қарағанда нақты көлем индексі 111,2 % (2008 жылға қарағанда – 129,7 %) құрады. 2014 жылы өнеркәсіп кәсіпорындарымен 649174,3 млн. теңгенің өнімі өндірілді немесе 2013 жылмен салыстырғанда нақты көлем индексі 104,5% құрады. 2013 жылға қарағанда 96616,4 млн. теңгеге өнім артық өндірілді.

Осы кезеңде өнеркәсіптің негізін қалаушы салаларының басым санында өндіріс өсуі ірі инвестициялық жобаларды жүзеге асыру, қызмет етіп отырған өндірістердің модернизациясы және қайта жабдықталуы, сонымен қатар өнімнің жаңа түрлерін шығаруды ұйымдастыруы есебінен қамтамасыз етілді.

Индустрияландыру картасы шеңберінде 146,7 млрд. теңгелік 103 жоба іске қосылып, 8873 жаңа жұмыс орны ашылды. Оның ішінде: 2010 жылы – 7 жоба (33,7 млрд. тг., 1775 ж.о.); 2011 жылы – 22 жоба (57,3 млрд. тг., 1235 ж.о.); 2012 жылы – 29 жоба (14,7 млрд. тг., 2226 ж.о.); 2013 жылы – 46 жоба (41,0 млрд. тг., 3637 ж.о.); 2014 жылы – 43 жоба (43,3 млрд. тг., 3289 ж.о.) .

ҚР Инвестициялар және даму министрлігі өнеркәсіп дамуының негізгі көрсеткіші ретінде өнеркәсіп өнімінің және өңдеу өнеркәсібі өнімінің нақты көлем индексі (НКИ) белгіленген. Осы орайда, 2014 жылы қорытындысына сәйкес, республика бойынша облысымыз алдыңғы қатарда, яғни,өнеркәсіп өнімінің НКИ бойынша 104,5%-бен үшінші орынды (ҚР-100,2%), өңдеу өнеркәсібі өнімінің НКИ бойынша 103,5%-бен алтыншы орында (ҚР-101,0%) иеленді. Алайда, өнеркәсіптің кейбір салаларында межеленген көрсеткішке белгілі объективті себептерге байланысты қол жеткізілмеді.

2014 жылы саладағы кәсіпорындарымен 43796,1 млн.теңгенің өнімі өндірілген, 2013 жылға (39729,9млн.тг.) қарағанда 4066,2 млн.теңгеге өнім артық өндірілген. Жалпы өнеркәсіп өніміндегі саланың үлесі 6,7%-ды құрайды.

Саладағы бірқатар кәсіпорындардың өнім көлемінің төмендеуі көрсеткіштің орындалмауына әсерін тигізді. Атап айтқанда, «Шымкентцемент» АҚ («сулы» әдісімен шығарылатын цементтің құны жоғары болуынан, өнім көлемі 644,8 мың тоннадан (2013 ж) 609,2 мың тоннаға дейін азайған, «Құрылыс материалдары» ЖШС, «Батсу-Водоканал» ЖШС-ның модернизацияға тоқтатылуына байланысты толық жүктелуіне шыға алмау есебінен (кірпіш өнімнің төмендеуі), «Ныш Ер» ЖШС (темір бетон өнімнің төмендеуі), «Түлкібас әк зауыты» ЖШС(әк өнімнің төмендеуі, Қарағанды металлургия зауытының өніміне сұраныс азаюына байланысты, тапсырысы азайған) және т.б. 2015 жылдың 4 айында сала өнімінің НКИ 140,1%-ды құрауда.
Кен өндіру өнеркәсібі

Облыстың өнеркәсіп өнімінің 2009 жылы 23,4 %, 2013 жылы 26 %-дан астамын құрайтын тау-кен өнеркәсібінде өндіріс көлемінің жыл сайын өсіп отырған қарқыны сақталуда. Кен қазып шығару аясында жұмыстар жүргізіліп, жалпы таралған, қатты пайдалы қазбалар, көмірсутегі шикізаты, жерасты және термальды суларды барлау, шығару, барлау мен шығаруды ұштастыру келісім-шарттары іске асуда. 2009 жылы осы сала кәсіпорындарымен 59969,3 млн. теңгеге өнім өндірілген, 2008 жылға қарай өнімнің нақты көлем индексі отын-энергетикалық пайдалы қазбаларды шығаруды ұлғайту есебінен 171,6 %, 2010 жылы сала кәсіпорындары 72776,2 млн. теңгеге өнім өндіріліп, 2009 жылмен салыстырғанда НКИ 114,7 % құрады.

