Қазақстан Республикасының Жер кодексі

Қазақстан Республикасының Жер кодексі
Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 20 маусымдағы N 442 Кодексі.
Мазмұны
Ескерту. Кодекстің орыс тіліндегі мәтініне өзгерістер енгізілді, қазақ тіліндегі мәтін
ө з г е р м е й д і
-
Қ Р
2 0 0 7 . 0 7 . 0 6
№
2 7 6
З а ң ы м е н .
Ескерту. Бүкіл мәтін бойынша "мемлекеттік қажеттіктер" деген сөздер "мемлекет 
мұқтажы" деген сөздермен, "шаруа (фермер) қожалығын", "Шаруа (фермер) 
қожалығын", "шаруа (фермер) қожалығы", "шаруа (фермер) қожалығының" деген 
сөздер тиісінше "шаруа немесе фермер қожалығын", "Шаруа немесе фермер 
қожалығын", "шаруа немесе фермер қожалығы", "шаруа немесе фермер қожалығының" 
деген сөздермен ауыстырылды - ҚР 2007.07.06 
№ 279
Заңымен. 
Ескерту. Бүкіл мәтін бойынша "құқықты куәландыратын құжаттарды", "құқықты 
куәландыратын құжаттар", "құқықты куәландыратын құжат", "құқықты куәландыратын
құжатқа", "құқықты куәландыратын құжатта", "құқықты куәландыратын құжаттағы" 
деген сөздер тиісінше "сәйкестендіру құжаттарын", "сәйкестендіру құжаттары", "
сәйкестендіру құжаты", "сәйкестендіру құжатына", "сәйкестендіру құжатында", "
сәйкестендіру құжатындағы" деген сөздермен ауыстырылды - ҚР 2007.07.26 
№ 311
З
а
ң
ы
м
е
н
.
Ескерту. Бүкіл мәтін бойынша "(республикалық маңызы бар қаланың, астананың), 
аудандардың (облыстық маңызы бар қалалардың)", "(республикалық маңызы бар қала, 
астана), аудандар (облыстық маңызы бар қалалар)", "(республикалық маңызы бар 
қаланың, астананың), ауданның (облыстық маңызы бар қаланың)", "облыстың (
республикалық маңызы бар қаланың, астананың)", "облыс (республикалық маңызы бар 
қала, астана)", "Облыстың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың)", "
облыстардың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың)", "Облыстар (
республикалық маңызы бар қала, астана)", "облыстардың (республикалық маңызы бар 
қала, астана)", "Облыстардың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың)", "(
облыстық маңызы бар қалалардың)", "(облыстық маңызы бар қаланың)" деген сөздер 
тиісінше ",республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық
маңызы бар қалалардың", ",республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның,
облыстық маңызы бар қаланың", "облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, 
астананың", "Облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың", "
облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың", "Облыстардың, 
республикалық маңызы бар қаланың, астананың", ",облыстық маңызы бар қалалардың",
",облыстық маңызы бар қаланың" деген сөздермен ауыстырылды - ҚР 2011.07.20 
№ 464

-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
е н г і з і л е д і )
З а ң ы м е н .
Ескерту. Бүкіл мәтін бойынша "ауыл (село)", "ауылдық (селолық)", "ауылдар (
селолар)", "ауылдардың (селолардың)", "ауылдың (селоның)", "ауылда (селода)"," "
Селодағы", "ауылдарды, селолар", "село", "селолық" деген сөздер тиісінше "ауыл", "
ауылдық", "ауылдар", "ауылдардың", "ауылдың", "ауылда", "Ауылдағы", "ауылдар", "
ауыл", "ауылдық" деген сөздермен ауыстырылды - ҚР 03.07.2013 
№ 121-V
Конституциялық заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн 
ө т к е н
с о ң
қ о л д а н ы с қ а
е н г і з і л е д і ) .
Е с к е р т у .
Б ү к і л
м ә т і н
б о й ы н ш а :
"тауарлы ауыл шаруашылығы өндiрiсiн", "Тауарлы ауыл шаруашылығы өндiрiсiн", 
"тауарлы ауыл шаруашылығы өндiрiсiнің" деген сөздер тиісінше "ауыл шаруашылығы 
өндiрiсiн", "Ауыл шаруашылығы өндірісін", "ауыл шаруашылығы өндiрiсiнің" деген 
с ө з д е р м е н
а у ы с т ы р ы л д ы ;
"комиссияға", "Комиссияның", "Комиссия", "комиссияның" деген сөздер тиісінше "
жер комиссиясына", "Жер комиссиясының", "Жер комиссиясының", "жер 
комиссиясының" деген сөздермен ауыстырылды - ҚР 04.05.2018 
№ 151-VI
Заңымен (
алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
е н г і з і л е д і ) .
З Қ А И - н ы ң
е с к е р т п е с і !
Бүкіл мәтін бойынша "оралмандарға", "Оралмандарға" және "оралмандардың" деген
сөздерді тиісінше "қандастарға", "Қандастарға" және "қандастардың" деген сөздермен 
ауыстыру көзделген - ҚР 13.05.2020 
Заңымен ("Салық және бюджетке 
№ 327-VI
төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы" ҚР Кодексіне (Салық кодексі) тиісті 
өзгерістер мен толықтырулар қолданысқа енгізілген күннен кейін 
енгізіледі
қолданысқа
).
І бөлiм. Негізгі ережелер
1-тарау. Жалпы ережелер
1-бап. Қазақстан Республикасының жер қоры
1. Қазақстан Республикасының жер қоры нысаналы мақсатына сәйкес мынадай 
санаттарға бөлiнедi:
1) ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер;
2) елдi мекендердiң (қалалардың, кенттер мен ауылдық елдi мекендердiң) жерi;
3) өнеркәсiп, көлiк, байланыс, ғарыш қызметі, қорғаныс, ұлттық қауіпсіздік 
мұқтажына арналған жер және ауыл шаруашылығына арналмаған өзге де жер;

4) ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерi, сауықтыру мақсатындағы, 
рекреациялық және тарихи-мәдени мақсаттағы жер;
5) орман қорының жерi;
6) су қорының жерi;
7) босалқы жер.
2. Осы баптың 1-тармағында аталған жер белгiленген нысаналы мақсатына сәйкес 
пайдаланылады. Жердiң құқықтық режимi оның қай санатқа тиесiлiлiгiне және жердi (
аумақты) аймақтарға бөлуге сәйкес рұқсатты пайдаланылуына негiзделiп айқындалады.
3. Қазақстан Республикасының аумағында табиғи жағдайлары бойынша мынадай 
аймақтар ерекшеленедi:
1) орманды дала;
2) дала;
3) қуаң дала;
4) шөлейттi;
5) шөлдi;
6) тау етегi-шөлдi-далалық;
7) субтропикалық шөлдi;
8) субтропикалық-тау етегi-шөлдi;
9) орта азиялық таулы;
10) оңтүстiк-сiбiр таулы аймақтар.
Ескерту. 1-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.01.06 
N 529-IV
(алғашқы ресми 
жарияланғанынан кейін күнтізбелік жиырма бір күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 
2012.02.13 
N 553-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен 
соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
2-бап. Жердi санаттарға жатқызу, оларды бiр санаттан басқасына ауыстыру
Жердi осы Кодекстiң 1-бабында аталған санаттарға жатқызуды, сондай-ақ жердi 
оның нысаналы мақсатының өзгеруiне байланысты бiр санаттан басқасына 
ауыстыруды Қазақстан Республикасының Үкіметі, облыстардың, республикалық 
маңызы бар қаланың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың 
жергілікті атқарушы органдары осы Кодексте және Қазақстан Республикасының өзге 
де заң актiлерiнде белгiленген, жер учаскелерін беру және алып қою, соның ішінде 
мемлекет мұқтажы үшін алып қою жөнiндегi өз құзыретi шегiнде жүргiзедi.
Ескерту. 2-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2006.01.10 
№ 116
(2006.01.01 бастап 
қолданысқа енгізіледі), 2007.07.06 
№ 279
, 2011.07.20 
№ 464-IV
(алғашқы ресми 
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) 
Заңдарымен.

3-бап. Жерге меншiк
Қазақстан Республикасында жер мемлекеттiк меншiкте болады. Жер учаскелерi осы
белгiленген негiздерде, шарттар мен шектерде жеке меншiкте де болуы 
Кодексте
мүмкiн.
4-бап. Жер заңдарының принциптерi
Қазақстан Республикасының жер заңдары:
1) Қазақстан Республикасы аумағының тұтастығы, қол сұғылмаушылығы және 
бөлiнбейтiндiгi;
2) жердi табиғи ресурс, Қазақстан Республикасы халқының өмiрi мен қызметiнiң 
негiзi ретiнде сақтау;
3) жердi қорғау және ұтымды пайдалану;
4) экологиялық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету;
5) жердi нысаналы пайдалану;
6) ауыл шаруашылығы мақсатындағы жердiң басымдығы;
7) жердiң жай-күйi және оған қолжетiмдiлiк туралы ақпаратпен қамтамасыз ету;
8) жердi пайдалану мен қорғау жөнiндегi iс-шараларды мемлекеттiк қолдау;
9) жерге залал келуiн болдырмау немесе оның зардаптарын жою;
10) жердi ақылы пайдалану принциптерiне негiзделедi.
5-бап. Жер заңдарының мiндеттерi
Қазақстан Республикасы жер заңдарының мiндеттерi: жер учаскесiне меншiк 
құқығы мен жер пайдалану құқығы туындауының, өзгертiлуi мен тоқтатылуының 
негiздерiн, шарттары мен шектерiн; жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер 
пайдаланушылардың құқықтары мен мiндеттерiн жүзеге асыру тәртiбiн белгiлеу; жердi
ұтымды пайдалану мен қорғауды, топырақ құнарлылығын ұдайы қалпына келтiрiп 
отыруды, табиғи ортаны сақтау мен жақсартуды қамтамасыз ету мақсатында жер 
қатынастарын реттеу; шаруашылық жүргiзудiң барлық нысандарын тең құқықпен 
дамыту үшiн жағдайлар жасау; жеке және заңды тұлғалар мен мемлекеттiң жерге 
құқықтарын қорғау; жылжымайтын мүлiк рыногын жасау мен дамыту; жер 
қатынастары саласында заңдылықты нығайту болып табылады.
6-бап. Жер заңдары
1. Қазақстан Республикасындағы жер заңдары Қазақстан Республикасының 
негiзделедi және осы Кодекс пен Қазақстан Республикасының 
Конституциясына
осыған сәйкес қабылданатын нормативтiк құқықтық актілерінен тұрады. Қазақстан 

Республикасы жер қоры жерлерінің жекелеген санаттарын құқықтық реттеу 
ерекшеліктері Қазақстан Республикасының заңдарымен белгіленеді.
2. Жер қойнауын, суды, атмосфералық ауаны, орман-тоғайды және өзге де 
өсiмдiктердi, жануарлар дүниесiн, экологиялық, ғылыми және мәдени жағынан ерекше 
құндылығы бар қоршаған орта объектiлерiн, ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды 
пайдалану мен қорғау жөнiндегi қатынастар Қазақстан Республикасының арнаулы 
заңдарымен реттеледi.
3. Жер қатынастары субъектiлерiнiң өздерiне тиесiлi құқықтарды жүзеге асыруы 
табиғи pecуpc ретiндегi жерге және қоршаған ортаның өзге де объектiлерiне, сондай-ақ 
басқа тұлғалардың құқықтары мен заңды мүдделерiне зиян келтiрмеуге тиiс.
4. Егер Қазақстан Республикасының жер, экология, орман, су заңдарында жер 
қойнауы, өсiмдiктер мен жануарлар дүниесi, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар 
туралы заңдарында өзгеше көзделмесе, жер учаскелерiн иелену, пайдалану және оларға
билiк ету, сондай-ақ олармен мәмiле жасасу бойынша мүлiктiк қатынастар Қазақстан 
Республикасының азаматтық заңдарымен реттеледi.
5. Қазақстан Республикасының заңдарында тікелей көзделген жағдайлардан басқа, 
жеке және заңды тұлғалардың жер қатынастары саласындағы құқықтарын шектеуге 
болмайды.
6. Егер осы 
немесе Қазақстан Республикасының басқа да заң актiлерiнде 
Кодексте
өзгеше көзделмесе, шетелдiктер, азаматтығы жоқ адамдар, сондай-ақ шетелдiк заңды 
тұлғалар жер құқығы қатынастарында Қазақстан Республикасының азаматтарымен 
және заңды тұлғаларымен тең құқықтарды пайдаланады және сондай мiндеттер 
атқарады.
7. Басқа мемлекеттердiң Қазақстан Республикасының аумағында жер пайдалану 
құқығы Қазақстан Республикасы бекiткен халықаралық шарттарға сәйкес туындайды.
Ескерту. 6-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2007.01.09 
N 213
; 20.02.2017 
№ 48-VI
(
алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі); 27.12.2017 
№ 126-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай 
өткен соң 
қолданысқа
енгізіледі) Заңдарымен.
7-бап. Халықаралық шарттар
Егер Қазақстан Республикасы бекiткен халықаралық шартта осы Кодекстегiден 
өзгеше ережелер белгiленсе, аталған шарттың ережелерi қолданылады. Халықаралық 
шарттан оны қолдану үшiн заң актiсiн шығару талап етiлетiн жағдайларды қоспағанда, 
Қазақстан Республикасы бекiткен халықаралық шарттар жер қатынастарына тiкелей 
қолданылады.
8-бап. Жердi аймақтарға бөлу

1. Аймақтарға бөлу - жер аумағын оның нысаналы мақсаты мен пайдаланылу 
режимiн белгiлей отырып айқындау.
1-1. Елді мекендерде жерді аймақтарға бөлу бағалау аймақтарының шекараларын 
және жер учаскелеріне төлемақының базалық ставкаларына түзету коэффициенттерін 
айқындау мақсатында жүргізіледі.
2. Жерді аймақтарға бөлуді облыстар, республикалық маңызы бар қала, астана, 
аудандар, облыстық маңызы бар қалалар деңгейінде ұйымдастыруды облыстардың, 
республикалық маңызы бар қаланың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар 
қалалардың тиісті уәкілетті органдары жүзеге асырады. Жерді аймақтарға бөлу 
жобасын (схемасын) облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, 
аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың тиісті өкілді органдары бекітеді.
3. Алып тасталды - ҚР 2006.01.10. 
N 116
Заңымен.
4. Жердi аймақтарға бөлу кезiнде белгiленген, аумақты пайдаланудың нысаналы 
режимi жер құқығы қатынастарының субъектiлерi үшiн мiндеттi болып табылады.
5. Жердi аймақтарға бөлу жергiлiктi атқарушы органдардың шешiмi бойынша 
жүргiзiледi және бюджет қаражаты есебiнен жүзеге асырылады.
Ескерту. 8-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2006.01.10 
N 116
(2006.01.01 бастап 
қолданысқа енгізіледі), 2011.07.20 
N 464-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін 
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 13.06.2013 
№ 102-V
(алғашқы 
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) 
Заңдарымен.
9-бап. Жер үшiн төленетiн төлемдер
1. Меншiктегi, тұрақты жер пайдаланудағы немесе бастапқы уақытша өтеусiз жер 
пайдаланудағы жер учаскелерiне Қазақстан Республикасының салық заңдарына сәйкес 
жер салығы салынады.
2. Мемлекет уақытша өтеулi пайдалануға (жалға) берген жер учаскелерi үшiн жер 
учаскелерiн пайдалану төлемақысы алынады.
Жер учаскелерiн пайдалану төлемақысын есептеу және бюджеттiң кiрiсiне төлеу 
тәртiбi Қазақстан Республикасының салық заңдарына сәйкес айқындалады.
Қазақстан Республикасының аумағында басқа мемлекеттерге жер учаскесi жалға 
берiлген кезде жер учаскелерiн пайдалану төлемақысының мөлшерi Қазақстан 
Республикасы бекiткен халықаралық шарттарда айқындалады.
3. Жер учаскелерiн мемлекеттiк меншiктен жеке меншiкке өтеулі негізде сату, 
өзінің жер учаскелерін беру жөніндегі құзыреті шегінде облыстың, республикалық 
маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті 

атқарушы органының, аудандық маңызы бар қала, кент, ауыл, ауылдық округ әкімінің 
шешiмi бойынша ақысы бiрден төленiп не төлеу мерзімі ұзартылып жүзеге асырылады,
бұған:
1) Қазақстан Республикасының азаматтарына - пәтерлердің меншiк иелерiне 
кондоминиум объектiлерiндегi мiнсiз үлесi ретiнде;
2) Қазақстан Республикасының азаматтарына осы Кодекстің 50-бабының 2-
тармағына сәйкес өзiндiк қосалқы шаруашылығын жүргiзу, бағбандық, жеке тұрғын үй 
және саяжай құрылыстары үшiн;
2-1) Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілеген тәртіппен айқындалатын 
халықаралық қатысуы бар ғылыми орталықтарға;
2-2) тізбесін және тізбеге енгізу үшін таңдау критерийлерін Қазақстан 
Республикасының Үкіметі айқындайтын отандық өнеркәсіп орындарына;
2-3) Қазақстан Республикасы Кәсіпкерлік кодексінің 234-бабының 
2-тармағына
сәйкес өздеріне берілген объектілер үшін шағын кәсіпкерлік субъектілеріне;
3) осы Кодексте және Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде көзделген өзге 
де жағдайларда, жер учаскесi меншiкке өтеусiз негiзде берiлетiн жағдайлар 
қосылмайды.
Жер учаскесiне жеке меншiк құқығын өтеулi түрде беру (сату) (бұдан әрi - жер 
учаскелерi үшiн төлемақы) немесе уақытша өтеулi жер пайдалану (жалдау) құқығын 
өтеулi түрде бepу (сату) төлемақысы (бұдан әрi - жалдау құқығын сату төлемақысы) 
жер учаскелерi үшiн төлемақының базалық ставкаларына түзету коэффициенттерiн 
қолдану арқылы шығарылатын кадастрлық (бағалау) құны негiзiнде есептеледi.
4. Мемлекеттiң ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелерiн жеке меншiкке 
сатқаннан түсетiн қаражат Ұлттық қорға аударылады және Қазақстан 
Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен пайдаланылады.
5. Өзiндiк қосалқы шаруашылық, бағбандық жүргізу, жеке тұрғын үй және саяжай 
құрылысы үшiн, осы Кодексте жер учаскелерін ақылы түрде беру көзделген өзге де 
мақсаттар үшін өтеусiз берiлген жер учаскесiнiң нысаналы мақсаты өзгерген жағдайда, 
осы Кодекстің 44-бабының 6-тармағында белгіленген шартпен елді мекеннің бас 
жоспарында көзделген объектілерді салу үшін берілген жер учаскесін қоспағанда, жер 
учаскесiнiң меншiк иесi жер учаскесiнiң өзгерген нысаналы мақсаты үшiн Қазақстан 
Республикасының заңында көзделген кадастрлық (бағалау) құнына тең болатын 
соманы бюджеттiң кiрiсiне төлеуге мiндеттi.
Жергілікті атқарушы орган осы тармақтың бірінші бөлігінде көзделген ерекше 
жағдайда жер учаскесінің нысаналы мақсаты өзгергенде жер учаскесінің бюджетке 
төлеуге жатпайтын кадастрлық (бағалау) құнының сомасын жер учаскесінің 
орналасқан жері бойынша жергілікті өкілді органмен келіседі.
Елді мекеннің аумағы шегіндегі ауыл шаруашылығы мақсатындағы, сондай-ақ ауыл
шаруашылығында пайдаланылатын жер учаскесінің нысаналы мақсаты, мемлекет 

мұқтажы үшін мәжбүрлеп иеліктен шығарылған жерлерді қоспағанда, ауыл және орман
шаруашылығын жүргізумен байланысты емес мақсаттарда пайдалану үшін өзгертілген 
жағдайда, аталған жер учаскесінің меншік иесі жер учаскесінің өзгерген нысаналы 
мақсаты үшін Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген кадастрлық (
бағалау) құны мен осы учаскенің бұрын мемлекеттен сатып алынған бағасы 
арасындағы айырмаға тең соманы бюджетке төлеуге міндетті.
Шағын немесе орта кәсіпкерлік субъектілеріне олардың өтініштері бойынша жер 
учаскесінің кадастрлық (бағалау) құнына тең, осы Кодекстің 
белгіленген 
49-бабында
тәртіппен өзгертілген нысаналы мақсаты үшін Қазақстан Республикасының 
заңнамасында көзделген соманы бөліп төлеу ұсынылады.
6. Мемлекеттiк заттай гранттар түрiндегi жер учаскелерi мен жер пайдалану құқығы
инвестициялық жобаның іске асырылуын жүзеге асыратын Қазақстан 
Республикасының заңды тұлғасына осы Кодекске және Қазақстан Республикасының 
инвестициялар саласындағы заңнамасына сәйкес берiледi.
Облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық 
маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органының жер учаскесін заттай грант 
ретінде беру туралы шешімі оның жер учаскелерін беру жөніндегі құзыреті шегінде 
инвестициялар жөніндегі уәкілетті органның шешімі негізінде қабылданады.
7. Меншiк иесi жер учаскесiн сатқан немесе жалға берген кезде, мемлекеттiк емес 
жер пайдаланушы өзiне тиесiлi жер пайдалану құқығын басқа тұлғаларға сатқан кезде, 
сондай-ақ ол жер учаскесiн кейiнгi жер пайдаланушыларға жалға берген кезде, жер 
учаскелерi үшiн төлемақының мөлшерi, мерзiмдерi мен нысаны Қазақстан 
Республикасының азаматтық заңдарына сәйкес сатып алу-сату немесе мүлiк жалдау 
шарттарымен айқындалады.
8. Жер учаскесі әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациялардың жарғылық капиталының 
(меншігінің) төлеміне жер учаскесінің кадастрлық (бағалау) құны бойынша есептелетін
бағамен берілуі мүмкін.
Бұл ретте жер учаскесін әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациялардың меншігіне 
ресімдеу жарияланған акциялар шығарылымы мемлекеттік тіркелгеннен кейін жүзеге 
асырылады.
Ескерту. 9-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2005.05.04 
N 48
, 2006.01.10 
N 116
(
2006.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2006.07.05 
N 162
, 2007.07.06 
N 279
, 
2009.02.13 
N 135-IV 
(қолданысқа енгізілу тәртібін 
3-баптан
қараңыз), 2011.03.24 
N 420-
IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі), 2011.07.20 
N 464-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он 
күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2012.07.10 
N 36-V
(алғашқы ресми 
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.10.2015
№ 376-V
(01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі); 24.05.2018 
№ 156-VI
(алғашқы 
ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 

21.01.2019 
№ 217-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн 
өткен соң қолданысқа енгізіледі); 26.12.2019 
№ 284-VІ
(алғашқы ресми жарияланған 
күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.06.2020 
№ 352-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі) Заңдарымен.
10-бап. Жер учаскелерi үшiн төлемақының базалық ставкалары және жер 
учаскесiнiң кадастрлық (бағалау) құны
1. Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелері жеке меншікке берілген, 
оларды мемлекет немесе мемлекеттiк жер пайдаланушылар жалға берген кезде жер 
учаскелерi үшiн төлемақының базалық ставкаларын, жалдау құқығын сату 
төлемақысының мөлшерiн және мемлекеттік меншіктегі және жер пайдалануға 
берілмеген жер учаскелеріне жекеше сервитут белгілеу үшін төлемақының мөлшерін 
Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.
Жер учаскелерi жеке меншiкке берiлген кезде олар үшiн төлемақының базалық 
ставкалары облыс орталықтарында, республикалық маңызы бар қалаларда, астанада, 
облыстық және аудандық маңызы бар қалаларда, кенттер мен ауылдық елді мекендерде
жергілікті жағдайлар мен ерекшеліктерге қарай облыстардың, республикалық маңызы 
бар қалалардың, астананың өкілді және атқарушы органдарының бірлескен 
шешімдерімен белгiленедi.
Бұл ретте жер учаскелерiн пайдалану төлемақысының ставкалары жер салығы 
ставкаларының мөлшерiнен төмен болып белгiленбейдi.
Жалдау құқығын сату төлемақысы нақты жер учаскесiнiң кадастрлық (бағалау) 
құнына қарай сараланып белгiленедi.
2. Нақты жер учаскесінің кадастрлық (бағалау) құнын мемлекеттік жер кадастрын 
жүргізетін "Азаматтарға арналған үкімет" мемлекеттік корпорациясы мемлекеттің жеке
меншікке немесе жалға өтеулі негізде беретін жер учаскелері үшін төлемақының 
базалық мөлшерлемелеріне сәйкес, оған түзету (арттыратын немесе кемітетін) 
коэффициенттерін қолдана отырып айқындайды және жер учаскесінің кадастрлық (
бағалау) құнын айқындау актісімен ресімдейді.
Астананың және республикалық маңызы бар қалалардың, облыс орталықтарының 
маңындағы аймақта және курортты аймақта орналасқан елдi мекендерде (кенттер мен 
ауылдық елдi мекендерде) жеке меншiкке берiлетiн жер учаскелерi үшiн төлемақының 
базалық ставкалары екi есе арттырылады.
3. Қазақстан Республикасының азаматтарына жеке меншiкке өзiндiк қосалқы 
шаруашылық жүргiзу, бағбандық және саяжай құрылысы үшiн тегiн берудiң 
белгiленген нормаларынан артық берiлетiн қосымша жер учаскелерiнiң кадастрлық (
бағалау) құны бағаланатын учаскелерге неғұрлым жақын орналасқан ауылдық елдi 

мекендердiң жер учаскелерi үшiн төлемақының базалық ставкаларына негiзделе 
отырып айқындалады.
4. Елдi мекендердiң шегiнен тыс орналасқан, азаматтарға және мемлекеттiк емес 
заңды тұлғаларға құрылыс жүргiзу үшiн берiлген (берiлетiн) немесе үйлер (құрылыстар
, ғимараттар) мен олардың кешендерi салынған жер учаскелерi бойынша, осы баптың 4
-1-тармағында көрсетілген жерлерді қоспағанда, үйлердiң (құрылыстардың, 
ғимараттардың) пайдаланылу мақсатына сәйкес қызмет көрсетуге арналған жердi қоса 
алғанда, кадастрлық (бағалау) құны бағаланатын жер учаскелеріне неғұрлым жақын 
орналасқан, облыстық маңызы бар қалаларда аталған мақсаттар үшiн берiлген (
берiлетiн) жер учаскелерi үшiн төлемақының базалық ставкаларының он процентi 
мөлшерiне негiзделе отырып айқындалады.
4-1. Елді мекендердің шегінен тыс орналасқан, осы Кодекстің 97-бабына сәйкес 
ауыл шаруашылығының жұмыс істеуі үшін қажетті үйлер (құрылыстар, ғимараттар) 
салынған, шаруа немесе фермер қожалығын және ауыл шаруашылығы өндірісін 
жүргізу үшін берілген (берілетін) жер учаскелері бойынша, оларға қызмет көрсетуге 
арналған жерлерді қоса алғанда, кадастрлық (бағалау) құны жер учаскелерін ауыл 
шаруашылығы мақсаты үшін жеке меншікке берген кезде оларға төлемақының базалық
ставкаларының мөлшерiне негiзделе отырып айқындалады.
5. Осы баптың 3 және 4-тармақтарында аталған жер учаскелерiнiң кадастрлық (
бағалау) құнын айқындау кезiнде, осы Кодекстiң 11-бабының 4-тармағының 3) 
тармақшасына сәйкес осы учаскелердiң қызмет көрсету саласы орталықтарынан 
қашықтығына байланысты түзету коэффициенттерi қолданылады
Ескерту. 10-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2006.01.10 
N 116
(2006.01.01 бастап 
қолданысқа енгізіледі), 2007.07.06 
N 279
, 2011.03.24 
N 420-IV
(алғашқы ресми 
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2011.07.15
N 461-IV
(қолданысқа енгізілу тәртібін 
2-баптан
қараңыз); 2011.07.20 
N 464-IV
(
алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі); 17.11.2015 
№ 408-V
(01.03.2016 бастап 
қолданысқа
енгізіледі); 04.05.2018 
№ 151-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң 
қолданысқа енгізіледі); 25.11.2019 
№ 272-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен 
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 27.12.2019 
№ 291-VІ
(
алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі) Заңдарымен.
11-бап. Жер учаскелерi үшiн төлемақының базалық ставкаларына түзету 
коэффициенттерi
1. Аудандық маңызы бар қалалардағы, кенттер мен ауылдық елдi мекендердегi 
бағалау аймақтарының шекаралары және жер учаскелері үшін төлемақының базалық 

ставкаларына түзету коэффициенттерi ауданның жергілікті атқарушы органының 
ұсынысы бойынша аудандық өкілді органның, ал облыстық маңызы бар қалаларда, 
республикалық маңызы бар қалаларда, астанада - облыстың, республикалық маңызы 
бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органының ұсынысы бойынша облыстық 
(республикалық маңызы бар қала, астана) өкілді органның шешімімен бекітіледі.
Бұл ретте арттыратын немесе кемiтетiн коэффициенттердiң шектi (ең жоғары) 
мөлшерi екi еседен аспауға тиiс.
2. Мемлекет ауыл шаруашылығы өндiрiсiн жүргiзу үшiн беретiн жер учаскелерiнiң 
кадастрлық (бағалау) құнын айқындау кезiнде жер учаскесiнiң сапалық жай-күйiне, 
орналасуына, сумен қамтамасыз етiлуiне, қызмет көрсету орталықтарынан 
қашықтығына байланысты түзету (арттыратын немесе кемiтетiн) коэффициенттерi 
қолданылады.
3. Алқаптардың түрi мен топырақтардың үлгiсi бойынша жер учаскесiнiң сапалық 
жай-күйi жер-кадастр карталары, топырақ, геоботаникалық, топырақ-мелиорация және 
басқа зерттеу материалдары негiзiнде анықталады:
1) егiстiк құрамында пайдаланылатын жер учаскесiнiң құнын белгiлеу үшiн оның 
мелиорациялық жай-күйi мен жер бетiнiң еңiстiгiне қарай мынадай түзету 
коэффициенттерi қолданылады:
жердiң мелиорациялық жай-күйi:
жақсы (топырағы тұзды емес және сортаң емес, тассыз, эрозияға ұшырамаған; жер 
асты суларының тереңдiгi: тұщы су - 3 метрден астам, минералды су - 6 метрден астам)
- 1,2;
қанағаттанарлық (топырағы аздап тұзды, сортаңдау, тасы аз, аздап эрозияға 
ұшыраған; минералдануы төмен жер асты суларының тереңдiгі 3-6 м) - 0,9;
қанағаттанғысыз (топырағы орташа және аса тұзданған, орташа және аса сортаң, 
тастақ, орташа және күштi эрозияға ұшыраған; 1 г/л астам минералданған жер асты 
суларының тереңдiгi 3 метрден кем) - 0,6;
жер бетiнiң еңiстiгi:
1 градусқа дейiн - 1; 1-ден 3 градусқа дейiн - 0,98; 3-тен 5 градусқа дейiн - 0,96; 5-
тен 7 градусқа дейiн - 0,93; 7 градустан астам - 0,86;
2) табиғи жем-шөп алқаптары (шабындық, жайылым) құрамында пайдаланылатын 
жер учаскелерiнiң құнын айқындау үшiн учаскенiң сапалық жай-күйi мен жер бетiнiң 
еңiстiгiне қарай мынадай түзету коэффициенттерi қолданылады:
жақсартылған шабындықтар мен жайылымдар:
көп жылдық шөп егiлiп, түбегейлi жақсартылған - 1,2;
өсiмдiк жамылғысының түр-құрамын өзгертпей, беткi қабаты жақсартылған - 1,1;
шабындық жердiң жай-күйi:
жақсы (ластанбаған, бұта-шiлiк баспаған, ағаш өспеген, тассыз, аймақтық 
өсiмдiктердiң белгiлерi жақсы байқалатын жер учаскесi) - 1,2;

