Оқушылардың сөйлеу дағдысын дамытуда рөлдік ойындарды қолданудың маңыздылығы 6М011900 «Шетел тілі: екі шетел тілі»

Жарылқапова Айдана Бахытқызы

6М011900 - «Шетел тілі: екі шетел тілі» мамандығы

Диссертация Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университетінің Роман-герман тілдер кафедрасында орындалған

профессор Е.Н.Нұрахметов

Ресми оппонент: филология ғылымдарының кандидаты,

доцент А.Н.Қонарбайқызы

Диссертациямен Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университетінің ғылыми-техникалық кітапханасында танысуға болады.

Қазіргі заманның оқушысының дүниетанымы кең, жан-жақты жетілген, өмірлік белсенді ұстанымы бар азамат болуы тиіс. Сондықтан оқушылардың шығармашылық ойлау қабілеті мен белсенді ой еңбегін дамытуды ұйымдастыру үшін оқу процесінде жаңа құралдар мен әдістерді енгізу қажет.

Ағылшын тілі пәні сабағында оқушылардың тілді дұрыс меңгеруі үшін әртүрлі рөлдік ойындарды қолдануға болады. Осы рөлдік ойындарды оқу үдерісінде қолданудың басты мақсаты – оқушылардың ой-өрісін кеңейту, өзіндік пікірін қорғауға, сөйлеу тілінің дамуына ықпал ету болып табылады. Шетел тілінде сөйлеуді, қарым-қатынас жасауды үйретуді мақсат еткен әрбір мұғалім өз сабақтарында жаттығулардың бірі ретінде осы рөлдік ойындарды қолданғаны жөн.

Адамдар арасындағы қарым-қатынас ешқандай мотивсіз, яғни қызығушылықсыз болуы мүмкін емес.Дегенмен, сабақ барысында оқушылардың қызығушылығын ояту оңай емес. Сондықтан біз оқу үдерісінде оқушылар өздігінен сөйлейтіндей жағдай тудыруымыз керек. Психологтардың көпшілігі оқушылар не айтқысы келеді, соны айтсын деген тезисті қолдап отыр. Осы мақсатта рөлдік ойындарды қолдану – шетел тілін меңгертудегі ең жақсы амалдардың бірі.

1)Шетел тілін оқытуда рөлдік ойындарды қолдануды теориялық тұрғыдан қарастыру және оның тиімділігін анықтау

2)Сабақ барысында рөлдік ойындарды қолдану жетістіктерге әкелетінін дәлелдеу

3)Мектеп мұғалімдеріне практикалық ұсыныс жасау

• шет тілінде қарым-қатынас жасауда мотивация тудырады;

• білім алушылардың тіл үйренуге деген қызығушылығын оятады;

Зерттеудің әдіс-тәсілдері: Отандық және шетелдік әдебиеттерге анализ жасау( дидактикалық, психологиялық және әдістемелік), оқу процесіне анализ жасау, бақылау және эксперимент әдісі.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы:

1)Оқушылардың сөйлеу дағдысын дамытуда рөлдік ойындардың тиімділігі дәлелденді

2)Сабақ барысында рөлдік ойындарды қолданудың методикасы көрсетілді

3)Оқушылардың сөйлеу дағдысын дамытудың жаңа ғылыми теориялық негіздері көрсетілді.

1)Күнделікті сабақ үдерісінде рөлдік ойындарды пайдалану арқылы оқушылардың сөйлеу дағдысын қалыптастыруға болады.

2)Рөлдік ойындарды шет тілін үйретуде жаттығудың белгілі бір түрі ретінде қолдануға болады.

3)Түрлі рөлдік ойындарды қолдану арқылы оқушылардың шет тілін меңгеруге деген қызығушылығын оятуға болады.

Жұмыстың тақырыбына сай бір мақала жарияланды.

«Оқушылардың сөйлеу дағдысын дамытуда рөлдік ойындарды қолданудың маңыздылығы» (Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университеті, Хабаршы журналы, 2012). Диссертациялық жұмыс 7.04.2012ж. және 14.04.2012ж. өткен алдын ала қорғауда және 10.04.2012ж. роман-герман тілдері кафедрасында студенттер мен магистранттар арасында өткен конференцияда талқыланды.

Диссертациялық жұмыс құрылымы кіріспеден, негізгі бөлімнен, негізгі бөлімнен, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

Негізгі бөлім

Бірінші тарау « Шетел тілдерін үйретуде рөлдік ойындарды қолдану» деп аталады.

Шетел тілдерін оқытудың қазіргі әдістемесінің өзекті мәселелерінің бірі - әртүрлі жастағы балаларды ойын көмегімен оқыту болып отыр.Бұл мәселелердің өзектілігі тұтастай бірқатар факторлардан туындаған.

Біріншіден, оқу процесін біріздендіру, оқушылардың материалға қызығушылығын арттыру жолдарын іздеу және бүкіл сабақ барысында олардың қызметін белсенді ету міндетін алға қою.

Екіншіден, шетел тілдерін оқытудың ең маңызды мәселелерінің бірі тілдің коммуникативті қызметін ашуға жағдай жасайтын және шет ел тілін зерттеуге деген мотивацияны көтеретін нақты оқыту шарттарына оқыту процесін жақындатуға мүмкіндік беретін ауызша сөйлеуді оқыту болып табылады. Әдіскерлер ойын әрекетінің оқыту құралы ретіндегі келесі белгілерін атап көрсетеді: ынталы болу, жеке тұлғалық терең әрекет, ұжымда және ұжым арқылы оқыту және тәрбиелеу, психикалық қызметтер мен қабілеттерді дамыту, қызықтырып үйрету. Ойын үйретеді, өзгертеді, тәрбиелейді [1,37-40] .

Ойын – эмоциялық және ақыл-ой күшін талап ететін ерекше ұйымдастырылған сабақ. Бір ойынның өзі әртүрлі орындалуы ,әртүрлі нысанды қабылдауы мүмкін,бірақ олардың бәрінің негізінде импровизация тұр. Ойын табиғатын ,оның таңқаларлық мүмкіндігін түсіну – бұл бақытты балалық шақтың табиғатын түсіну, өзіңіз бағып отырған балаларды түсіну [2,204-211 ].

Рөлдік ойындар шағын топтарда (3-5 қатысушы) жүргізіледі. Қатысушылар карточка арқылы (тақтада,парақтарда және т.б.) тапсырма алады, рөлдерді бөледі, жағдайды ойнайды және барлық топқа ұсынады (көрсетеді). Оқытушы балалардың мінез-құлқын ескере отырып рөлді өздері бөледі.