2012 жылы осы сала кәсіпорындарымен 140238,1 млн. теңгеге өнім өндірілген, 2011 жылмен салыстырғанда нақты көлем индексі (НКИ) 109,6 % құрады, бұл отын-энергетикалық пайдалы қазбаларды шығарудың ұлғаю есебінен болды. 2013 жылы 146024,7 млн. теңгеге өнім өндірілді, 2012 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда НКИ 108,6 % құрады.

Облыстың Даму бағдарламасының 1-ші кезеңін (2011-2013жж.) жүзеге асыруда кен өндіру саласындағы кәсіпорындарымен: 2011 жылы – 81339,6 млн. теңге, 2012 жылы – 140238,1 млн. теңге, 2013 жылы – 146024,8 млн. теңгенің өнімі өндірілді, 2010 жылға қарағанда нақты көлем индексі 122,7 % (2008 жылға қарағанда – 241,5 %) құрады, бұл отын-энергетикалық пайдалы қазбаларды шығарудың ұлғаюы есебінен болды.

Кен өндіру өнеркәсібінің жалпы өнеркәсіп көлеміндегі үлесінің 13,5 %-дан (2008 жылы) 23,4 %-ға дейін күрт өсуі 2009 жылы орын алды. Кен өндіру өнеркәсібінің жылдам дамуы экспортқа бағдарланған пайдалы қазбаларды, ең алдымен – уран, өндірумен байланысты. Сондай-ақ, «Батыс Еуропа-Батыс Қытай» халықаралық көліктік дәліз құрылысының қарқынды жүргізілу де септігін тигізді.

2014 жылы сала кәсіпорындарымен 173454,2 млн. теңгеге өнім өндірілді немесе 2013 жылмен салыстырғанда 27427,4 млн. теңгеге өнім артық өндірілген, нақты көлем индексі 106,1% құрады. 2010 жылға қарағанда нақты көлем индексі 130,2% (2008 жылға қарағанда – 256,2%) құрады.

2009 жылы тау-кен өнеркәсібі қызметкерлерінің саны 6448 адамды құраған, олардың ішінде металлургиялық кендерін шығаруда – 4809, тау-кен өндірісінің басқа салаларында – 1269 адам болған. Саланың еңбек өнімділігі жыл бойында бір адамға шаққанда 9,3 млн. теңгені құраған. Тау-кен өндірісі қызметкерлерінің орташа айлық жалақысы 158115,7 теңгені құрады.

2012 жылы кен өндіру өнеркәсібіндегі қызметкерлер саны 6810 адамды, олардың орташа айлық жалақысы 243490 теңгені құрады. Саладағы бір адамға шаққанда еңбек өнімділігі 24866,6 мың теңгені (166,8 мың АҚШ долларын) құраған. 2013 жылы 8376 адамды, олардың орташа айлық жалақысы 244183 теңгені құрады. Саладағы бір адамға шаққанда жылдық еңбек өнімділігі 19522,8 мың теңгені (127,6 мың АҚШ долларын) құраған.

Облыстың анағұрлым минералды-шикізат потенциалы бар: уран, қорғасын-мырыш, газ жер қойнаулары, бірқатар шағын алтын кен орындарының нысаналары, көптеген рудалық емес және жалпытараған пайдалы қазбалардың, тұщы және термоминералды жерасты суларының кен орындары бар. Бағдарламаға сәйкес, тау-кен өндірісі көлемін 2015 жылға қарай 2009 жылдың көрсеткішіне қарағанда 2,5 есе артық деңгейге жеткізу көзделуде.

Көлемдерді өсіру отын-энергетикалық пайдалы қазбаларвын шығаруды және басқа да тау-кен өндірісі салаларын өсіру есебінен арттыру болжамда, себебі өнімге деген объективті сұраныстың артуы байқалып отыр.