қанағаттанарлық (ластанған, бұта-шiлiк басып кеткен, ағаш өскен, тастақ, өсiмдiк 
жамылғысының аймақтық құрылымы бұзылған жер учаскесi. Аталған белгiлер 
аумақтың 40 процентiне дейiнгi алаңынан көрiнедi) - 0,9;
қанағаттанғысыз (ластанған, бұта-шiлiк басып кеткен, ағаш өскен, тастақ, өсiмдiк 
жамылғысының аймақтық құрылымы бұзылған жер учаскесi. Аталған белгiлер 
аумақтың 40 процентiнен астам алаңынан байқалады) - 0,7;
жер қабатының еңiстiгi:
3 градусқа дейiн - 1; 3,1-ден - 6 градусқа дейiн - 0,95; 6,1-ден - 10 градусқа дейiн - 
0,9; 10,1-ден - 20 градусқа дейiн - 0,85; 20 градустан астам - 0,5;
жайылымдық жердiң жай-күйi:
жақсы (ластанбаған, бұта-шiлiк (азыққа жарамайтын бұталар) баспаған, ағаш 
өспеген, тассыз, аймақтық өсiмдiктердiң белгiлерi жақсы байқалатын жер учаскесi) - 
1,2;
қанағаттанарлық (ластанған, бұта-шiлiк (азыққа жарамайтын бұталар) басқан, ағаш 
өскен, тастақ, өсiмдiк жамылғысының аймақтық құрылымы бұзылған, қатты тапталған 
жайылымдары, жалаңаш сорлары бар, сортаң топырақты, тақыр жер учаскесi. Аталған 
белгiлер аумақтың 40 процентiне дейiнгi алаңынан көрiнедi) - 0,9;
қанағаттанғысыз (ластанған, бұта-шiлiк (азыққа жарамайтын бұталар) басқан, ағаш 
өскен, тастақ, өсiмдiк жамылғысының аймақтық құрылымы бұзылған, қатты тапталған 
жайылымдары, жалаңаш сорлары бар, сортаң топырақты, тақыр жер учаскесi. Аталған 
белгiлер аумақтың 40 процентiнен астам алаңынан байқалады) - 0,6;
жер қабатының еңiстiгi:
12 градусқа дейiн - 1; 13-тен - 20 градусқа дейiн - 0,8; 20 градустан жоғары - 0,6.
4. Жер учаскелерiнiң құнын анықтау үшiн жер учаскесiнiң суландырылуына, оның 
шаруашылық орталығына қарағанда орналасқан жерiне, қызмет көрсету саласының 
орталықтарынан қашықтығына байланысты мынадай түзету коэффициенттерi 
қолданылады:
1) жер учаскесiнiң суландырылуы (сумен қамтамасыз етiлуi):
суландырылған - 1,2; суландырылмаған - 0,8;
2) жер учаскесiнiң шаруашылық орталығына қатысты орналасуы, километрмен:
беске дейiн - 1,2; 5-тен 10-ға дейiн - 1; 10-нан 20-ға дейiн - 0,9; 20-дан 30-ға дейiн - 
0,8; 30-дан астам - 0,7;
3) жер учаскесiнiң қызмет көрсету орталықтарынан қашықтығы, жолдардың 
сапасына байланысты:
___________________________________________________________________
Қашықтығы, | Тас | Қиыршық тас | Жай жолдар
км | жолдар | төселген жолдар |
___________________________________________________________________
20-ға дейiн 1,4 1,1 0,7

21 - 40 1,2 0,9 0,6
41 - 60 1,0 0,7 0,5
61 - 80 0,8 0,5
81 - 100 0,6
100-ден астам 0,5
___________________________________________________________________
5. Жер учаскесiнiң кадастрлық (бағалау) құнын арттыратын немесе кемiтетiн 
бiрнеше факторлар болған кезде коэффициенттер көбейтiледi.
Ауыл шаруашылығы өндiрiсiн жүргiзуге арналған жер учаскесiнiң кадастрлық (
бағалау) құнын арттырудың немесе кемiтудiң жалпы мөлшерi осы Кодекстiң 10-
бабының 1-тармағына сәйкес белгiленген төлемақының базалық ставкаларының елу 
процентiнен аспауға тиiс.
Ескерту. 11-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2006.01.10 
N 116
(2006.01.01 бастап 
қолданысқа енгізіледі), 2011.07.20 
N 464-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін 
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
12-бап. Осы Кодексте пайдаланылатын негiзгi ұғымдар
Осы Кодексте мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады:
1) "Азаматтарға арналған үкімет" мемлекеттік корпорациясы (бұдан әрі – 
Мемлекеттік корпорация) – Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес 
мемлекеттік қызметтерді, табиғи монополиялар субъектілерінің желілеріне қосуға 
арналған техникалық шарттарды беру жөніндегі қызметтерді және квазимемлекеттік 
сектор субъектілерінің қызметтерін көрсету, "бір терезе" қағидаты бойынша 
мемлекеттік қызметтерді, табиғи монополиялар субъектілерінің желілеріне қосуға 
арналған техникалық шарттарды беру жөніндегі қызметтерді, квазимемлекеттік сектор 
субъектілерінің қызметтерін көрсетуге өтініштер қабылдау және көрсетілетін қызметті 
алушыға олардың нәтижелерін беру жөніндегі жұмысты ұйымдастыру, сондай-ақ 
электрондық нысанда мемлекеттік қызметтер көрсетуді қамтамасыз ету үшін Қазақстан
Республикасы Үкіметінің шешімі бойынша құрылған, орналасқан жері бойынша 
жылжымайтын мүлікке құқықтарды мемлекеттік тіркеуді жүзеге асыратын заңды тұлға
;
1-1) алып қою – жеке меншік иесінің немесе жер пайдаланушының жер учаскесіне 
меншік құқығын немесе жер пайдалану құқығын осы Кодексте және Қазақстан 
Республикасының заңдарында көзделген тәртіппен және жағдайларда тоқтатуға 
бағытталған, мемлекеттік органдардың әрекеті;
2) арнайы жер қоры - ауыл шаруашылығы мақсатындағы алқаптардың, сондай-ақ 
мақсаты бойынша пайдаланылмай жатқан не Қазақстан Республикасының заңнамасын 

бұза отырып пайдаланылып жүрген жер учаскелерінің және шартты жер үлестерінің 
иелері мен жер
пайдаланушылар бас тартқан жердің есебінен құралатын резервтегі жер;
3) аффилиирленген тұлға - мемлекеттік емес заңды тұлғаға қатысты еншілес болып 
табылатын немесе тәуелді акционерлік қоғам деп танылатын ұйым;
3-1) бақ шаруашылығы – ауыл шаруашылығы дақылдарын және көпжылдық 
ағаш-бұта екпелерін өсіру үшін жер учаскесінде жүзеге асырылатын қызмет түрі;
4) бастапқы жер пайдаланушылар - жер пайдалану құқығын осы Кодекстің 32-
бабында көзделген тәртіппен тікелей мемлекеттен не осы құқықтан айыру тәртібімен 
басқа да бастапқы жер пайдаланушылардан алған тұлғалар;
4-1) бағалау аймақтарының шекарасы – инфрақұрылымның даму деңгейіне қарай 
мемлекет беретін жер учаскелері үшін төлемақының базалық ставкаларына түзету 
коэффициенттері белгіленетін елді мекендер аумағының бір бөлігінің шекарасы;
4-2) бау-бақша шаруашылығы – көпжылдық ағаш-бұта екпелерін қоспағанда, ауыл 
шаруашылығы дақылдарын өсіру үшін жер учаскесінде жүзеге асырылатын қызмет 
түрі;
5) бірыңғай мемлекеттік жер тізілімі - құқықтық, сәйкестендіру, экономикалық 
және басқа да сипаттамаларды қамтитын, мемлекеттік жер кадастры құрамындағы жер 
учаскелерін есепке алудың қорытынды құжаты;
6) жеке меншіктегі жер учаскесін уақытша пайдалану құқығы - жер учаскесінің 
меншік иесі мен уақытша пайдаланушы (жалға алушы немесе өтеусіз пайдаланушы) 
арасындағы жер учаскесін уақытша пайдалану туралы шарт негізінде туындайтын, 
субъектінің жер
учаскесін иелену және пайдалану құқығы;
7) жер - Қазақстан Республикасының егемендігі белгіленетін шектегі аумақтық 
кеңістік, табиғи ресурс, жалпыға ортақ өндіріс құралы және кез келген еңбек 
процесінің аумақтық негізі;
8) жерге билік ету құқығы - мемлекеттің Қазақстан Республикасы аумағындағы 
жердің заңдық тағдырын айқындаудағы заңмен қамтамасыз етілген құқығы, сондай-ақ 
жердің жеке меншік иесінің өз жер учаскесіне қатысты Қазақстан Республикасының 
заңдарында тыйым
салынбаған мәмілелер жасасуға құқығы;
8-1) жерге орналастыру жобасы – жер учаскесінің схемасы (жоспары), жер 
учаскесінің алаңы, оның шекаралары мен орналасқан жері туралы мәліметтер, жер 
учаскелерінің аралас меншік иелері мен жер пайдаланушылары туралы және жер 
учаскелеріне ауыртпалықтар мен сервитуттар туралы мәліметтер.
Жерге орналастыру жобасының құрамы мен мазмұны осы Кодекстің 14-бабы 1-
тармағының 
сәйкес нормативтік-құқықтық актілер негізінде 
4) тармақшасына
белгіленеді;

9) жергілікті атқарушы органдардың шешімдері - облыстардың, республикалық 
маңызы бар қаланың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың 
жергілікті атқарушы органдарының, сондай-ақ аудандық маңызы бар қалалар, кенттер, 
ауылдар, ауылдық округтер әкімдерінің жер учаскесіне құқық беру туралы құқықтық 
актілері;
10) жерді жалдау төлемақысы - уақытша өтеулі жер пайдалану төлемақысы;
11) жер иелену құқығы - жерді іс жүзінде иеленуді жүзеге асырудың заңмен 
қамтамасыз етілген мүмкіндігі;
12) жер кадастры - жер туралы мәліметтер жүйесі, мемлекеттік кадастрлардың 
құрамдас бөлігі;
12-1) жер комиссиясы – жергілікті атқарушы орган жанындағы алқалы орган, ол 
жер учаскелеріне құқықтар беру туралы (шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл 
шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін уақытша өтеулі жер пайдалану (жалға алу) 
құқығын беру жөніндегі конкурс жеңімпазын айқындау туралы), жер учаскелерінің 
нысаналы мақсатын өзгерту туралы және су қорының жерін басқа санаттардағы жерге 
ауыстыру туралы өтініштерді (өтінімдерді) қарау және қорытындыларды дайындау 
үшін осы Кодекстің 43-бабына сәйкес құрылады;
13) жер қатынастары жөніндегі уәкілетті орган - жер қатынастары саласындағы 
функцияларды жүзеге асыратын облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, 
астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы 
органдарының құрылымдық
бөлімшесі (бұдан әрі - облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, 
ауданның, облыстық маңызы бар қаланың уәкілетті органы);
13-1) жердiң пайдаланылуы мен қорғалуын бақылау жөнiндегi уәкiлеттi орган – 
облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы 
органдарының жердiң пайдаланылуы мен қорғалуына мемлекеттік бақылауды жүзеге 
асыратын құрылымдық бөлімшесі (бұдан әрі – жердiң пайдаланылуы мен қорғалуын 
бақылау жөнiндегi уәкiлеттi орган);
14) жер қатынастарының объектісі - Қазақстан Республикасы аумағының шегіндегі 
бүкіл жер, онда орналасқанына және олардың жекелеген субъектілерге бекітіліп 
берілуінің құқықтық негіздеріне қарамастан жекелеген жер учаскелері, сондай-ақ жер 
учаскелері мен
жер үлестеріне құқықтар;
15) жер құқығы қатынастары - жерге меншік құқығын және өзге де құқықтарды 
жүзеге асыра отырып, жер ресурстарын басқаруға, жекелеген субъектілерге жер 
учаскелерін бекітіп беруге байланысты жерді пайдалану мен қорғау жөніндегі 
құқықтық қатынастар;

16) жер құқығы қатынастарының субъектілері - жер құқығы қатынастарына 
қатысушылар болып табылатын және соған орай құқықтары бар әрі осы құқық 
қатынасында міндеттер атқаратын жеке және заңды тұлғалар, сондай-ақ мемлекеттер;
17) жер пайдалану құқығы - тұлғаның мемлекеттік меншіктегі жер учаскесін өтеулі 
және (немесе) өтеусіз негізде шектеусіз мерзімге (тұрақты жер пайдалану) немесе 
белгілі бір мерзім ішінде (уақытша жер пайдалану) иелену және пайдалану құқығы;
18) жер ресурстары - қоғамның материалдық, мәдени және басқа да қажеттерін 
қанағаттандыру үшін шаруашылық және өзге де қызмет процесінде пайдаланылатын 
немесе пайдаланылуы мүмкін жер;
19) жер ресурстарын басқару жөніндегі орталық уәкілетті орган - жер қатынастары 
саласындағы реттеуді жүзеге асыратын мемлекеттік орган (бұдан әрі - орталық 
уәкілетті орган);
20) алып тасталды - ҚР 29.12.2014
№ 269-V
Заңымен (01.01.2015 бастап қолданысқа
енгізіледі);
20-1) жер учаскелері мәжбүрлеп алып қойылған тұлғалардың тізілімі – осы 
Кодекстің 92 және 93-баптарына сәйкес, заңды күшіне енген сот шешімінің негізінде 
жер учаскелері мәжбүрлеп алып қойылған жеке және заңды тұлғаларды 
сәйкестендіруді қамтамасыз ететін, қағаз және (немесе) электрондық жеткізгіштерде 
тіркелген деректер жиынтығы;
21) жер учаскесі - осы Кодексте белгіленген тәртіппен жер қатынастары 
субъектілеріне бекітіліп берілетін, тұйық шекара ішінде бөлінген жер бөлігі;
22) жер учаскесін жалдау құқығын сату төлемақысы - уақытша өтеулі жер 
пайдалану (жалдау) құқығымен берілген мемлекеттік меншіктегі жер учаскесі үшін 
біржолғы төлем;
23) жер учаскесіне жеке меншік құқығы - азаматтардың және мемлекеттік емес 
заңды тұлғалардың өздеріне тиесілі жер учаскесін осы Кодексте белгіленген негіздерде
, шарттар мен шектерде иелену, пайдалану және оларға билік ету құқығы;
24) жер учаскесіне құқық белгілейтін құжат - осылардың негізінде жер учаскесіне 
құқықтар туындайтын, өзгертілетін немесе тоқтатылатын заңдық фактілердің (заңдық 
құрамдарының) басталғанын растайтын құжат, оның ішінде шарттар, соттардың 
шешімдері, атқарушы органдардың құқықтық актілері, мұрагерлікке құқық туралы 
куәлік, меншік құқығымен жер учаскесіне иеленген немесе уақытша өтеулі жер 
пайдалану (жалдау) құқығын сатып алған мемлекеттік емес заңды тұлғаларды қайта 
ұйымдастыру кезіндегі табыстау актісі немесе бөлу балансы;
25) жер учаскесіне сәйкестендіру құжаты - жер, құқықтық және қала құрылысы 
кадастрларын жүргізу мақсатында қажетті, жер учаскесінің сәйкестендіру 
сипаттамаларын қамтитын құжат;
26) жер учаскесін немесе жер пайдалану құқығын кепілге салу - міндеттемелердің 
орындалуын қамтамасыз етудің кепіл шартына негізделген не Қазақстан Республикасы 

заңдарының негізіндегі әдісі, осыған орай кредитордың (кепіл ұстаушының) борышкер 
кепілмен
қамтамасыз етілген міндеттемені орындамаған жағдайда кепілге салынған жер 
учаскесінің немесе жер пайдалану құқығының құнынан осы жер учаскесі немесе жер 
пайдалану құқығы тиесілі тұлғаның (кепіл берушінің) басқа кредиторлары алдында 
қайтарым алуға басым құқығы
болады, бұған Қазақстан Республикасының 
белгіленген алып
Азаматтық кодексінде
қою жағдайлары қосылмайды;
27) жер учаскесін өз бетінше иеленіп алу - жер учаскесі меншік иесінің немесе жер 
пайдаланушының рұқсатынсыз бөтен жер учаскесін иелену, сондай-ақ мемлекеттік 
меншіктегі және жер пайдалануға берілмеген жер учаскесін Қазақстан Республикасы 
Үкіметінің немесе жергілікті атқарушы органның тиісті шешімінсіз иелену;
27-1) жер учаскесінің жер-кадастрлық жоспары (бұдан әрі – жер-кадастрлық жоспар
) – жер, құқықтық және қала құрылысы кадастрларын жүргізу мақсаттары үшін қажетті
, елді мекен шегінде құрылыс салу мақсатында берілетін жер учаскесінің сәйкестендіру
сипаттамаларын қамтитын құжат;
28) жер үлесі - жер учаскесіне құқықтар мен міндеттерге басқа тұлғалармен бірге 
қатысудың осы Кодексте және Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында 
белгіленген тәртіппен және жағдайларда бөліп шығарылуы мүмкін сан жағынан 
айқындалған үлесі;
29) иммиграциялық жер қоры - оралмандарға беру үшін резервке қалдырылған және
арнайы жер қоры құрамына кіретін жер учаскелері;
30) кадастрлық (бағалау) құны - мемлекет жер учаскесін немесе оны жалға алу 
құқығын сатқан кезде қолданылатын, инфляцияның жалпы деңгейі туралы ресми 
статистикалық ақпаратқа сәйкес кезең-кезеңімен нақтыланатын жер учаскелері үшін 
төлемақының базалық ставкалары және оларға түзету коэффициенттері негізінде 
айқындалатын жер учаскесінің есептеу құны;
31) кейінгі жер пайдаланушылар - өзінің бастапқы жер пайдаланушы мәртебесін 
сақтап қалатын жер пайдаланушыдан кейінгі жер пайдалану туралы шарт негізінде 
уақытша жер пайдалану құқығын алған тұлғалар;
32) кондоминиум - жылжымайтын мүлікке меншіктің (өзге де құқықтың) ерекше 
нысаны, бұл ретте жылжымайтын мүліктің жекелеген бөліктері жеке және (немесе) 
заңды тұлғалардың бөлек (дербес) меншігінде (өзге де құқықта) болады, ал 
жылжымайтын мүліктің бөлек
меншікке жатпайтын бөліктері, оның ішінде жер учаскесі де оларға ортақ үлестік 
меншік құқығымен (өзге де ортақ құқықпен) тиесілі болады және бөлек (дербес) 
меншігіндегі (өзге де құқықтағы) жылжымайтын мүлік бөліктеріне құқықтардан 
ажыратылмайды;

32-1) мемлекеттік жер кадастрының автоматтандырылған ақпараттық жүйесі – жер 
учаскелерінің, оның ішінде олардың шекаралары туралы сапалық және сандық 
сипаттамаларды, сондай-ақ жер учаскелерінің меншік иелері мен жер пайдаланушылар 
туралы мәліметтерді қамтитын, мемлекеттік жер кадастрын жүргізуге арналған 
ақпараттық жүйе;
33) мемлекеттік жер пайдаланушылар - мемлекеттік республикалық және 
коммуналдық заңды тұлғалар;
34) мемлекеттік заттай гранттар – Қазақстан Республикасының заңды тұлғасына 
инвестициялық жобаны іске асыру үшін осы Кодексте және Қазақстан 
Республикасының инвестициялар саласындағы заңнамасында белгіленген тәртіппен 
уақытша өтеусіз жер пайдалану құқығымен беріле отырып, кейіннен меншікке немесе 
жер пайдалануға өтеусіз берілетін жер учаскелері;
35) мемлекеттік емес жер пайдаланушылар - азаматтар және (немесе) мемлекеттік 
емес заңды тұлғалар;
36) меншік құқығының объектілері - мемлекеттік және жеке меншіктегі жер;
37) өзіндік қосалқы шаруашылық - ауылдық жерде және қала маңындағы аймақта 
орналасқан жер учаскесінде өз қажеттерін қанағаттандыруға арналған қызмет түрі;
38) сервитут - бөтен жер учаскелерін шектеулі нысаналы пайдалану, оның ішінде 
жаяу өту, көлікпен өту, қажетті коммуникацияларды тарту мен пайдалану, аңшылық 
және балық шаруашылықтары және өзге де мұқтаждар үшін пайдалану құқығы;
39) топырақ қабаты - жердің құрғақ үстіңгі қабаты, тек өзіне тән құрылымы, құрамы
мен қасиеттері бар ерекше табиғи түзілім;
40) төлемақының базалық ставкасы - мемлекет жер учаскесіне жеке меншік 
құқығын берген кезде немесе уақытша өтеулі жер пайдалану (жалдау) құқығын сатқан 
кезде оның кадастрлық (бағалау) құнын айқындауға арналған жер учаскесінің 
нормативтік бағасы;
41) тұрақты жер пайдаланушылар - жер пайдалану құқығының мерзімі шектеусіз 
сипатта болатын тұлғалар;
42) уақытша жер пайдаланушылар - жер пайдалану құқығы белгілі бір мерзіммен 
шектелген тұлғалар;
43) ұлттық жер пайдаланушылар - Қазақстан Республикасының азаматтары, 
Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес құрылған заңды тұлғалар;
43-1) алып тасталды - ҚР 24.05.2018 
№ 156-VI
Заңымен (алғашқы ресми 
жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
44) шартты жер үлесі - таратылған немесе қайта ұйымдастырылған ұжымшар 
мүшелерінің, мемлекеттік емес болып қайта құрылған мемлекеттік ауыл шаруашылығы
ұйымдары қызметкерлерінің, сондай-ақ осы Кодексте аталған өзге де тұлғалардың 

сандық тұрғыдан анықталған үлесі, оған сәйкес аталған ұйымдардың жер пайдалану 
құрамында бұдан бұрын болған жер учаскелеріне құқықтар беру жүзеге асырылады 
немесе осы Кодексте көзделген өзге де құқықтар іске асырылады;
45) шетелдік жер пайдаланушылар - шетелдіктер, азаматтығы жоқ адамдар, шет 
мемлекет заңдарына сәйкес құрылған заңды тұлғалар (шетелдік заңды тұлғалар), шет 
мемлекеттер, халықаралық бірлестіктер мен ұйымдар;
46) функционалдық аймақ – жер учаскелерін пайдаланудың бірыңғай режимі бар 
елді мекендердегі олардың нысаналы мақсатының тобын қамтитын шартты аймақ.
Ескерту. 12-бап жаңа редакцияда - ҚР 2007.07.06 
№ 279
Заңымен; өзгерістер 
енгізілді - ҚР 2007.07.26 
№ 311
, 2010.03.19 
№ 258-IV
, 2011.03.01 
№ 414-IV
(алғашқы 
ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі), 2011.03.24 
№ 420-IV
(
алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі), 2011.07.20 
№ 464-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он
күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2012.01.25 
№ 548-IV
(алғашқы ресми 
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.07.2014
№ 225-V
(01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 29.09.2014 
№ 239-V
(алғашқы 
ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 
29.12.2014 
№ 269-V
(01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 29.10.2015 
№ 376-V
(
01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі); 17.11.2015 
№ 408-V
(01.03.2016 бастап 
қолданысқа
енгізіледі); 04.05.2018 
№ 151-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен 
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2018 
№ 156-VI
(
алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі); 28.10.2019 
№ 268-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін 
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
2-тарау. Мемлекеттік органдардың жер қатынастары
саласындағы құзыреті
13-бап. Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң құзыретi
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң жер қатынастарын реттеу саласындағы 
құзыретiне мыналар жатады:
1) Республиканың жер қорын пайдалану мен қорғау саласындағы мемлекеттiк 
саясаттың негiзгi бағыттарын әзiрлеу;
2) алып тасталды - ҚР 03.07.2013 
№ 124-V
Заңымен (алғашқы ресми 
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
3) республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құруға және 
кеңейтуге, халықаралық мiндеттемелердi орындауға байланысты жағдайларда, барлық 

санаттағы жерден жер учаскелерін беру және алып қою, оның ішінде мемлекет 
мұқтажы үшін алып қою;
3-1) "Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы" Қазақстан Республикасының 
Заңына сәйкес ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы уәкілетті органның 
ұсынысы бойынша ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерін босалқы жерге ауыстыру
, сондай-ақ босалқы жерді қайтадан ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жеріне 
ауыстыру;
3-2) "Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы" Қазақстан Республикасының 
белгіленген жағдайларда жерді бір санаттан басқа санатқа ауыстыру тәртібін 
Заңында
бекіту;
4) алып тасталды - ҚР 29.09.2014 
№ 239-V
Заңымен (алғашқы ресми жарияланған 
күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi);
4-1) алып тасталды - ҚР 29.09.2014 
№ 239-V
Заңымен (алғашқы ресми жарияланған 
күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi);
4-2) республикалық маңызы бар қалалардың және астананың шекарасын (шегiн) 
белгiлеу және өзгерту;
5) облыстың жергілікті өкiлдi және атқарушы органдарының облыстық маңызы бар 
қалалардың шекарасын өзгерту мәселелерi жөнiндегi ұсыныстарын келiсу, сондай-ақ 
облыстық маңызы бар қалалар төңiрегiнде қала маңы аймақтарын белгiлеу мен өзгерту;
6) жердi ерекше қорғалатын табиғи аумақтарға жатқызу тәртібін айқындау;
7) алып тасталды - ҚР 29.09.2014 
N 239-V
Заңымен (алғашқы ресми жарияланған 
күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi);
7-1) алып тасталды - ҚР 29.09.2014 
N 239-V
Заңымен (алғашқы ресми жарияланған 
күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi);
7-2) алып тасталды - ҚР 29.09.2014 
N 239-V
Заңымен (алғашқы ресми жарияланған 
күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi);
8) алып тасталды - ҚР 2006.01.31 
N 125
Заңымен;
9) бір облыстың, республикалық маңызы бap қаланың, астананың аумағындағы 
жерді басқа облысқа, республикалық маңызы бap қалаға, астанаға ұзақ мерзімді 
пайдалануға беру бөлігінде жер қатынастарын реттеу;
10) оған Қазақстан Республикасының 
, заңдарымен және 
Конституциясымен
Қазақстан Республикасы Президентiнiң актiлерiмен жүктелген өзге де функциялар.
Ескерту. 13-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2006.01.31 
№ 125
(қолданысқа енгізілу 
тәртібін 
2-баптан
қараңыз), 2006.07.05 
№ 162
, 2007.07.06 
№ 279
, 2008.12.01 
№ 94-IV
(
қолданысқа енгізілу тәртібін 
2-баптан
қараңыз), 2011.07.20 
№ 464-IV
(алғашқы ресми 
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2012.01.25
№ 548-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң 
қолданысқа енгізіледі), 2012.02.13 
№ 553-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін 
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 03.07.2013 
№ 124-V
(алғашқы 

ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 
29.09.2014 
№ 239-V
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн 
өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 29.12.2014 
№ 269-V
(01.01.2015 бастап қолданысқа 
енгізіледі); 29.03.2016 
№ 479-V
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік 
жиырма бір күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен; 03.07.2017 
№ 86-VI
(
алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі) Конституциялық заңымен; 04.05.2018 
№ 151-VI
(алғашқы ресми 
жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 
30.09.2020 
№ 362-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн 
өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
14-бап. Орталық уәкілетті органның құзыреті
Ескерту. Тақырып жаңа редакцияда - ҚР 29.09.2014 
Заңымен (алғашқы 
N 239-V
ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi).
1. Орталық уәкілетті органның құзыретіне:
1) жер заңнамасын қолдану іс-тәжірибесін жинақтау және оны жетілдіру;
1-1) жер қатынастарын реттеу саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру;
1-2) жер қатынастарын реттеу саласында жергілікті атқарушы органдарды 
үйлестіруді және оларға әдістемелік басшылық жасауды жүзеге асыру;
2) жер қатынастарын реттеу саласындағы нормативтік құқықтық актілердің 
жобаларын әзірлеу және Қазақстан Республикасы Үкіметінің бекітуіне енгізу;
2-1) агроөнеркәсіптік кешенді дамыту саласындағы уәкілетті мемлекеттік органмен 
келісу бойынша ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерді ұтымды пайдалану 
қағидаларын әзірлеу және бекіту;
2-2) жерді резервте қалдыру қағидаларын әзірлеу және бекіту;
2-3) жер комиссиясы туралы үлгі ережені әзірлеу және бекіту;
2-4) шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін 
ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскесін уақытша өтеулі жер пайдаланудың (
жалға алудың) үлгі шартын әзірлеу және бекіту;
2-5) шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін 
берілген ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерді пайдалану мониторингін 
ұйымдастыру мен жүргізу қағидаларын әзірлеу және бекіту;
2-6) шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін 
уақытша өтеулі жер пайдалану (жалға алу) құқығын беру жөніндегі конкурсты 
ұйымдастыру мен өткізу қағидаларын әзірлеу және бекіту;
2-7) шаруа немесе фермер қожалығын жүргізу үшін – Қазақстан Республикасының 
азаматында, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін Қазақстан Республикасының 
мемлекеттік емес заңды тұлғасы мен оның үлестес тұлғаларында болуы мүмкін ауыл 

шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелерінің шекті (ең жоғары) мөлшерлерін 
айқындау әдістемесін әзірлеу және бекіту;
2-8) Қазақстан Республикасы жер заңнамасының талаптарын бұзушылықтарды жою
туралы нұсқаманың, әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттаманың, әкімшілік құқық 
бұзушылық туралы іс бойынша қаулының нысанын әзірлеу және бекіту;
2-9) жер учаскесін уақытша өтеулі жер пайдаланудың (жалға берудің) үлгілік 
шартын әзірлеу және бекіту;
2-10) жер учаскесін сатып алудың-сатудың үлгілік шартын әзірлеу және бекіту;
3) мемлекеттік жер кадастры мен жер мониторингін жүргізудің дұрыстығын 
мемлекеттік бақылауды жүзеге асыру;
4) жерге орналастыру, мемлекеттiк жер кадастры және жер мониторингі жөнiндегi 
нормативтiк құқықтық актiлер мен нормативтік құжаттарды, әдістемелерді әзірлеу 
және бекiту;
5) жерді пайдалану мен қорғау мәселелерін қозғайтын, республикалық маңызы бар 
жобалар мен схемаларға сараптама жүргізу;
6) орталық және жергілікті атқарушы органдармен жер қатынастарын реттеу 
мәселелері бойынша өзара іс-қимыл жасау;
7) ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелері паспортының нысанын бекіту;
7-1) алып тасталды - ҚР 29.12.2014
№ 269-V
Заңымен (01.01.2015 бастап 
қолданысқа енгізіледі);
7-2) елді мекен шегінде объектілер салу үшін жер учаскелерін беру кезінде 
берілетін өтініш, келісуші органдардың қорытындысы, жер учаскесін таңдау актісі, 
жер-кадастрлық жоспар нысандарын бекіту;
8) жер-кадастрлық құжаттаманың құрылымын, құрамын, мазмұнын және 
нысандарын белгілеу;
9) жер мониторингін жүргізуді ұйымдастыру;
10) мемлекеттік жер кадастрын жүргізуді ұйымдастыру және облыстардың, 
республикалық маңызы бар қаланың, астананың жер балансының деректері негізінде 
Қазақстан Республикасының жер балансын жасау;
11) өз құзыретіне кіретін жер учаскелерін беру және алып қою, соның ішінде 
мемлекет мұқтажы үшін алып қою, жерді бір санаттан басқасына ауыстыру мәселелері 
бойынша Қазақстан Республикасы Үкіметінің құқықтық актілерінің жобаларын 
дайындау;
12) жердің пайдаланылуы мен қорғалуын мемлекеттік бақылауды жүзеге асыру;
13) алып тасталды - ҚР 2012.07.10 
N 36-V
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін 
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;
13-1) облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті 
атқарушы органының ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелерін 