Сонымен қатар, оқу ретіндегі ойын тиімділігі мынадай бірқатар талаптарды сақтауға байланысты, яғни олар: оқушылар әрекет ететін қиялдағы жағдайдың, жоспардың болуы және балалардың ойын нәтижесін, ойын ережесін міндеттті түрде түсінуі. Ойын бұл тек ұжымдық көңіл көтеру емес, бұл оқытудың барлық міндеттеріне қол жеткізудің негізгі тәсілі, сондықтан ол қандай дағды және икемділікті талап ететіндігін, баланың нені жасай біледі және ойын барысында неге үйренгендігін білу қажет.Ойын оқушылардың ойлау қабілетін күшейту қажеттілігін алдына қоюы керек [3,56-58]

Рөлдік ойын басқа тілде қарым-қатынас жасау, сөйлесу саласын кеңейтуге, білім алушылар пікір айтуда мазмұнды жағына назар аударуға мүмкіндік беретін тиісті дағдыларды дамыту және машықтандыру жаттығуларындағы тіл материалдарын алдын-ала меңгеруді болжайды. Сабақта жиі қолданылатын рөлдік ойындардың түрін төмендегі кестеден көрінеді.

1-кесте Рөлдік ойын түрлері

Рөлдік ойын түрлері	Рөлдік ойын қасиеттері
1.Бақыланатын	Оқушылар қажетті сөздерді алады
2.Белгіленген деңгейде бақыланатын	Оқушылар сюжеттің жалпы сипатын және өз рөлдерінің сипатын алады
3.Еркін	Оқушылар қарым-қатынас жағдайын алады
4.Эпизодтық	Жекелеген эпизод ойналады
5.Ұзақ	Ұзақ уақыт кезеңінде эпизодтар сериясы ойналады (мысалы, сынып өмірінен)

Белгіленген шекте бақыланатын рөлдік ойын әлдеқайда күрделі болып табылады,онда қатысушылар сюжеттің жалпы сипатын және өз рөлдерінің сипаттамасын алады. Мәселе мынаған негізделеді: рөлдік мінез-құлық ерекшеліктері тек орындаушыға ғана белгілі болады. Қалған қатысушылар олардың әріптесі қандай мінез-құлық көрсететіндігін табу маңызды және өзінің жауабы туралы тиісті шешім қабылдауы тиіс.

Еркін рөлдік ойынды жүргізген кезде оқушылардың өздері қандай лексиканы пайдаланғаны дұрыс,әрекет қалай дамуы тиіс екендігін шешу тиіс,мұғалім рөлдік ойынның тақырыбын ғана атайды,ал содан кейін оқушылардан осы тақырыптың әртүрлі аспектілерін қозғайтын әртүрлі жағдайларды құрастыруды сұрайды [4,34-38 ]

Рөлдік ойындарға қойылатын негізгі талаптар. Қазіргі кездегі шетел тілі сабақтарында қарым-қатынастың нақты жағдайын модельдеу үшін рөлдік ойындарды пайдаланудың өзіне тиісті талаптары бар. Олар:

1.Ойын оқу мотивациясына ынталандыруы,оқушылардың тапсырманы жақсы орындауға қызығушылығы мен ұмтылысын тудыруы тиіс, оны қарым-қатынастың нақты жағдайына тең жағдай негізінде жүргізу қажет.

2.Рөлдік ойынды мазмұны тұрғысынан да, нысаны жағынан да жақсы дайындау,дәл ұйымдастыру қажет. Білім алушылардың белгілі бір рөлді жақсы орындау қажеттілігіне көздері жетуі қажет. Тек сонда ғана олардың сөздері табиғи және шынайы болады.

3.Рөлдік ойынды бүкіл топ қабылдауы тиіс.

4.Ол міндетті түрде жағымды шығармашылық ортада жүргізіледі, оқушыларда қанағаттану, қуаныш сезімін тудырады. Рөлдік ойында білім алушылар өздерін неғұрлым еркін сезінсе, олар соғұрлым қарым-қатынасқа қызығушылық білдіретін болады. Уақыт өте келе онда өз күштеріне деген сенімділік сезімі,яғни әртүрлі рөлдерді ойнай аламын деген сенім пайда болады.

5.Ойын білім алушылар белсенді сөздік қарым-қатынасқа мүмкіндігінше көп тиімділікпен өңделетін сөздік материалды пайдалана алуы үшін ұйымдастырыла алады.

6.Оқытушы міндетті түрде рөлдік ойынға, оның тиімділігіне сенеді. Тек осындай жағдайларда ол жақсы нәтижелерге қол жеткізуі мүмкін.

7.Оқытушының білім алушылармен байланыс орната білуі үлкен мәнділікке ие [5,11-13]

Рөлдік ойынды дайындау, жүргізу және талқылауды басқарудағы және оқу-байланыс орнату жағдайларын құрудағы негізгі қызметті оқытушы да, оқушы да жүзеге асыруы мүмкін. Сонымен, оқу-сөйлеу жағдайлары рөлдік ойындардың құрылымдық негізі болып тадылады. Қарым-қатынасты үлгі ете отырып, оқу-сөйлеу жағдайлары рөлдік ойын құрамындағы маңызды компонент ретінде оқушыларды ұсынылған жағдайларға қояды .

Сабақ барысында рөлдік ойындарды қолданудағы мұғалімнің рөлі. Оқушылардың көзқарасы бойынша рөлдік ойын – бұл ойын әрекеті, ол процесте олар белгіленген рөлдерден көрінеді. Шетел тілін үйрету барысында мұғалім бірнеше рөл атқара алады. Онда осы рөлдік ойындардағы тәрбиешінің орны қандай? Ойын барысында тәрбиеші рөлі үнемі өзгеріп отырады.

1.Бастапқы кезде тәрбиеші балалардың ынта-жігерін бақылағаны жөн.

2. Біртіндеп ол бақылаушы бола бастайды.

3.Кейде тәрбиешінің өзі де, басты рөлден басқа кез-келген рөлде ойнауына болады, тек ол рөл топтағы тіл қатынасын дұрыс бағыттап отыратындай болуы тиіс.

4.Тәрбиеші көмек қажет ететін балаға жақындап,жұмысына жәрдем беруіне болады.

5.Ойын барысында тәрбиеші баланың қатесін бірден түзетпейді, тек білдіртпей өзіне ғана түртіп алады да, келесі   сабақта сол қателермен жұмыс істейді.