Рудалық емес шикізаттың және жалпы тараған пайдалы қазбалардың кен орындары (ЖПҚ) құрылыс индустриясының ірі мекемелерімен тұтынуда, мысалы: «Шымкентцемент» АҚ, «Састөбецемент» ЖШС, «Стандартцемент» ЖШС, «Шымкентдострой» ӨК, «Алтын құм» ЖШС, «Батсу» ЖШС, «Бадам тас» ЖШС, «Ақ-жол» ЖШС, «Шымкенттас» ЖШС және құм-гравий, саздақ, бетонитті балшық, ізбесті тас, гипс, минералды пигменттер, кварц құмдары мен т.б. қоспаларын шығаруға мамандандырылған көптеген басқа да ірі және орта кәсіпорындар. «Шымкентцемент» АҚ, «Стандартцемент» ЖШС және «Састөбецемент» ЖШС ЖПҚ-ды цемент өндірісіндегі шикізат есебінде қолданады. Қалған мекемелер жолдар, ғимараттар мен құрылыстарда материал ретінде қолданады.
Өңдеу өнеркәсібі

Облыстың өнеркәсіп өндірісінің көлемі мен анағұрлым маңызды деңгейі өңдеу өнеркәсібінің дамуымен анықталады, оның үлесіне жалпы өнеркәсіптік өндіріс көлемінің 2009 жылы 65,9 %, 2013 жылы - 64,3 % тиесілі.

2009 жылы өңдеу өнеркәсібінің кәсіпорындары 168674,8 млн.теңге сомасында өнім шығарған, немесе 2008 жылғы деңгейге қатысты 98,3 %. 2010 жылы сала кәсіпорындары 211872,2 млн. теңгенің өнімін өндірді, 2009 жылмен салыстырғанда НКИ 113,1 % құрады.
Облыстың Даму бағдарламасының 1-ші кезеңін (2011-2013жж.) жүзеге асыруда өңдеу өнеркәсібіндегі кәсіпорындарымен: 2011 жылы – 257396,6 млн. теңге, 2012 жылы – 312900,6 млн. теңге, 2013 жылы – 355264,8 млн. теңгенің өнімі өндірілді, 2010 жылға қарағанда нақты көлем индексі 104,2 % (2008 жылға қарағанда – 115,9 %) құрады.

2014 жылы сала кәсіпорындарымен 414162,6 млн. теңгеге өнім өндірілді, 2013 жылмен салыстырғанда 58897,7 млн. теңгеге артық өнім өндірілді. Нақты көлем индексі 2013 жылға қарағанда 103,5% құрады. 2010 жылға қарағанда нақты көлем индексі 107,8% (2008 жылға қарағанда – 119,9%) құрады.

2014 жылы мұнай өнімдерінің, ұн, мақта, өсімдік майы, трансформаторлардың экспорты төмендеген.

Мұнай және мұнай өнімдерінің экспортының төмендеуі әлемдік нарықтағы мұнай бағасының түсіп кетуіне байланысты болған жағдай.

Ұнды тұтынатын елдердің Үкіметі өз нарықтарын қорғау мақсатында саясат жүргізуде, бұл сыртқы сауданың көлемін азайтады. Негізгі тұтынушы болып есептелетін Өзбекістан, ол жақта ұнды өңдеу өнеркәсібі қолға алынуда.

2014-2016 жылдары Мақтаарал ауданындағы егістік алқаптарын диверсификациялау комплекстік жоспарына сәйкес мақташылар егістік алқаптарын қысқартуына байланысты мақта экспортының азаюы жалғасуда. Жалпы жоспар 13 мың гектар егістік алқаптарын 2014 жылы 2013 жылдың тиісті кезеңімен салыстырғанда қысқартуды көздеп отыр, оларда басқа егін егіледі деп жоспарлануда. Сонымен қатар, мақта саласынан инвестициялардың қашуына мақта-шикізатын лицензиялау мәселесі және трансферттік бағалар әсер етіп отыр.

Келесі тауарлардың экспортының төмендеуінің тенденциясы жалғасуда: өсімдік майы, цемент және трансформаторлар. Көбіне бұл тауарлар Орталық Азия елдеріне шығарылған, онда ресей бизнесінің алатын орны зор. Ресей рубльінің долларға шаққандағы бағамының төмендеуі бәсекелестікті күшейтіп отыр, бұл өз кезегінде ресей тауарларын арзандатады.