шетелдіктерге, азаматтығы жоқ адамдарға және шетелдік заңды тұлғаларға беру 
мәселелері жөніндегі ұсыныстарын келісу;
13-2) облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті 
атқарушы органының қорғаныс және ұлттық қауіпсіздік мұқтажы үшін жер учаскелерін
беру және алып қою мәселелері жөніндегі ұсыныстарын келісу;
14) облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, аудандардың, 
облыстық маңызы бар қалалардың уәкілетті органдарының жеке және заңды 
тұлғалардың өтініштері бойынша қабылдаған шешімдерінің заңдылығын бақылау;
15) жер заңнамасы саласындағы әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарау;
15-1) жер учаскелері мәжбүрлеп алып қойылған тұлғалардың тізілімін 
қалыптастыру және жүргізу;
16) алып тасталды - ҚР 29.12.2014
№ 269-V
Заңымен (01.01.2015 бастап қолданысқа
енгізіледі);
16-1) көтермелеудің салалық жүйесін әзірлеу және бекіту;
16-2) жер учаскесіне меншік құқығына және жерді пайдалану құқығына 
сәйкестендіру құжаттарының нысандарын бекіту;
16-3) мемлекеттік жер кадастры мен жер мониторингін жүргізу тәртібін бекіту;
16-4) аумақтық сулар алып жатқан жер учаскелерін жасанды ғимараттар салу үшін 
беру қағидаларын бекіту;
16-5) жеке тұрғын үй құрылысы үшін жер учаскелеріне құқықтар беру қағидаларын 
бекіту;
РҚАО-ның ескертпесі!
1-тармақты 16-6) тармақшамен толықтыру көзделген - ҚР 04.05.2018 
№ 151-VI
Заңымен (02.01.2021 бастап 
енгізіледі).
қолданысқа
17) осы Кодексте, Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында, Қазақстан 
Республикасы Президентінің және Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілерінде 
көзделген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асыру жатады.
2. Алып тасталды - ҚР 29.09.2014 
N 239-V
(алғашқы ресми жарияланған күнінен 
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.
Ескерту. 14-бап жаңа редакцияда - ҚР 2006.01.10 
N 116
(2006.01.01 бастап 
қолданысқа енгізіледі) Заңымен, өзгерістер енгізілді - ҚР 2007.07.06 
N 279
, 2007.07.21 
N 297
(ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі), 2008.05.26 
N 34-IV
(
қолданысқа енгізілу тәртібін 
2-баптан
қараңыз), 2009.07.17 
N 188-IV
(қолданысқа 
енгізілу тәртібін 
2-баптан
қараңыз), 2010.03.19 
№ 258-IV
, 2011.01.06 
N 378-IV
(
алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі), 2011.03.01 
N 414-IV
(алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап 
қолданысқа енгізіледі), 2011.07.15
N 461-IV
(қолданысқа енгізілу тәртібін 
2-баптан
қараңыз), 2011.07.20 
N 464-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он 
күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2012.07.10 
N 36-V
(алғашқы ресми 

жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 13.06.2013
№ 102-V
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң 
қолданысқа енгізіледі); 03.07.2013 
№ 124-V
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін 
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.07.2014 
№ 225-V
(01.01.2015 
бастап қолданысқа енгізіледі); 29.09.2014 
N 239-V
(алғашқы ресми жарияланған 
күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 29.12.2014 
№ 269-V
(01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 29.10.2015 
№ 376-V
(01.01.2016 бастап 
қолданысқа енгізіледі); 04.05.2018 
№ 151-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен 
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.04.2019 
№ 241-VI
(
алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі) Заңдарымен.
14-1-бап. Облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, 
аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың уәкілетті органдарының 
құзыреті
1. Облыстың уәкілетті органының құзыретіне:
1) облыстың жергiлiктi атқарушы органының жер қойнауын пайдалану мақсаттары 
(өндіру жөніндегі; бірлескен барлау және өндіру жөніндегі; барлаумен және (немесе) 
өндірумен байланысты емес жерасты құрылыстарын салу және (немесе) пайдалану 
жөніндегі жұмыстарды жүргізу үшін), магистральдық құбыржолдарды, мұнай және газ 
өңдеу объектiлерiн, жаңартылатын энергия көздерін пайдалану жөніндегі объектілерді 
салу (реконструкциялау) үшін, индустриялық-инновациялық қызмет субъектілерінің 
индустриялық-инновациялық жобалары, инвестициялық басым жобаларды Қазақстан 
Республикасының 
сәйкес іске асыру, жергiлiктi маңызы бар 
Кәсіпкерлік кодексіне
ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құру және кеңейту үшін жер учаскелерiн беру 
жөнiндегi, сондай-ақ пайдалы қазбалардың кен орындары табылған кезде және оларды 
игеру үшін, магистральдық құбыржолдарды салу (реконструкциялау), жергiлiктi 
маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құру және кеңейту үшін жер 
учаскелерiн мемлекет мұқтажына мәжбүрлеп иелiктен шығару жөнiндегi ұсыныстарын 
және шешiмдерiнiң жобаларын дайындау;
1-1) жер қатынастарын реттеу саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру;
2) облыстың жергілікті атқарушы органының мемлекеттік ғылыми-зерттеу 
ұйымдары мен олардың тәжірибе шаруашылықтарына, сондай-ақ мемлекеттік тұқым 
өсіру шаруашылықтары мен асыл тұқымды мал зауыттарына жер учаскелерін беру 
жөніндегі ұсыныстары мен шешімдерінің жобаларын дайындау;
2-1) аумақтық сулар алып жатқан жер учаскелерін жасанды ғимараттар салу үшін 
беру жөніндегі облыстың жергілікті атқарушы органының ұсыныстарын және 
шешімдерінің жобаларын дайындау;

2-2) облыстың жергiлiктi атқарушы органының қорғаныс және ұлттық қауіпсіздік 
мұқтажы үшін жер учаскелерiн беру және алып қою жөнiндегi ұсыныстарын және 
шешiмдерiнiң жобаларын дайындау;
3) жерді резервте қалдыру жөніндегі ұсыныстарды дайындау;
4) алып тасталды - ҚР 25.11.2019 
№ 272-VI
Заңымен (алғашқы ресми жарияланған 
күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
5) өз құзыреті шегінде жер учаскелерінің бөлінетіндігі мен бөлінбейтіндігін 
айқындау;
6) жерге орналастыруды жүргізуді ұйымдастыру және жер учаскелерін 
қалыптастыру жөніндегі жерге орналастыру жобаларын бекіту;
7) облыстың жерді аймақтарға бөлу жобаларын, жерді ұтымды пайдалану жөніндегі
жобалары мен схемаларын әзірлеуді ұйымдастыру;
8) өз құзыреті шегінде жер сауда-саттығын (конкурстар, аукциондар) жүргізуді 
ұйымдастыру;
9) жерді пайдалану мен қорғау мәселелерін қозғайтын, облыстық, қалалық, 
аудандық маңызы бар жобалар мен схемаларға сараптама жүргізу;
10) өз құзыреті шегінде жер учаскесін сатып алу-сату шарттары мен жалдау және 
жерді уақытша өтеусіз пайдалану шарттарын жасасу және жасалған шарттар 
талаптарының орындалуын бақылауды жүзеге асыру;
11) аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың деректері негізінде облыстың 
жер балансын жасау;
12) алып тасталды - ҚР 2011.07.15
N 461-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан 
кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
13) осы Кодекстің 71-бабына сәйкес облыстың жергілікті атқарушы органының 
іздестіру жұмыстарын жүргізу үшін жер учаскелерін пайдалануға рұқсат беруі жөнінде 
ұсыныстар дайындау;
14) ауыл шаруашылығы алқаптарын бір түрден екіншісіне ауыстыру жөнінде 
ұсыныстар дайындау;
14-1) алып тасталды - ҚР 29.09.2014 
N 239-V
Заңымен (алғашқы ресми жарияланған
күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi);
14-2) алып тасталды - ҚР 29.12.2014 
№ 269-V
Заңымен (01.01.2015 бастап 
қолданысқа енгізіледі);
14-3) алып тасталды - ҚР 29.12.2014 
№ 269-V
Заңымен (01.01.2015 бастап 
қолданысқа енгізіледі);
14-4) алып тасталды - ҚР 29.12.2014 
№ 269-V
Заңымен (01.01.2015 бастап 
қолданысқа енгізіледі);
14-5) алып тасталды - ҚР 29.12.2014 
№ 269-V
Заңымен (01.01.2015 бастап 
қолданысқа енгізіледі);
14-6) алып тасталды - ҚР 29.12.2014 
№ 269-V
Заңымен (01.01.2015 бастап 

қолданысқа енгізіледі);
15) алып тасталды - ҚР 2013.01.08 
N 64-V
(2013.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі)
Заңымен.
16) жер-кадастрлық жоспарды бекіту жатады.
17) алып тасталды - ҚР 24.05.2018 
№ 156-VI
Заңымен (алғашқы ресми жарияланған 
күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
2. Республикалық маңызы бар қаланың, астананың уәкілетті органының, оның 
әкімшілік бағынысына берілген аумақтағы құзыретіне:
1) алып тасталды - ҚР 2011.07.15
N 461-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін 
алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
1-1) жер қатынастарын реттеу саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру;
2) осы Кодекстің 71-бабына сәйкес республикалық маңызы бар қаланың, астананың 
жергілікті атқарушы органының іздестіру жұмыстарын жүргізу үшін жер учаскелерін 
пайдалануға рұқсат беруі жөнінде ұсыныстар дайындау;
3) ауыл шаруашылығы алқаптарын бір түрден екіншісіне ауыстыру жөнінде 
ұсыныстар дайындау;
4) жерді резервте қалдыру жөніндегі ұсыныстарды дайындау;
5) республикалық маңызы бар қаланың, астананың жер балансын жасау;
6) республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органының 
жер учаскелерін беру және олардың нысаналы мақсатын өзгерту жөніндегі ұсыныстары
мен шешімдерінің жобаларын дайындау;
6-1) республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы 
органының қорғаныс және ұлттық қауіпсіздік мұқтажы үшін жер учаскелерін беру 
және алып қою жөніндегі ұсыныстарын және шешімдерінің жобаларын дайындау;
7) алып тасталды - ҚР 2011.07.20 
N 464-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін 
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;
8) алып тасталды - ҚР 2013.01.08 
N 64-V
(2013.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) 
Заңымен;
9) ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелерінің паспорттарын беру;
10) жер учаскесін сатып алу-сату шарттары мен жалдау және жерді уақытша өтеусіз
пайдалану шарттарын жасасу және жасалған шарттар талаптарының орындалуын 
бақылауды жүзеге асыру;
11) иесі жоқ жер учаскелерін анықтау және оларды есепке алу жөніндегі жұмысты 
ұйымдастыру;
12) мемлекет мұқтажы үшін жер учаскелерін мәжбүрлеп иеліктен шығару жөнінде 
ұсыныстар дайындау;
13) жер учаскелерінің бөлінетіндігі мен бөлінбейтіндігін айқындау;
14) алып тасталды - ҚР 25.11.2019 
№ 272-VI
Заңымен (алғашқы ресми жарияланған 
күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

15) жерге орналастыруды жүргізуді ұйымдастыру және жер учаскелерін 
қалыптастыру жөніндегі жерге орналастыру жобаларын бекіту;
16) республикалық маңызы бар қаланың, астананың жерді аймақтарға бөлу 
жобаларын, жерді ұтымды пайдалану жөніндегі жобалары мен схемаларын әзірлеуді 
ұйымдастыру;
17) жер сауда-саттығын (конкурстар, аукциондар) жүргізуді ұйымдастыру;
18) жерді пайдалану мен қорғау мәселелерін қозғайтын жобалар мен схемаларға 
сараптама жүргізу;
19) жер учаскелерінің меншік иелері мен жер пайдаланушылардың, сондай-ақ жер 
құқығы қатынастарының басқа да субъектілерінің есебін жүргізу;
20) алып тасталды - ҚР 29.09.2014 
N 239-V
Заңымен (алғашқы ресми жарияланған 
күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi);
21) жер-кадастрлық жоспарды бекіту жатады.
21) алып тасталды - ҚР 29.12.2014 
№ 269-V
Заңымен (01.01.2015 бастап қолданысқа
енгізіледі);
22) алып тасталды - ҚР 29.12.2014 
№ 269-V
Заңымен (01.01.2015 бастап қолданысқа
енгізіледі);
23) алып тасталды - ҚР 29.12.2014 
№ 269-V
Заңымен (01.01.2015 бастап қолданысқа
енгізіледі);
24) алып тасталды - ҚР 29.12.2014 
№ 269-V
Заңымен (01.01.2015 бастап қолданысқа
енгізіледі);
25) алып тасталды - ҚР 29.12.2014 
№ 269-V
Заңымен (01.01.2015 бастап қолданысқа
енгізіледі);
26) алып тасталды - ҚР 04.05.2018 
№ 151-VI
Заңымен (алғашқы ресми жарияланған 
күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
27) алып тасталды - ҚР 24.05.2018 
№ 156-VI
Заңымен (алғашқы ресми жарияланған 
күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
3. Аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың уәкілетті органдарының аудан 
шекарасы, қала шекарасы (шегі) шебіндегі және оның әкімшілік бағыныстылығына 
берілген аумақтағы құзыретіне:
1) иесі жоқ жер учаскелерін анықтау және оларды есепке алу жөніндегі жұмысты 
ұйымдастыру;
1-1) жер қатынастарын реттеу саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру;
2) ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органының жер 
учаскелерін беру және олардың нысаналы мақсатын өзгерту жөніндегі ұсыныстары мен
шешімдерінің жобаларын дайындау;
2-1) геологиялық зерттеуге және пайдалы қазбаларды барлауға байланысты жер 
қойнауын пайдалану мақсаттары үшін жария сервитуттарды белгілеу бойынша 

ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органы ұсыныстарының
және шешімдерінің жобаларын дайындау;
3) мемлекет мұқтажы үшін жер учаскелерін мәжбүрлеп иеліктен шығару жөнінде 
ұсыныстар дайындау;
4) жер учаскелерінің бөлінетіндігі мен бөлінбейтіндігін айқындау;
5) алып тасталды - ҚР 25.11.2019 
№ 272-VI
Заңымен (алғашқы ресми жарияланған 
күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
6) жерге орналастыруды жүргізуді ұйымдастыру және жер учаскелерін 
қалыптастыру жөніндегі жерге орналастыру жобаларын бекіту;
7) аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жерді аймақтарға бөлу 
жобаларын, жерді ұтымды пайдалану жөніндегі жобалары мен схемаларын әзірлеуді 
ұйымдастыру;
8) елді мекендер аумағының жер-шаруашылық орналастыру жобаларын әзірлеуді 
ұйымдастыру;
9) жер сауда-саттығын (конкурстар, аукциондар) жүргізуді ұйымдастыру;
10) жерді пайдалану мен қорғау мәселелерін қозғайтын, қалалық, аудандық маңызы 
бар жобалар мен схемаларға сараптама жүргізу;
11) аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жер балансын жасау;
12) жер учаскелерінің меншік иелері мен жер пайдаланушылардың, сондай-ақ жер 
құқығы қатынастарының басқа да субъектілерінің есебін жүргізу;
13) алып тасталды - ҚР 2013.01.08 
N 64-V
(2013.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі)
Заңымен;
14) алып тасталды - ҚР 2011.07.20 
N 464-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан 
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;
15) ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелерінің паспорттарын беру;
16) жер учаскесін сатып алу-сату шарттары мен жалдау және жерді уақытша өтеусіз
пайдалану шарттарын жасасу және жасалған шарттар талаптарының орындалуын 
бақылауды жүзеге асыру;
17) осы Кодекстің 71-бабына сәйкес ауданның, облыстық маңызы бар қаланың 
жергілікті атқарушы органының іздестіру жұмыстарын жүргізу үшін жер учаскелерін 
пайдалануға рұқсат беруі жөнінде ұсыныстар дайындау;
18) ауыл шаруашылығы алқаптарын бір түрден екіншісіне ауыстыру жөнінде 
ұсыныстар дайындау;
18-1) пайдаланылмай жатқан және Қазақстан Республикасының заңнамасын бұза 
отырып пайдаланылып жатқан жерді анықтау;
19) жерді резервке қалдыру жөніндегі ұсыныстарды дайындау;
20) жер-кадастрлық жоспарды бекіту жатады.
4. Жердiң пайдаланылуы мен қорғалуын бақылау жөнiндегi уәкiлеттi органның 
құзыретіне:

1) жердiң пайдаланылуы мен қорғалуына мемлекеттік бақылауды жүзеге асыру;
2) жер заңнамасын анықталған бұзушылықтарды жою жөнінде орындалуы міндетті 
нұсқамалар беру;
2-1) Мемлекеттік корпорацияға осы Кодекстің 94-бабы 2-тармағының үшінші 
бөлігіне сәйкес жер учаскесіне құқық ауыртпалығын белгілеуге және тоқтатуға нұсқама
жіберу;
3) жер заңнамасы саласындағы әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарау;
4) осы Кодекстің 148-бабы 1-тармағының 4) тармақшасында көрсетілген мәселелер 
бойынша сотқа талап қоюды дайындау және беру;
5) пайдаланылмай жатқан не Қазақстан Республикасының заңнамасын бұза отырып 
пайдаланылып жатқан жерді анықтау және мемлекеттік меншікке қайтару;
6) егер құрылыс, пайдалы қазбалар кен орындарын қазу, объектілерді пайдалану, 
геологиялық-барлау және басқа жұмыстар жер заңнамасын, жерді пайдаланудың 
белгіленген режимін бұза отырып жүзеге асырылып жатса, сондай-ақ бұл жұмыстар 
сараптамадан өтпеген немесе теріс қорытынды алған жобалар бойынша жүргізіліп 
жатса, оларды тоқтата тұру;
7) орталық уәкілетті органға осы Кодекстің 
және 
сәйкес, заңды 
92
93-баптарына
күшіне енген сот шешімі негізінде жер учаскелері мәжбүрлеп алып қойылған тұлғалар 
туралы ақпарат беру жатады.
Ескерту. 14-1-баппен толықтырылды - ҚР 2006.01.10 
№ 116
(2006.01.01 бастап 
қолданысқа енгізіледі) Заңымен, өзгерістер енгізілді - 2007.07.06 
№ 279
, 2007.07.21 
№ 
297
(ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі), 2011.03.01 
№ 414-IV
(
алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі), 2011.07.15
№ 461-
IV
(қолданысқа енгізілу тәртібін 
2-баптан
қараңыз), 2011.07.20 
№ 464-IV
(алғашқы 
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 
2012.01.09 
№ 535-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен 
соң қолданысқа енгізіледі), 2013.01.08 
№ 64-V
(2013.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі
), 13.06.2013 
№ 102-V
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі); 03.07.2013 
№ 124-V
(алғашқы ресми жарияланғанынан 
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 12.06.2014
№ 209-V
(
алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа 
енгiзiледi); 02.07.2014 
№ 225-V
(01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 29.09.2014 
№ 239-V
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң 
қолданысқа енгiзiледi); 29.12.2014 
№ 269-V
(01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 
29.10.2015 
№ 376-V
(01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі); 27.12.2017 
№ 126-VI
(
алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң 
қолданысқа
енгізіледі); 
04.05.2018 
№ 151-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн 
өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2018 
№ 156-VI
(алғашқы ресми жарияланған 
күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 25.11.2019 
№ 272-VI

(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі) Заңдарымен.
15-бап. Жергiлiктi өкiлдi органдар мен жергiлiктi өзiн-өзi басқару 
органдарының құзыретi
1. Жергiлiктi өкiлдi органдардың тиiстi аумақтарда жер қатынастарын реттеу 
саласындағы құзыретiне мыналар жатады:
1) алып тасталды - ҚР 03.07.2013 
№ 124-V
Заңымен (алғашқы ресми 
арияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
2) облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдарының, аудандық
маңызы бар қала, кент, ауыл, ауылдық округ әкімдерінің қарамағына берiлген ауыл 
шаруашылығы алқаптарын қоса алғанда, елдi мекендер аумағының жер-шаруашылық 
орналастыру жобаларын бекiту;
2-1) Жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспарды бекіту;
3) алып тасталды - 2006.01.10. 
№ 116
Заңымен. 
4) жергiлiктi атқарушы органдар мен ұйымдар басшыларының жер ресурстарының 
пайдаланылуы мен қорғалуының жай-күйi туралы есептерiн тыңдау;
4-1) ауданның (қалалардағы аудандардан басқа) атқарушы органының немесе 
облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органының Жайылымдарды 
басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспардың іске асырылу қорытындылары 
туралы жыл сайынғы есебін тиісті әкімшілік-аумақтық бірліктің жергілікті өзін-өзі 
басқару өкілдерінің қатысуымен тыңдау;
5) Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде белгiленген құзыретi шегiнде 
әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктер арасындағы шекараны белгiлеу туралы шешiмдер 
қабылдау;
5-1) қала маңындағы аймақтардың шекараларын осы Кодекстің 110-бабына сәйкес 
бекіту;
5-2) жер учаскесін мемлекет мұқтажы үшін иеліктен шығару туралы шарттардың 
жобаларын келісу;
5-3) жер комиссиясының құрамын және комиссия туралы ережені бекіту;
6) алып тасталды - ҚР 2006.01.10. 
№ 116
Заңымен;
7) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес азаматтардың құқықтары мен 
заңды мүдделерін қамтамасыз ету жөніндегі өзге де өкілеттіктерді жүзеге асыру.
2. Жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдары жер қатынастарын реттеу саласында 
Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде белгiленген өкiлеттiктер шегiнде тұрғын 
халықтың жергiлiктi маңызы бар мәселелердi шешуге қатысуын қамтамасыз етедi.
Ескерту. 15-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2006.01.10 
№ 116
(2006.01.01 бастап 
қолданысқа енгізіледі), 2007.07.06 
№ 279
, 2011.03.01 
№ 414-IV
(алғашқы ресми 

жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі), 2011.07.05 
№ 452-IV
(2011.10.13 
бастап қолданысқа енгізіледі), 2011.07.20 
№ 464-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан 
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 03.07.2013 
№ 124-V
(
алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі) ; 20.02.2017 
№ 48-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік
он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 04.05.2018 
№ 151-VI
(алғашқы ресми 
жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 
21.01.2019 
№ 217-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн 
өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
16-бап. Облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті 
атқарушы органының құзыреті
1. Облыстың жергілікті атқарушы органының құзыретіне мыналар жатады:
1) алып тасталды - ҚР 03.07.2013 
№ 124-V
Заңымен (алғашқы ресми 
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
1-1) аудандық маңызы бар қалалар маңындағы аймақтардың шекараларын 
облыстың жергілікті өкілді органына бекітуге табыс ету;
1-2) жер комиссиясының құрамын қалыптастыру, комиссия туралы ережені әзірлеу 
және тиісті жергілікті өкілді органға бекітуге жіберу;
2) жер қойнауын пайдалану (өндіру жөніндегі; бірлескен барлау және өндіру 
жөніндегі; барлаумен және (немесе) өндірумен байланысты емес жерасты 
құрылысжайларын салу және (немесе) пайдалану жөніндегі жұмыстарды жүргізу үшін)
, магистральдық құбыржолдарды, мұнай мен газды қайта өңдеу объектілерін салу (
реконструкциялау) мақсаттары үшін жер учаскелерін беру, сондай-ақ пайдалы 
қазбалардың кен орындары табылған кезде және оларды игеру үшін, магистральдық 
құбыржолдарды салу үшін жер учаскелерін мемлекет мұқтажына мәжбүрлеп иеліктен 
шығару;
3) ауданаралық маңызы бар уақытша пайдаланылатын мал айдау жолдарына жер 
учаскелерiн беру;
4) осы Кодекстiң 71-бабының 2-тармағына сәйкес iздестiру жұмыстарын жүргізу 
үшiн жер учаскелерiн пайдалануға рұқсат беру;
5) мемлекеттiк ғылыми-зерттеу ұйымдары мен олардың тәжiрибе 
шаруашылықтарына, сондай-ақ мемлекеттiк тұқым өсiру шаруашылықтары мен асыл 
тұқымды мал зауыттарына жер учаскелерiн беру;
5-1) су қорын пайдалану және қорғау, сумен жабдықтау, су бұру саласындағы 
уәкілетті мемлекеттік органмен келісім бойынша жасанды құрылыстар салу үшін 
аумақтық сулар алып жатқан жер учаскелерін беру;

5-2) жайылымдық инфрақұрылым объектілерін дамыту және реконструкциялау 
жөніндегі жоспарларды әзірлеу және бекіту;
6) осы Кодекстің 49-2-бабына сәйкес жерді резервте қалдыру;
7) осы Кодекстiң 13-бабының 3) тармақшасында көзделген жағдайларды қоспағанда
, жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құру мен кеңейтуге 
байланысты жағдайларда жердiң барлық санаттарынан жер учаскелерiн беру және алып
қою, соның iшiнде мемлекет мұқтажы үшін алып қою;
8) бір ауданның, облыстық маңызы бар қаланың аумағындағы жерді басқа ауданға, 
облыстық маңызы бар басқа қалаға ұзақ мерзімді пайдалануға беру бөлігінде жер 
қатынастарын реттеу;
9) орман қоры жерiн қоспағанда, осы Кодекстiң 90-бабында көзделген жағдайларда,
жер учаскелерiн беру және алып қою, соның iшiнде мемлекет мұқтажы үшін алып қою;
9-1) осы Кодекстің 69-бабына сәйкес қауымдық сервитуттар белгілеу;
10) жер ресурстарын пайдалану мен қорғау бөлігінде аудандық, қалалық (облыстық 
маңызы бар) атқарушы органдардың қызметiн үйлестiруді және оған басшылық 
жасауды жүзеге асыру;
10-1) ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелерін шетелдіктерге, 
азаматтығы жоқ адамдарға және шетелдік заңды тұлғаларға беру мәселелері жөніндегі 
ұсыныстарды орталық уәкілетті органның келісуіне ұсыну;
10-2) агроөнеркәсіптік кешенді дамыту саласындағы уәкілетті органға:
жайылымдарды ұтымды пайдалану;
жайылымдардың тозуымен және шөлейттенуімен күрес жөніндегі іс-шараларды 
жүргізу;
жайылымдардың оты-суының молдығы;
жайылымдық инфрақұрылым объектілерінің жай-күйі туралы жартыжылдық және 
жылдық есептерді ұсыну;
10-3) осы Кодекстің 120-бабы 
екінші бөлігінде аталған мемлекеттік 
1-тармағының
органдарға қорғаныс және ұлттық қауіпсіздік мұқтажы үшін жер учаскелерін беру және
алып қою мәселелері жөніндегі материалдарды келісуге ұсыну;
10-4) қорғаныс және ұлттық қауіпсіздік мұқтажы үшiн жер учаскелерін беру және 
алып қою;
11) алып тасталды - ҚР 2006.01.10 
N 116
Заңымен;
12) жергілікті мемлекеттік басқару мүддесінде Қазақстан Республикасының 
заңнамасымен жергілікті атқарушы органдарға жүктелетін өзге де өкілеттіктерді жүзеге
асыру.
2. Республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органының 
жер ресурстарын реттеу саласындағы құзыретiне мыналар да жатады:
1) осы Кодекстiң 13-бабында көзделген жағдайларды қоспағанда, жер учаскелерiн 
жеке меншiкке және жер пайдалануға беру;

1-1) жаңартылатын энергия көздерін пайдалану объектілерін салу мақсаттары үшін 
жер учаскелерін беру;
1-2) жер комиссиясының құрамын қалыптастыру, комиссия туралы ережені әзірлеу 
және тиісті жергілікті өкілді органға бекітуге жіберу;
2) осы Кодекстiң 13-бабында көзделген жағдайларды қоспағанда, жер учаскелерін 
алып қою, соның ішінде мемлекет мұқтажы үшін алып қою;
2-1) жер учаскелерін елді мекендер жеріндегі ортақ пайдаланудағы жерлерге 
жатқызу, сондай-ақ олардың нысаналы мақсатының өзгеруіне байланысты ортақ 
пайдаланудағы жердің
құрамынан шығару;
2-2) алып тасталды - ҚР 2011.07.20 
№ 464-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан 
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;
3) тиiстi өкiлдi органның бекiтуi үшiн оларға әкiмшiлiк бағыныстағы елдi мекендер 
аумағының жер-шаруашылық орналастыру жобаларын әзiрлеу және олардың 
орындалуын қамтамасыз ету;
3-1) осы Кодекстің 69-бабына сәйкес қауымдық сервитуттар белгілеу;
4) жерді аймақтарға бөлу жобаларын (схемаларын) республикалық маңызы бар 
қаланың, астананың өкілді органдарына бекітуге табыс ету;
5) алып тасталды - ҚР 13.06.2013 
№ 102-V
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін 
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
5-1) ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелерін шетелдіктерге, азаматтығы
жоқ адамдарға және шетелдік заңды тұлғаларға беру мәселелері жөніндегі 
ұсыныстарды орталық уәкілетті органның келісуіне ұсыну;
5-2) елдi мекендердің аумақтарын жер-шаруашылық орналастырудың бекітілген 
жобаларын тұрғындар үшін қолжетімді орындардағы арнаулы ақпараттық стендтерде 
орналастыру;
5-3) осы Кодекстің 49-2-бабына сәйкес жерді резервте қалдыру;
5-4) осы Кодекстің 120-бабы 
екінші бөлігінде аталған мемлекеттік 
1-тармағының
органдарға қорғаныс және ұлттық қауіпсіздік мұқтажы үшін жер учаскелерін беру және
алып қою мәселелері жөніндегі материалдарды келісуге ұсыну;
5-5) қорғаныс және ұлттық қауіпсіздік мұқтажы үшiн жер учаскелерін беру және 
алып қою;
6) жергілікті мемлекеттік басқару мүддесінде Қазақстан Республикасының 
заңнамасымен жергілікті атқарушы органдарға жүктелетін өзге де өкілеттіктерді жүзеге
асыру.
Ескерту. 16-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2006.01.10 
№ 116
(2006.01.01 бастап 
қолданысқа енгізіледі), 2007.07.06 
№ 279
, 2007.07.21 
№ 297
(ресми жарияланған 
күнінен бастап қолданысқа енгізіледі), 2009.02.13 
№ 135-IV
(қолданысқа енгізілу 
тәртібін 
3-баптан
қараңыз), 2009.07.04 
№ 166-IV
, 2011.07.05 
№ 452-IV
(2011.10.13 