6.Рөлдерді бөлу. Рөлдердің сипаттамасы түсіндіріліп айтылады. Адам туралы мәлімет берілсе: ақ көңіл, адал, жалқау деп сипаттама беріледі. Бала өзінің ойнайтын бейнесін тез елестету үшін ойын шарты дұрыс және нақты түсіндірілуі  қажет. Әдетте  ойнайтын рөл туралы көп айтудың да қажеті жоқ, себебі бала өз рөлін шығару үшін жеке шығармашылық мүмкіншілігін көрсету керек, ол үшін уақыт беру керек. Рөлдерді тәрбиеші бөледі, кейде балалардың қалауларына да ерік берген жөн, себебі шет ел тілін өзі қаншалықты біледі, соған орай өздері де рөлді тез тандайды. Өткізген ойынға қорытынды жасаған кезде ттәрбиеші дұрыс тәсіл қолданып, әсіресе, алғашқы мадақтауда абай болғаны жөн [6,96-98].

Мұғалім позициясынан рөлдік ойын оқу процесін ұйымдастыру нысаны ретінде көрінеді,оның мақсаты оқушыларда сөздік дағдылар мен икемділіктерді қалыптастыруға және дамытуға негізделеді.

Рөлдік ойынды қолдану барысында мұғалім келесі позицияларды ұстанады:

1-схема Рөлдік ойындарды қолданудағы мұғалімнің рөлі

Рөлдік ойын қолданудағы мұғалімнің рөлі

Басқарушы

Қатысушы

Бақылаушы

Рөлдік ойын адамды әлдейқайда икемді етеді, яғни тілдік мінез-құлыққа шеберлікке қол жеткізе отырып, ол алынған дағдылар мен икемділіктерді жаңа жағдайларда оңай қолдана алады.

Мұғалімнің міндеті - нақты материалдағы қажет ситуациялар иллюстрацияларды,ситуациялар мәселелерді таңдау, дидактикалық материалды дайындау: әрқайсысы үшін карточка тапсырмалар, рөлдерді бөлу, оқушылар өз көзқарасын айтуы тиіс міндеттер қою,болжамды жауаптар, сөздер ойластыру, ойын өткізу уақытында оқушыларға қызығушылық білдіру және назар аудару [7,13-14]

Диссертацияның екінші тарауы «Оқушылардың сөйлеу дағдысын дамытуда рөлдік ойындарды қолданудың ерекшеліктері» деп аталады. Рөлдік ойын да үлкен оқыту мүмкіндіктеріне ие. Рөлдік ойынды қарым-қатынастың ең нақты үлгісі ретінде бағалауға болады.Ол шындыққа оның ең маңызды белгілерінің ұқсауын болжайды. Сол себепті психологтар шетел тілін оқытуда «театрдан үйрену»тезисін ұсынады. Рөлдік ойындарда өмірдің өзіндегідей әріптестердің сөздік емес мінез-құлықтары тығыз негізде қиысады.

1.Рөлдік ойын себепті қоздырушы жоспардағы үлкен мүмкіндіктерге ие.Қарым-қатынас ешқандай себепсіз, яғни мотивсіз мүмкін еместігі белгілі.Бірақ оқу жағдайларында пікір айтуға себеп тудыру оңай емес.Қиындық келесі сатылыққа негізделеді:мұғалім жағдайды қарым-қатынас атмосферасы қалыптасатындай етіп суреттеуі тиіс, яғни ол өз кезегінде оқушыларда өз ойын көрсете білуге ішкі қажеттілік тудыруы қажет.

2.Рөлдік ойын жеке тұлғаның барлық болып жатқан нәрсеге жанасуын күшейтеді. Білім алушы өзінің «мені» арқылы болмаса да , бірақ тиісті рөлдің «мені» арқылы жағдайға кіреді және мұнда әртістің өзі ойнайтын кейіпкерге қатынасы көрінеді.Әдетте әртістер оларға үлкен қызығушылық білдіреді. Жеке тұлғаны анық түйсіну (тіпті кейіпкер жағымсыз болса да) «әртістің» эмоциялық тонусын көтереді, ал бұл нәтижеге, шет ел тілін меңгеруге оңтайлы әсер етеді.

3.Рөлдік ойын тіл материалын меңгеру кезінде ассоциативті қорды кеңейтуге ықпал етеді. Есте сақтайтын нәрсе - оқу пьесасы театр пьесасының типі бойынша құрылады, ал ол қалыптасқан жағдайдың сипатталуын, әрекет етуші тұлғалардың мінез-құлқын, олардың арасындағы қатынастардың сипатталуын болжайды.Сондықтан әрбір пікірдің артында нақты шындық үлгісінің кесіндісі тұрады.

4.Рөлдік ойын белім беру ынтымақтастығы мен әріптестігін қалыптастыруға ықпал етеді. Өйткені этюдты орындау оқушылар тобын қамтиды, (рөлдік ойын тек диалог негізінде емес,сонымен бірге полилог ретінде құрылады) онда олар бір-бірінің көзқарасын ескере отырып, өзара бірігіп әрекет етуі, бір-біріне көмектесуі тиіс. Рөлдерді бөлу оқушылардың тілдік , сондай-ақ әртістік мүмкіндіктерін ескеру қажет,біреулеріне вербалды,екіншілеріне ым-ишара рөлдерді тапсырып, үшіншілеріне мәтін негізінде айтып отыруға құқық беретін «суфлер»рөлдері тағайындалады.

5.Рөлдік ойын білім беруші мәнге ие.Білім алушылар қарапайым нысанда болса да театр технологиясымен танысады. Кез келген жаналық қолдау табады, өйткені білім беру жағдайларында мұндай мүмкіндіктер шектеулі, ал ойлап тапқыштық үшін үлкен кеңістіктер ашылады.Басқа күйге енудің өзі психологиялық диапазонның кеңеуіне, басқа адамдарды түсінуге ықпал етеді [ 8,53]

Рөлдік ойындардың ерекшеліктері: рөлдік ойынды қарым-қатынастың нақты үлгісі ретінде бағалауға болады, өйткені ол шын мәнінде өте маңызды белгілерімен ұқсауға тырысады және онда өмірдегі сияқты әріптестердің сөйлесуі және басқа мінез-құлықтары кездеседі [9,357].

Рөлдік ойын оқу ынтымақтастығы мен әріптестігін қалыптастыруға ықпал етеді. Себебі оның орындалуы жолдастарының пікірін дәл ескере отырып, бірлесіп әрекет етуі, бір-біріне көмектесуі тиіс,сонымен қатар оқушылар тобын қамтуды болжайды [10,11-13].

Мұғалімдер де, тәрбиешілер де және ата-аналар да, бәріміз есте сақтайтын жағдай - ересек адамның жұмыс істеуі міндетті сияқты,балаға да ойын қажет.