2009 жылы өңдеу өнеркәсібі жұмысшыларының саны 25348 адам болған. Саланың еңбек өнімділігі жыл бойында бір адамға шаққанда 6,6 млн.теңгені (36,4 мың. АҚШ доллар) құраған. Өңдеу өнеркәсібі кәсіпорындары қызметкерлерінің орташа айлық еңбек ақысы 48906,4 теңгені құрады. 2010 жылы сала кәсіпорындарымен 186891,7 млн. теңгеге өнім өндірілді, бұл көрсеткіш 2009 жылғы көрсеткішпен салыстырғанда 110,8 % құрады.

Өңдеу өнеркәсібінде келесі салалардың дамуы күтілуде:

• 
  металллургия өндірісінің өсуі және металдарды 2,0 есе өңдеу;
  
• 
  тоқыма және тігін өндірісін («Оңтүстік» ЕЭА бірқатар кәсіпорындарды іске қосумен қатар) 2,0 есеге арттыру;
  
• 
  басқа да металл емес минералды өнімдерді шығару (жаңа цемент зауытын іске қосу, құрылыс индустриясының өндірісі);
  
• 
  мұнайды қайта өңдеу (ШМАЗ модернизациясы);
  
• 
  тамақ өнеркәсібі;
  
• 
  химиялық өнім өндірісіне 2,6 есеге дерлік арттыру;
  
• 
  фармацевтикалық өнімнің өндірісін 2,0 есеге өсіру.
  

2012 жылы өңдеу өнеркәсібіндегі персоналдың саны 26942 адам құрады. Саланың бір адамға шаққанда еңбек өнімділігі 11045,2 мың теңгені (74,1 мың АҚШ долларын) құрады. Өңдеу өнеркәсібі кәсіпорындары қызметкерлерінің орташа айлық еңбек ақысы 71196 теңгені құрады.

ҮИИДМБ аясында Индустрияландыру картасы шеңберінде жүзеге асырылып жатқан 150 жобаның ішінде 102 жоба өңдеу өнеркәсібіне жатады. Өңдеу өнеркәсібіндегі жобалардың жалпы құны 343 млрд. теңге құрайды.

Аталған кәсіпорындардың есебінен 15 мыңнан астам жұмыс орнын ашу көзделуде.

2013 жылы өңдеу өнеркәсібіндегі жұмысшылардың саны 25534 адамды, олардың орташа айлық жалақысы 81520 теңгені құрады. Саладағы бір адамға шаққанда жылдық еңбек өнімділігі 11429,1 мың теңгені (74,7 мың АҚШ долларын) құраған.

2014 жылы өңдеу өнеркәсібіндегі жұмысшылардың саны 26339 адамды, олардың орташа айлық жалақысы 90313 теңгені құрады. Саладағы бір адамға шаққанда жылдық еңбек өнімділігі 14115,5 мың теңгені (76,3 мың АҚШ долларын, балама 1$=185 тенге) құраған.

Өңдеу өнеркәсібінде келесі салалардың дамуы күтілуде:

• 
  тоқыма және тігін өнеркәсіп өндірісін (тоқтап тұрған («Меланж» АҚ, «Ютекс» АҚ,) және «Оңтүстік» АЭА аумағындағы бірқатар жаңа кәсіпорындарды, («АГФ Груп» ЖШС, «Балтекстиль») іске қосу есебінен) 1,3 есеге арттыру;
  

- мұнай өңдеу өнімдерін өндіруді (ШМӨЗ жаңғырту) 1,1 есеге арттыру;

- тамақ өнімдерін өндіруді 1,1 есеге арттыру;

- фармацевтикалық өнімдер өндіруді 1,1 есеге арттыру.

ҮИИДМБ аясында Индустрияландыру картасы шеңберінде жүзеге асырылып жатқан 223 жобаның ішінде 175 жоба өңдеу өнеркәсібіне жатады. Өңдеу өнеркәсібіндегі жобалардың жалпы құны 1036,8 млрд. теңге құрайды. Аталған кәсіпорындардың есебінен 27,7 мыңнан астам жұмыс орнын ашу көзделуде.
Тамақ өнімдері мен сусындар өндірісін шығару

Тамақ өнеркәсібі облыстың тұрақты экономикалық дамуында аса маңызды орын алады. Азық-түлік өнімдерінің өндірісі өңдеу өнеркәсібінің ең қарқынды дамып отырған секторы болып табылады.