бастап қолданысқа енгізіледі), 2011.07.20 
№ 464-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан 
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2012.01.09 
№ 535-IV
(
алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі), 13.06.2013 
№ 102-V
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он 
күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 03.07.2013 
№ 124-V
(алғашқы ресми 
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 12.06.2014
№ 209-V
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң 
қолданысқа енгiзiледi); 29.10.2015 
№ 376-V
(01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі) ; 
20.02.2017 
№ 48-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн 
өткен соң қолданысқа енгізіледі); 04.05.2018 
№ 151-VI
(алғашқы ресми жарияланған 
күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 03.04.2019 
№ 243-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі) Заңдарымен.
17-бап. Аудандық (қалалардағы аудандардан басқа) атқарушы органның 
құзыретi
Аудан шекарасының шегiнде жер қатынастарын реттеу саласында аудандық (
қалалардағы аудандардан басқа) атқарушы органның құзыретiне мыналар жатады:
1) осы Кодекстiң 13, 16, 18 және 19-баптарында көзделген жағдайларды қоспағанда,
жер учаскелерiн жеке меншiкке және жер пайдалануға беру;
1-1) геологиялық зерттеуге және пайдалы қазбаларды барлауға байланысты жер 
қойнауын пайдалану мақсаттары үшін жария сервитуттарды белгілеу;
1-2) жер комиссиясының құрамын қалыптастыру, комиссия туралы ережені әзірлеу 
және тиісті жергілікті өкілді органға бекітуге жіберу;
2) осы Кодекстiң 13, 16 және 18-баптарында көзделген жағдайларды қоспағанда, 
жер учаскелерін алып қою, соның ішінде мемлекет мұқтажы үшін алып қою;
2-1) ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерді пайдалану мен қорғауға мемлекеттік 
бақылауды жүзеге асыру;
2-2) орталық уәкілетті органға осы Кодекстің 
және 
сәйкес, заңды 
92
93-баптарына
күшіне енген сот шешімі негізінде жер учаскелері мәжбүрлеп алып қойылған тұлғалар 
туралы ақпарат беру;
3) алып тасталды - ҚР 03.07.2013 
№ 124-V
Заңымен (алғашқы ресми 
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
4) ауылдық атқарушы органдардың құзырына берiлген ауыл шаруашылығы 
алқаптарын қоса алғанда, елдi мекендер аумағында жер-шаруашылық орналастыру 
жобаларын тиiстi өкiлдi органның бекiтуiне әзiрлеу және олардың орындалуын 
қамтамасыз ету;
4-1) осы Кодекстің 
сәйкес жерді резервте қалдыру;
49-2-бабына

5) осы Кодекстiң 71-бабының 2-тармағына сәйкес iздестiру жұмыстары үшiн жер 
учаскесiн пайдалануға рұқсат беру;
5-1) осы Кодекстің 69-бабына сәйкес қауымдық сервитуттар белгілеу;
5-2) елдi мекендердің аумақтарын жер-шаруашылық орналастырудың бекітілген 
жобаларын тұрғындар үшін қолжетімді орындардағы арнаулы ақпараттық стендтерде 
орналастыру;
6) арнайы жер қорын құру;
7) алып тасталды - ҚР 2006.01.10 
N 116
Заңымен. 
8) жерді аймақтарға бөлу жобаларын (схемаларын) ауданның өкілді органына 
бекітуге табыс ету;
8-1) Жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспарды аудандық
маңызы бар қала, кент, ауыл, ауылдық округ әкімдерімен және жергілікті өзін-өзі 
басқару органдарымен бірлесіп әзірлеу, ауданның жергілікті өкілді органына бекітуге 
енгізу;
8-2) Жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспарды іске 
асыруды қамтамасыз ету және ауданның жергілікті өкілді органына оның іске асырылу 
қорытындылары туралы жыл сайынғы есепті ұсыну;
8-3) Мемлекеттік корпорацияға осы Кодекстің 94-бабы 2-тармағының үшінші 
бөлігіне сәйкес жер учаскесіне құқық ауыртпалығын белгілеуге және тоқтатуға нұсқама
жіберу;
9) алып тасталды - ҚР 13.06.2013 
№ 102-V
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін 
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
10) жергілікті мемлекеттік басқару мүддесінде Қазақстан Республикасының 
заңнамасымен жергілікті атқарушы органдарға жүктелетін өзге де өкілеттіктерді жүзеге
асыру.
Ескерту. 17-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2006.01.10 
N 116
(2006.01.01 бастап 
қолданысқа енгізіледі), 2007.07.06 
N 279
, 2011.07.05 
N 452-IV
(2011.10.13 бастап 
қолданысқа енгізіледі), 2011.07.20 
N 464-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін 
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 13.06.2013 
№ 102-V
(алғашқы 
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 
03.07.2013 
№ 124-V
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен 
соң қолданысқа енгізіледі); 20.02.2017 
№ 48-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен 
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 27.12.2017 
№ 126-VI
(
алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң 
қолданысқа
енгізіледі); 
04.05.2018 
№ 151-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн 
өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2018 
№ 156-VI
(алғашқы ресми жарияланған 
күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

18-бап. Облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органының 
құзыреті
Облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органының қала шекарасының
(шегi) шебiнде және оның әкiмшiлiк бағыныстылығына берiлген аумақта жер 
қатынастарын реттеу саласындағы құзыретiне мыналар жатады:
1) осы Кодекстiң 13, 16 және 19-баптарында көзделген жағдайларды қоспағанда, 
жер учаскелерiн жеке меншiкке және жер пайдалануға беру;
1-1) жер комиссиясының құрамын қалыптастыру, комиссия туралы ережені әзірлеу 
және тиісті жергілікті өкілді органға бекітуге жіберу;
2) осы Кодекстiң 13 және 16-баптарында көзделген жағдайларды қоспағанда, жер 
учаскелерін алып қою, соның ішінде мемлекет мұқтажы үшін алып қою;
2-1) жер учаскелерін елді мекендер жеріндегі ортақ пайдаланудағы жерлерге 
жатқызу, сондай-ақ олардың нысаналы мақсатының өзгеруіне байланысты ортақ 
пайдаланудағы жердің құрамынан шығару;
2-2) ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерді пайдалану мен қорғауға мемлекеттік 
бақылауды жүзеге асыру;
2-3) орталық уәкілетті органға осы Кодекстің 
және 
сәйкес, заңды 
92
93-баптарына
күшіне енген сот шешімі негізінде жер учаскелері мәжбүрлеп алып қойылған тұлғалар 
туралы ақпарат беру;
3) алып тасталды - ҚР 03.07.2013 
№ 124-V
Заңымен (алғашқы ресми 
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
4) тиiстi өкiлдi органның бекiтуi үшiн өзiне әкiмшiлiк бағыныстағы елдi мекендер 
аумағында жер-шаруашылық орналастыру жобаларын әзiрлеу және олардың 
орындалуын қамтамасыз ету;
4-1) осы Кодекстің 
сәйкес жерді резервте қалдыру;
49-2-бабына
5) осы Кодекстiң 71-бабының 2-тармағына сәйкес iздестiру жұмыстары үшiн жер 
учаскесiн пайдалануға рұқсат беру;
5-1) осы Кодекстің 69-бабына сәйкес қауымдық сервитуттар белгілеу;
5-2) елдi мекендердің аумақтарын жер-шаруашылық орналастырудың бекітілген 
жобаларын тұрғындар үшін қолжетімді орындардағы арнаулы ақпараттық стендтерде 
орналастыру;
6) арнайы жер қорын құру;
7) алып тасталды - ҚР 2006.01.10 
N 116
Заңымен. 
8) жерді аймақтарға бөлу жобаларын (схемаларын) облыстық маңызы бар қаланың 
өкілді органына бекітуге табыс ету;
8-1) Жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспарды аудандық
маңызы бар қала, кент, ауыл, ауылдық округ әкімдерімен және жергілікті өзін-өзі 

басқару органдарымен бірлесіп әзірлеу, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті 
өкілді органына бекітуге енгізу;
8-2) Жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспарды іске 
асыруды қамтамасыз ету және облыстық маңызы бар қаланың жергілікті өкілді 
органына оның іске асырылу қорытындылары туралы жыл сайынғы есепті ұсыну;
8-3) Мемлекеттік корпорацияға осы Кодекстің 94-бабы 2-тармағының үшінші 
бөлігіне сәйкес жер учаскесіне құқық ауыртпалығын белгілеуге және тоқтатуға нұсқама
жіберу;
9) алып тасталды - ҚР 13.06.2013 
№ 102-V
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін 
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
10) жергілікті мемлекеттік басқару мүддесінде Қазақстан Республикасының 
заңнамасымен жергілікті атқарушы органдарға жүктелетін өзге де өкілеттіктерді жүзеге
асыру.
Ескерту. 18-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2006.01.10 
N 116
(2006.01.01 бастап 
қолданысқа енгізіледі), 2007.07.06 
N 279
, 2011.07.05 
N 452-IV
(2011.10.13 бастап 
қолданысқа енгізіледі), 2011.07.20 
N 464-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін 
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 13.06.2013 
№ 102-V
(алғашқы 
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 
03.07.2013 
№ 124-V
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен 
соң қолданысқа енгізіледі) ; 20.02.2017 
№ 48-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен 
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 04.05.2018 
№ 151-VI
(
алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі); 24.05.2018 
№ 156-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін 
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
19-бап. Аудандық маңызы бар қала, кент, ауыл, ауылдық округтер әкiмдерiнiң 
құзыретi
Аудандық маңызы бар қалалар, кент, ауыл, ауылдық округтер әкiмдерiнiң қаланың, 
кенттiң, ауылдық елдi мекеннiң шекарасы (шегi) шебiнде жер қатынастарын реттеу 
саласындағы құзыретiне:
1) осы Кодекстiң 13 және 16-баптарында көзделген жағдайларды қоспағанда, жер 
учаскелерiн жеке меншiкке және жер пайдалануға беру;
1-1) осы Кодекстің 69-бабына сәйкес қауымдық сервитуттар белгілеу;
2) жер учаскелерін алып қою, соның ішінде мемлекет мұқтажы үшін алып қою 
мәселелерi жөнiнде аудандық (қалалық) әкiмдiкке ұсыныстар енгізу;
2-1) алып тасталды - ҚР 2011.07.20 
N 464-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан 
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;
3) алып тасталды - ҚР 2006.01.10 
N 116
Заңымен.

4) Жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспарды іске 
асыруды қамтамасыз ету және жергілікті өзін-өзі басқару органына (жергілікті 
қоғамдастық жиынына) оның іске асырылу қорытындылары туралы жыл сайынғы 
есепті ұсыну;
4-1) Мемлекеттік корпорацияға осы Кодекстің 94-бабы 2-тармағының үшінші 
бөлігіне сәйкес жер учаскесіне құқық ауыртпалығын белгілеуге және тоқтатуға нұсқама
жіберу;
5) Жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспардың іске 
асырылу қорытындылары туралы жыл сайынғы есептерді тиісті аумақтарда 
таратылатын бұқаралық ақпарат құралдарында жариялау;
6) жерді пайдалану мен қорғауға мемлекеттік бақылауды жүзеге асыру;
7) жерді пайдалану мен қорғауды бақылау жөніндегі тиісті уәкілетті органға осы 
Кодекстің 
сәйкес, заңды күшіне енген сот шешімі негізінде жер учаскелері 
93-бабына
мәжбүрлеп алып қойылған тұлғалар туралы ақпарат беру жатады.
Ескерту. 19-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2006.01.10 
N 116
(2006.01.01 бастап 
қолданысқа енгізіледі), 2007.07.06 
N 279
, 2011.07.20 
N 464-IV
(алғашқы ресми 
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) ; 
20.02.2017 
№ 48-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн 
өткен соң қолданысқа енгізіледі); 04.05.2018 
№ 151-VI
(алғашқы ресми жарияланған 
күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2018 
№ 156-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі) Заңдарымен.
19-1-бап. Арнайы экономикалық аймақ әкімшілігінің құзыреті
Ескерту. 19-1-бап алып тасталды - ҚР 2011.07.21 
(2012.04.01 бастап 
№ 470-IV
қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
2-бөлiм. Жерге меншік құқығы, жер пайдалану құқығы және
жерге өзге де заттық құқықтар
3-тарау. Жерге меншік құқығы
20-бап. Жерге меншiк құқығының түрлерi
1. Қазақстан Республикасында жерге мемлекеттiк меншiк пен жеке меншiк 
танылады және бiрдей қорғалады.
2. Меншiк құқығының субъектiлерi:
республика аумағындағы жерге мемлекеттiк меншiк құқығының субъектiсi - 
Қазақстан Республикасы;

осы Кодексте белгiленген негiздерде, шарттар мен шектерде жер учаскелерiне жеке 
меншiк құқығының субъектiсi - азаматтар және мемлекеттiк емес заңды тұлғалар. Бұл 
ретте, егер осы Кодексте өзгеше белгiленбесе, азаматтар деп Қазақстан 
Республикасының азаматтары, сондай-ақ шетелдiктер мен азаматтығы жоқ адамдар 
ұғынылады.
21-бап. Меншiк құқығының мазмұны
1. Меншiк иесiнiң өзiне тиесiлi жер учаскесiн иеленуге, пайдалануға және оған 
билiк етуге құқығы бар.
2. Жердiң меншiк иесi ретiндегi мемлекеттiң құқықтарын осы Кодексте және 
Қазақстан Республикасының өзге де заң актiлерiнде белгiленген өз құзыретiне сәйкес 
мемлекеттiк органдар жүзеге асырады.
3. Жер учаскесiнiң меншiк иесi осы Koдексте және Қазақстан Республикасының 
өзге де заң актiлерiнде көзделген негiздерде, шарттар мен шектерде меншiк иeci 
құқығын жүзеге асыра алады.
22-бап. Жер учаскесiне меншiк құқығының туындауы
1. Жер учаскесiне меншiк құқығы:
1) меншiк құқығын табыстау;
2) меншiк құқығын беру;
3) меншiк құқығының әмбебап құқықтық мирасқорлық тәртiбiмен (мұраға қалдыру,
заңды тұлғаның қайта ұйымдастырылуы) ауысуы арқылы туындайды.
2. Меншiк құқығын табыстау, беру және оның ауысуы жер учаскесiнiң нысаналы 
мақсаты ескерiле отырып, жүзеге асырылуға тиіс.
3. Жер учаскесiне меншiк құқығы:
1) мемлекеттiк органдар актiлерiнiң;
2) азаматтық-құқықтық мәмiлелердiң негiзiнде;
3) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген өзге де негiздерде туындайды
.
23-бап. Азаматтар мен заңды тұлғалардың жер учаскелерiне меншiгi
1. Осы Кодекске сәйкес жеке меншiкте болмайтын жер учаскелерiн қоспағанда, 
мемлекеттiк меншiктегi жер учаскелерi азаматтар мен мемлекеттiк емес заңды 
тұлғаларға жеке меншiкке берiлуi мүмкiн.
1-1. Қазақстан Республикасы Мемлекеттік шекарасының шекаралық белдеуінде 
орналасқан жер учаскелері жеке меншікке және уақытша жер пайдалануға берілмейді.

Қазақстан Республикасы Мемлекеттік шекарасының шекаралық белдеуі шегінде 
орналасқан ауыл шаруашылығы алқаптарын халықтың қандай да бір ғимараттар (
құрылыстар, құрылысжайлар) тұрғызу құқығынсыз, жеке ауладағы ауыл 
шаруашылығы жануарларын жаю және шөп шабу үшін пайдалануына жол беріледі.
2. Қазақстан Республикасы азаматтарының жеке меншiгiнде шаруа немесе фермер 
қожалығын, өзiндiк қосалқы шаруашылық жүргiзу, орман өсiру, бағбандық, жеке 
тұрғын үй және саяжай құрылысы үшiн, сондай-ақ үйлердi (құрылыстарды, 
ғимapaттарды) oлардың мақсатына сәйкес қызмет көрсетуге арналған жердi қоса 
алғанда, өндiрiстiк және өндiрiстiк емес, оның iшiнде тұрғын үйлердi (құрылыстарды, 
ғимараттарды) мен олардың кешендерiн салуға берiлген (берiлетiн) немесе олар 
салынған жер учаскелерi болуы мүмкiн.
Шаруа немесе фермер қожалығын, өзiндiк қосалқы шаруашылық жүргiзу, орман 
өсiру, бағбандық, жеке тұрғын үй және саяжай құрылысы үшiн берiлген жер 
учаскесiнiң меншiк иесi болып табылатын азамат Қазақстан Республикасының 
азаматтығынан шыққан кезде меншiк құқығы иелiктен алынуға немесе осы Кодекстiң 
66-бабының нормаларына сәйкес қайта ресiмделуге тиiс.
3. Қазақстан Республикасының мемлекеттiк емес заңды тұлғаларының жеке 
меншiгiнде ауыл шаруашылығы өндiрiсiн жүргiзу, орман өсiру үшiн, үйлердi (
құрылыстарды, ғимараттарды) олардың мақсатына сәйкес қызмет көрсетуге арналған 
жердi қоса алғанда, өндiрiстiк және өндiрiстiк емес, оның iшiнде тұрғын үйлер (
құрылыстар, ғимараттар) мен олардың кешендерiн салу үшiн берiлген (берiлетiн) 
немесе олар салынған жер учаскелерi болуы мүмкiн.
4. Ауыл шаруашылығы өндiрiсiн жүргiзуге және орман өсiруге арналған жердi 
қоспағанда, осы баптың 3-тармағында көрсетілген мақсаттар үшін жер учаскелерi 
шетелдіктердің, азаматтығы жоқ адамдардың және шетелдiк заңды (мемлекеттiк емес) 
тұлғалардың жеке меншiгiнде болуы мүмкiн.
Қазақстан Республикасы Мемлекеттік шекарасының шекаралық аймағында 
орналасқан жер учаскелері шетелдіктерге, азаматтығы жоқ адамдарға, шетелдіктермен 
немесе азаматтығы жоқ адамдармен некеде тұрған (ерлі-зайыпты) Қазақстан 
Республикасының азаматтарына, сондай-ақ шетелдік заңды тұлғаларға және шетелдік 
қатысуы бар Қазақстан Республикасының заңды тұлғаларына меншік құқығымен 
тиесілі болмайды.
Қазақстан Республикасының азаматтары шетелдіктермен немесе азаматтығы жоқ 
адамдармен неке қиған (ерлі-зайыпты болған) кезде, Қазақстан Республикасы 
Мемлекеттік шекарасының шекаралық аймағында және шекаралық белдеуінде 
орналасқан жер учаскелеріне меншік құқығы осы Кодекстің 
нормаларына 
66-бабының
сәйкес қайта ресімделуге немесе иеліктен шығарылуға жатады.
Қазақстан Республикасы заңды тұлғасының қатысушылары (акционерлері) 
құрамына шетелдік немесе азаматтығы жоқ адам, шетелдік заңды тұлға, Қазақстан 

Республикасының шетелдік қатысатын заңды тұлғасы кірген кезде Қазақстан 
Республикасы Мемлекеттік шекарасының шекаралық аймағында және шекаралық 
белдеуінде орналасқан жер учаскелеріне меншік құқығы осы Кодекстің 
66-бабының
нормаларына сәйкес қайта ресімдеуге немесе иеліктен шығаруға жатады.
Ескерту. 23-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.07.20 
N 464-IV
(алғашқы ресми 
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 04.05.2018
№ 151-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң 
қолданысқа енгізіледі); 28.10.2019 
№ 268-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен 
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
24-бап. Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерге меншiк құқығы
Р Қ А О - н ы ң
е с к е р т п е с і !
1-тармақтың бірінші бөлігі жаңа редакцияда көзделген - ҚР 02.11.2015 
№ 389-V
Заңымен 
(01.07.2016 
бастап 
енгізіледі).
қолданысқа
Р Қ А О - н ы ң
е с к е р т п е с і !
ҚР Президентінің 2016 жылғы 6 мамырдағы 
Жарлығына сәйкес жеке және 
N 248
заңды тұлғаларға мемлекеттік меншіктегі ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер 
учаскелерiне жеке меншік құқығын беруге 2021 жылғы 31 желтоқсанға дейін 
м о р а т о р и й
ж а р и я л а н д ы .
Р Қ А О - н ы ң
е с к е р т п е с і !
1-тармақтың бірінші бөлігінің бұл редакциясы 31.12.2021 дейін қолданыста болады 
- ҚР 30.06.2016 
Заңымен.
№ 5-VI
1. Мемлекеттік меншiктегi ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелерi осы 
Кодексте белгiленген тәртiппен және шарттарда Қазақстан Республикасының 
азаматтарына және шетелдік қатысуы жоқ заңды тұлғаларына жер пайдалану 
құқығымен берiлуi мүмкiн.
Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелерін ауыл шаруашылығы өндірісін 
жүргізу үшін мемлекеттік заттай гранттар ретінде жеке меншікке беруге жол 
берілмейді.
РҚАО-ның ескертпесі!
1-тармақтың үшінші бөлігі жаңа редакцияда көзделген - ҚР 02.11.2015 
№ 389-V
Заңымен (01.07.2016 бастап 
енгізіледі).
қолданысқа
РҚАО-ның ескертпесі!
1-тармақтың үшінші бөлігінің қолданысы 31.12.2021 дейін тоқтатыла тұрады - ҚР 
30.06.2016 
Заңымен.
№ 5-VI
РҚАО-ның ескертпесі!
ҚР Президентінің 2016 жылғы 6 мамырдағы 
Жарлығына сәйкес 
N 248
шетелдіктерге, азаматтығы жоқ адамдарға, шетелдік заңды тұлғаларға, сондай-ақ 

жарғылық капиталындағы шетелдіктердің, азаматтығы жоқ адамдардың, шетелдік 
заңды тұлғалардың үлесі елу пайыздан асатын заңды тұлғаларға ауыл шаруашылығы 
мақсатындағы жер учаскелерін жалдау шарттарымен уақытша жер пайдалану құқығын 
беруге 2021 жылғы 31 желтоқсанға дейін мораторий жарияланды.
Шетелдіктер, азаматтығы жоқ адамдар, шетелдік заңды тұлғалар, сондай-ақ 
жарғылық капиталындағы шетелдіктердің, азаматтығы жоқ адамдардың, шетелдік 
заңды тұлғалардың үлесі елу пайыздан асатын заңды тұлғалар ауыл шаруашылығы 
мақсатындағы жер учаскелерін
жиырма бес жылға дейінгі мерзімге жалдау шарттарымен уақытша жер пайдалану 
құқығымен ғана иелене алады.
РҚАО-ның ескертпесі!
2-тармақ жаңа редакцияда көзделген - ҚР 02.11.2015 
Заңымен (01.07.2016 
№ 389-V
бастап 
енгізіледі).
қолданысқа
РҚАО-ның ескертпесі!
2-тармақтың қолданысы 31.12.2021 дейін тоқтатыла тұрады - ҚР 30.06.2016 
№ 5-VI
Заңымен.
2. Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскесiне жеке меншік құқығын 
табыстыру ақылы негiзде жүргiзiледi.
Шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін және орман 
өсіруді жүргiзу үшiн жер учаскесiне (жер учаскелерiне) жеке меншiк құқығының 
табысталуына мүдделi азаматтар мен мемлекеттiк емес заңды тұлғалардың:
1) жер учаскесiне жеке меншiк құқығын жер учаскесiнiң осы Кодекстiң 10 және 11-
баптарына сәйкес анықталатын кадастрлық (бағалау) құнына тең бағамен сатып алуына
;
2) жер учаскесiне жеке меншiк құқығын оның кадастрлық (бағалау) құнына қарай 
айқындалатын жеңiлдiктi бағамен сатып алуына болады.
Бұл ретте әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктер бойынша жер учаскелерiне жеңiлдiктi 
бағаның мөлшерiн Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.
Мәмiлелер жасалған кезде қолданыста болған Қазақстан Республикасының 
заңнамасына сәйкес шаруа немесе фермер қожалығын және ауыл шаруашылығы 
өндiрiсiн жүргiзу үшiн жер учаскесiне тұрақты жер пайдалану құқығын (ұзақ мерзiмдi 
жер пайдалану құқығын) мемлекеттен бұған дейiн сатып алған Қазақстан 
Республикасының азаматтары мен мемлекеттiк емес заңды тұлғалары, осы Кодекс 
қолданысқа енгiзiлген кезден бастап осы Кодексте белгiленген жер учаскелерi 
нормаларының шегiнде жеке меншiк құқығын сатып алуға қосымша төлемақы алынбай
, жер учаскелерiнiң меншiк иелерiне айналады.
Аталған тұлғалардың жер учаскесiне жеке меншiк құқығын iске асыруы осы баптың
3-тармағында көзделген тәртiппен жүзеге асырылады.

РҚАО-ның ескертпесі!
3-тармақты алып тастау көзделген - ҚР 02.11.2015 
Заңымен (01.07.2016 
№ 389-V
бастап 
енгізіледі).
қолданысқа
РҚАО-ның ескертпесі!
3-тармақтың қолданысы 31.12.2021 дейін тоқтатыла тұрады - ҚР 30.06.2016 
№ 5-VI
Заңымен.
3. Жер учаскесiне жеке меншiк құқығын сатып алу ақысын толық төлеген тұлғаның:
осы баптың 2-тармағының 1) тармақшасына сәйкес жер учаскесiмен Қазақстан 
Республикасының заңдарында тыйым салынбаған мәмiлелердiң кез келген түрiн 
жасасуға құқығы бар;
осы баптың 2-тармағының 2) тармақшасына сәйкес, жеңілдікті бағамен сатып 
алынған жер учаскесімен мәміле жасасуды шектеу мерзімі өткеннен кейін, жер 
учаскесімен Қазақстан Республикасының заңнамасында тыйым салынбаған 
мәмілелердің кез келген түрін жасасуға
құқығы бар, шектеу мерзімі жер учаскесінің кадастрлық (бағалау) құнын әрбір он 
процент төмендету үшін екі жылды құрайды. Бұл шектеу жер учаскесін кепілге салуға 
қолданылмайды.
РҚАО-ның ескертпесі!
4-тармақтың қолданысы 31.12.2021 дейін тоқтатыла тұрады - ҚР 30.06.2016 
№ 5-VI
Заңымен.
4. Осы баптың 2-тармағында көрсетілген жер учаскелерiн сатып алған кезде оның 
сомасын төлеу осы Кодекстің 49-бабында белгіленген тәртіппен төлеу мерзiмiн ұзарту 
арқылы жүргiзiлуi мүмкiн.
5. Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскесiнiң меншiк иесi Қазақстан 
Республикасының азаматтығынан шыққан кезде, азаматтықтан шыққан кезден бастап 
үш ай ішінде меншік иесінің таңдауы бойынша жер учаскесi иеліктен шығарылуға тиіс 
немесе жер учаскесiне құқық он жылға дейiнгі мерзімге жалдау шартымен уақытша 
жер пайдалану құқығына қайта ресiмделуге тиiс не жергiлiктi атқарушы органның 
келісімімен жер учаскесi осы учаскенi мемлекеттен (меншік иесінен) сатып алған баға 
бойынша жер учаскесiнiң бағасы төлене отырып, мемлекет меншiгiне қайтарылады.
6. Қазақстан Республикасы Мемлекеттік шекарасының шекаралық аймағы шегінде 
орналасқан ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелері, шетелдіктермен немесе 
азаматтығы жоқ адамдармен некеде тұрған (ерлі-зайыпты) Қазақстан Республикасының
азаматтарын қоспағанда, Қазақстан Республикасының азаматтарына және шетелдік 
қатысуы жоқ Қазақстан Республикасының заңды тұлғаларына уақытша жер пайдалану 
құқығымен беріледі.
Қазақстан Республикасының азаматтары шетелдіктермен немесе азаматтығы жоқ 
адамдармен неке қиған (ерлі-зайыпты болған) кезде, Қазақстан Республикасы 
Мемлекеттік шекарасының шекаралық аймағында орналасқан ауыл шаруашылығы 

мақсатындағы жер учаскелеріне уақытша жер пайдалану құқығы осы Кодекстің 66-
нормаларына сәйкес иеліктен шығарылуға жатады.
бабының
Қазақстан Республикасы Мемлекеттік шекарасының шекаралық аймағында 
орналасқан ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелері шетелдіктерге, 
азаматтығы жоқ адамдарға, сондай-ақ шетелдік заңды тұлғаларға және Қазақстан 
Республикасының шетелдік қатысатын заңды тұлғаларына жер пайдалану құқығымен 
тиесілі болмайды.
Ескерту. 24-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2007.07.06 
N 279
, 2011.07.20 
N 464-IV
(
алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі); 29.12.2014 
№ 269-V
(01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 30.06.2016 
N
5-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 04.05.2018 
№
151-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң 
қолданысқа енгізіледі); 28.10.2019 
№ 268-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен 
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
25-бап. Жеке меншiк құқығын iске асыру
1. Егер осы Кодексте және Қазақстан Республикасының өзге де заң актiлерiнде 
өзгеше көзделмесе, жер учаскесiнiң меншiк иесi мемлекеттiк органдардың қандай да 
бiр рұқсатын алмай, жер учаскесiн өз қалауынша иелену, пайдалану және оған билiк 
ету құқығын жүзеге асырады.
2. Меншiк иесi өзiнiң жер учаскесiне қатысты оның нысаналы мақсатын өзгертпей, 
Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде тыйым салынбаған кез келген мәмiлелердi
жасасуға құқылы.
Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелерiнiң меншiк иелерi аталған 
құқықтарды осы Кодекстiң ережелерiн ескере отырып iске асырады.
Жер учаскесiне меншiк құқығы басқа адамға мәмiле жасалған кездегi барлық 
ауыртпалықтарымен берiледi.
3. Жер учаскесiнiң меншiк иесi оның нысаналы мақсатын өзгертпей, жер учаскесiн 
уақытша пайдалану туралы шарттың негiзiнде оны уақытша пайдалануға беруге 
құқылы. Жер учаскесiн уақытша пайдалану туралы шарт жалдау шарты (жалға 
алушымен) немесе өтеусiз пайдалану туралы шарт (өтеусiз пайдаланушымен) 
нысанында жасалады.
Жер учаскесі және (немесе) оның бір бөлігі ұялы немесе спутниктік байланыс 
жабдығына арналған антенна-діңгекті құрылыстар және (немесе) тіреуіштер салу үшін 
жалға берілген кезде бүкіл жер учаскесі үшін де, оның бір бөлігі үшін де нысаналы 
мақсатын өзгерту талап етілмейді.
Ескерту. 25-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 02.07.2020 
№ 355-VI
Заңымен (алғашқы 
ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

26-бап. Жерге мемлекеттiк меншiк
1. Мемлекеттiк билiк органдарына, мемлекеттік ұйымдар мен мекемелерге берiлген,
қорғаныс және ұлттық қауіпсіздік мұқтаждары үшін пайдаланылатын, ерекше 
қорғалатын табиғи аумақтар алып жатқан, сауықтыру және тарихи-мәдени мақсаттағы, 
орман және су қорларының, елдi мекендер жерiндегi ортақ пайдаланудағы, босалқы 
жер қорындағы, оның iшiнде арнайы жер қорының жер учаскелерi, жайылымдық және 
шабындық алқаптар, сондай-ақ жеке меншiкке берiлмеген шалғайдағы жайылымдар 
мен басқа да жерлер мемлекеттiк меншiкте болады.
2. Мынадай жер учаскелерi:
қорғаныс және мемлекеттiк қауiпсiздiк, мемлекеттiк меншiктегi қорғаныс 
өнеркәсiбi қажеттерiне; Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк шекарасын қорғау 
және күзету үшiн тұрғызылған инженерлiк-техникалық құрылыстар, коммуникациялар 
орналасқан; кеден қажеттерiне арналған жер учаскелерi;
ерекше қорғалатын табиғи аумақтар;
осы Кодекстiң 128-бабының 4-тармағында санамаланған жер учаскелерiн 
қоспағанда, орман қорының жерi;
осы Кодекстiң 133-бабының 2-тармағында санамаланған жер учаскелерiн 
қоспағанда, су қорының жерi;
магистральдық теміржол желiлерi;
Қазақстан Республикасының заңнамалық актілеріне сәйкес Қазақстан Республикасы
Үкіметінің шешімі бойынша мемлекеттік ислам арнайы қаржы компаниясына сатылған
ортақ пайдаланудағы автомобиль жолдары салынған жер учаскелерін қоспағанда, ортақ
пайдаланудағы автомобиль жолдары;
жеке меншiк құқығындағы үйлер мен ғимараттардың және оларға қызмет көрсетуге 
қажеттi жер учаскелерiн қоспағанда, елдi мекендердегi ортақ пайдаланудағы аумақтар 
орналасқан жер учаскелерi жеке меншiкте бола алмайды.
Жердің қандай да бір санатқа тиесілігі жерді аймақтарға бөлуге сәйкес нысаналы 
мақсатына және рұқсат етілген пайдаланылуына қарай айқындалады.
3. Азаматтар мен мемлекеттiк емес заңды тұлғалардың бөлек меншiгiне және жер 
пайдалануына:
тұрғын халықтың мұқтажына пайдаланылатын және соған арналған, оның ішінде 
облыстық және аудандық маңызы бар қалалар, кенттер, ауылдық елді мекендер 
шекарасы шегіндегі жайылымдық және шабындық алқаптар;
ортақ пайдаланудағы жолдар, оның iшiнде шаруашылықаралық және мекенаралық 
маңызы бар, сондай-ақ ортақ пайдаланудағы жер учаскелерiне өтуге арналған жолдар;
жер учаскелерiнiң екi немесе одан көп меншiк иелерi немесе жер пайдаланушылар 
бiрлесiп пайдаланатын суландыру құрылыстары (суландыру каналдары, суағарлар, 
құдықтар, суат пункттерi) орналасқан жер учаскелерi берiлмейдi.

4. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды, магистральдық темiржолдарды, жалпыға 
ортақ пайдаланылатын автомобиль жолдарын және магистральдық құбыржолдарды, 
байланысты, жер қойнауын пайдалануды, энергетиканы дамыту үшін белгiленген 
тәртiппен резервке қойылған, сондай-ақ бекiтiлген сәулет-қала құрылысы және (немесе
) құрылыс құжаттамасына сәйкес әкiмшiлiк және әлеуметтiк маңызы бар объектiлер (
әуежайлар, әуеайлақтар, вокзалдар, станциялар, жалпыға ортақ пайдаланылатын 
жолдар, мемлекеттiк органдардың әкiмшiлiк ғимараттары, ауруханалар, мектептер, 
мемлекеттiк тұрғын үй қоры, парктер, бульварлар, гүлзарлар және қоғамдық 
пайдаланудағы басқа да объектiлер) салуға арналған жер учаскелерi резервке қойылған 
мақсаттарда жер учаскелерін игеру басталғанға дейін жер пайдаланушыларға уақытша 
жер пайдалану құқығымен басқа мақсаттар үшiн берiлуi мүмкiн.
Осы тармақтың бірінші бөлігінде санамаланған мақсаттар үшін белгіленген 
тәртіппен резервке қойылған жер учаскелері басқа мақсаттар үшін жеке меншікке 
берілмейді.
5. Егер осы Кодекске сәйкес мемлекеттiк меншiктегi жер учаскелерi жеке меншiкте 
бола алатын жағдайда, оларды азаматтар мен мемлекеттiк емес заңды тұлғалардың 
меншiгiне беруден бас тартуға жол берiлмейдi.
Ескерту. 26-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2009.07.04 
N 166
, 2011.07.20 
N 464-IV
(
алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі), 2012.01.25 
№ 548-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он
күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2012.02.13 
N 553-IV
(алғашқы ресми 
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.11.2015
№ 422-V
(01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі); 27.12.2017 
№ 126-VI
(алғашқы 
ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң 
қолданысқа
енгізіледі); 04.05.2018 
№ 151-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң 
қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
27-бап. Мемлекеттiк меншiк құқығын iске асыру
Мемлекеттiк меншiктегi жерден жер учаскелерi:
1) жеке меншiкке сатылуы немесе өтеусiз берiлуi;
1-1) әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациялардың жарғылық капиталының (меншігінің
) төлеміне берілуі;
2) тұрақты немесе уақытша жер пайдалануға берiлуi;
3) осы Кодексте, Қазақстан Республикасының өзге де заң актiлерiнде немесе 
халықаралық шарттарда көзделген жағдайларда өзге де құқықтық нысандарда iске 
асырылуы мүмкiн.

Ескерту. 27-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2007.07.06 
N 279
; 24.05.2018 
№ 156-VI
(
алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі) Заңдарымен.
4-тарау. Жер пайдалану құқығы
28-бап. Жер пайдалану құқығының режимі
Жер пайдалану құқығы заттық құқық болып табылады. Осы Кодекске немесе 
заттық құқықтың мәнiне қайшы келмейтiндiктен, жер пайдалану құқығына меншiк 
құқығы туралы нормалар қолданылады.
29-бап. Жер пайдалану құқығының түрлерi
1. Жер пайдалану құқығы тұрақты немесе уақытша, иелiктен шығарылатын немесе 
шығарылмайтын, өтеулi немесе өтеусiз алынатын болуы мүмкiн.
2. Осы Кодексте және Қазақстан Республикасының өзге де заң актiлерiнде 
белгiленген негiздерден басқа реттерде ешкiмдi де жер пайдалану құқығынан айыруға 
болмайды.
30-бап. Жер пайдалану құқығының субъектiлерi
Жер пайдаланушылар:
1) мемлекеттiк және мемлекеттiк емес;
2) ұлттық және шетелдiк;
3) жеке және заңды тұлғалар;
4) тұрақты және уақытша;
5) бастапқы және кейiнгi болып бөлiнедi.
31-бап. Жер пайдалану құқығының туындауы
1. Жep пайдалану құқығы:
1) жер пайдалану құқығын табыстау;
2) жер пайдалану құқығын беру;
3) жер пайдалану құқығының әмбебап құқықтық мирасқорлық тәртiбiмен ауысуы (
мұраға қалдыру, заңды тұлғаның қайта ұйымдастырылуы) арқылы туындайды.
2. Жер пайдалану құқығын табыстау, беру және оның ауысуы жер учаскесiнiң 
нысаналы мақсаты ескерiле отырып жүзеге асырылуға тиiс.
3. Жер пайдалану құқығы:
1) мемлекеттiк органдар актiлерiнiң;
2) азаматтық-құқықтық мәмiлелердiң негiзiнде;

3) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген өзге де негiздерде туындайды
.
32-бап. Жер пайдалану құқығын табыстау
1. Жер пайдалану құқығын табыстау тұлғаға жер пайдалану құқығын тiкелей 
мемлекеттiң беретiнiн бiлдiредi.
2. Азаматтарға және заңды тұлғаларға жер пайдалану құқығын табыстау облыстың, 
республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар 
қаланың жергілікті атқарушы органының шешімі негізінде жер учаскесіне құқық 
табыстау жөніндегі құзыретке сәйкес жүргізіледі.
3. Облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық
маңызы бар қаланың жер қатынастары жөніндегі уәкілетті органы өз құзыреті шегінде 
жер пайдаланушыларға уақытша жер пайдалану құқығын табыстаған кезде Қазақстан 
Республикасы Үкіметінің немесе жергілікті атқарушы органның уақытша жер 
пайдалану құқығын табыстау туралы тиісті шешімі негізінде осындай жер 
пайдаланушылармен жер учаскесiн жалға беру шарттары немесе уақытша өтеусiз жер 
пайдалану шарттары жасалады.
4. Егер жер учаскесi жер қойнауын пайдалануға арналған рұқсатты, лицензияны 
немесе жер қойнауын пайдалануға арналған келiсiмшарт жасасуды талап ететiн 
қызметтi жүзеге асыруға немесе iс-қимылдар жасауға арналса, онда осы учаскеге жер 
пайдалану құқығын беру тиiстi жер қойнауын пайдалануға арналған рұқсат, лицензия 
алғаннан немесе жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарт жасалғаннан кейін 
жүргізіледі.
Осы қағида Қазақстан Республикасының тұрғын үй құрылысына үлестік қатысу 
туралы заңнамалық актісіне сәйкес үлескерлердің ақшасын тарту есебінен тұрғын 
үйлер (тұрғын ғимараттар) құрылысын ұйымдастыру жөніндегі қызметті жүзеге асыру 
үшін құрылыс салушыға және (немесе) уәкілетті компанияға жер учаскесі құқығын 
беру жағдайларына қолданылмайды.
Құзыретті орган жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарттың қолданылуын
мерзімінен бұрын тоқтатқан кезде жер учаскесіне құқық белгілейтін құжаттар "Жер 
қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы" Қазақстан Республикасының 
Кодексіне сәйкес құзыретті орган ұлттық компаниямен жасасатын жер қойнауы 
учаскесін сенімгерлік басқару шарты негізінде сенімгерлік басқарушыға қайта 
ресімделеді.
Пайдалы қатты қазбаларды өндіруге, жер қойнауы кеңістігін пайдалануға немесе 
кен іздеушілікке арналған лицензияның болуы, көмірсутектерді өндіруге арналған 
келісімшартты немесе өндіру учаскесінің және өндіру кезеңінің не дайындық кезеңінің 
бекітіп берілуі көзделетін көмірсутектерді барлау мен өндіруге арналған келісімшартқа

толықтыруды немесе осы тармақтың үшінші бөлігінде көрсетілген жер қойнауы 
учаскесін сенімгерлік басқару шартын жасасу осы Кодексте көзделген тәртіппен жер 
учаскесін дереу беру үшін негіз болып табылады.
Ескерту. 32-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2006.01.10 
N 116
(2006.01.01 бастап 
қолданысқа енгізіледі), 2007.07.06 
N 275
, 2007.07.06 
N 279
, 2009.07.10 
N 180-IV
, 
2009.07.11 
N 183-IV
(қолданысқа енгізілу тәртібін 
2-баптан
қараңыз), 2011.07.20 
N 464-
IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі), 2011.07.21 
№ 470-IV
(2012.04.01 бастап қолданысқа енгізіледі); 29.12.2014 
№ 271-V
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң 
қолданысқа енгiзiледi): 07.04.2016 
№ 487-V
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін
алты ай өткен соң 
қолданысқа
енгізіледі); 27.12.2017 
№ 126-VI
(алғашқы ресми 
жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң 
қолданысқа
енгізіледі) Заңдарымен.
33-бап. Жер пайдалану құқығын беру
1. Жер пайдалану құқығын беру тұлғаға жер пайдалану құқығын басқа жер 
пайдаланушының беретiнiн бiлдiредi.
Жер пайдалану құқығын беру азаматтық-құқықтық мәмiлелер негiзiнде, сондай-ақ 
Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген өзге де негiздер бойынша 
жүргiзiледi.
Жер пайдалану құқығын иелiктен шығару азаматтық-құқықтық мәмiлелер (сатып 
алу-сату, сыйға тарту, айырбастау және басқалар) негiзiнде жүргiзiледi.
Жер пайдалану құқығын белгiлi бiр мерзiмге басқа тұлғаға беру жалдау немесе жер 
учаскесiн уақытша өтеусiз пайдалану шартының негiзiнде жүргізіледі.
Жер пайдалану (жалдау) құқығын беру мен оны иелiктен шығаруды уақытша өтеулi
жер пайдалану құқығын сатып алған тұлғалар ғана жүргiзе алады.
Уақытша өтеулі жер пайдалану (жалдау) құқығын сатып алу:
1) кепiлге беру кезінде, оның ішінде кепіл беруші өз міндеттемелерін орындамаған 
немесе тиісінше орындамаған жағдайда кепіл ұстаушының кепілге салынған затты 
сатуы кезінде, Қазақстан Республикасының оңалту және банкроттық туралы 
заңнамасында көзделген тәртіппен банкроттық процедурасын өткізу барысында кепіл 
кредиторының талаптарын қанағаттандыру есебіне кепілге салынған затты беру кезінде
, сондай-ақ шаруашылық серiктестiгiнiң жарғылық капиталына салым ретiнде, 
акционерлiк қоғам акцияларының төлемiне немесе өндiрiстiк кооперативке жарна 
ретiнде беру кезiнде;
2) орман және су қорлары, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, сауықтыру, 
рекреациялық және тарихи-мәдени мақсаттағы жер құрамындағы, иеліктен 
шығарылатын үйлер (құрылыстар, ғимараттар) орналасқан, сондай-ақ оларды 
пайдалануға арналған жер учаскесіне;

3) басқарушы компания жер учаскелерін Қазақстан Республикасының арнайы 
экономикалық және индустриялық аймақтар туралы заңнамасына сәйкес кейінгі жер 
пайдалануға (қосалқы жалға) берген кезде;
3-1) арнайы экономикалық аймақтың немесе республикалық немесе өңірлік маңызы
бар индустриялық аймақтың қатысушысы не арнайы экономикалық аймақтың 
аумағында қосалқы қызмет түрлерін жүзеге асыратын тұлғалар арнайы экономикалық 
немесе индустриялық аймақтың басқарушы компаниясының пайдасына мемлекеттік 
меншіктегі жер учаскесін инфрақұрылым объектілерімен қоса иеліктен шығарған кезде
;
4) "Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы" Қазақстан 
Республикасының Кодексіне сәйкес жер қойнауын пайдалану құқығы ауысқан кезде;
РҚАО-ның ескертпесі!
1-тармақтың алтыншы бөлігін 5) тармақшамен толықтыру көзделген - ҚР 
02.11.2015 
Заңымен (01.07.2016 бастап 
енгізіледі).
№ 389-V
қолданысқа
6) республикалық және (немесе) коммуналдық меншікке өтеусіз берілетін 
ғимараттар (құрылыстар, құрылысжайлар) орналасқан жер учаскесіне;
7) сенімгерлік басқаруға берілетін ғимараттар (құрылыстар, құрылысжайлар) 
орналасқан жер учаскесіне;
8) тұрғын үй құрылысына үлестік қатысу саласындағы құрылыс салушы Қазақстан 
Республикасының тұрғын үй құрылысына үлестік қатысу туралы заңнамасына сәйкес 
уәкілетті компанияға құқықты берген кезде талап етілмейді.
Жер пайдалану құқығын иелiктен шығару және оны беру кезiнде жер 
пайдаланушылардың жер учаскесiнiң нысаналы мақсатын өз бетiнше өзгертуге құқығы 
жоқ.
2. Жер пайдаланушылардың:
1) ортақ пайдаланудағы;
2) қорғаныс және ұлттық қауіпсіздік мұқтаждары үшін берілген;
3) орман қорының;
4) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, сауықтыру, рекреациялық және 
тарихи-мәдени мақсаттағы;
5) қызметтiк жер телiмiнiң;
ЗҚАИ-ның ескертпесі!
6-тармақшаға өзгеріс енгізу көзделген - ҚР 09.06.2020 
Заңымен (
№ 341-VI
01.07.2020 бастап 
енгізіледі).
қолданысқа
6) тұрғын үй құрылысына үлестік қатысу саласындағы құрылыс салушының 
уақытша қысқа мерзімді өтеулі жер пайдалану (жалға алу) құқығын Қазақстан 
Республикасының тұрғын үй құрылысына үлестік қатысу туралы заңнамасына сәйкес 

Тұрғын үй құрылысының бірыңғай операторының кепілдігін алу үшін уәкілетті 
компанияға беруін қоспағанда, уақытша өтеусiз және уақытша қысқа мерзiмдi өтеулi 
жер пайдалану (жалға алу) құқығымен берiлген жер учаскелерiнiң;
РҚАО-ның ескертпесі!
7) тармақшаны алып тастау көзделген - ҚР 02.11.2015 
Заңымен (01.07.2016
№ 389-V
бастап 
енгізіледі).
қолданысқа
7) кепілге, сондай-ақ шаруашылық серіктестігінің жарғылық қорына салым ретінде, 
акционерлік қоғам акцияларының төлеміне немесе өндірістік кооперативке жарна 
ретінде беруді қоспағанда, шаруа немесе фермер қожалығын және ауыл шаруашылығы 
өндірісін жүргізу үшін, уақытша жер пайдалану құқығымен берілген жер учаскелерінің
;
8) су қорының жерiнде жер пайдалану құқығына қатысты мәмiлелер жасасуына жол
берiлмейдi.
2-1. Осы баптың 2-тармағында көзделген шектеулер жер пайдаланушылардың 
орман және су қорлары, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, сауықтыру, рекреациялық
және тарихи-мәдени мақсаттағы жер құрамындағы, иеліктен шығарылатын үйлер (
құрылыстар, ғимараттар)
орналасқан, сондай-ақ оларды пайдалануға арналған жер учаскесіне жер пайдалану 
құқығына қатысты жасасатын мәмілелеріне, соның ішінде кепілге салуға 
қолданылмайды.
3. Жер пайдаланушының өзiне тиесiлi жер учаскесiн басқа тұлғаға (кейiнгi жер 
пайдаланушыға) уақытша жер пайдалануға беруi, сондай-ақ уақытша жер пайдалану 
құқығын иелiктен шығару осы Кодекстiң 32-бабының 
және 37-бабының 
4-тармағында
және Қазақстан Республикасының арнайы экономикалық және 
3-тармағында
индустриялық аймақтар туралы заңнамасында көзделген нормалардың ережелерi 
ескерiле отырып жүргiзiледi.
Ескерту. 33-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2007.07.06 
N 279
, 2011.03.24 
N 420-IV
(
алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі), 2011.07.20 
N 464-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он 
күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2011.07.21 
№ 470-IV
(2012.04.01 бастап 
қолданысқа енгізіледі), 2012.02.13 
N 553-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін 
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 10.06.2014 
№ 208-V
(алғашқы 
ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 
29.12.2014 
№ 269-V
(01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 27.10.2015 
№ 362-V
(
алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі); 27.02.2017 
№ 49-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік 
он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 27.12.2017 
№ 126-VI
(алғашқы ресми 
жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң 
қолданысқа
енгізіледі); 04.05.2018 
№ 151-
VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң 

қолданысқа енгізіледі); 03.04.2019 
№ 243-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен 
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 09.06.2020 
№ 341-VI
(
01.07.2020 бастап 
қолданысқа
енгізіледі); 29.06.2020 
№ 352-VI
(алғашқы ресми 
жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) 
Заңдарымен.
34-бап. Тұрақты жер пайдалану құқығы
1. Жер учаскелерi тұрақты жер пайдалану құқығымен мынадай мемлекеттiк жер 
пайдаланушыларға:
1) алып тасталды – ҚР 26.12.2019 
№ 284-VІ
(алғашқы ресми жарияланған күнінен 
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
2) ауыл шаруашылығы және орман шаруашылығы өндірісін жүзеге асыратын заңды
тұлғаларға, сондай-ақ ғылыми-зерттеу, тәжірибе және оқу мақсаттарына;
3) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерiнде жер пайдалануды жүзеге асыратын 
заңды тұлғаларға;
4) Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде көзделген өзге де жағдайларда 
берiледi.
2. Тұрақты жер пайдалану құқығы шетелдік жер пайдаланушыларға тиесiлi 
болмайды.
Ескерту. 34-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2007.07.06 
N 279
; 26.12.2019 
№ 284-VІ
(
алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі) Заңдарымен.
35-бап. Уақытша жер пайдалану құқығы
1. Жер учаскесi азаматтар мен заңды тұлғаларға уақытша өтеулi жер пайдалану (
жалдау) немесе уақытша өтеусiз жер пайдалану құқығымен берiлуi мүмкiн.
2. Егер осы Кодексте және Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерiнде 
өзгеше белгiленбесе, уақытша өтеусiз жер пайдалану құқығы 5 жылға дейiнгi мерзiмге 
беріледі.
РҚАО-ның ескертпесі!
2-тармақтың екінші бөлігі жаңа редакцияда көзделген - ҚР 02.11.2015 
№ 389-V
Заңымен.
Осы Кодексте көзделген шаруа немесе фермер қожалығын жүргізу үшін уақытша 
өтеулі жер пайдалану (жалдау) құқығын беру жағдайларын қоспағанда, уақытша өтеулі
жер пайдалану (жалдау) құқығы қысқа мерзімді (5 жылға дейін) және ұзақ мерзімді (5 
жылдан 49 жылға дейін) болуы мүмкін.

Арнайы экономикалық аймақты орналастыру үшін пайдаланылатын жерлер 
бойынша уақытша өтеулі жер пайдалану құқығы арнайы экономикалық аймақтың 
басқарушы компанияларына арнайы экономикалық аймақты құру мерзіміне беріледі.
Республикалық немесе өңірлік маңызы бар индустриялық аймақты орналастыру 
үшін пайдаланылатын жерлер бойынша уақытша жер пайдалану құқығы 
республикалық немесе өңірлік маңызы бар индустриялық аймақтың басқарушы 
компанияларына облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті 
атқарушы органының индустриялық аймақ құру туралы шешімінде айқындалған 
мерзімге, бірақ кемінде 20 жылға беріледі.
Елді мекен шегінде объектілер салу үшін пайдаланылатын жерлер бойынша 
уақытша өтеулі жер пайдалану құқығы кемінде үш жыл мерзімге беріледі.
3. Уақытша өтеулі жер пайдаланудың (жалдаудың) шекті мерзімдері осы Кодексте 
белгіленген уақытша жер пайдалану мерзімдеріне сәйкес жер учаскесiн нысаналы 
пайдалану ерекшеліктері ескеріле отырып, жалдаушының өтініші негізінде белгiленедi.
4. Осы Кодексте көзделген жағдайларды қоспағанда, сондай-ақ шартты бұзу тәртiбi 
оның өзiнде көрсетiлген жағдайларда, атқарушы органдардың уақытша жер пайдалану 
шарттарын бiржақты бұзуына жол берiлмейдi.
5. Жер пайдалану құқығында берілген жер учаскесін мемлекеттік меншікке қайтару 
жасалған жер учаскесін жалдау шартына немесе уақытша өтеусіз жер пайдалану 
шартына сәйкес жүзеге асырылады.
Ескерту. 35-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2011.03.24 
N 420-IV
(алғашқы ресми 
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2011.07.20
N 464-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң 
қолданысқа енгізіледі); 03.04.2019 
№ 243-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен 
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.06.2020 
№ 352-VI
(
алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі) Заңдарымен.
36-бап. Уақытша өтеусiз жер пайдалану құқығы
1. Жер учаскелерi Қазақстан Республикасының азаматтары мен Қазақстан 
Республикасының заңды тұлғаларына уақытша өтеусiз жер пайдалану құқығымен:
шалғайдағы мал шаруашылығы (маусымдық жайылымдар) үшiн;
тұрғын халықтың мал жаюы мен шөп шабуы үшiн;
мемлекеттiк жер пайдаланушыларға;
бақша өcipу үшiн;
қызметтiк жер телiмі түрiнде;
ортақ пайдаланылатын жолдарды салу, мемлекеттiк меншiктегi және 
әлеуметтiк-мәдени мақсаттағы объектiлер құрылысы кезеңiне;

тозған және бүлiнген жерлердi қалпына келтiру кезiнде;
мемлекеттік-жекешелік әріптестік шартының, оның ішінде концессия шартының 
қолданылу мерзіміне;
Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен үйлердi (
үй-жайларды) және ғимараттарды уақытша өтеусiз пайдалануға берген кезде;
ғибадат объектiлерi үшiн;
осы Кoдексте және Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде көзделген өзге 
жағдайларда берiлуi мүмкiн.
2. Уақытша өтеусiз жер пайдалану мерзiмi, жер учаскелерiн қызметтiк жер 
телiмдерi түрiнде және тозған әрi бүлiнген жердi қалпына келтiру үшiн беру 
жағдайларын қоспағанда, сондай-ақ жер учаскелерін мемлекеттік-жекешелік әріптестік 
жобаларын, оның ішінде концессиялық жобаларды іске асыру үшін беру 
жағдайларында бес жылдан аспауға тиiс.
Үйлер (үй-жайлар) мен ғимараттарға берiлген жер учаскесiн уақытша өтеусiз жер 
пайдалану мерзiмi үйлердi (үй-жайларды) және ғимараттарды, соның iшiнде ғибадат 
құрылыстарын уақытша өтеусiз пайдалану мерзiмiмен айқындалады.
3. Уақытша өтеусiз жер пайдалану құқығындағы жер учаскелерiн иелiктен 
шығаруға, соның iшiнде оларды кейiнгi жер пайдалануға бepугe жол берiлмейдi.
Ескерту. 36-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2008.07.05 
N 66-IV 
(қолданысқа енгізілу 
тәртібін 
2-баптан
қараңыз); 31.10.2015 
№ 380-V
(алғашқы ресми жарияланған күнінен 
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
37-бап. Уақытша өтеулi жер пайдалану (жалдау) құқығы
Р Қ А О - н ы ң
е с к е р т п е с і !
1-тармақ жаңа редакцияда көзделген - ҚР 02.11.2015 
Заңымен (01.07.2016 
№ 389-V
бастап 
енгізіледі).
қолданысқа
1. Жер учаскесiне уақытша өтеулi (қысқа мерзiмдi және ұзақ мерзiмдi) жер 
пайдалану (жалдау) құқығы азаматтарға, мемлекеттiк емес заңды тұлғаларға, сондай-ақ
халықаралық ұйымдарға табысталуы мүмкiн.
2. Өз мiндеттерiн тиiсiнше орындаған уақытша өтеулi жер пайдаланушының (жалға 
алушының), егер Қазақстан Республикасының заңдарында немесе жалға алу шартында 
өзгеше белгiленбесе, осы Кодекстің 43-бабы 
2), 3), 4), 5) және 8) 
1-тармағының
тармақшаларында белгіленген талаптарды қоспағанда, жер учаскесінің шекаралары 
өзгермеген жағдайда, ал шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы 
өндірісін жүргізу үшін берілген ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскесі үшін 
шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін берілген 
ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерді пайдалану мониторингінің нәтижелері де 
болған кезде, осы Кодекстің 
көзделген тәртіппен жаңа мерзімге шарт 
43-бабында

жасасуға құқығы бар. Уақытша өтеулі жер пайдаланушы (жалға алушы) осындай шарт 
жасасу ниетi туралы жалға берушiнi жалға алу шартында көрсетiлген мерзiмде, егер 
шартта мұндай мерзiм көрсетілмесе, онда жалға алу шартының қолданылу мерзiмi 
аяқталғанға дейін үш ай мерзiмде жазбаша хабардар етуге мiндеттi.
Жалға алу шартының қолданылу мерзімі өткен соң өз мiндеттерiн тиiсiнше 
орындаған уақытша өтеулі жер пайдаланушының (жалға алушының), егер Қазақстан 
Республикасының заңдарында немесе жалға алу шартында өзгеше белгiленбесе, жаңа 
мерзімге шарт жасасуға басқа тұлғалар алдында артықшылықты құқығы болады.
2-1. Алып тасталды - ҚР 04.05.2018 
№ 151-VI
Заңымен (алғашқы ресми 
жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
РҚАО-ның ескертпесі!
3-тармақ жаңа редакцияда көзделген - ҚР 02.11.2015 
Заңымен (01.07.2016 
№ 389-V
бастап 
енгізіледі).
қолданысқа
3. Мемлекеттен уақытша өтеулi ұзақ мерзiмдi жер пайдалану (жалдау) құқығын 
сатып алған, осы баптың 5-тармағында аталғандардан басқа мемлекеттiк емес жер 
пайдаланушылар өздерiне тиесiлi жер учаскелерiн (немесе олардың бiр бөлiгiн) жалға (
қосалқы жалға) немесе уақытша өтеусiз пайдалануға беруге құқылы, егер осы Кодексте
өзгеше белгiленбесе, жер учаскесі орналасқан жердегі облыстың, республикалық 
маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың уәкілетті 
органына хабарлай отырып, жер учаскесi меншiк иесiнiң келiсiмiнсiз, жер учаскесiн 
жалға беру шартының мерзiмi шегiнде өздерiне тиесiлi уақытша жер пайдалану 
құқығын иелiктен шығаруға да құқылы.
Аталған жағдайларда, жалдау құқықтарын кепiлге берудi қоспағанда, жер 
учаскесiнiң жаңа жалға алушысы жалға берушiнiң алдында жер учаскесiн жалдау 
шарты бойынша жауапты болады.
4. Жалға берiлетiн жер учаскесiн үйлердiң, құрылыстар мен ғимараттардың меншiк 
иелерi сатып алатын жағдайларды қоспағанда, мемлекеттiк меншiктегi жер учаскесiн 
сату кезiнде осы жер учаскесiн жалға алушының ортақ меншiк құқығындағы үлесiн 
бөгде тұлғаға сатуы үшiн Қазақстан Республикасының азаматтық заңдарында 
белгiленген тәртiппен оны сатып алуға басым құқығы болады.
РҚАО-ның ескертпесі!
5-тармақ жаңа редакцияда көзделген - ҚР 02.11.2015 
Заңымен (01.07.2016 
№ 389-V
бастап 
енгізіледі).
қолданысқа
5. Уақытша өтеулі жер пайдалану (жалдау) құқығы:
1) шаруа немесе фермер қожалығын жүргізу үшін:
Қазақстан Республикасының азаматтарына – 10 жылдан 49 жылға дейінгі мерзімге;
оралмандарға – 25 жылға дейінгі мерзімге;
2) ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін:

Қазақстан Республикасының мемлекеттік емес заңды тұлғаларына қырық тоғыз 
жылға дейінгі мерзімге;
РҚАО-ның ескертпесі!
2) тармақшаның үшінші абзацының қолданысы 31.12.2021 дейін тоқтатыла тұрады -
ҚР 30.06.2016 
Заңымен.
№ 5-VI
шетелдіктерге, азаматтығы жоқ адамдар мен шетелдік заңды тұлғаларға, сондай-ақ 
жарғылық капиталындағы шетелдіктердің, азаматтығы жоқ адамдардың, шетелдік 
заңды тұлғалардың үлесі елу пайыздан асатын заңды тұлғаларға жиырма бес жылға 
дейiнгі мерзімге;
3) пайдалы қазбаларды өндіру, жер қойнауы кеңістігін пайдалану немесе кен 
іздеушілік жөніндегі операцияларды жүргізу мақсаттары үшін - жер қойнауын 
пайдаланушыларға жер қойнауын пайдалануға арналған лицензияның немесе жер 
қойнауын пайдалануға арналған келісімшарттың бүкіл қолданылу мерзіміне;
4) сыртқы (көрнекі) жарнама объектілерін орналастыру үшін - азаматтар мен 
мемлекеттік емес заңды тұлғаларға бес жылдан қырық тоғыз жылға дейінгі мерзімге;
5) осы Кодекстің 1-бабы 1-тармағының 
, 
, 
, 
және 
1) 2) 3) 4)
6) тармақшаларында
көрсетілген жерді қоспағанда, орман қоры жерінде және босалқы жерде жабайы 
жануарларды, оның ішінде аңшылық мақсатында өсіру үшін Қазақстан 
Республикасының азаматтарына және мемлекеттік емес заңды тұлғаларына он жылдан 
қырық тоғыз жылға дейінгі мерзімге беріледі.
5-1. Арнайы экономикалық аймақты немесе республикалық немесе өңірлік маңызы 
бар индустриялық аймақты орналастыру үшін уақытша өтеулі жер пайдалану құқығын 
беру осы Кодекстің 35-бабы 
үшінші және төртінші бөліктерінде 
2-тармағының
көзделген мерзімге жүзеге асырылады.
6. Жер қойнауын пайдалану мақсаттары үшін берілген жер учаскесіне жер 
пайдалану құқығын беру "Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы" 
Қазақстан Республикасының Кодексіне сәйкес жер қойнауын пайдалану құқығының бір
тұлғадан екінші тұлғаға ауысуы негізінде жүргізіледі.
Бұл ретте облыстың уәкілетті органы уақытша жер пайдалану (жалдау) шартын жер
қойнауын пайдалану келісімшартына қосымша келісім немесе жер қойнауын 
пайдалануға қайта ресімделген лицензия және уақытша жер пайдалану (жалдау) шарты 
бойынша құқықтар мен міндеттерді жаңа жер қойнауын пайдаланушыға беру туралы 
шарт негізінде жаңа жер қойнауын пайдаланушыға қайта ресімдейді.
Ескерту. 37-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2006.01.10 
N 116
(2006.01.01 бастап 
қолданысқа енгізіледі), 2011.03.24 
N 420-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін 
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.12.2014 
№ 269-V
(01.01.2015 
бастап қолданысқа енгізіледі); 22.04.2015 
№ 308-V
(алғашқы ресми жарияланған 
күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 27.12.2017 
№ 126-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң 
қолданысқа
енгізіледі); 

04.05.2018 
№ 151-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн 
өткен соң қолданысқа енгізіледі); 08.01.2019 
№ 215-VІ
(алғашқы ресми жарияланған 
күнінен кейін үш ай өткен соң қолданысқа енгізіледі); 03.04.2019 
№ 243-VI
(алғашқы 
ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 
28.10.2019 
№ 268-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн 
өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
38-бап. Кейiнгi жер пайдалану (қосалқы жалдау) құқығы
1. Бастапқы жер пайдаланушы өзiнiң жер пайдалану құқығын иелiгiнен шығармай, 
ал өзiне тиесiлi учаскенi (немесе оның бiр бөлiгiн) жер учаскесі орналасқан жердегі 
облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық 
маңызы бар қаланың уәкілетті органына хабарлай отырып, басқа тұлғаға уақытша жер 
пайдалануға беретiн жағдайларда, кейiнгi жер пайдалану туралы шарттың негiзiнде 
кейiнгi жер пайдалану туындайды.
Кейiнгi жер пайдаланушы әрдайым уақытша жер пайдаланушы болып табылады, өз 
құқықтарын басқа жер пайдаланушыларға беруге құқығы болмайды.
2. Жер учаскесiн кейiнгi жер пайдалануға берген кезде бастапқы және кейiнгi жер 
пайдаланушылар жер пайдаланушының мемлекет алдындағы мiндеттерiн толық 
көлемiнде атқарады.
3. Кейiнгi жер пайдалану туралы шарт жалдау шарты немесе уақытша өтeуciз 
пайдалану туралы шарт нысанында жасалады.
4. Кейiнгi жер пайдаланушы жер учаскесiнде шаруашылық жүргiзудi жүзеге 
асырады, сондай-ақ кейiнгi жер пайдалану (қосалқы жалдау) туралы шартта 
белгiленген шарттарды сақтай отырып, жер пайдаланушының басқа да құқықтары мен 
мiндеттерiн (осы Кодекстiң 64 және 65-баптары) iске асырады.
5. Осы Кодекстiң 41-бабына сәйкес жер учаскелерiн қызметтiк жер телiмi 
тәртiбiмен берудi қоспағанда, жеке және заңды тұлғаларға уақытша жер пайдалану 
құқығымен тиесiлi ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелерiн ауыл 
шаруашылығы өндiрiсiн жүргiзу үшiн кейiнгi жер пайдалануға беруге жол берiлмейдi.
Ескерту. 38-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2006.01.10 
N 116
(2006.01.01 бастап 
қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
39-бап. Мемлекеттiк жер пайдаланушылардың құқықтық жағдайының 
ерекшелiктерi
1. Мемлекеттiк жер пайдаланушылар жер учаскесiнде шаруашылық жүргiзудi 
жүзеге асырады, сондай-ақ осы учаскенiң нысаналы мақсаты мен жер пайдаланушы 
қызметiнiң жарғыдағы мақсаттарын ескере отырып, жер пайдаланушының басқа да 
құқықтарын iске асырады.