Ойын әрқашан шешім қабылдауды – қалай істеу керек, не айту керек, қалай ұту керек екендігін болжайды. Ойнаушылардың ойлау әрекетін тездетеді.Ал егер бала шет ел тілінде ойлайтын болса ше? Әрине,мұнда бай оқыту мүмкіндіктері жасырын тұр. Бірақ балалар бұл туралы ойланбайды. Олар үшін ойын бірінші кезекте – тартымды сабақ. Ойында бәрі тең. Ол тіпті әлсіз оқушылардың қолынан да келеді.Теңдік, қызығушылық атмосферасы және қуаныш сезімі, тапсырманы орындай алатындығын түйсіну сөз бірліктерін еркін қолдануға кедергі болатын ұйялшақтықты жеңуге мүмкіндік береді және оқыту нәтижелеріне оңтайлы әсер етеді. Тіл материалы байқатпай меңгеріледі, ал осымен бірге қанағаттану сезімі пайда болады. Осылайша, біз ойынды жағдайлы–вариантты жаттығу ретінде қарастырамыз, мұнда оған тән – сезімталдық, мақсатты бағыттылық, сөйлеп әсер ету белгілері арқылы нақты сөйлеу қарым-қатынасына мүмкіндігінше жақындатылған жағдайларда сөйлеу үлгісін көп рет қайталау үшін мүмкіндік құрылады [12,42-44]

Шетел тілдерін оқытудың әдістерінің бірі болып табылатын рөлдік ойындарды сабақ барысында бірнеше рет қолданып, оның тиімділігіне көз жеткізген болатынбыз.

Эксперимент жүргізілген орын: № 80 мектеп-гимназиясы

Эксперимент жүргізілген сынып : 9 а,б

Экспенримент жүргізілген уақыт көлемі: төрт апта

Бақыланған оқушылар саны: 24

Қолданылған оқулықтар: Т.Аяпова, З.Әбділдаева, Ж.Тұтбаева жазған «English» және Headway Pre-intermediate, New English File Pre-intermediate

Қолданылған әдістер:

салыстыру

салғастыру

бақылау

әңгімелесу әдістері

Рөлдік ойындарды қолдануды басты үш сатыға бөлдік. Олар:

1)дайындық кезеңі,ол

-дидактикалық материалдар жинақтаудан

-жинақталған материалды реттеу, ұйымдастырудан тұрады.

2)орындалу барысы

3)ойынды қорытындылау

Эксперимент барысында рөлдік ойындардың төмендегідей түрлері қолданылды:

1)бақыланатын

2)еркін рөлдік ойындар

Сынып оқушыларын екі категорияға бөлдік:

-дарынды балалар(шет тілін үйренуге қабілеті бар)

-орташа деңгейде қабілетті балалар

Эксперимент жүргізудің мақсаты: шетел тілдерін үйретуді рөлдік ойындарды қолданудың тиімділігін анықтау,оларды сабақ барысында қолданудың артықшылықтары мен кемшіліктерін көрсету.Сонымен қатар:

-оқушылардың шет тілінде сөйлеу қабілетін дамыту

-тілді мәдениет аралық қарым-қатынас жасаудың басты құралы ретінде қолдана отырып, оқушыларды өздері үйреніп жатқан тілдің мәдениетімен таныстыру

-шет тілінде сөйлеудегі дыбыстауды жақсарту

-қолданыста жиі болатын тілдік бірліктерді, лексиканы жаттату

-үйреніп жатқан тілдің грамматикасын танып және сауатты қолдана білуге үйрету

-түрлі мәтіндердегі немесе әңгімедегі басты, маңызды мағлұматты ұғынуға итермелеу

-диалогты, пікірталасты,іскерлік әңгімелерді жүргізе алу қабілетін дамыту.

Жүргізілген эксперимент міндеті:

1)балалардың білім деңгейін анықтау

2)шет тілі сабқатарында рөлдік ойындарды қолдануда оқушылардың қызығушылығын бақылау

3)сабақтарға рөлдік ойындарды ендіргеннен кейінгі оқушылардың білім деңгейін анықтау

Рөлдік ойындардың оқушылардың сөйлеу дағдысын дамытуда тиімділігін дәлелдеу мақсатында № 80 мектеп-гимназияда төрт апта көлемінде тоғызыншы сынып оқушыларына ағылшын тілі пәнінен сабақ берген болатынбыз. Біздің бақылауымызда жиырма төрт оқушы болатын, олардың әрқайсысының ағылшын тілі пәнінен үлгірімі әр түрлі еді. Осы оқушылардың үлгірімін жалпы есеппен 100% пайыз деп алар болсақ,олардың ішінде:

шет тілін жақсы меңгергендер: 29%

орташа меңгергендер: 37%

төмен меңгергендер: 34%

Сыныпта осы пәнді жақсы және орташа деңгейде меңгеріп келе жатқан оқушылар да, пәнге аса қызығушылығы жоқ, үлгірімі төмен оқушылар да болды. Сынып оқушыларына ағылшын тілі пәнінен алғаш сабақ берген күннен бастап алға қойған мақсатымыз - осы пәнге қызығушылығы жоқ, үлгерімі төмен оқушыларды шет тілін үйренуге және оны зерттеуге қызығушылығын ояту болатын. Дегенмен, оқушыларды бақылай келе, олардың басым көпшілігінің шет тілінде сөйлеп үйренгісі келетіндерін байқадық, яғни ол олардың жаңа нәрсені(материал,мағлұмат) танып білуге деген қызығушылығынан көрінді. Кез келген жасқа адам өмірінің өзіндік және ерекше кезеңі ретінде белгілі бір әрекет типі сәйкес келетіні, әрбір негізгі әрекетте тиісті психологиялық жаңа құрылымдар пайда болатыны барлығымызға белгілі. Тоғызыншы сынып жасөспірімдеріне сай әрекет түрі - оқу-еңбек әрекеті. Осы кезеңдерде оқушылар балалық шақтан арылып, есеюді армандайды. Мұғалім оқушылардың жас кезеңіне байланысты психологиялық ерекшеліктерді ескеруі тиіс. Сонымен қатар, мұғалімнің ең басты міндеті – ол әрбір сабақты өз дәрежесінде ұйымдастырып отыруы, тек сол кезде ғана ол оқушылардың қызығушылығын ұстап тұра алады.Сол себепті біз оқушыларға түрлі тапсырмалар бергенде олардың психологиялық ерекшеліктеріне, деңгейлеріне сай беруіміз қажет. Шетел тілін үйрету барысында рөлдік ойынды қолдану – бұл барлық жас кезеңдерге сай келеді.