2005-2009 жылдар аралығында тамақ өнеркәсібінің өнім шығару көлемі 61,4 млрд. теңгеге асқан (2005 жылы – 27,4 млрд.теңге, 2009 жылы – 88,8 млрд. теңге, 2013 жылы – 144950,4 млн. теңге, 2014 жылы – 158,1 млрд. теңге). 2014 жылы облыстың өңдеу өнеркәсібі құрылымындағы тамақ өнімдері өндірісінің үлесі 38,2% құрады.

Облыстың тамақ өнеркәсібінің дамуы, азық-түлік өнімдері бағасының қолайлы динамикасымен, жергілікті экологиялық таза шикізаттың пайдалануға қолжетімді болуымен, түпкілікті өнімнің өзіндік құнының төмендеуіне байланысты, салаға инвестициялар көлемін ұлғайтуға жағдай туғызу және жаңа кәсіпорындарды құру мүмкіндіктің болуымен түсіндіріледі.

2009 жылы Оңтүстік Қазақстан облысы кәсіпорындары, сусындар мен темекі өнімдерін есепке алғанда, тамақ өнімдерін 88,8 млрд.теңге сомасында шығарған, физикалық көлем индексі 2008 жылмен салыстырғанда 114,6 % құрады.

2009 жылы тамақ өнеркәсібі жұмысшыларының саны (сусындар және темекі өндірісін қоса алғанда) 7 101 адамды құраған, олардың ішінде тамақ өнімдері өндірісінде – 4624 адам, сусындар өндірісінде – 2382, темекі өнімдері өндірісінде – 95 адам. Саланың еңбек өнімділігі жыл бойында бір адамға шаққанда 12,5 млн.теңгені құрады. Тамақ өнеркәсібі жұмысшыларының орта айлық еңбекақысы 38478,9 теңгені құрады.

Облыстың Даму бағдарламасының 1-ші кезеңін (2011-2013жж.) жүзеге асыруда сала кәсіпорындарымен: 2011 жылы – 119120,8 млн. теңге (о.і.: тамақ өнімдері – 102883,7 млн. теңге, сусындар – 15072,9 млн. теңге, темекі өнімдері – 1164,2 млн. теңге), 2012 жылы – 125662,8 млн. теңге (о.і.: тамақ өнімдері – 108472,1 млн. теңге, сусындар – 16633,1 млн. теңге, темекі өнімдері –557,6 млн. теңге), 2013 жылы – 144950,4 млн. теңгенің (о.і.: тамақ өнімдері – 126289,6 млн. теңге, сусындар – 18660,3 млн. теңге, темекі өнімдері – 0,5 млн. теңге) өнімі өндірілді, 2010 жылға қарағанда нақты көлем индексі 91,0 % (2008 жылға қарағанда – 110,0 %) құрады. 2014 жылы сала кәсіпорындарымен 158078,6 млн. теңгеге (о.і.: тамақ өнімдері – 137990,3 млн. теңге (НКИ - 101,5%), сусындар – 20088,3 млн. теңге (НКИ - 91,2%) өнім өндірілді. Даму бағдарламасының (2011-2014жж.) жүзеге асыруда 2010 жылмен салыстырғанда сала өнімдерінің нақты көлем индексі 92,4% (2008 жылға қарағанда – 111,7%) құрады.

Салада 2012 жылы – 47, 2014 жылы 50 аса ірі және орта өнеркәсіп кәсіпорындары жұмыс жасайды.

2009 жылы тамақ өнеркәсібінің 14 кәсіпорынында барлығы 694 жұмыс орны пайда құрылды, соның ішінде: тоқтап тұрған 2 кәсіпорынды іске қосу – 33 жұмыс орны; жаңа өндірістерді енгізу есебінен – 621 жұмыс орны (Сайрам ауданында кеспе өнімдерімен айналысатын «Барыс 2007» ЖШС-де); «Mansur Company» ЖШС-де жүмысқа 120 адам тартылған; Шардара ауданында «Хамит» СПК-да (мұздатылған балық және балық еті) – 150 адам; Арыс қаласындағы «Жаңа Ақдала» ЖШС-де (қызанақ пастасы) 90 жаңа жұмыс орны құрылған және т.б.; өндірістік кеңейту есебінен қосымша 40 жаңа жұмыс орны ашылды.