2. Мемлекеттiк жер пайдаланушы өзiне тиесiлi жер пайдалану құқығын иелiгiнен 
шығаруға, сондай-ақ кепiлге беруге құқылы емес.
Осы тармақтың бiрiншi бөлiгiнiң ережесi, ерекше қорғалатын табиғи аумақтардағы 
жердi қоспағанда, жер учаскесiнде орналасқан жылжымайтын мүлiктi иелiктен 
шығаруға не кепiлге беруге байланысты жер пайдалану құқығын иелiктен шығару не 
оны кепiлге беру жағдайларына қолданылмайды.
3. Мемлекеттiк жер пайдаланушыларға тиесiлi үйлерден (құрылыстардан, 
ғимараттардан) кредиторлардың талап етуi бойынша өндiрiп алуға байланысты жер 
пайдалану құқығынан өндiрiлiп алынатын жағдайларды қоспағанда (осы Кодекстiң 78-
бабының 3-тармағы), мемлекеттiк жер пайдаланушыларға тиесiлi жер пайдалану 
құқығы кредиторлардың талап етуi бойынша өндiрiп алу нысанасы бола алмайды.
4. Мемлекеттiк жер пайдаланушы өзiне тиесiлi үйлердi (құрылыстарды, 
ғимараттарды) белгiленген тәртiппен жалға берген жағдайда, осы Кодекстiң 52-
бабының 3-тармағында белгiленген ережелер бойынша, олармен бiрге аталған мүлiк 
орналасқан және оны белгiленген нормаларға сәйкес пайдалану үшiн қажеттi жер 
учаскесi де жалға берiледi.
Үйдiң (құрылыстың, ғимараттың) өзiн тиiсiнше жалға бермей тұрып, үйлер (
құрылыстар, ғимараттар) орналасқан жер учаскесiн басқа тұлғаға жалға беруге 
болмайды.
5. Жер учаскесi қызметтiк жер телiмi тәртiбiмен берiлетiн жағдайларды қоспағанда, 
мемлекеттiк жер пайдаланушының өзiне тиесiлi жер учаскесiн уақытша өтеусiз жер 
пайдалануға беруiне жол берiлмейдi.
Ескерту. 39-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2006.07.07 
N 176
Заңымен.
40-бап. Жер пайдалану құқығының әмбебап құқықтық мирасқорлық тәртiбiмен 
ауысуы
1. Жер пайдалану құқығының әмбебап құқықтық мирасқорлық тәртiбiмен ауысуы 
заң бойынша мұраға ие болу кезiнде немесе заңды тұлға қайта ұйымдастырылған 
жағдайда құқық мирасқорында жер пайдалану құқығының туындауын бiлдiредi.
2. Жер учаскесiне ұзақ мерзiмдi уақытша жер пайдалану құқығы бap азамат қайтыс 
болған жағдайда, жер пайдалану құқығы Қазақстан Республикасының азаматтық 
заңдарында көзделген тәртiппен мұраға қалдырылады. Егер уақытша жер пайдалану 
шартында өзгеше көзделмесе, қысқа мерзiмдi уақытша жер пайдалану құқығы да 
осындай тәртiппен мұраға қалдырылады.
3. Заңды тұлға қайта ұйымдастырылған жағдайда, оған тиесiлi жер пайдалану 
құқығы Қазақстан Республикасының азаматтық заңдарының нормаларына және осы 
Кодекске сәйкес құқық мирасқорына көшедi.

41-бап. Қызметтiк жер телiмi
1. Қызметтiк жер телiмi ұзақ мерзiмдi уақытша өтеусiз жер пайдаланудың ерекше 
бiр түрi болып табылады.
2. Қызметтiк жер телiмiне құқығы бар қызметкерлер санаттарының тiзбесiн 
Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.
3. Қызметтiк жер телiмi осы телiмге құқығы бар адамдар жұмыс iстейтiн 
мемлекеттiк заңды тұлғалардың жер пайдалануындағы жерден бөлiнедi.
4. Қызметтiк жер телiмi қызметтiк тұрғын үйдi күтiп-ұстау, ауыл шаруашылығы 
дақылдарын өсiру, шөп шабу, мал жаю, сондай-ақ омарталар орналастыру үшiн 
берiледi.
5. Қызметтiк жер телiмi кейiнгi уақытша өтеусiз жер пайдалануға жатады және 
жұмысқа байланысты бөлiнген кезеңге берiледi. Қызметтiк жер телiмiне ауыл 
шаруашылығы дақылдары егiлген жағдайда, жұмыстан босатылған қызметкердiң 
қызметтiк жер телiмiн пайдалану құқығы өнiм жинап алынғаннан кейiн тоқтатылады.
6. Қызметтiк жер телiмi:
1) жасы немесе мүгедектiгi бойынша зейнеткерлiкке шыққан соң еңбек 
қатынастарын тоқтатқан қызметкерлерде;
2) Қарулы Күштер қатарына мiндеттi мерзiмдi қызметке шақырылған немесе оқуға 
түскен қызметкерлердiң отбасында - бұл қызметкерлердiң мiндеттi қызметте немесе 
оқу орнында болған бүкiл мерзiмiне;
3) қызметтiк мiндеттерiн орындауға байланысты қаза тапқан қызметкерлердiң 
отбасында: жұмысқа жарамсыз жұбайы мен қарт ата-аналары үшiн - өмiр бойы, 
балалары үшiн - олар кәмелетке толғанға дейiн сақталады.
7. Қазақстан Республикасының тұрғын үй заңдарына сәйкес қызметтiк тұрғын 
үй-жайда тұру құқығы сақталатындығына қарай, қызметтiк тұрғын үйді күтiп-ұстауға 
арналған учаске түрiндегi қызметтiк жер телiмiне құқық та сақталады.
8. Қызметтiк жер телiмi тәртiбiмен жер учаскесiн беру қызметкер мен заңды тұлға 
әкiмшiлiгiнiң арасында жасалатын қызметтiк жер телiмiн беру туралы шарт негiзiнде 
жүзеге асырылады.
9. Қызметтiк жер телiмiн пайдалану құқығына қатысты қандай да болсын мәмiле 
жасасуға жол берiлмейдi.
Ескерту. 41-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.01.25 
№ 548-IV
(алғашқы ресми 
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
5-тарау. Жер учаскесі - меншік құқығының, жер пайдалану құқығының және 
өзге де заттық құқықтардың объектісі ретінде
42-бап. Жер учаскесiне құқық шектерi

1. Егер Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде өзгеше белгiленбесе, жер 
учаскесiне құқық осы учаске шекарасындағы топырақтың үстiңгi қабатына, тұйық су 
айдындарына, екпелерге қолданылады.
Жер учаскесі меншік иесінің немесе жер пайдаланушының өзіне тиесілі жер 
учаскесінің шекараларындағы жер қойнауын пайдалануы осы Кодекстің 
64-бабында
көзделген құқықтарды іске асыру мақсаттары үшін рұқсат етіледі және жер учаскесінің 
нысаналы мақсатына және "Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы" 
Қазақстан Республикасы Кодексінің талаптарына сәйкес жүзеге асырылады. Кең 
таралған пайдалы қазбаларды айырып алу құқықтарын және өз мұқтаждары үшін 
жерасты суларын пайдалану құқықтарын беру жер қойнауының тиісті бөлігі 
орналасқан жер учаскесін жеке меншікке немесе жер пайдалануға берумен бір мезгілде
жүргізіледі.
2. Егер осы Кодексте және Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде өзгеше 
белгiленбесе, жер учаскелерiнiң меншiк иелерi немесе жер пайдаланушылар өздерiне 
тиесiлi жер учаскелерiне құқықтарын өз қалауынша жүзеге асырады.
Жер учаскелерiне меншiк иелерiнiң және жер пайдаланушылардың жерге 
құқықтары осы Кодексте және Қазақстан Республикасының өзге де заң актiлерiнде 
белгiленген негiздер бойынша шектелуi мүмкiн.
3. Жер учаскелерiне меншiк иелерi немесе жер пайдаланушылар қоршаған ортаға 
эмиссияларды жүзеге асыру кезiнде Қазақстан Республикасының Экологиялық 
кодексiне сәйкес экологиялық рұқсат алуға мiндеттi.
Ескерту. 42-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2007.01.09 
N 213
; 27.12.2017 
№ 126-VI
(
алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң 
қолданысқа
енгізіледі) 
Заңдарымен.
43-бап. Жер учаскесiне құқық беру тәртiбi
1. Осы Кодекстің 
көзделген жағдайды қоспағанда, мемлекеттік 
44-1-бабында
меншіктегі жерден, сондай-ақ 
сәйкес сауда-саттыққа (конкурстарға, 
48-бабына
аукциондарға) шығарылатын жерден жер учаскесіне құқық беру мынадай тәртіппен 
жүргiзiледi:
1) жер учаскесiне тиiстi құқық беру туралы өтінішті (өтінімді) қарауға қабылдау;
2) сұралып отырған жер учаскесін аумақтық аймақтарға бөлуге сәйкес мәлімделген 
нысаналы мақсаты бойынша пайдалану мүмкіндігін айқындау;
3) жер учаскесін алдын ала таңдау (елді мекен шегінде объектілер салуды 
қоспағанда, объектілер салу үшін жер учаскесі сұралған кезде);
4) жер комиссиясының қорытынды дайындауы;
5) жерге орналастыру жобасын әзiрлеу және бекiту;

6) облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық 
маңызы бар қаланың жергiлiктi атқарушы органының, аудандық маңызы бар қала, кент,
ауыл, ауылдық округ әкімінің жер учаскесiне құқық беру туралы шешiм қабылдауы;
7) сатып алу-сату немесе уақытша (қысқа мерзімді, ұзақ мерзімді) өтеулі (өтеусіз) 
жер пайдалану шартын жасасу;
8) жергілікті жердегi жер учаскесiнiң шекарасын белгiлеу;
9) елді мекен шегінде объектілер салуға арналған жер учаскесін қоспағанда, жер 
учаскесіне сәйкестендіру құжатын дайындау және беру.
1-1. Елді мекен шегінде объектілер салу үшін жер учаскесі сұралған кезде жер 
учаскесіне құқық беру тәртібі осы Кодекстің 44-1-бабымен реттеледі.
Нысаналы мақсатына қарай жер учаскелерін беру ерекшеліктері осы Кодекстің 43-1
, 
және 
сәйкес айқындалады.
44
45-баптарына
Арнайы экономикалық аймақтарды немесе республикалық немесе өңірлік маңызы 
бар индустриялық аймақтарды құру үшін жер учаскелерін беру ерекшеліктері осы 
Кодекстің 119-2-бабына сәйкес айқындалады.
Мемлекеттік меншіктегі және жер пайдалануға берілмеген жер учаскелері мен жер 
учаскелеріне жалға алу құқығы осы Кодекстің 
белгіленген ережелер 
48-бабында
ескеріле отырып, сауда-саттықта (конкурстарда, аукциондарда) сату объектілері болуы 
мүмкін.
1-2. Су объектісінің жағалау жиегінен бес жүз метр шекте орналасқан жер 
учаскелерін беру, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мен мемлекеттік орман қорының
жерлерін қоспағанда, су қорғау аймақтары мен белдеулерінің шекараларын 
айқындағаннан, сондай-ақ олардың шаруашылық пайдаланылу режимін белгілегеннен 
кейін жүзеге асырылады.
Жағалау жиегін айқындау тәртібі су қорын пайдалану және қорғау, сумен 
жабдықтау, су бұру саласындағы уәкілетті орган бекіткен су қорғау аймақтары мен 
белдеулерін белгілеу қағидаларында айқындалады.
2. Жер учаскелерiн меншiкке немесе жер пайдалануға берудi облыстардың, 
республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы 
бар қалалардың жергiлiктi атқарушы органдары, аудандық маңызы бар қалалардың, 
кенттердiң, ауылдардың, ауылдық округтердiң әкiмдерi осы Кодексте белгiленген 
өздерінің құзыретi шегiнде жүзеге асырады.
Жер учаскесін беру туралы шешім жер комиссиясының оң қорытындысы және 
жерге орналастыру жобасы негізінде қабылданады. Жер учаскелері қорғаныс және 
ұлттық қауіпсіздік мұқтажы үшін сұралған жағдайда, жер учаскесін беру туралы шешім
жер комиссиясының оң қорытындысы, жерге орналастыру жобасы және осы Кодекстің 
120-бабы 
екінші бөлігінде аталған мемлекеттік органдардың оң келісуі 
1-тармағының
негізінде соңғы қорытынды келіп түскен күннен бастап жеті жұмыс күні ішінде 
қабылданады.

Бұл ретте әзірленген және бекітілген жерге орналастыру жобасы және облыстың, 
республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органының 
қорғаныс және ұлттық қауіпсіздік мұқтажы үшін жер учаскесіне құқық беру туралы 
шешімінің жобасы келісуші мемлекеттік органдарға жоғарыда көрсетілген шешімнің 
жобасы дайындалған күннен бастап бес жұмыс күні ішінде жіберілуге тиіс. Шешім 
жобасын келісу шешім жобасы келіп түскен күннен бастап он жұмыс күні ішінде 
жүзеге асырылады. Шешім жобасына жер комиссиясының оң қорытындысы және 
бекітілген жерге орналастыру жобасы қоса беріледі.
Жер учаскесін беруден бас тарту туралы шешім жер комиссиясының теріс 
қорытындысы негізінде жер комиссиясының қорытындысы шығарылған күннен бастап 
үш жұмыс күні ішінде қабылданады.
Жер учаскелерін алып қою, оның ішінде осы Кодекстің 
сәйкес мемлекет 
84-бабына
мұқтажы үшін алып қою жағдайларын қоспағанда, жер учаскесіне құқық беруден бас 
тарту облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық 
маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органының, аудандық маңызы бар қала, кент,
ауыл, ауылдық округ әкімінің шешімімен ресімделеді және ол уәжді болуға тиіс.
Жер комиссиясының құрамын облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, 
астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органдары 
қалыптастырады және тиісті жергілікті өкілді органға бекітуге жібереді. Жер 
комиссиясының құрамына:
1) жергілікті өкілді органның депутаттары;
2) облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық 
маңызы бар қаланың уәкілетті органының, тиісті жергілікті атқарушы органдардың 
сәулет және қала құрылысы, ауыл шаруашылығы саласындағы функцияларды жүзеге 
асыратын құрылымдық бөлімшелерінің өкілдері;
3) қоғамдық кеңестердің, агроөнеркәсіптік кешен саласындағы мемлекеттік емес 
ұйымдардың және өзге де салалық мемлекеттік емес ұйымдардың, сондай-ақ жергілікті
өзін-өзі басқару органдарының өкілдері;
4) Қазақстан Республикасы Ұлттық кәсіпкерлер палатасының өкілдері кіреді.
Жер учаскелері осы Кодекстің 43-1-бабына сәйкес берілген жағдайда, аудан, 
облыстық маңызы бар қала деңгейінде құрылатын жер комиссияларының құрамына:
1) жер учаскесі аумағында орналасқан аудандық маңызы бар қала, кент, ауыл, 
ауылдық округ әкімі;
2) жергілікті қоғамдастық жиналысы жіберген, тиісті аудандық маңызы бар 
қаланың, кенттің, ауылдың, ауылдық округтің жергілікті халық өкілдері де кіреді.
Облыстар, республикалық маңызы бар қалалар, астана деңгейінде құрылатын жер 
комиссияларының құрамына қоршаған ортаны қорғау, ауыл және орман шаруашылығы
, су қорын пайдалану және қорғау, сумен жабдықтау, су бұру саласындағы уәкілетті 
органдардың тиісті аумақтық бөлімшелерінің өкілдері де міндетті түрде кіреді.

Облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық 
маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органының ұйғаруы бойынша жер 
комиссиясының құрамына басқа адамдар да кіруі мүмкін.
Жер комиссиясы тұрақты негізде жұмыс істейді. Жер комиссиясы мүшелерінің 
саны тақ болуға және тоғыз адамнан кем болмауға тиіс. Бұл ретте қоғамдық кеңестер, 
агроөнеркәсіптік кешен саласындағы мемлекеттік емес ұйымдар және өзге де салалық 
мемлекеттік емес ұйымдар, Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасы,
сондай-ақ жергілікті өзін-өзі басқару органдары өкілдерінің саны жер комиссиясы 
мүшелері жалпы санының кемінде елу пайызын құрауға тиіс.
Жер комиссиясының құрамы, төрағасын және осы тармақтың алтыншы бөлігінің 2) 
және 4) тармақшаларында, жетінші бөлігінің 1) тармақшасында және сегізінші 
бөлігінде аталған адамдарды қоспағанда, бүкіл құрамы ауыстырыла отырып, келесі 
күнтізбелік он екі ай өткен соң жыл сайын бекітіледі.
Жер комиссиясының төрағасы болып әкімнің жер мәселелеріне жетекшілік ететін 
орынбасары тағайындалады.
Облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық 
маңызы бар қаланың тиісті уәкілетті органы жер комиссиясының жұмыс органы болып 
табылады.
Жер комиссиясының хатшысы жұмыс органының лауазымды адамдарының 
арасынан айқындалады. Жер комиссиясының хатшысы дауыс беруге қатыспайды.
Жер комиссиясының отырысы, егер оған комиссия құрамының жалпы санының 
кемінде үштен екісі қатысса, құқыққа сыйымды деп есептеледі. Бұл ретте қоғамдық 
кеңестердің, агроөнеркәсіптік кешен саласындағы мемлекеттік емес ұйымдардың және 
өзге де салалық мемлекеттік емес ұйымдардың, Қазақстан Республикасы Ұлттық 
кәсіпкерлер палатасының, сондай-ақ жергілікті өзін-өзі басқару органдарының қатысып
отырған өкілдерінің саны жер комиссиясының қатысып отырған мүшелері жалпы 
санының кемінде елу пайызын құрауға тиіс. Жер комиссиясының мүшелері оның 
отырыстарына ауыстыру құқығынсыз қатысады.
Жер комиссиясының шешімі ашық дауыс беру арқылы қабылданады.
Дауыс беру нәтижелері отырысқа қатысып отырған жер комиссиясы мүшелері 
жалпы санының көпшілік даусымен айқындалады және егер оған жер комиссиясы 
мүшелерінің көпшілігі дауыс берсе, шешім қабылданды деп есептеледі.
Жер комиссиясының шешімімен келіспеген жағдайда, жер комиссиясының мүшесі 
ерекше пікірін білдіруге құқылы, бұл жазбаша түрде баяндалуға және жер 
комиссиясының шешіміне қоса берілуге тиіс.
Жер комиссиясының отырысы аудио-, бейнежазба құралдарының көмегімен 
міндетті түрде тіркеледі. Жер комиссиясының отырысын аудио-, бейнежазба 
құралдарымен тіркеуді облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, 
ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органы жүзеге асырады.

Жер комиссиясы отырысының барысын тіркеуді қамтамасыз ететін аудио-, бейнежазба 
құралдарын техникалық қолдану, аудио-, бейнежазбаны сақтау тәртібін, сондай-ақ 
аудио-, бейнежазбаға қол жеткізу тәртібін орталық уәкілетті орган айқындайды.
Жер комиссиясының қорытындысы облыстың, республикалық маңызы бар қаланың
, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың тиісті уәкілетті органы жер 
комиссиясына сұралып отырған жер учаскесiн аумақтық аймақтарға бөлуге сәйкес 
мәлiмделген нысаналы мақсаты бойынша пайдалану немесе жер учаскесiн алдын ала 
таңдауды беру (елді мекен шегінде объектілер салуды қоспағанда, жер учаскесi 
объектiлер салу үшiн сұралған кезде) мүмкiндiгi туралы ұсынысты берген кезден 
бастап екі жұмыс күнi iшiнде хаттамалық шешiм нысанында үш данада жасалады.
Жер комиссиясының хаттамалық шешіміне сотқа шағым жасалуы мүмкін.
Сотқа арыз беру жер комиссиясының хаттамалық шешімін орындауды тоқтата 
тұрады.
Жер комиссиясы оң қорытындысының бір данасы жерге орналастыру жобасын 
дайындауы үшін өтініш берушіге бір жұмыс күні ішінде беріледі.
Осы Кодекстің 43-1-бабына сәйкес берілетін жер учаскелерін қоспағанда, жер 
комиссиясы оң қорытындысының қолданылу мерзімі қабылданған күнінен бастап бір 
жылды құрайды. Біржылдық мерзімді өткізіп алу жергілікті атқарушы органның жер 
учаскесiне құқық беруден бас тарту туралы шешiм қабылдауы үшін негіз болып 
табылады.
3. Жер учаскелерiне меншiк және (немесе) жер пайдалану құқықтарының өздеріне 
берілуіне мүдделi жеке және заңды тұлғалар өтініш берушіге өтініштің берілгенін 
растайтын құжатты беретін, жер учаскесi орналасқан жер бойынша облыстың, 
республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар 
қаланың жергiлiктi атқарушы органына, аудандық маңызы бар қаланың, кенттің, 
ауылдың, ауылдық округтің әкiмiне өтiнiш бередi.
Өтiнiште: жер учаскесiн пайдалану мақсаты; оның болжамды көлемi; орналасқан 
жерi; сұралып отырған пайдалану құқығы; басқа жер учаскесiнiң (осы Кодекстiң 50-
бабының 2-тармағында көрсетілген жер учаскелерi бойынша) болуы (болмауы) 
көрсетiлуге тиiс.
Жер учаскесі пайдалы қазбаларды өндіру, жер қойнауы кеңістігін пайдалану немесе
кен іздеушілік мақсаттар үшін берілген жағдайда, өтінішке тиісті жер қойнауын 
пайдалануға арналған лицензиялардың немесе жер қойнауын пайдалануға арналған 
келісімшарттың көшірмесі қоса беріледі.
Сұралып отырған жер учаскесін аумақтық аймақтарға бөлуге сәйкес мәлімделген 
нысаналы мақсаты бойынша пайдалану мүмкіндігін айқындау үшін жер учаскесiне 
құқық беру туралы өтiнiш жер учаскесі орналасқан жер бойынша облыстардың, 
республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы 
бар қалалардың уәкілетті органдарына және тиісті жергілікті атқарушы органдардың 

сәулет және қала құрылысы саласындағы функцияларды жүзеге асыратын құрылымдық
бөлімшелеріне бір жұмыс күні ішінде келіп түседі.
Жер учаскесі орналасқан жер бойынша облыстардың, республикалық маңызы бар 
қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың уәкілетті 
органдары және тиісті жергілікті атқарушы органдардың сәулет және қала құрылысы 
саласындағы функцияларды жүзеге асыратын құрылымдық бөлімшелері сұралып 
отырған жер учаскесін аумақтық аймақтарға бөлуге сәйкес мәлімделген нысаналы 
мақсаты бойынша пайдалану мүмкіндігін өтініш келіп түскен кезден бастап жеті 
жұмыс күні ішінде айқындайды және материалдарды жер комиссиясына енгізеді.
Егер өтініш беруші жер учаскелері мәжбүрлеп алып қойылған тұлғалардың 
тізілімінде тұрған болса немесе өтініш беруші жер учаскесіне құқық беру туралы не 
құқық беруден бас тарту туралы шешім қабылдау үшін қажетті құжаттар топтамасын 
толық ұсынбаған болса, жер учаскесі орналасқан жер бойынша облыстардың, 
республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы 
бар қалалардың уәкілетті органдары екі жұмыс күні ішінде өтініш берушіге өтінішті 
қараудан жазбаша бас тарту береді.
Қорғаныс және ұлттық қауіпсіздік мұқтажы үшін жер учаскелерін сұрау 
жағдайларын қоспағанда, жер учаскесіне құқық беру туралы өтінішті қараудың жалпы 
мерзімі келіп түскен кезінен бастап он бес жұмыс күніне дейінгі мерзімді құрайды.
Көрсетілген мерзiмге:
осы Кодекстің 44-бабының 3-тармағына сәйкес дайындалатын жерге орналастыру 
жобасын жасау;
осы Кодекстің 44-бабының 6-тармағында белгіленген келісу;
жергілікті жердегі жер учаскесінің шекарасын белгілеу кезеңдері кірмейді.
4. Алып тасталды - ҚР 04.05.2018 
№ 151-VI
Заңымен (алғашқы ресми жарияланған 
күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
5. Алып тасталды - ҚР 02.07.2014 
№ 225-V
Заңымен (01.01.2015 бастап қолданысқа 
енгізіледі).
6. Алып тасталды - ҚР 04.05.2018 
№ 151-VI
Заңымен (алғашқы ресми жарияланған 
күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
6-1. Шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізуге 
арналған жер учаскелерін қоспағанда, жер учаскесіне құқық беруді сауда-саттықта (
конкурстарда, аукциондарда) жүзеге асыру қажеттігі себебіне байланысты осындай 
құқық беруден бас тартылған жағдайда, облыстың, республикалық маңызы бар 
қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы 
органы, аудандық маңызы бар қаланың, кенттің, ауылдың, ауылдық округтің әкімі 
сұралып отырған жер учаскесі бойынша сауда-саттықты (конкурсты, аукционды) жер 
учаскесіне құқық беруден бас тарту туралы шешім қабылданған күннен бастап 
күнтізбелік тоқсан күннен кешіктірмей өткізуге тиіс.