Эксперимент жүргізудің алғашқы аптасында сынып оқушыларымен танысып, олардың сабақтарына қатысып, үлгірімін жан-жақты бақыладық. Жоғарыда айтып өткеніміздей, біздің бақылауымызға жиырма төрт оқушы түсті, яғни екі тоғызыншы сыныптың оқушылары: бір топта он үш оқушы болса, екінші топта он бір оқушы болды. Ағылшын тілі пәні бойынша оқушылардың үлгірімі әртүрлі. Олардың ішінде пәнді жақсы меңгерген үлгірушілер саны пәнді орташа деңгейде меңгерген оқушылар санынан аз деп айтсақ, ал пәнді орташа деңгейде меңгерген оқушылар саны пәнге қызығушылығы жоқ, үлгірімі төмен оқушылар санымен тең болды. Эксперимент өткізу барысында біз арнайылап кей сабақтарда рөлдік ойындарды қолданып отырсақ, ал кей сабақтарды ешқандай рөлдік ойындар қолданбай жүргізіп отырдық. Ондағы мақсат - ойындар қолданылған және қолданылмаған сабақтарды салыстыру, оқушылардың белсенділігіндегі өзгешеліктерді анықтау. Осы жасалған эксперимент барысында байқағанымыз – оқушылардың басым бөлігі әрбір сабақтың бірқалыпты өтілуінен сабақ барысында қолданылатын амал-тәсілдердің әрдайым жаңарып отырғанын және олардың өз ойларын еркін айтуға мүмкіндік беретін әдістердің қолданылғанын қалайды. Рөлдік ойындар қолданылған сабақтарда оқушылар белсенділік танытып, сабақты жақсы өтуіне өз үлестерін қосып жатты. Бастапқы уақытта пәнге аса қызығушылық таныта қоймаған оқушылар жәймендеп ойындарға кірісе бастады. Олар жаңа материалдарды оңай қабылдап, жаңа тақырыптармен танысып жатты. Рөлдік ойындар қолданғаннан кейін оқушылар сабақтан соң бір-бірімен өз көңіл-күйлерімен, ойларымен бөлісті.

Сынып оқушыларының фонетикалық, грамматикалық, лексикалық білім деңгейлерін жалпы жүз пайыз деп алар болсақ, алғашқы екі апта көлемінде оқушылардың сөйлеуіндегі грамматикалық білім деңгейін 67% пайыз деп, фонетикалық білім деңгейін 62% пайыз деп, ал лексикалық білім деңгейін, яғни оқушылардың сөздік қорын 72% пайыз деп есептеген болатынбыз. Келесі екі апта ішінде күнделікті және қосымша сабақтарда рөлдік ойындарды жиі қолдана отырып, біз жоғарыда көрсетілген оқушылардың грамматикалық, фонетикалық және лексикалық білім деңгеін мынадай көрсеткішке дейін өзгерте алдық:

Грамматикалық білім деңгейі : 70% пайызға дейін

Фонетикалық білім деңгейі : 65% пайызға дейін

Лексикалық білім деңгейі: 78% пайызға дейін өсті.

Сабақтарда қолданылған әрбір рөлдік ойынның барысында оқушылар сол рөлді сомдап шығуға қажетті түрлі жаңа сөздерді жаттап жатты, бақыланатын рөлдік ойындарда оқушылар рөлдік ойынды дайын диалог негізінде құрып отырғандықтан, олар сол тірек диалогтың грамматикасына сүйеніп, оны өздері сөйлегенде ескеріп отырды. Осылайша біз оқушылардың грамматикалық, лексикалық және фонетикалық білім деңгейлерінің өзгергеніне көз жеткіздік. Демек, рөлдік ойындардың тіл үйретуге тигізер ықпалы зор.

Тоғызыншы сынып оқушыларына ағылшын тілі пәнінен сабақ беріп жүргенімізде біз рөлдік ойындарды сабақ үдерісінде және қосымша сабақтарда да жиі қолдануға тырыстық. Себебі рөлдік ойын – бұл оқушылардың пәнге қызығушылығын оятатын және оларды шет тілінде сөйлеуге мәжбүрлейтін бірден-бір әдіс болып табылады. Бекітілген бағдарлама бойынша бұл мектеп ағылшын тілі сабағында Т.Аяпова, З.Әбділдаева, Ж.Тұтбаева жазған «English» оқулығын пайдаланады. Ал қосымша сабақтарда аталған оқулықтан бөлек Oxford баспасынан шаққан «Headway pre-intermediate» оқулығын қолдандық. Жүргізілетін әрбір сабақтың 10-12 минутын рөлдік ойындар ойнатуға арнаған болатынбыз.

Рөлдік ойынды пайдалану – мұғалім тарапынан үлкен дайындықты талап етеді. Орындалатын рөлдік ойынды таңдап, ондағы кейіпкерлерге қажет болатын көрнекіліктерді дайындау да мұғалімнің міндетіне кіреді. Мысалы, төтінші бөлімнің бесінші тарауында жоспар бойынша Phrasal Verbs тақырыбы өтілуі тиіс болатын. Тақырып түсіндіріліп, түрлі мысалдар келтіріліп, жаңа тақырыпқа қатысты жаттығулар орындалғаннан кейін біз оқушыларды топ-топқа бөліп, олардан бесінші тапсырмада берілген рөлдік ойынды орындауларын сұрадық. Яғни, ондағы тапсырма : In most schools teachers ask parents to come to parents-teacher conferences. The teacher and parents discuss the child’s progress as well as any other problems. Role play the following situations.

Teacher

Parent

Parent

Pupil

Осы рөлдік ойынды орындау үшін жоғарыда аталған рөлдер оқушыларға үлестірілді. Рөлдерді үлестіру барысында біз басты назарды оқушылардың қызығушылықтарына, психологиялық ерешеліктеріне, олардың мінез-құлықтарына, сонымен қатар олардың сыныптағы позицияларына да аудардық. Осы аталғандардың барлығын ескере отырып, біз сыныпта үнемі инициативаны жаулап алатын оқушыға қарапайым оқушының рөлін ұсынсақ, ал ұялшақтау, сабақта пассивті болып жүретін және пәнге аса қызығушылығы жоқ оқушыға мұғалімнің, ата-ананың рөлін ұсындық. Кез келген бала ертерек балалық шақтан арылып, ересек адам болуды армандайтыны белгілі, сол себептен ұяңдау, пассив оқушыларға басты рөлдерді, яғни мұғалім,ата-ана рөлін орындауды сұрадық. Мұндағы басты мақсат - осы рөлдер арқылы оқушыларға артылған үлкен жауапкершілікті сезіндіру, сол арқылы осы рөлдерді барынша жақсы орындауға итермелеу, қалай да болса оларды шет тілінде сөйлету. Сыныптағы қалған оқушыларға екінші рөлдік ойын бірілді. Ондағы тапсырма:

What are the features of a good school?

In groups have a meeting to discuss your ideal school. Choose someone to chair the meeting and a reporter to take notes.