2010 жылы 23 өнеркәсіп кәсіпорынында 399 жұмыс орны құрылды, соның ішінде 14 жаңа өндірісті ендіру есебінен 187 адам жұмысқа тартылды, жұмыс жасап тұрған 9 кәсіпорынында өндірісті кеңейту есебінен қосымша 212 адам жұмыспен қамтылды.

Оңтүстік Қазақстан облысында тазартылған өсімдік майы өндірісімен бірқатар ірі, орта және шағын кәсіпорын айналысады, соның ішінде 6 ірі және орта кәсіпорын: «Шымкентмай» АҚ, «Қайнар» ЖШС, «САНА» ЖШС – Шымкент қаласында, «Ақмай» ЖШС – Мақтарал ауданында, «Арай» ЖШС және «КАРМУ» ЖШС – Сайрам ауданында.

Республика бойынша өсімдік майының ең ірі өндірушілерінің бірі - «Шымкентмай» АҚ, оның шығарып отырған өсімдік майының жоғары тұтынушылық сапасы халықаралық көрмелерде алтын медальдармен аталған, «Доня» сауда маркасы тұтынушылар арасында аса танымал болғандықтан, ерекше сұранысына ие. 2009 жыл бойында 6884,5 млн.теңгеге немесе өткен жылдың осындай мерзіміне қатысты 92,2% өнім шығарылған. 2013 жылы 9406,1 млн. теңгенің өнімі шығарылып немесе 2012 жылға қарағанда 76,5 % құрады (12292,0 млн. теңге).Өндірістің төмендеуі өсімдік май нарығының молықтыруымен және бәсекелестік жоғары болуымен түсіндіріледі. 2014 жылы 9559,8 млн. теңгенің өнімі шығарылып немесе 2013 жылға қарағанда 101,6% құрады.

Кәсіпорын өнімнің сапасын жақсартуға ерекше көңіл аударады.

«Корона» макарон фабрикасы» ЖШС Қазақстанның кеспе өнімдерін шығаратын ірі өндірістерінің бірі болып табылады – 2009 жылы 1434,2 млн. теңгеге 15436 тонна кеспе өнімдері дайындалған, немесе 2008 жылға қатысты бұл көрсеткіш 99,6 % құраған. 2013 жылы 1219,2 млн. теңгенің өнімі шығарылған, немесе 2012 жылға қарағанда 86,6 % құраған (1408,0 млн.теңге). 2014 жылы 921,0 млн. теңгенің өнімі шығарылған, 2013 жылға қарағанда 77,9% құрады.

Фабрика заманауи жабдықтармен қамтамасыз етілген, соның есебінен болашақта бәсекеге қабілетті өнімдерді шығару көлемін арттыруға болады, сонымен қатар тутынушылар сұранысына бағыт алған өндірістік қуаттарды толық пайдалану, өнімнің сапасын тұрақты түрде жақсарту, ассортиментті кеңейту жоспарланып отыр.

2009 жылы кеспе өнімдерін шығарумен айналысатын «Барыс 2007» ЖШС пайдалануға тапсырылды. Фабрика толығымен «Ravan Mapimpiati S.P.A» итальяндық фирмасының кеспе өнімдері желісінің заманауи құрылғыларымен жабдықталған, бұл фабриканың өнімділігі жағынан Қазақстан мен Орта Азияда теңесі жоқ – 3500 кг/сағ қуатымен қысқа кеспе өнімдерінің өндірісі бойынша үздіксіз желі қондырылды.

«Алтын дән» ЖШС 2009 жылы 7361,3 млн. теңге сомасында 190,8 мың тонна немесе 2008 жылға қатысты 1304,8 % ұн өндірген, 2013 жылы 7452,4 млн.тенге сомасында немесе 2012 жылға қатысты 83,4 % ұн өндірген. 2014 жылы 6920,0 млн. теңгенің өнімін өндірген немесе 2013 жылға қарағанда 92,9% құрады.

«Дани-нан» ЖШС өзінің және «БТА» АҚ ОҚОФ нисиесі есебінен бидайды сақтауға арналған итальяндық жабдықты алған. 2009 жылы 1161,8 млн. теңге сомасында 30,3 мың тонна ұн өндірілді, 2013 жылы 3459,3 млн.тенге сомасында немесе 2012 жылға (2070,6 млн.теңге) қатысты 167,1% ұн өндірілді. 2014 жылы 4108,7 млн. теңгеге өнім өндірілді немесе 2013 жылға қарағанда 118,8% құрады.