7. Облыстың, республикалық маңызы бар қаланың және астананың, ауданның, 
облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органының, аудандық маңызы бар 
қала, кент, ауыл, ауылдық округ әкімінің жер учаскелерiне тиiстi құқықтар беру не 
оларды беруден бас тарту туралы шешімінің көшірмесі шешім қабылданған кезден 
бастап бес жұмыс күні ішінде өтініш берушіге тапсырылады (жіберіледі).
Жер учаскелерiн беру жоғары тұрған атқарушы органның құзыретiне кiретiн 
жағдайларда, облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, 
облыстық маңызы бар қаланың жергiлiктi атқарушы органы, аудандық маңызы бар 
қаланың, кенттiң, ауылдың, ауылдық округтiң әкiмi жерге орналастыру iсiн өз 
шешiмiмен бiрге жоғары тұрған органға түпкiлiктi шешiм қабылдау үшiн жiбередi.
Жер учаскесіне құқық беру туралы шешім қабылдау үшін облыстың, 
республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар 
қаланың уәкілетті органы бекітілген жерге орналастыру жобасын облыстың, 
республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар 
қаланың жергілікті атқарушы органына, аудандық маңызы бар қаланың, кенттің, 
ауылдың, ауылдық округтің әкіміне бір жұмыс күні ішінде жібереді.
Облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық 
маңызы бар қаланың жергiлiктi атқарушы органының, аудандық маңызы бар қала, кент,
ауыл, ауылдық округ әкiмiнiң жер учаскесiне құқық беру туралы шешiмi бекітілген 
жерге орналастыру жобасы және жер комиссиясының оң қорытындысы келiп түскен 
кезден бастап үш жұмыс күні ішінде қабылданады.
Облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық 
маңызы бар қаланың тиісті уәкілетті органы жер учаскесіне құқық беру туралы шешім 
қабылданған күннен бастап он жұмыс күнінен кеш емес мерзімде, сол шешімнің 
негізінде сатып алу-сату немесе уақытша (қысқа мерзімді, ұзақ мерзімді) өтеулі (
өтеусіз) жер пайдалану шартын жасасады.
Жергілікті жердегі жер учаскесінің шекарасын белгілеу өтініш берушінің Қазақстан
Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен өтініш беруі негізінде жүзеге 
асырылады.
8. Жер учаскесіне сәйкестендіру құжатын дайындау мен беруді мемлекеттік жер 
кадастрын жүргізетін Мемлекеттік корпорация Қазақстан Республикасының 
заңнамасында белгіленген тәртіппен төрт жұмыс күні ішінде жүзеге асырады.
9. Мемлекеттік жер кадастрын жүргізетін Мемлекеттік корпорация беретін мынадай
құжаттар:
жер учаскесi жеке меншiкте болған кезде - жер учаскесiне жеке меншiк құқығы 
актici;
тұрақты жер пайдалану кезiнде - тұрақты жер пайдалану құқығы актiсi;
уақытша өтеулi жер пайдалану (жалдау) кезiнде – уақытша өтеулi (ұзақ мерзiмдi, 
қысқа мерзiмдi) жер пайдалану (жалдау) құқығы актiсi;

уақытша өтеусiз жер пайдалану кезiнде - уақытша өтеусiз жер пайдалану құқығы 
актiсi жер учаскесiне сәйкестендiру құжаттары болып табылады.
Жер учаскесiне құқықтар ауысқан кезде сәйкестендiру құжаты сатып алушыға 
немесе өзге де құқық иеленушiге берiледi. Жер учаскесiнiң сәйкестендiру 
сипаттамаларында өзгерiстер болмаған жағдайда, мемлекеттiк жер кадастрын 
жүргiзетін Мемлекеттік корпорация жаңа сәйкестендiру құжатын бермейдi, ал 
жер-кадастр кітабына және жердің бірыңғай мемлекеттік тізіліміне жер учаскесіне 
құқықтардың ауысуы туралы мәліметтер "Жылжымайтын мүлікке құқықтарды 
мемлекеттік тіркеу туралы" Қазақстан Республикасының Заңында көзделген құқықтық 
кадастрдың мәліметтері негізінде енгізіледі.
10. Егер облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, 
облыстық маңызы бар қаланың жергiлiктi атқарушы органының, аудандық маңызы бар 
қала, кент, ауыл, ауылдық округ әкiмiнiң жер учаскесiн беру туралы шешiмiнде өзгеше 
көзделмесе, жер учаскесiнiң нақтылы (белгiлi бiр жердегi) шекарасы белгiленгенге 
дейiн және құқық белгiлейтiн құжаттар берiлгенге дейiн жер учаскесiн пайдалануға 
жол берiлмейдi. Осы норманы сақтамау жер учаскесiн өз бетiнше иеленiп алу деп 
бағаланады және Қазақстан Республикасының әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы 
заңнамасына сәйкес әкiмшiлiк жауаптылықты көздейдi.
Құқық белгiлейтiн құжаттары ресiмделмеген жер учаскелерiне қатысты мәмiлелер 
жасасуға жол берiлмейдi.
11. Осы Кодекс қолданысқа енгiзiлгенге дейiн азаматтар мен заңды тұлғаларға 
бұрын қолданыста болған Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес берiлген 
жер учаскелерiне құқық белгілейтін және сәйкестендіру құжаттары Қазақстан 
Республикасының жер заңнамасында белгiленген жер учаскелерiне құқықтардың 
өзгеруi ескерiле отырып, заңдық күшiн сақтайды.
Осы Кодекске сәйкес мұндай құжаттарды жер учаскелерiне меншiк құқығын немесе
жер пайдалану құқығын куәландыратын құжаттарға ауыстыру құқық иеленушілердiң 
қалауы бойынша жүзеге асырылады.
12. Жер учаскелерiн Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасына сәйкес 
мұрагерлiк тәртiбiмен алған кәмелетке толмағандарға жер учаскелерiне құқықты 
ресiмдеу жағдайларын қоспағанда, жер учаскелерiне құқық кәмелетке толған адамдарға
беріледі. Кәмелетке толмағандардың заңды өкiлдерi бұл жер учаскелерiн мұрагерлер 
кәмелетке толғанға дейiн жалға беруге құқылы.
13. Қазақстан Республикасының мүлiктi жария етуге байланысты рақымшылық 
жасау туралы заңнамалық актiсiне сәйкес жария етiлген жер учаскелерiне құқық беру 
тәртiбiн Қазақстан Республикасының Yкiметi айқындайды.
14. Жергілікті атқарушы органдар жер учаскесін алған тұлғалардың тізімдері бар 
ақпаратты жер учаскесін беру негізін, нысаналы мақсатын, алаңын, орналасқан жерін, 
құқық түрін, жалға алу мерзімін көрсете отырып, халыққа қолжетімді жерлердегі 

арнайы ақпараттық стендтерде, сондай-ақ өзінің интернет-ресурсында және облыстың, 
республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар 
қаланың тиісті уәкілетті органының интернет-ресурсында ай сайын, ал тиісті 
әкімшілік-аумақтық бірлік аумағында таралатын мерзімді баспасөз басылымдарында 
кемінде тоқсанына бір рет жариялау арқылы орналастыруға міндетті.
Осы тармақтың ережелері осы бапта және осы Кодекстің 43-1, 
, 
және 
44 44-1
45-
көзделген тәртіппен берілген жер учаскелеріне, сондай-ақ осы Кодекстің 
баптарында
сәйкес сауда-саттыққа (конкурстарға, аукциондарға) шығарылатын жер 
48-бабына
учаскелеріне қолданылады.
Ескерту. 43-бап жаңа редакцияда - ҚР 2011.07.21 
№ 470-IV
(2012.04.01 бастап 
қолданысқа енгізіледі) Заңымен, өзгерістер енгізілді - ҚР 2013.01.08 
N 64-V
(2013.01.01
бастап қолданысқа енгізіледі); 04.07.2013 
№ 130-V
(алғашқы ресми жарияланғанынан 
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.07.2014 
№ 225-V
(
01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 29.12.2014 
№ 269-V
(01.01.2015 бастап 
қолданысқа енгізіледі); 17.11.2015 
№ 408-V
(01.03.2016 бастап 
қолданысқа
енгізіледі); 
29.03.2016 
№ 479-V
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік жиырма 
бір күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.04.2016 
№ 506-V
(алғашқы ресми 
жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 
27.12.2017 
№ 126-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң 
қолданысқа
енгізіледі); 04.05.2018 
№ 151-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен 
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2018 
№ 156-VI
(
алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі); 03.04.2019 
№ 243-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін 
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.10.2019 
№ 268-VI
(алғашқы 
ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 
29.06.2020 
№ 352-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн 
өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
43-1-бап. Мемлекеттік меншіктегі жер учаскелерін шаруа немесе фермер қожалығын, 
ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін беру ерекшеліктері
1. Мемлекеттік меншіктегі және жер пайдалануға берілмеген жер учаскелерін 
шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін уақытша
өтеулі жер пайдалану (жалға алу) құқығымен беру осы бапта белгіленген тәртіппен 
және шарттарда шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін 
жүргізу үшін уақытша өтеулі жер пайдалану (жалға алу) құқығын беру жөніндегі 
конкурс негізінде жүзеге асырылады.
2. Шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін 
уақытша өтеулі жер пайдалану (жалға алу) құқығын беру жөніндегі конкурсқа 
шығарылатын жер учаскелерінің тізбесін ауданның, облыстық маңызы бар қаланың 
уәкілетті органы қалыптастырады және бұл қоғамдық кеңестермен, агроөнеркәсіптік 

кешен саласындағы мемлекеттік емес ұйымдармен, Қазақстан Республикасының 
Ұлттық кәсіпкерлер палатасымен және жергілікті өзін-өзі басқару органдарымен 
келісіледі.
Келісуші органдар мен ұйымдар шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл 
шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін уақытша өтеулі жер пайдалану (жалға алу) 
құқығын беру жөніндегі конкурсқа шығарылатын жер учаскелерінің тізбесі олардың 
орналасу схемасымен бірге келіп түскен күннен бастап он жұмыс күні ішінде өз 
ұстанымының уәжді негіздемесі бар қорытынды береді.
Шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін 
уақытша өтеулі жер пайдалану (жалға алу) құқығын беру жөніндегі конкурсқа 
шығарылатын жер учаскелерінің тізбесі келісуші органдар мен ұйымдар жалпы 
санының кемінде төрттен үші оң қорытынды берген жағдайда келісілді деп есептеледі.
Шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін 
уақытша өтеулі жер пайдалану (жалға алу) құқығын беру жөніндегі конкурсқа 
шығарылатын жер учаскелерінің келісілген тізбесін ауданның, облыстық маңызы бар 
қаланың жергілікті атқарушы органы келісілген күнінен бастап үш жұмыс күні ішінде 
бекітеді.
Тізбеге енгізілген жер учаскелері шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл 
шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін уақытша өтеулі жер пайдалану (жалға алу) 
құқығын беру жөніндегі конкурсқа жерге орналастыру жұмыстары жүргізілгеннен 
кейін шығарылады, жерге орналастыру жұмыстарын жүргізу мерзімі көрсетілген тізбе 
бекітілген күннен бастап қырық бес жұмыс күнінен аспауға тиіс.
3. Шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін 
уақытша өтеулі жер пайдалану (жалға алу) құқығын беру жөніндегі конкурсты 
ұйымдастыру мен өткізуді аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті 
атқарушы органдары жүзеге асырады.
4. Ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органы шаруа 
немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін уақытша өтеулі
жер пайдалану (жалға алу) құқығын беру жөніндегі конкурсты өткізуді қамтамасыз ету 
үшін:
1) шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін 
уақытша өтеулі жер пайдалану (жалға алу) құқығын беру жөніндегі конкурсты өткізу 
туралы хабарламаны тиісті әкімшілік-аумақтық бірлік аумағында таралатын мерзімді 
баспасөз 
басылымдарында, 
сондай-ақ 
жергілікті 
атқарушы 
органның 
интернет-ресурсында жариялауды;
2) шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін 
уақытша өтеулі жер пайдалану (жалға алу) құқығын беру жөніндегі конкурсты өткізу 

туралы хабарламаны тиісті облыс шегіндегі аудандардың, облыстық маңызы бар 
қалалардың жергілікті атқарушы органдарына, сондай-ақ орталық уәкілетті органға 
оның интернет-ресурсында орналастыру үшін жіберуді жүзеге асырады.
Шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін 
уақытша өтеулі жер пайдалану (жалға алу) құқығын беру жөніндегі конкурсты өткізу 
туралы ақпараттың қолжетімділігін қамтамасыз ету үшін ауданның, облыстық маңызы 
бар қаланың жергілікті атқарушы органы осы тармақтың бірінші бөлігінің 2) 
тармақшасына сәйкес осы хабарламаны өзінің интернет-ресурсында, сондай-ақ 
мемлекеттік органдардың халыққа қолжетімді жерлердегі арнайы ақпараттық 
стендтерінде орналастырады және оны аудандық маңызы бар қалалардың, кенттердің, 
ауылдардың, ауылдық округтердің әкімдеріне олардың интернет-ресурстарында және 
халыққа қолжетімді жерлердегі арнайы ақпараттық стендтерде орналастыру үшін дереу
жібереді.
5. Хабарламада:
1) шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін 
уақытша өтеулі жер пайдалану (жалға алу) құқығын беру жөніндегі конкурстың 
өткізілетін күні, уақыты және орны, сондай-ақ өтінімдер беру мерзімі мен орны;
2) жер учаскесінің сипаттамасы (орналасқан жері, алаңы, алқаптардың құрамы, 
топырақтың сапалық сипаттамасы, бонитет балы, сумен қамтамасыз етілуі, өңірдің 
ауыл шаруашылығына мамандануы) қамтылуға тиіс.
6. Ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органы шаруа 
немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін уақытша өтеулі
жер пайдалану (жалға алу) құқығын беру жөніндегі конкурсқа қатысуға өтінімдер 
қабылдауды шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу 
үшін уақытша өтеулі жер пайдалану (жалға алу) құқығын беру жөніндегі конкурсты 
өткізу туралы хабарлама тиісті әкімшілік-аумақтық бірлік аумағында таралатын 
мерзімді баспасөз басылымдарында және жергілікті атқарушы органның 
интернет-ресурсында алғаш рет жарияланған күннен бастап күнтізбелік отыз күн өткен
соң, ал конкурс қайта өткізілген жағдайда, күнтізбелік он бес күн өткен соң бастайды.
Шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін 
уақытша өтеулі жер пайдалану (жалға алу) құқығын беру жөніндегі конкурсқа қатысуға
өтінімдерді қабылдау және тіркеу – өтінімдерді қабылдау басталған күннен бастап он 
бес жұмыс күні ішінде, ал конкурс қайта өткізілген жағдайда, он жұмыс күні ішінде 
жүзеге асырылады.
Шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін 
уақытша өтеулі жер пайдалану (жалға алу) құқығын беру жөніндегі конкурсқа қатысуға
өтінім міндетті түрде тіркеу нөмірі беріліп және өтінім берушіге хабарлама беріле 
отырып, Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес қағаз жеткізгіште немесе "
электрондық үкімет" веб-порталы арқылы беріледі.

"Электрондық үкімет" веб-порталы арқылы берілген шаруа немесе фермер 
қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін уақытша өтеулі жер пайдалану
(жалға алу) құқығын беру жөніндегі конкурсқа қатысуға өтінім орталық уәкілетті орган
айқындаған тәртіпке сәйкес, конкурс қорытындысы шығарылған күні ауданның, 
облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органына жіберіледі.
7. Шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін 
уақытша өтеулі жер пайдалану (жалға алу) құқығын беру жөніндегі конкурстың 
қорытындысы шығарылған күн оның аяқталған күні болып есептеледі.
Шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін 
уақытша өтеулі жер пайдалану (жалға алу) құқығын беру жөніндегі конкурстың 
қорытындысы шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу
үшін уақытша өтеулі жер пайдалану (жалға алу) құқығын беру жөніндегі конкурсқа 
қатысуға өтінімдерді беру мерзімі аяқталғаннан кейін келесі күні шығарылады.
8. Шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін 
уақытша өтеулі жер пайдалану (жалға алу) құқығын беру жөніндегі өткізілетін 
конкурстарға жер учаскелері мәжбүрлеп алып қойылған тұлғалар тізілімінде тұрған 
тұлғалар, сондай-ақ осы баптың 19-тармағының бесінші бөлігінде көрсетілген тұлғалар
қатысуға құқылы емес.
9. Шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін 
уақытша өтеулі жер пайдалану (жалға алу) құқығын беру жөніндегі конкурсқа қатысуға
өтінімде:
1) Қазақстан Республикасының мемлекеттік емес заңды тұлғалары үшін – заңды 
тұлғаның атауы, оның тұрған жері, заңды тұлға ретінде мемлекеттік тіркелуі (қайта 
тіркелуі) туралы мәліметтер, жарғылық капиталдағы (жарғылық капиталдың жалпы 
мөлшерінен) үлестерінің мөлшері көрсетіле отырып, өтінім берушінің – заңды 
тұлғаның басшылары мен қатысушылары немесе акционерлері туралы мәліметтер, 
өтінім берушінің үлестес тұлғалары туралы мәліметтер;
2) жеке тұлғалар үшін – өтінім берушінің тегі, аты және әкесінің аты (егер ол жеке 
басын куәландыратын құжатта көрсетілген болса), тұрғылықты жері, азаматтығы, жеке 
сәйкестендіру нөмірі, өтінім берушінің жеке басын куәландыратын құжат туралы 
мәліметтер;
3) өтінім беруші үміттеніп отырған жер учаскесінің орналасқан жері;
4) конкурстық ұсыныс;
5) өтінім беруші шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін 
жүргізу үшін уақытша өтеулі жер пайдалану (жалға алу) құқығын беру жөніндегі 
конкурстың жеңімпазы деп танылған жағдайда, шаруа немесе фермер қожалығын не 
ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер 

учаскесін уақытша өтеулі жер пайдалану (жалға алу) шартына қол қою қажеттігі 
туралы хабарламаны алған күннен бастап үш жұмыс күні ішінде көрсетілген шартты 
жасасу жөніндегі міндеттеме қамтылуға тиіс.
Шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін 
уақытша өтеулі жер пайдалану (жалға алу) құқығын беру жөніндегі конкурсқа қатысуға
өтінімді жеке тұлғаның немесе Қазақстан Республикасының мемлекеттік емес заңды 
тұлғасының уәкілетті өкілдері Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес 
берілген және ресімделген сенімхаттың негізінде ұсына алады.
10. Конкурстық ұсыныста:
1) бизнес-жоспар (инвестициялардың болжамды көлемі, ауыл шаруашылығы 
дақылдарын өсіру алаңдары, ауыл шаруашылығы жануарларының мал басы, 
қолданылатын агротехнологиялар, ауыл шаруашылығы техникасы мен технологиялық 
жабдықтың, ауыл шаруашылығы саласындағы білікті мамандардың болуы, ашылатын 
жұмыс орындарының саны);
2) шаруашылықішілік жерге орналастыру жобасын жасау және игеру, ауыл 
шаруашылығы инфрақұрылымын дамыту іс-шараларын орындау жөніндегі 
міндеттемелер;
3) ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерді ұтымды пайдалану қағидаларын қоса 
алғанда, Қазақстан Республикасы жер заңнамасының талаптарын орындау, өңірдің 
мамандануына сәйкес ауыл шаруашылығы дақылдарының егіс алаңдары құрылымын 
әртараптандыру бойынша индикативтік көрсеткіштерді орындау, ғылыми негізделген 
агротехнологияларды, фитосанитариялық және карантиндік талаптарды сақтау 
жөніндегі міндеттемелер қамтылуға тиіс.
Конкурстық ұсыныс, "электрондық үкімет" веб-порталы арқылы беру жағдайларын 
қоспағанда, беттері нөмірленіп, тігілген түрде, жабық конвертте ұсынылады.
11. Конкурстық ұсыныста өтінім беруші ұсынған міндеттемелер мен бизнес-жоспар 
шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін ауыл 
шаруашылығы мақсатындағы жер учаскесін уақытша өтеулі жер пайдалану (жалға алу)
шартының ажырамас бөлігі болып табылады.
12. Осы баптың 9-тармағының талаптарына сәйкес келмейтін, шаруа немесе фермер
қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін уақытша өтеулі жер пайдалану
(жалға алу) құқығын беру жөніндегі конкурсқа қатысуға өтінім қабылдамай тастауға 
жатады.
13. Шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін 
уақытша өтеулі жер пайдалану (жалға алу) құқығын беру жөніндегі конкурсты жер 
комиссиясы осы Кодекстің 43-бабының 2-тармағына сәйкес өткізеді.
14. Шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін 
уақытша өтеулі жер пайдалану (жалға алу) құқығын беру жөніндегі конкурстың 

жеңімпазын жер комиссиясы тиісті өлшемшарттарды ескере отырып, балл беру арқылы
конкурстық ұсыныстарды салыстыру негізінде айқындайды.
Жер комиссиясы конкурстық ұсыныстарды бағалайды, салыстырады және жеңіп 
алған конкурстық өтінімді айқындайды.
Конкурстық ұсыныстарды және шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл 
шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін уақытша өтеулі жер пайдалану (жалға алу) 
құқығын беру жөніндегі конкурсқа қатысуға өтінімдерді қарау кезінде, ұсынылған 
конкурстық ұсыныстар мен өтінімдердің мәнін қозғамайтын, түзетуге болатын 
грамматикалық және арифметикалық қателер назарға алынбайды.
15. Шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін 
уақытша өтеулі жер пайдалану (жалға алу) құқығын беру жөніндегі конкурстың 
қорытындысы жер комиссиясының хаттамалық шешімімен ресімделеді.
Жер комиссиясының хаттамалық шешіміне жер комиссиясының төрағасы және 
отырысқа қатысқан барлық мүшелері, сондай-ақ жер комиссиясының хатшысы 
қорытынды шығарылған күні қол қояды.
Жер комиссиясының хаттамалық шешімімен келіспеген жағдайда, жер 
комиссиясының мүшесі ерекше пікірін білдіруге құқылы, ол жазбаша түрде баяндалып,
жер комиссиясының хаттамалық шешіміне қоса берілуге тиіс.
Шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін 
уақытша өтеулі жер пайдалану (жалға алу) құқығын беру жөніндегі конкурстың 
қорытындысы туралы жер комиссиясының мүшелері қол қойған хаттамалық шешім бір
жұмыс күні ішінде ауданның, облыстық маңызы бар қаланың уәкілетті органының 
интернет-ресурсында орналастырылады және үш жұмыс күнінен кешіктірілмей, 
барлық өтінім берушілерге және орталық уәкілетті органға оның интернет-ресурсына 
орналастыру үшін жіберіледі.
Шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін 
уақытша өтеулі жер пайдалану (жалға алу) құқығын беру жөніндегі конкурстың 
қорытындысы туралы жер комиссиясының хаттамалық шешіміне сотқа шағым жасалуы
мүмкін. Сотқа арыз беру жер комиссиясының хаттамалық шешімін орындауды тоқтата 
тұрады.
16. Шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін 
уақытша өтеулі жер пайдалану (жалға алу) құқығын беру жөніндегі конкурстың 
қорытындысы туралы жер комиссиясының хаттамалық шешімінде мынадай:
1) өтінімді қабылдамай тастау себептері жайлы уәжді жауап беріле отырып, 
конкурсқа қатысуға өтінімдері қабылданбай тасталған өтінім берушілер туралы;
2) өтінім берушіні жеңімпаз деп айқындау үшін негіз болған дәлелдер көрсетіле 
отырып, конкурсқа қатысуға өтінімі мақұлданған өтінім беруші туралы ақпарат 
қамтылады.

17. Шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін 
уақытша өтеулі жер пайдалану (жалға алу) құқығын беру жөніндегі конкурстың 
қорытындысы туралы жер комиссиясының хаттамалық шешімі екі жұмыс күні ішінде 
шаруа немесе фермер қожалығын не ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін ауыл 
шаруашылығы мақсатындағы жер учаскесін уақытша өтеулі жер пайдалану (жалға алу)
құқығын беру туралы шешім қабылдау үшін ауданның, облыстық маңызы бар қаланың 
жергілікті атқарушы органына жіберіледі.
Ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органы шаруа 
немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін уақытша өтеулі
жер пайдалану (жалға алу) құқығын беру жөніндегі конкурстың қорытындысы туралы 
жер комиссиясының хаттамалық шешімі келіп түскен күннен бастап үш жұмыс күнінен
кешіктірмей, шаруа немесе фермер қожалығын не ауыл шаруашылығы өндірісін 
жүргізу үшін ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскесін уақытша өтеулі жер 
пайдалану (жалға алу) құқығын беру туралы шешім қабылдайды.
18. Ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органының 
шаруа немесе фермер қожалығын не ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін ауыл 
шаруашылығы мақсатындағы жер учаскесін уақытша өтеулі жер пайдалану (жалға алу)
құқығын беру туралы шешімінің негізінде ауданның, облыстық маңызы бар қаланың 
уәкілетті органы аталған шешім қабылданған күннен бастап үш жұмыс күні ішінде 
шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін ауыл 
шаруашылығы мақсатындағы жер учаскесін уақытша өтеулі жер пайдаланудың (жалға 
алудың) үлгілік шартына сәйкес шаруа немесе фермер қожалығын не ауыл 
шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер 
учаскесін уақытша өтеулі жер пайдалану (жалға алу) шартының жобасын дайындайды 
және конкурстың жеңімпазын хабардар етеді.
19. Шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін 
уақытша өтеулі жер пайдалану (жалға алу) құқығын беру жөніндегі конкурстың 
жеңімпазы хабарламаны алған күннен бастап үш жұмыс күні ішінде шаруа немесе 
фермер қожалығын не ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін ауыл шаруашылығы 
мақсатындағы жер учаскесін уақытша өтеулі жер пайдалану (жалға алу) шартына қол 
қою үшін ауданның, облыстық маңызы бар қаланың уәкілетті органына келуге міндетті
.
Ауданның, облыстық маңызы бар қаланың уәкілетті органы шаруа немесе фермер 
қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін уақытша өтеулі жер пайдалану
(жалға алу) құқығын беру жөніндегі конкурстың жеңімпазына хабарламаны тапсырыс 
хатпен, табыс етілгені туралы хабарламасы бар жеделхатпен, оның ішінде 
телефонограммамен хабардар ету, ұялы байланыс арналары бойынша қысқа мәтіндік 
хабарламалар немесе электрондық пошта арқылы, сондай-ақ хабарламаның тіркелуін 
қамтамасыз ететін өзге де байланыс құралдарын пайдалана отырып жібереді.

Шаруа немесе фермер қожалығын не ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін 
ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскесін уақытша өтеулі жер пайдалану (
жалға алу) шартына қол қоюдан бас тартқан жағдайда, шаруа немесе фермер 
қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін уақытша өтеулі жер пайдалану
(жалға алу) құқығын беру жөніндегі конкурстың жеңімпазы ауданның, облыстық 
маңызы бар қаланың уәкілетті органын жазбаша нысанда хабардар етуге міндетті.
Егер шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін 
уақытша өтеулі жер пайдалану (жалға алу) құқығын беру жөніндегі конкурстың 
жеңімпазы шаруа немесе фермер қожалығын не ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу 
үшін ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскесін уақытша өтеулі жер пайдалану (
жалға алу) шартына осы тармақта белгіленген мерзімдерде қол қоймаса, онда ауданның
, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органы қағаз жеткізгіште 
жазбаша бас тарту келіп түскен не жоғарыда көрсетілген шартқа қол қойылмаған 
күннен бастап үш жұмыс күні ішінде шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл 
шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін уақытша өтеулі жер пайдалану (жалға алу) 
құқығын беру жөніндегі конкурсты қайта өткізу туралы шешім қабылдайды және оны 
жер комиссиясына жібереді.
Шаруа немесе фермер қожалығын не ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін 
ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскесін уақытша өтеулі жер пайдалану (
жалға алу) шартына қол қоюдан бас тартқан шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл 
шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін уақытша өтеулі жер пайдалану (жалға алу) 
құқығын беру жөніндегі конкурс жеңімпазының бір жыл бойы келесі конкурстарға 
қатысуға құқығы болмайды.
20. Шаруа немесе фермер қожалығын не ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу 
үшін ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскесін уақытша өтеулі жер пайдалану (
жалға алу) жөнінде жасалған шарттың нәтижелері бойынша шаруа немесе фермер 
қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін берілген ауыл шаруашылығы 
мақсатындағы жердің пайдаланылуына, оның ішінде жеңімпаздың жерді пайдалану 
жөнінде қабылдаған міндеттемелерін орындауына:
1) жалға алудың алғашқы бес жылында жыл сайын;
2) келесі кезеңдерде: суармалы ауыл шаруашылығы алқаптарында – әр үш жыл 
сайын, суарылмайтын ауыл шаруашылығы алқаптарында әр бес жыл сайын 
мониторинг жүргізіледі.
Шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін 
берілген ауыл шаруашылығы мақсатындағы жердің пайдаланылуын қоғамдық кеңес, 
агроөнеркәсіптік кешен саласындағы мемлекеттік емес ұйымдар және жергілікті 
өзін-өзі басқару органдары өкілдерінің қатысуымен жүргізілетін мониторингтеудің оң 
нәтижелері ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органының 
шаруа немесе фермер қожалығын не ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін ауыл 

шаруашылығы мақсатындағы жер учаскесін уақытша өтеулі жер пайдалану (жалға алу)
шартының қолданылу мерзімін ұзарту туралы шешім қабылдауы үшін негіз болып 
табылады.
21. Шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін 
уақытша өтеулі жер пайдалану (жалға алу) құқығын беру жөніндегі конкурс:
1) конкурсқа шығарылған әрбір жер учаскесі бойынша конкурсқа қатысуға екіден аз
өтінім келіп түскен;
2) егер конкурсқа шығарылған әрбір жер учаскесі бойынша конкурсқа қатысуға 
екіден аз қатысушы жіберілген жағдайларда, өткізілмеді деп танылады.
Шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін 
уақытша өтеулі жер пайдалану (жалға алу) құқығын беру жөніндегі конкурсты 
өткізілмеді деп тану жер комиссиясының хаттамалық шешімімен ресімделеді, ол 
шешім үш жұмыс күні ішінде ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті 
атқарушы органының және ауданның, облыстық маңызы бар қаланың уәкілетті 
органының интернет-ресурсында орналастырылады.
22. Шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін 
уақытша өтеулі жер пайдалану (жалға алу) құқығын беру жөніндегі конкурс өткізілмеді
деп танылған жағдайда, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы
органы осы бапта көзделген тәртіппен және мерзімдерде қайта конкурс өткізеді.
Ескерту. 5-тарау 43-1-баппен толықтырылды - ҚР 04.05.2018 
№ 151-VI
Заңымен (
алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі); өзгеріс енгізілді - ҚР 28.10.2019 
№ 268-VI
(алғашқы ресми жарияланған 
күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
44-бап. Жер учаскелерiн объектiлер құрылысы үшiн беру
1. Объект салу үшiн жер учаскесi сұралған кезде жер учаскесін алдын ала таңдау 
жүргiзiледi. Объект салу үшiн, ал қажет болған жағдайларда оның күзет немесе 
санитариялық-қорғау аймағын белгiлеу үшiн де жер учаскесін таңдау нәтижелерiн жер 
учаскесі орналасқан жер бойынша облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, 
астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың уәкілетті органы тиісті жергілікті
атқарушы органдардың сәулет және қала құрылысы саласындағы функцияларды жүзеге
асыратын құрылымдық бөлімшелерімен бірлесе отырып, жер учаскесiн таңдау туралы 
актiмен ресімдейді.
Жер учаскесін ұялы немесе спутниктік байланыс жабдығына арналған 
антенна-діңгекті құрылыстар және (немесе) тіреуіштер салу үшін сұрау жер санатына 
қарамастан, осы Кодекстің 
сәйкес жүзеге асырылады.
44-1-бабына
Елді мекен шегінде объектілер салу үшiн жер учаскесiн сұрау осы Кодекстің 44-1-
бабына сәйкес жүзеге асырылады.

Облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық 
маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органдары, аудандық маңызы бар қаланың, 
кенттің, ауылдың, ауылдық округтің әкімдері елді мекен аумағының бекітілген бас 
жоспарларының не орналасу схемаларының мүлтіксіз сақталуын қамтамасыз етуге тиіс.
2. Жер учаскесiн таңдау және жер учаскесін таңдау туралы актіні ресімдеу осы 
Кодекстiң 43-бабының 2-тармағына сәйкес кейіннен жер учаскесін таңдау туралы 
актіні қарау және қорытынды дайындау үшiн жер комиссиясына жібере отырып, он 
жұмыс күні ішінде жүзеге асырылады.
3. Жер комиссиясының қорытындысы негiзiнде жерге құқық табыстау туралы жерге
орналастыру жобасы әзiрленедi.
Жерге орналастыру жобасының құрамында берiлетiн жер учаскесiнiң көлемi, оның 
шекарасы мен орналасқан жерi, жер учаскесiнiң аралас меншiк иелерi және жер 
пайдаланушылар, сондай-ақ берілетін жер учаскесінің ауыртпалықтары мен 
сервитуттары нақтыланады.
Болжанып отырған, жер учаскесін мемлекет мұқтажы үшін алып қою, мәжбүрлеп 
иеліктен шығару жағдайында, алып қойылатын алқаптардың түрiне байланысты жер 
учаскелерiнiң меншiк иелерi және жер пайдаланушылар (жалдаушылар) 
шығындарының, ауыл шаруашылығы және орман шаруашылығы өндiрiсiндегi 
шығасының есептеулерi қоса берiледi.
4. Жерге орналастыру жобасының негiзiнде жер учаскелері орналасқан жердегі 
облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық 
маңызы бар қаланың уәкілетті органы жерге тиiстi құқық табыстау туралы жергiлiктi 
атқарушы орган шешiмiнiң жобасын дайындайды.
5. Мұнай мен газды магистральды мұнай құбырларымен тасымалдауға, одан кейiнгi
сақтау және көлiктiң басқа түрлерiне тиеуге байланысты мұнай-газ тасымалы 
инфрақұрылымы объектiлерiнiң құрылысы үшiн жер учаскелерi сұралған кезде жер 
учаскесiн таңдау aктici және жерге орналастыру жобасы Қазақстан Республикасының 
мұнай-газ тасымалы инфрақұрылымы саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк органымен де
келiсiледi.
5-1. Алып тасталды - ҚР 04.05.2018 
№ 151-VI
Заңымен (алғашқы ресми 
жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
5-2. Ғибадат үйін (құрылысын) салу үшін жер учаскесін беру оны салу туралы 
облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы 
органының Қазақстан Республикасының діни қызмет және діни бірлестіктер туралы 
заңнамасына сәйкес берілген шешімі болған кезде жүргізіледі.
5-3. Жеке тұрғын үй құрылысын салу үшiн жер учаскелерiн беруге су және 
электрмен жабдықтау желілерімен қамтамасыз етілген алаңдарда жол беріледі.
Орталықтандырылған сумен жабдықталмаған елді мекендерде мұндай жер 
учаскелерін беруге тек электрмен жабдықтау желілері болған кезде ғана жол беріледі.