Deside on the agenda which might include:

-the size of classes

-the school timetable

-the amount of homework

-the choice of subjects

-school security

-the decoration of classrooms

-the school canteen

Бұл рөлдік ойынды оқушыларға түсіндіріп, әрқайсысына рөлдер үлестірілген соң, оларға дайындалуға бес минут уақыт берілді. Дайындыққа берілген уақыт аяқталған соң, оқушылар өздері даярлаған рөлдік ойынды орындап шықты. Осы рөлдік ойынға дайындалу барысында оқушылар жаңа сөздермен танысып, өздерінің сөздің қорын кеңейтті десек те болады, себебі олардың диалог құру барысында сөздікпен жұмыс жасап жатқанын да байқадық.Оқушылар тапсырманы барынша жақсы деңгейде орындауға тырысты және нәтиже жақсы деуге болады. Рөлдік ойын орындалып жатқан кезде біз әдетте сабақ үстінде өздерін тұйық ұстайтын, үнемі пассивті отыратын оқушылардың өзі өздеріне ұсынылған рөлдерді беріліп орындап жатқанын, яғни ешқандай да қысылусыз,қамығусыз, ең бастысы өздерін белсенді ұстауға тырысып жатты.Себебі ұсынылған рөл олар үшін бетперде тәрізді,осы рөл арқылы олар өздерінің осал тұстарын жасырып, өздерін басқа қырынан танытуға тырысып жатты. Сонымен қатар, олардың сабақта танытқан мұндай белсенділігінің басты себебі - оларға ұсынылған рөлдер. Бір оқушы мұғалімнің рөлін сомдап жатса, екінші оқушы ата-ананың рөлін сомдады. Бұл рөлдер оларға артылып отырған үлкен жауаркершілікті сезіндіруге көмектесті. Кез келген оқушы мұғалімнің немесе өз ата-анасының орнында бір рет болса да болуды армандап көрмеген емес. Осындай мүмкіндікті пайдаланып олар неге сөйлемеске? Әрине, кез келген оқушы мұндай тапсырмаға қуана-қуана келіседі және жақсы орындап шығуға бар күшін салады. Екінші рөлдік ойынды орындау барысында да біз оқушылардың бойынан өз рөлдеріне деген жоғары қызығушылықты, рөлдерді орындауда белсенділікті байқадық. Бұл рөлдік ойын оқушылардың арман-қиялына негізделген болатын. Аталған тапсырмада оқушылардан жақсы мектеп қандай болуы керек деген сұрақ ұсынылып, олардан өз ойларын айтуды сұрадық. Осыған орай, бір оқушы мектеп мұғалімі болса, екіншісі мектеп директоры және басқасы мектеп оқушылары болып рөлдерін орындап жатты. Ешқандай оқушы үндемей қалған жоқ, әрқайсысы бір сөйлемнен болса да айтуға тырысты. Әрбір оқушы өз қиялындағы мектепті сипаттады, бірі мектептің тәртібі жайлы айтса, екіншісі сыныптардың жаңашалануын қалайтынын ,мектеп асханасында тамақ тегін болғанын, тіпті кейбіреулері үйге тапсырма берілмігенін қалайтынын айтты. Осылайша оқушылар өз ойларын айтып, арман-қиялдарымен бөлісіп жатты. Рөлдік ойындарды қолданғанда аңғарғанымыз, оқушылар рөлдік ойынды тек ойын ғана деп қабылдап, оның оқытушылық қызметіне назар аудара бермейді. Біз ойын ойнату арқылы оларды үйретіп жатқанымызды байқамайды. Демек, бұл тілді үйренгісі келмейтін оқушылар үшін маңызды.

Әрбір сыныпта тек жақсы оқушылар ғана бола бермейтіні белгілі, сонымен қатар үлгірімі төмендеу оқушылар болады. Біздің ойымызша, оқушылардың белгілі бір пәннен үлгірімі төмен болуы – ол пәнге деген қызығушылықтың жоқтығынан. Сынып оқушыларын бөлгенде әрдайым үлгірімі жақсы оқушымен үлгерімі төмендеу оқушыны жұп етуге тырысатынбыз. Ойын барысында күшті оқушылар әлсіздерге көмектеседі. Мұғалім оқушылардың қарым-қатынасын басқарады, көмекті қажет ететін оқушыларды басқа оқушыға жақындатып, жұмысқа қажетті түзетулерді ендіреді.

Қай кезде де оқушы өзіне берілген тапсырманы орындап, жақсы баға алғысы келетіні белгілі. Біз оқушыларды бағалағанда оларды жеке-жеке емес, топтық жұмысы үшін бағалап отырдық. Сол кезде әрбір топ мүшесі жақсы баға алу үшін өз жұбына көмектесуге, оны да сөйлесуге тырысатын. Осы әдісті қолдана отырып, эксперимент өткізген төрт аптада жақсы нәтижеге қол жеткіздік. Үлгірімі төмен балалардың пәнге қызығушылығы оянып, бойларында өздеріне деген сенімділік пайда болды. Оқушылар бойынан “ мен барлығымен бірдей екенмін, мен де басқалары сияқты сөйлей алады екенмін ғой ” деген ойдың пайда болғанын байқадық.

Жүргізілген эксперимент нәтижесі. Рөлдік ойындарды орындауға берілген түрлі тапсырмалар, біріншіден, оқушылардың жоғары мотивациялық қызығушылығын тудырады, екіншіден, тапсырмаларды орындау барысында топтағы оқушылардың өзара интерактивті тілдесу әрекеті жүзеге асады, үшіншіден, оқушылардың шынайы тілдік жағдаяттар үшін қажетті коммуникативтік және тілдік біліктері дамиды. Рөлдік ойын тиімділігінің дәлелі осылар. Біз рөлдік ойындар арқылы балаларды оқытып қана қоймай, сонымен қатар оларды тәрбиелейміз. Кез келген оқушы өзіне тапсырылған рөлді мүмкіндігі келгенше барынша жақсы орындап шығуға тырысады, бұл оқушы өзіне артылған жауапкершілікті түсініп отыр дегеніміз. Яғни, рөлдік ойындар балаларды жауапкершілікке шақырады.

Алынған бақылау жұмыстарының нәтижелері мен қорытындылары сыныптарда шетел тілін оқытуда рөлдік ойындарды қолдану әдістемесінің оқушыларға сөйлесім әрекетінің түрлерін бір-бірімен байланыста меңгертудегі тиімділігін дәлелдеді.

Сабақ үдерісінде рөлдік ойындарды қолдану арқылы көп нәрсеге қол жеткіздік:

-қысқа уақыт ішінде оқушылардың тыңдау, оқу, айту, жазу, лексика-грамматикалық дағдылары қалыптасты;

-өзін оқу қызметінің субъектісі ретінде сезінді;

-оқу үдерісін ұйымдастырудағы жағымды психологиялық ахуалдың арқасында еркіндікті сезінді.