«Рахат-Шымкент» ЖШС 2009 жылы 2,8 млрд.теңге сомасында өнім шығарған (2008 жылға қатысты өсу көрсеткіші 21,3% құрады). Мекеме үнемі шығарып отырған өнімінің ассортиментін үнемі жаңартып отырады, жаңа өнім түрлерін шығару бағытында жұмыс жүргізеді. 2001 жылдан бастап күлше (2002 жылы), карамель және монпансье (2003 жылы), парварда және нуга (2004 жылы) өндірісі игерілді. 2007 жылы қуаты 950 тонна зефир және 430 тонна жылтыр карамель шығару бойынша желілері іске қосылды. Кондитерлік өнімдер өндірісінің көлемі 2009 жылы 12407 тоннаны құрады, бұл құндық мәнінде 2757 млн.теңге болады. 2009 жылдың шілде айында вафли ассортименті кеңейтілді. Шығарып отырған кондитерлік өнімдер ассортименті тұтынушылар сұранысына бағытталған, әдеттегідей, бұл Қазақстан Республикасының тұтынушылары, яғни ішкі нарық. «Рахат-Шымкент» ЖШС негізгі шикізат жеткізушісі ретінде ҚР жеткізушілері болып табылады. 2013 жылы 3934,8 млн.теңге сомасында немесе 2012 жылға қатысты (3738,0 млн.теңге) 105,3% өнім өндірді. 2014 жылы 4261,1 млн теңгенің кондитерлік өнімдерін шығарды немесе 2013 жылға қатысты 108,3% құрады.

Мекеме толық қуатында жұмыс жасап отырған жоқ, қайта құру жұмыстары мен жаңа өндірістік қуаттарды құру шаралары жүргізілуде. Өз қаражаты есебінен инвестициялар 5,4 млн. теңгені құрады. Барлық инвестициялар құрылтайшы есебінен немесе өз қражаты есенен жүзеге асырылуда. 2015 жылы «Сайрам ауыл округінде жаңа кондитерлік цехтың құрылысы» жобасын ендіру жоспарланып отыр, жобаны құны 4500,0 млн. теңгені құрайды. Жобаның іске асуымен өндіріс көлемін 5 760,0 млн.теңгеге өсіру және 200 жұмыс орнын құру күтіледі.

Түлкібас ауданының «ЭкоПродуктГрупп» АҚ 2004 жылы Түлкібас консерві зауыты негізінде құрылған. Өнімнің негізгі түрлері: «twist-off» бұралмалы қақпақтары бар еуро ыдыстарында шығарылатын тікелей сығу барысында алынған табиғи шырындар, маринадтар, компоттар, бірасамдар. 2006 жылы жүзім, алма шырындарының және қызанақ пастасының өндірісі бойынша цехтар іске қосылды.

Өнімнің импорттық өніммен бәсекелестігін қамтамасыз ету үшін шығарылатын өнім сапасын бақылаудың тиімді жүйесі енгізілген. Шикізат сапасын бақылауды жақсарту және оның тұрақты жеткізулерін қамтамасыз ету үшін, компания өзінің шикізаттық ауылшаруашылық бағытын дамытуда. 2013 жылы 2,6 млн.теңге сомасында немесе 2012 жылға қатысты (138,7 млн.теңге) 1,9 % өнім өндірілген.

Оңтүстік Қазақстан облысы термальды минералды суларының ауқымды қорымен белгілі. «Курорт Барс 2030» ЖШС-нің, «Әсем-ай» ЖШС-нің, «Алекс» ЖШС-нің, «ЮНИКС» ЖШС-нің («Тассай» суы) минералды және асханалық суы республика көлемінде кең танымал, облыс және облыс сыртында үлкен сұранысқа ие. Минералды суды және алкогольсыз сусындарды құйып үлестіруді 10 ірі және орта мекеме орындайды. 2009 жылы минералды суды шығарудың жалпы саны – 230357,1 мың литр, алкогольсыз сусындардың жалпы саны – 41392,7 мың литр. 2013 жылы 240702,3 мың. литр минералды су, 56526,1 мың. литр алкогольсіз сусын шығарылды, 2014 жылы 262109,0 мың литр минералды сулар, 54328,4 мың литр алкогольсіз сусындар шығарылды.