Рөлдік ойындарды сабақта пайдаланғаннан кейін оқушылар үшін сабақтың келесі тілдік біліктерін дамыту кезеңінде жұмыс жасау аса қиындық келтірген жоқ. Себебі оқушылардың тілдік ортадағы сөйлесу, тілдесу әрекеті үшін қажетті тілдік және коммуникативтік дағдыларын қалыптастыру рөлдік ойынды қолдану барысында тиімді жүзеге асырылды.

Оқу барысында қолданылған рөлдік ойындар келесідей үш маңызды фактормен анықталды:

• тиімділік

• жемістілік

• нәтижелік

Рөлдік ойынды пайдаланудың тиімділігінің көрсеткіші:

-оқушылардың пәнге деген қызығушылықтарының өзгеруінде;

-рөлдік ойынның оқушыларға тек білім алуға ғана емес, сонымен қатар тәрбиелік жағынан әсер етуі;

-мұғалім мен оқушының арасындағы қарым-қатынастың нығая түсуі,балалардың үйреніп жатқан тілге деген көзқарастарының одан әрі жақсаруы, сабақта жағымды ахуалдың орын алуы.

Ал рөлдік ойындарды қолданудың жемістілігі оқушылардың өтіп жатқан сабақтарға деген қанағаттық сезімінің күшеюінен байқалды.

Рөлдік ойындарды қолданудың нәтижелілігінің көрсеткіші:

-оқушылардың ағылшын тілін білу деңгейінің көтерілуімен;

-оқушылардың сөйлеу дағдысының дамуымен;

-олардың оқу-танымдық мотивациясының жоғарылауымен байқалды.

Ойын белгілі бір ғылымның зерттеу пәні болғанға дейін ол балаларды тәрбиелеудің маңызды құралдарының бірі ретінде кеңінен пайдаланылды.

Сабақтарда әртүрлі ойындық тәсілдер мен ситуацияларды пайдалану сыныпта біртұтас ұжымның қалыптасуына ықпал етеді,өйткені ойындағы әрбір оқушы өзіне және өз жолдастарына сырт көзбен қарау мүмкіндігіне ие. Рөлдік ойындар мен драмаландыру тәсілдерін пайдалану оқушыларды жауапкершілікке және өзара көмек көрсетуге тәрбиелейді. Ойынның бір қатысушысының белгілі бір лексиканы немесе грамматиканы білмеуі ойынның жетістікке жетуіне кедергі келтіруі мүмкін және одан барлық ойын қатысушылары зардап шегеді.Сондықтан мұғалім сабақты сауатты ұйымдастыра білуі қажет.

Қорытындысында ерекше айтып өтетін нәрсе - рөлдік ойын оқытудың ең перспективті нысаны болып табылады:

-ол сабақта жағымды психологиялық климаттың құрылуына ықпал етеді:

-ынталандыруды күшейтеді және оқушылар қызметін белсенді етеді;

-қолда бар білімді, тәжірибені, әртүрлі жағдайдағы қарым-қатынас дағдыларын пайдалануға мұмкіндік береді. Сондықтан сабақтарда рөлдік ойындарды пайдалану оқу үдерісінің тиімділігін көтереді, оқытудың барлық сатыларында зерттелетін пәнге оқушылардың қызығушылығын сақтауға көмектеседі.

Рөлдік ойындар оқытудың әртүрлі сатысында шетел тілін зерттеуге ғана көмектеспейді, сонымен бірге оқушының жоғары психикалық даму сатысына көшуінде рөл атқарады.

Жоғарыда айтылғандар келесі қорытындыларды жасауға мүмкіндік береді:

- ойын әрбір сабаққа белгілі бір түрде ендірілуі тиіс

- сабақтарда ойынды пайдалану –оқу процесі тиімділігінің, қарым-қатынас жағдайын құрудың міндетті құралы

- шетел тілі бойынша сабақтарда ойын жүргізу оқытудың тәрбиелік мақсаттарын жүзеге асыруға мүмкіндік береді

- ойын тиімділігі оны дұрыс ұйымдастыруға байланысты

- оқыту процесінде ойынды әзірлеу және ендіру шетел тілін оқытудың әртүрлі сатыларында ауызша сөйлеуге үйретудің негізгі міндеттерін әлдеқайда үлкен жетістікпен шешуге ықпал етеді.

Ойындар келесі әдістемелік міндеттердің орындалуына ықпал етеді:

-сөз қарым-қатынасына балалардың психологиялық дайындығын құру қайталау ретінде жүргізіуі мүмкін

- бір ойын сабақтың әртүрлі сатыларда пайдалануы мүмкін

-ойынның тартымдылығы мен тиімділігінің өзінде шегін сақтай білу қажет, әйтпесе олар оқушыларды шаршатып жібереді және эмоцияға әсер ету қабілетін жояды.

Оқушылардың әрқайсысының жұмысқа қатысу деңгейі ашық түрде анықталады,ортақ міндеттерді шешу кезінде қатысушылардың өзара байланысы сезіледі.Рөлдік ойын процесінде қисынды ойлау,қойылған сұрақтарға жауап іздеу қабілеттілігі, сөйлеу, сөз этикасы,бір-бірімен қарым-қатынас жасай білу қабілеті дамиды.Сондықтан шетел тілі сабығында рөлдік ойынды пайдалану оқу процесінің тиімділігін көтереді.Оқушылардың тілге деген қызығушылығын оқытудың барлық сатыларында сақтауға көмектеседі. Рөлдік ойындарда міндетті түрде білімгерлердің өзара әлеуметтік рөлдік қатынастары қалыптасады. Рөлдік ойын сөйлеу мәдениетін дамытуға да өз септігін тигізері хақ. Ол болашақ маманның өзін-өзі ұстай білу қабілетін, мамандыққа қатысты терминдерді қолдана білу деңгейлерін дамытады. Сөйтіп, рөлдік ойын дұрыс сауатгы сөйлеу, тыңдап түсіну деңгейлерін жоғарылататын, қатысымдыққа жетелейтін құралдың бірі болып табылады.

Пайдаланылған әдебиет тізімі

1. Макапова Г.К. « Роль ролевых игр в обучении иностранному языку» // Қазақстан мектептеріндегі шет тілі 6/2006.- 37-40 б.

2. Пассов Е.И. «Игра дело серезьное» // Урок иностранного языка в средняях школах.- 1988.- 204-211б.

3. Мартыненко Л. С. Ролевые и деловые игры на уроках английского языка. –М., 1997 .- 56-58 б.

4. Жилкина Д.Н. «Ролевые игры на уроках английского языка» // Иностранные языки в школе №1/2010.- 34-38 б.

5. Тұрғанбаева М.О. «Ағылшын тілі сабағында ойын элементтерін қолдану жолдары»// Мектептегі шет тілі №1/2008.- 11-13б.

6. М.Ф.- «Обучающие игры на английском языке.»- М., 1984.- 96-98 б.

7. Семенова Т.В. « Ролевые игры в обучении иностранным языкам» // Иностранные языки в школе №1/2005.- 13-14 б.

8. Ливингстоун К. –« Ролевая игра в обучении иностранным языкам.» -М: Высшая школа, 1988.-53 б.

9. Зимняя, И. А. Психологические аспекты обучения говорению на иностранном языке. М.: Просвещение, 2005.- 357 б.

10. Конышева А.В. «Использование ролевых игр в обучений иностранного языка на начальном этапе» Игровой метод в обучении иностранному языку// №5/2008.- 11-13 б.

11. Калимулина О.В. Ролевые игры в обучении диалогической речи // Иностранные языки в школе. - № 3- 2003.- 16-17 б.

12. Рогова Г.В., Рабинович Ф.М., Сахарова Т.Е., Методика обучения иностранным языкам в средней школе, - М.: Просвещение, 1991. - 42-44 б.

На уроках английского языка с целью эффективности процесса овладения языком можно использовать различные ролевые игры.

Основная цель использования ролевых игр в учебном процессе – расширение кругозора учащихся, формирование у них умения отстаивать свою точку зрения, дальнейшее развитие и совершенствование устной речи.

Каждый учитель, ставящий перед собой цель- научить учеников говорить и общаться на иностранном языке, должен использовать на своих уроках наряду с другими видами работ ролевые игры.

В настоящей работе рассматриваются следующие вопросы:

- использование ролевых игр при обучении иностранному языку;

- эффективность, виды и категории ролевых игр;

-методика проведения ролевых игр и роль учителя при их организации и проведении;

-результаты экспериментов, проведенных с целью доказательства эффективности использования ролевых игр в учебном процессе.

Определенные отношения между людьми не могут возникать, если нет мотивации и заинтересованности. Заинтересовать учеников в ходе урока - непростая задача для учителя. Поэтому необходимо создавать в учебном процессе ситуации, которые способствуют активизации учеников, повышают их заинтересованность.

Большинство психологов выдвигают следующий тезис: ученик должен говорить то, что он хочет сказать.

В связи с этим, на наш взгляд, использование ролевых игр – один из наиболее эффективных приемов овладения иностранным языком.

-проанализировать современные точки зрения по проблеме использования ролевых игр при обучении иностранным языкам;

-определить и предложить наиболее эффективные методы и приемы организации и проведения ролевых игр с целью развития разговорной речи учеников и доказать эффективность их использования на уроках экспериментальным путем.

Задачи исследования:

-обосновать с теоретической точки зрения значимость ролевых игр и доказать эффективность их использования при обучении иностранному языку;

-доказать результативность использования ролевых игр на уроках;

-подготовить практические рекомендации для учителей школ.

Данная гипотеза основывается на следующих положениях - использование ролевых игр:

- способствует возникновению мотивации для общения на иностранном языке;

- формирует у обучающихся интерес к изучению иностранного языка;

- в работе доказана эффективность использования ролевых игр при работе по развитию речи учеников;

- предложена методика использования ролевых игр на уроках;

- определены новые теоретические обоснования совершенствования работы по развитию речи учащихся.

1.Путем систематического использования ролевых игр в учебном процессе возможно формирование и развитие устной речи учащихся.

2. Ролевые игры можно использовать в качестве одного из ведущих видов работ при обучении иностранному языку.

3. Использование различных видов ролевых игр способствует повышению интереса учеников к изучению иностранного языка.

В работе показана структура и содержание ролевых игр, модели подготовки и проведения ролевых игр в процессе обучения иностранному языку.

Результаты исследования, на наш взгляд, имеют значение для учителей школ с казахским языком обучения: в работе получили дальнейшее развитие вопросы теории и практики использования ролевых игр на уроках в школе.

Преподаватели высших учебных заведений могут использовать теоретические положения исследования в курсе лекций по методике преподавания иностранного языка.

В работе даны образцы ролевых игр, которые могут быть использованы учителями школ на уроках иностранного языка.

At the English classes one can use a wide variety of role plays to make the process of learning a language efficient.

The main aim of using the role plays in the teaching process is to enlarge the pupils’ knowledge, to develop skills and abilities in order to express their viewpoint, to develop and improve the oral spoken speech. Every teacher who sets a goal - to teach the pupils to speak and communicate in a foreign language, must use the role plays together with other activities at his lessons.

The given research deals with the problems as follows:

- the application of role plays in the process of teaching a foreign language;

- the efficiency, types and categories of role plays;

- the methods of carrying out the role plays and the role of a teacher in their organization and conducting;

- the results of the experiments that were held to prove the efficiency of using role plays in the teaching process.

The certain relationships between people are impossible without motivation and interest. It is not easy for a teacher to arouse the pupils’ interest at the lessons. So, it is necessary to create the situations in the teaching process which provide the activity of pupils and arouse interest to the subject. Most psychologists propose the following thesis: a pupil must speak what he would like to say.

Therefore, we consider that the use of role plays is one of the efficient ways of learning a foreign language.

- to analyze the up-to-date viewpoints on the problem of using role plays in teaching foreign languages;

- to determine and propose the most efficient methods and ways of organization and conducting role plays in order to develop the pupils’ spoken speech and prove the efficiency of their application at the lessons experimentally.

The objectives of the research:

- to substantiate the significance of role plays from the theoretical viewpoint and prove the efficiency of their application during the teaching of a foreign language;

- to prove the efficiency of using the role plays at the lessons;

- to prepare the practical recommendations for school teachers.

The hypothesis is based on the following principles – the application of role plays:

- provide for the motivation to communicate in a foreign language;

- develop the pupils’ interest to the learning a foreign language;

- the efficiency of using role plays in the development of pupils’ speech has been proved;

- the methods of using role plays at the lessons has been proposed;

- the new theoretical grounds of the improvement of activities for the development of pupils’ speech have been determined.

1. One can develop the pupils’ oral speech by means of the regular use of role plays.

2. The role plays can be used as one of the main types of activities in the process of teaching a foreign language.

3. The application of a wide variety of role plays provide the increase of the pupils’ interest to the learning a foreign language.

The structure and the maintenance of role plays, the models of preparing and conducting role plays in the process of teaching a foreign language are shown in the work. In our opinion, the research results are of great importance for teachers of Kazakh schools: the problems of theoretical and practical use of role plays at the lessons have been considered profoundly. The teachers of higher educational institutions can use the theoretical principles of the research in the lecture course on the methods of teaching a foreign language.

The samples of role plays which can be used by the school teachers at the lessons of foreign languages are proposed in the research.