«Шымкентсыра» ЖШС – Қазақстандағы сыра қайнататын ең ірі мекемелерінің бірі. Мекеменің республикалық сыра өндірісіндегі үлесі – 16,7 %. «Шымкентсыра» ЖШС-нің шығаратын сырасының атағы тек біздің республикада ғана шықпаған, оның сыртында да танымал, шымкенттік сыраның жоғары сапасы Халықаралық байқаулардың медальдарымен расталады. 2009 жылы өнім 59717 мың литр көлемінде 5587,9 млн.теңге сомасында немесе 2008 жылдың көрсеткішіне шаққанда 104,2 %. 2013 жылы 54273,9 мың литр көлемінде 6633,8 млн.теңге сомасында немесе 2012 жылға қатысты (6123,6 млн.теңге) 108,3 % өнім өндірілді. 2014 жылы 41304,9 мың литр көлемінде 6211,1 млн. теңгенің сырасы өндірілді немесе 2013 жылға қатысты 93,6% құрады. Мекемеде өндірісті қайта құру ісі жалғастырылуда.

«КиТ Со» ЖШС-де 2009 жылы алкогольды өнім мен минералды су 250,6 млн. теңгеге немесе 2008 жылға 72,2 % шығарылған. 2013 жылы 693,4 мың литр немесе 2012 жылға қатысты (618,6 мың литр) 112,1 % алкогольді өнім өндірілді.

«Визит» АҚ 2009 жылы 434,4 млн.теңге сомасында өнім шығарған. Мекемеде «Визит» тобының едәуір сапалы өнімдерінің санын арттыру, сонымен қатар салқын шай және «Лауритта» өнімдерін шығару есебінен ассортимент кеңейтілді. Мекеме 12 мың шөлмек сағатына өндіретін қуаты бар «Корнес» сусындарды құйып үлестірудің жаңа германдық желісін орнатумен өндіріс модернизациясын жүргізуде (жабдықтың құны – 2,9 мың еуро). Желінің іске қосылуы өндіріс көлемі мен өнім сатылымын арттырып, үлестіру нарығын кеңейтуге мүмкіндік береді. 2013 жылы 900,4 млн.теңге сомасында немесе 2012 жылға қатысты (888,3 мың.литр) 101,4 % алкогольсіз сусындар өндірілді. 2014 жылы 1041,5 млн. теңгенің алкогольсіз сусындары өндірілді немесе 2013 жылға қатысты 115,7% құрады.

«GTI Central Azia» 2009 жылы 1464,7 млн.дана темекіні 2275,6 млн.теңгеге шығарған.

2014 жылы басшылықтың шешімімен кәсіпорын жабылды, осы жылы 557,6 млн.теңге темекі өнімі өндірілді.

Облыстағы тамақ өнеркәсібінің потенциалы бәсекеге қабілетті өнім өндірісін қамтамасыз етуге, ішкі нарықты негізгі азық-түлік өнімдерімен қамтамасыз етуге, сыртқы нарыққа экологиялық таза өнім түрлерімен шығуға мүмкіндік береді.

2014 жылы саладағы кәсіпорындарымен 137990,3 млн. теңгенің өнімі өндірілген, 2013 жылға (126289,6 млн.тг.) қарағанда 11700,6 млн. теңгеге өнім артық өндірілген. Жалпы өнеркәсіп өніміндегі саланың үлесі 21,3%-ды құрайды.

Саладағы өндіріс көлемінің төмендеуі көршілес Ресей экономикасына қарсы Еуро одақтың шараларына байланысты ресей рублінің арзандауына және нарықтағы ресейлік тауарлардың көптеп болуы, жергілікті кәсіпорындар шығаратын өнімдердің баға бойынша ресейлік тауарларға (құс еті, жеміс және көкөніс шырыны, өсімдік майлары, қант, тазартылған алкогольді сусындар, арақ және т.б.) қарағанда нарықтағы бәсекелестік қабілетінің төмендігінен.

ҮИИДМБ индустрияландыру картасы аясында тамақ өнеркәсібінде жалпы көлемі 69,1 млрд.теңге сомасында 4233 жұмыс орнының ашылуымен 40 жоба іске асырылуда. Бүгінгі таңда жалпы құны 10,2 млрд.теңге 1757 жұмыс орнының ашылуымен 22 жоба іске қосылды.