6. Құрылыс объектiсiн орналастыруға таңдалған аумақта бұзылуға немесе 
көшiрiлуге тиiстi (соның iшiнде жердi бөлiп беру кезiнде өнеркәсiп орындарының 
санитариялық-қорғау аймағына кiретiн) тұрғын үйлер, басқа да ғимараттар мен 
құрылыстар, сондай-ақ инженерлiк коммуникациялар және жасыл екпелер орналасқан 
жағдайда өтiніш беруші немесе оның сенiм бiлдiрген адамы жер учаскесiн бөлiп беруде
талап етiлетiн келiсiмдердi өз бетінше қамтамасыз етедi.
Өтініш беруші меншік иесіне шығындарды өтеу талаптары туралы жылжымайтын 
мүлiк меншiгі иелерiнiң әрқайсысымен жасасқан шартты қосымша ұсынады.
Шартта сол кездегi бар құрылыстарды, инженерлiк коммуникацияларды, жасыл 
екпелердi басқа жерге ауыстырудың, көшiрудiң нақты шарттары мен мерзiмдерi, 
құрылыс жүргiзушiнiң жылжымайтын мүлiктi бұзуға байланысты барлық шығындарды
өтеу жөнiндегi мiндеттемелерi көрсетiледi.
6-1. Шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізуге 
арналған жер учаскелерін қоспағанда, жер учаскесіне құқық беруді сауда-саттықта (
конкурстарда, аукциондарда) жүзеге асыру қажеттігі себебіне байланысты осындай 
құқық беруден бас тартылған жағдайда, облыстың, республикалық маңызы бар 
қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы 
органы, аудандық маңызы бар қаланың, кенттің, ауылдың, ауылдық округтің әкімі 
сұралып отырған жер учаскесі бойынша сауда-саттықты (конкурсты, аукционды) жер 
учаскесіне құқық беруден бас тарту туралы шешім қабылданған күннен бастап 
күнтізбелік тоқсан күннен кешіктірмей өткізуге тиіс.
7. Жер учаскесiне құқық табыстау туралы облыстың, республикалық маңызы бар 
қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы 
органы, аудандық маңызы бар қаланың, кенттің, ауылдың, ауылдық округтің әкімі 
шешiмiнiң жобасында:
жерге құқық табысталатын заңды немесе жеке тұлғаның атауы;
жер учаскесiнiң нысаналы мақсаты;
жер учаскесiнiң көлемi;
жерге құқықтар түрi, ауыртпалықтар, сервитуттар;
учаске төлемақыға берiлетiн жағдайда жер учаскесiн немесе жер пайдалану 
құқығын сатып алу бағасы, жер учаскесiн сатып алу-сату шарттарын жасасудың 
мерзiмi мен шарттары;
учаскелердің өлшемдері көрсетіле отырып, жер учаскелерін мемлекет мұқтажы 
үшін алып қою, мәжбүрлеп иеліктен шығару жүргізілетін жеке тұлғаның тегі, аты, 
әкесінің аты (ол болған жағдайда) немесе заңды тұлғаның атауы;
жер учаскесінің бөлінетіндігі (бөлінбейтіндігі) туралы мәліметтер;
өзге де шарттар болуға тиiс.

Шағын кәсiпкерлiк субъектiлерi үшiн, құрылысқа арналған жер учаскесiнiң 
нысаналы мақсаты қызмет түрлерiне қарамастан, үй-жайларға (құрылыстар мен 
ғимараттарға) қызмет көрсету ретiнде белгiленедi.
8. Алып тасталды - ҚР 02.07.2014 
№ 225-V
Заңымен (01.01.2015 бастап қолданысқа 
енгізіледі).
Ескерту. 44-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2006.01.10 
N 116
(2006.01.01 бастап 
қолданысқа енгізіледі), 2006.01.31 
N 125
(қолданысқа енгізілу тәртібін 
2-баптан 
қараңыз), 2007.07.06 
N 279
, 2009.07.10 
N 180-IV
, 2011.03.01 
N 414-IV
(алғашқы ресми 
жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі), 2011.07.15
N 461-IV
(қолданысқа 
енгізілу тәртібін 
2-баптан
қараңыз), 2012.07.10 
N 36-V
(алғашқы ресми 
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.07.2014
№ 225-V
(01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 03.11.2014 
N 244-V
(алғашқы 
ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 
29.12.2014 
№ 269-V
(01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 28.10.2015 
№ 366-V
(
алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі); 04.05.2018 
№ 151-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін 
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2018 
№ 156-VI
(алғашқы 
ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 
02.07.2020 
№ 355-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн 
өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
44-1-бап. Елді мекен шегінде объект салу үшін жер учаскесін беру
1. Елді мекен шегінде объект салу үшін мемлекеттік меншіктегі жерлерден жер 
учаскесі сұралған кезде жер учаскесін беру, осы Кодекстің 
сәйкес 
48-бабына
сауда-саттыққа (конкурстарға, аукциондарға) шығарылатын жерлерді қоспағанда, 
мынадай ретпен жүргізіледі:
1) жер учаскесіне тиісті құқық беру туралы өтінішті қарауға қабылдау;
2) жер учаскесін алдына ала таңдау;
2-1) сәулет-жоспарлау тапсырмасын, инженерлік желілерге қосуға арналған 
техникалық шарттарды және топографияны жасау;
3) мемлекеттік ақпараттық жүйелер арқылы не келісу органдарында осы жүйелер 
болмаған кезде қағаз жеткізгіштерде жер учаскесін алдын ала таңдауды келісу;
4) жер-кадастрлық жоспар жасау;
5) облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық 
маңызы бар қаланың жергiлiктi атқарушы органының, аудандық маңызы бар қала, кент,
ауыл, ауылдық округ әкімінің жер-кадастрлық жоспарды қоса бере отырып, жер 
учаскесiне жер пайдалану құқығын беру туралы шешiм қабылдауы;

6) уақытша (қысқа мерзімді, ұзақ мерзімді) өтеулі (өтеусіз) жер пайдалану шартын 
жасасу;
7) жергілікті жерде жер учаскесiнiң шекараларын белгiлеу.
2. Объект салу үшін жер учаскесiн жер пайдалануға берудi облыстардың, 
республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы 
бар қалалардың жергiлiктi атқарушы органдары, аудандық маңызы бар қалалардың, 
кенттердiң, ауылдардың, ауылдық округтердiң әкiмдерi осы Кодексте белгiленген өз 
құзыретi шегiнде жүзеге асырады.
Жер пайдалануға берілген жер учаскесін жеке меншікке сатып алу объект 
пайдалануға берілгеннен кейін жүргізіледі.
Жергілікті атқарушы органдар ұлттық қауіпсіздік органдарымен және азаматтық 
қорғау саласындағы уәкілетті органның аумақтық бөлімшелерімен келісу бойынша елді
мекендердің бас жоспарларының бекітілген схемалары, егжей-тегжейлі жоспарлау 
жобалары, инженерлік коммуникациялар схемалары жөніндегі ақпаратты 
интернет-ресурста және халыққа қолжетімді жерлердегі арнайы ақпараттық стендтерде,
деректерді жаңартып отыру кезеңділігімен тоқсан сайын орналастыруға міндетті.
Жер учаскесі инженерлік желілер мен құрылыстар жоқ аудандарда берілген 
жағдайларда, аталған желілер мен құрылыстардың пайдалануға берілетін мерзімдері, 
сондай-ақ оларға қосылу нүктелері көрсетіледі.
Мемлекеттік жер кадастрын жүргізетін Мемлекеттік корпорация қалалар мен 
аудандардың жер-кадастрлық схемаларын интернет-ресурста деректерді апта сайын 
жаңартып отыру кезеңділігімен орналастыруға міндетті.
Өтініштің, келісуші органдар қорытындысының, жер учаскесін таңдау актісінің, 
сәулет-жоспарлау тапсырмасының, инженерлік желілерге қосуға арналған техникалық 
шарттардың және топографияның, жер-кадастрлық жоспардың нысандарын тиісті 
орталық уәкілетті органдар бекітеді.
3. Жер учаскелерiне жер пайдалану құқығының өздеріне берілуіне мүдделi жеке 
және заңды тұлғалар жер учаскесi орналасқан жер бойынша облыстың, республикалық 
маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергiлiктi 
атқарушы органына, аудандық маңызы бар қаланың, кенттің, ауылдың, ауылдық 
округтің әкіміне Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес "электрондық үкімет
" веб-порталы немесе Мемлекеттік корпорация арқылы белгіленген үлгідегі өтiнiшті 
бередi. Бұл ретте өтінішке міндетті түрде өтініштің қабылданған күні бойынша тіркеу 
нөмірі беріледі. Өтініш берушіге өтініштің берілгенін растайтын хабарлама беріледі, 
онда келісу үшін жер учаскесін таңдау актісі алынған күн көрсетіледі.
Өтініште Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген мәліметтер 
көрсетілуге тиіс. Өтінішке электрондық форматтағы жер учаскесінің орналасу схемасы 
қоса беріледі.

Облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық 
маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органы, аудандық маңызы бар қаланың, 
кенттің, ауылдың, ауылдық округтің әкімі жер учаскесіне құқық беру туралы келіп 
түскен өтінішті жер учаскесі орналасқан жердегі тиісті жергілікті атқарушы органның 
сәулет және қала құрылысы саласындағы функцияларды жүзеге асыратын құрылымдық
бөлімшесіне бір жұмыс күні ішінде жібереді.
4. Жергілікті атқарушы органның сәулет және қала құрылысы саласындағы 
функцияларды жүзеге асыратын құрылымдық бөлімшесі бекітілген қала құрылысы 
құжаттарына сәйкес жеті жұмыс күні ішінде ахуалдық схемасы бар жер учаскесін 
таңдау актісін, сәулет-жоспарлау тапсырмасын, техникалық шарттарды алу үшін 
сауалнама парағын, топографияны дайындайды және оларды бір мезгілде барлық 
мүдделі мемлекеттік органдарға, тиісті қызметтерге, табиғи монополиялар 
субъектілеріне, мемлекеттік жер кадастрын жүргізетін Мемлекеттік корпорацияға 
мемлекеттік органдардың ақпараттық жүйелері арқылы не келісуші органдарда осы 
жүйелер болмаған кезде қағаз жеткізгіштерде жібереді.
Жер учаскесін таңдау актісінде қазіргі бар инженерлік коммуникациялар 
көрсетіледі, ал қажет болған жағдайда, инженерлік коммуникацияларды берілетін жер 
учаскесінің шекарасынан тыс жерге көшіру көзделеді.
Келісу органдары мәлімделген нысаналы мақсаты бойынша жер учаскесін беру 
мүмкіндігі туралы тиісті қорытындыны он екі жұмыс күні ішінде ұсынады.
Табиғи монополиялар субъектілері техникалық шарттарды алу үшін сауалнама 
парағын, ахуалдық схеманы және топографияны алған күннен бастап бес жұмыс күні 
ішінде инженерлік желілерге қосуға арналған техникалық шарттарды дайындайды 
және ұсынады.
Мемлекеттік жер кадастрын жүргізетін Мемлекеттік корпорацияның 
қорытындысына сұратылып отырған учаске жөніндегі мәліметтер және 
жер-кадастрлық жұмыстарға смета қоса беріледі.
Сұратылып отырған жер учаскесі бос болмаған жағдайда, мемлекеттік жер 
кадастрын жүргізетін Мемлекеттік корпорация жергілікті атқарушы органның сәулет 
және қала құрылысы саласындағы функцияларды жүзеге асыратын құрылымдық 
бөлімшесіне жер учаскесіне құқық беруден бас тартуға негіз болатын тиісті ақпаратты 
үш жұмыс күні ішінде жібереді.
Жер учаскесіне құқық беруден бас тарту жергілікті атқарушы органның сәулет және
қала құрылысы саласындағы функцияларды жүзеге асыратын құрылымдық 
бөлімшесінің қорытындысымен ресімделеді және өтініш берушіге үш жұмыс күні 
ішінде жіберіледі.
Оң қорытындылар келіп түскен жағдайда, жергілікті атқарушы органның сәулет 
және қала құрылысы саласындағы функцияларды жүзеге асыратын құрылымдық 
бөлімшесі бес жұмыс күні ішінде сәулет-жоспарлау тапсырмасын, инженерлік 

желілерге қосуға арналған техникалық шарттарды және топографияны қоса бере 
отырып, жер учаскесін түпкілікті таңдау актісін дайындайды және жібереді.
4-1. Шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізуге 
арналған жер учаскелерін қоспағанда, жер учаскесіне құқық беруді сауда-саттықта (
конкурстарда, аукциондарда) жүзеге асыру қажеттігі себебіне байланысты осындай 
құқық беруден бас тартылған жағдайда, облыстың, республикалық маңызы бар 
қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы 
органы, аудандық маңызы бар қаланың, кенттің, ауылдың, ауылдық округтің әкімі 
сұралып отырған жер учаскесі бойынша сауда-саттықты (конкурсты, аукционды) жер 
учаскесіне құқық беруден бас тарту туралы шешім қабылданған күннен бастап 
күнтізбелік тоқсан күннен кешіктірмей өткізуге тиіс.
5. Жергілікті атқарушы органның сәулет және қала құрылысы саласындағы 
функцияларды жүзеге асыратын құрылымдық бөлімшесі түпкілікті таңдау актісін 
өтініш берушімен "электрондық үкімет" веб-порталы немесе Мемлекеттік корпорация 
арқылы хабарлама жіберу арқылы келіседі.
Өтініш берушімен түпкілікті таңдау актісін келісу және оның жер-кадастрлық 
жұмыстар қызметтеріне ақы төлеуі үш жұмыс күні ішінде жүзеге асырылады. Өтініш 
берушімен келісілмеген таңдау актісінің қолданылу мерзімі он жұмыс күнін құрайды.
Өтініш беруші түпкілікті таңдау актісін келіскеннен кейін оған қол қою үшін 
уақытша жер пайдалану шартының алынған күні туралы хабарлама беріледі.
6. Қол қойылған материалдар жер-кадастрлық жоспар дайындау үшін мемлекеттік 
жер кадастрын жүргізетін Мемлекеттік корпорацияға келіп түседі.
7. Жер-кадастрлық жоспар он жұмыс күні ішінде дайындалады және облыстың, 
республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар 
қаланың жергілікті атқарушы органы, аудандық маңызы бар қаланың, кенттің, ауылдың
, ауылдық округтің әкімі жер учаскесіне құқық беру туралы шешім жобасын бекітіп, 
дайындау үшін облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, 
облыстық маңызы бар қаланың уәкілетті органына жіберіледі.
Жер-кадастрлық жоспарда:
жер учаскесінің кадастрлық нөмірі;
жер учаскесінің жоспары;
жер учаскесінің алаңы;
жер учаскесіне құқық түрі;
жер учаскесінің нысаналы мақсаты;
жер учаскесінің шектеулері мен ауыртпалықтары;
жер учаскесінің бөлінетіндігі немесе бөлінбейтіндігі;
жер учаскесінің аралас меншік иелері мен жер пайдаланушылар туралы мәліметтер;
жер учаскесінің кадастрлық (бағалау) құны немесе жер пайдалану құқығының құны 
қамтылады.

Жер-кадастрлық жоспар үш жұмыс күні ішінде бекітіледі және облыстың, 
республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар 
қаланың жергілікті атқарушы органының, аудандық маңызы бар қала, кент, ауыл, 
ауылдық округ әкімінің жер учаскесіне құқық беру туралы оң шешім қабылдауы үшін 
негіз болып табылады.
Жергілікті жердегі жер учаскесінің шекараларын белгілеу жер-кадастрлық жоспар 
бекітілгеннен кейін бір ай ішінде облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, 
астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органы, 
аудандық маңызы бар қаланың, кенттің, ауылдың, ауылдық округтің әкімі шешім 
қабылдағаннан кейін жүргізіледі.
8. Облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық
маңызы бар қаланың жергiлiктi атқарушы органының, аудандық маңызы бар қала, кент,
ауыл, ауылдық округ әкімінің жер учаскесіне құқық беру туралы шешімі 
жер-кадастрлық жоспар бекітілген кезден бастап бес жұмыс күні ішінде қабылданады.
Облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық 
маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органы, аудандық маңызы бар қаланың, 
кенттің, ауылдың, ауылдық округтің әкімі шешімінің көшірмесі, жер-кадастрлық 
жоспар уақытша жер пайдалану шартын дайындау үшін облыстың, республикалық 
маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың уәкілетті 
органына бір жұмыс күні ішінде жіберіледі.
Жер-кадастрлық жоспар облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың
, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органы, аудандық 
маңызы бар қаланың, кенттің, ауылдың, ауылдық округтің әкімі шешімінің ажырамас 
бөлігі болып табылады. Ол болмаған кезде, шешім жарамсыз болып есептеледі.
Жер учаскесiне құқықтар ауысқан кезде жер-кадастрлық жоспар сатып алушыға 
немесе өзге де құқық иеленушiге берiледi. Жер учаскесiнiң сәйкестендiру 
сипаттамаларында өзгерістер болмаған жағдайда, мемлекеттік жер кадастрын 
жүргізетін Мемлекеттік корпорация жаңа жер-кадастрлық жоспарды бермейдi, ал 
жер-кадастрлық кітап пен жердің бірыңғай мемлекеттік тізіліміне жер учаскесіне 
құқықтардың ауысуы туралы мәліметтер "Жылжымайтын мүлікке құқықтарды 
мемлекеттік тіркеу туралы" Қазақстан Республикасының Заңында көзделген құқықтық 
кадастрдың мәліметтері негізінде енгізіледі.
Облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық 
маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органы, аудандық маңызы бар қаланың, 
кенттің, ауылдың, ауылдық округтің әкімі шешімінің көшірмесі және облыстың, 
республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар 
қаланың уәкілетті органы қол қойған уақытша жер пайдалану шарты Мемлекеттік 
корпорация немесе "электрондық үкімет" веб-порталы арқылы өтініш берушіге қол 
қою үшін жіберіледі.

Меншік құқықтарын жер пайдаланушының сатып алуы осы Кодекстің 
және 
47
49-
сәйкес реттеледі.
баптарына
Өтініш беруші хабарламаны алғаннан кейін үш жұмыс күні ішінде уақытша жер 
пайдалану шартына қол қояды.
Өтініш беруші жер учаскесіне құқықты растайтын құжаттарды алғаннан кейін 
Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жылжымайтын мүлікке құқықтарды 
мемлекеттік тіркеуге өтініш береді.
Облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық 
маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органының, аудандық маңызы бар қала, кент,
ауыл, ауылдық округ әкімінің жер учаскесіне құқық беру туралы шешімінің жобасында
:
жер учаскесіне құқық берілетін жеке тұлғаның тегі, аты, әкесінің аты (ол болған 
жағдайда) немесе заңды тұлғаның атауы;
жер учаскесiнiң нысаналы мақсаты;
жер учаскесiнiң алаңы;
жер учаскесіне құқық түрi, ауыртпалықтар, шектеулер;
учаске төлемақыға берiлетiн жағдайда жер пайдалану құқығын сатып алу бағасы, 
жер учаскесiн жалдау құқығын сатып алу-сату шарттарын жасасудың мерзiмдерi мен 
шарттары;
жер учаскелерінің өлшемдері көрсетіле отырып, оларды мемлекет мұқтажы үшін 
алып қою, мәжбүрлеп иеліктен шығару жүргізілетін жеке тұлғаның тегі, аты, әкесінің 
аты (ол болған жағдайда) немесе заңды тұлғаның атауы;
өзге де талаптар қамтылуға тиiс.
Шағын кәсіпкерлік субъектілері үшін, құрылысқа арналған жер учаскесінің 
нысаналы мақсаты қызмет түрлеріне қарамастан, үй-жайларға (құрылыстар мен 
ғимараттарға) қызмет көрсету ретінде белгіленеді.
Жеке тұрғын үй құрылысы үшін жер учаскелері сұратылған кезде азаматтардың 
өтініштері (қолдаухаттары) арнайы есепке алынады және бөліп берілетін алаңдардың 
дайын болуына қарай не жеке тұрғын үй құрылысы үшін пайдаланылатын бос аумақтар
бар болған кезде қанағаттандырылады. Азаматтарға жеке тұрғын үй құрылысы үшін 
жер учаскелерін беру қағидаларын орталық уәкілетті орган бекітеді. Жеке тұрғын үй 
құрылысы үшін жер учаскелерін тегін негізде беру кезінде азаматта жеке тұрғын үй 
құрылысы үшін мемлекет құқық берген жер учаскелерінің бар немесе жоқ екендігі 
ескеріледі.
Арнайы есепке қою кезінде азаматта жеке тұрғын үй құрылысы үшін мемлекет 
құқық берген жер учаскелерінің бар немесе жоқ екендігі ескеріледі, олар туралы 
мәліметтер мемлекеттік жер кадастрын жүргізетін Мемлекеттік корпорациядан 
сұратылады.

Республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар 
қаланың жергілікті атқарушы органдары, кенттердің, ауылдардың, ауылдық 
округтердің әкімдері бөліп беруге арналған алаңдардың дайындығы туралы және жеке 
тұрғын үй құрылысы үшін жер учаскелерін алуға кезектілік тізімдері туралы ақпаратқа 
қолжетімділікті оларды кемінде тоқсанына бір рет қазақ және орыс тілдерінде арнайы 
ақпараттық стендтерде орналастыру арқылы және (немесе) бұқаралық ақпарат 
құралдарында жариялау жолымен қамтамасыз етуге міндетті.
Бұл ретте тұрғындарының есептік саны жиырма мың адамнан асатын елдi мекеннiң 
егжей-тегжейлi жоспарлау жобасы немесе бас жоспарлары және тұрғындарының саны 
жиырма мың адамға дейінгі елді мекеннің егжей-тегжейлі жоспарымен біріктірілген 
бас жоспарлары (немесе тұрғындарының саны бес мың адамға дейiнгi елдi мекендердi 
дамытудың және құрылыс салудың оларды алмастыратын схемасы) болмаса, құрылыс 
үшiн жер учаскелерiн беруге тыйым салынады.
Ескерту. 5-тарау 44-1-баппен толықтырылды - ҚР 02.07.2014 
№ 225-V
Заңымен (
01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); өзгерістер енгізілді - ҚР 15.06.2015 
№ 322-V
(
алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі); 28.10.2015 
№ 366-V
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік 
он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 17.11.2015 
№ 408-V
(01.03.2016 бастап 
қолданысқа
енгізіледі); 29.03.2016 
№ 479-V
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін
күнтізбелік жиырма бір күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2018 
№ 156-VI
(
алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі); 29.06.2020 
№ 352-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін 
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
45-бап. Құрылысқа байланысты емес жер учаскелерiн беру
1. Мемлекеттiк меншiктегi жер учаскелерiнiң меншiкке немесе жер пайдалануға 
берiлуiне мүдделi тұлғаның өтiнiшi негiзiнде облыстың, республикалық маңызы бар 
қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың уәкілетті органы (елдi 
мекендерде сәулет және қала құрылысы органдарымен бiрлесе отырып), сұралған жер 
учаскесiнiң жерге орналастыру және қала құрылысы регламенттерiне сәйкес 
мәлiмделген нысаналы мақсаты бойынша пайдаланылу мүмкiндiгiн анықтайды. Жер 
учаскесiн пайдалану мүмкiндiгi туралы ұсыныстар осы Кодекстiң 43-бабының 2-
тармағына сәйкес қарау және қорытынды әзiрлеу үшiн жер комиссиясына берiледi.
2. Жер комиссиясының қорытындысы негiзiнде жерге орналастыру жобасы және 
жер учаскесiне тиiстi құқық табыстау туралы облыстың, республикалық маңызы бар 
қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы 
органы, аудандық маңызы бар қаланың, кенттің, ауылдың, ауылдық округтің әкімі 
шешiмiнiң жобасы дайындалады.

3. Шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізуге 
арналған жер учаскелерін қоспағанда, жер учаскесіне құқық беруді сауда-саттықта (
конкурстарда, аукциондарда) жүзеге асыру қажеттігі себебіне байланысты осындай 
құқық беруден бас тартылған жағдайда, облыстың, республикалық маңызы бар 
қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы 
органы, аудандық маңызы бар қаланың, кенттің, ауылдың, ауылдық округтің әкімі 
сұралып отырған жер учаскесі бойынша сауда-саттықты (конкурсты, аукционды) жер 
учаскесіне құқық беруден бас тарту туралы шешім қабылданған күннен бастап 
күнтізбелік тоқсан күннен кешіктірмей өткізуге тиіс.
Ескерту. 45-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2006.01.10. 
N 116
(01.01.2006 бастап 
қолданысқа енгізіледі), 2007.07.06. 
N 279
; 24.05.2018 
№ 156-VI
(алғашқы ресми 
жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) 
Заңдарымен.
46-бап. Оралмандарға жер учаскелерiн беру
1. Оралмандарға өзiндiк қосалқы шаруашылық жүргiзу, бағбандық және саяжай 
құрылысы үшiн жер учаскелерiн беру ауылдық елдi мекендердiң жерiнен, ауыл 
шаруашылығы мақсатындағы жерден, иммиграциялық жер қорының, арнайы жер 
қорының жерiнен және босалқы жерден уақытша өтеусiз жер пайдалану құқығымен 
жүзеге асырылады.
2. Оралмандарға шаруа немесе фермер қожалығын және ауыл шаруашылығы 
өндiрiсiн жүргiзу үшiн жер учаскелерiн беру ауыл шаруашылығы мақсатындағы 
жерден, арнайы жер қорының, иммиграциялық жер қорының жерiнен және босалқы 
жерден уақытша жер пайдалану құқығымен жүзеге асырылады.
3. Берiлген жер учаскелерi Қазақстан Республикасының азаматтығын алғаннан 
кейiн осы Кодексте белгiленген тәртiппен және жағдайларда олардың жеке меншiгiне 
өтедi.
4. Оралмандарға берiлетiн жер учаскелерiне осы Кодекстiң 48-бабының нормалары 
қолданылмайды.
Ескерту. 46-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.03.24 
N 420-IV
(алғашқы ресми 
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
47-бап. Мемлекеттiк меншiктегi жер учаскелерiне құқықтар алу
1. Жер учаскелерiн алуға құқығы бар азаматтардың және мемлекеттiк емес заңды 
тұлғалардың меншiгiне мемлекеттiк меншiктегi жер учаскелерiн жеке меншiкке беру 
өтеулi негiзде жүзеге асырылады.

Жер учаскелерiн азаматтардың және мемлекеттiк емес заңды тұлғалардың 
меншiгiне беру осы Кодексте және Қазақстан Республикасының өзге де заң актiлерiнде 
көзделген жағдайларда тегiн жүзеге асырылуы мүмкiн.
2. Жер учаскесiн сатып алуға мүдделi тұлғалар жер учаскесi орналасқан жердегi 
облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық 
маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органына, аудандық маңызы бар қаланың, 
кенттің, ауылдың, ауылдық округтің әкіміне өтiнiш бередi, ол өтiнiш жер учаскесiнiң 
нысаналы мақсатына қарай осы Кодекстiң 
, 
, 
және 
белгiленген 
43 44 44-1
45-баптарында
тәртiппен қаралады.
3. Жеке немесе мемлекеттiк емес заңды тұлға бұрын өзiне жер пайдалануға берiлген
жер учаскесiн жеке меншiкке сатып алуға ниет бiлдiрген жағдайда, осы тұлға 
облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық 
маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органына, аудандық маңызы бар қаланың, 
кенттің, ауылдың, ауылдық округтің әкіміне өтiнiш бередi.
Өтiнiшке:
жер учаскесiне сәйкестендіру құжаты немесе құжаттың нотариат куәландырған 
көшiрмесi;
салық төлеушi куәлiгiнiң көшiрмесi;
жер учаскесiмен мәмiле жасасуға кедергi келтiретiн ауыртпалықтардың жоқ 
екендiгi туралы жылжымайтын мүлiк орталығынан анықтама;
заңды тұлғаны мемлекеттiк тiркеу (қайта тіркеу) туралы анықтама қоса берiледi.
Жер учаскесі орналасқан жердегі облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, 
астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың уәкілетті органы жер учаскесін 
кадастрлық құжаттама бойынша сәйкестендіреді және жер учаскесіне жеке меншік 
құқығын беру туралы шешімнің жобасын дайындайды.
Жер учаскесі орналасқан жердегі облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, 
астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың уәкілетті органы республикалық 
немесе өңірлік маңызы бар индустриялық аймақтың басқарушы компаниясы өзіне 
уақытша өтеулі жер пайдалануға берілген жер учаскесінің бір бөлігін осы Кодекстің 
119-2-бабының 2-тармағы бірінші бөлігінің 2) тармақшасына сәйкес республикалық 
немесе өңірлік маңызы бар индустриялық аймақтың қатысушысына сату туралы өтініш
жасаған жағдайда, осы Кодекске сәйкес жер учаскесінің сатылатын бөлігін бөліп 
шығаруды жүзеге асырады.
Жер учаскесiн меншiкке беру туралы шешiм жер пайдаланушы жергiлiктi атқарушы
органға жазбаша нысанда өтiнiш берген күннен бастап бес жұмыс күні ішінде 
қабылдануға тиiс.
Жер учаскесі орналасқан жердегі облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, 
астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың уәкілетті органы сатып 
алушымен жер учаскесін сатып алу-сату шартын жасасады және оған қол қояды.

3-1. Арнайы экономикалық аймақтың немесе республикалық немесе өңірлік 
маңызы бар индустриялық аймақтың қатысушысы не арнайы экономикалық аймақтың 
аумағында қосалқы қызмет түрлерін жүзеге асыратын тұлға Қазақстан 
Республикасының арнайы экономикалық және индустриялық аймақтар туралы 
заңнамасына сәйкес өзіне берілген жер учаскесін жеке меншікке сатып алуға ниет 
білдірген кезде аталған қатысушы немесе тұлға осы Кодекстің 119-2-бабына сәйкес 
арнайы экономикалық немесе индустриялық аймақтың басқарушы компаниясына 
өтініш береді.
4. Жер учаскесiн алған сатып алушы шартта белгiленген мерзiмде төлемақы жасау 
жөнiндегi мiндеттемелердi орындамаған жағдайда, сатушы берiлген жер учаскесiнiң 
төлемақысын немесе сол жер учаскесiн қайтарып берудi талап етуге құқылы.
Сатып алушы берiлген жер учаскесiне төлемақы жасау жөнiндегi мiндеттемелердi 
шартта белгiленген мерзiмде орындамаған жағдайда әрi шартта өзгеше көзделмесе, 
учаскеге төлемақы жасалуға тиiстi күннен бастап сатып алушы төлемақыны жасаған 
күнге дейiнгi мерзiмi өткен сомаға тұрақсыздық айыбы төленуге тиiс. Тұрақсыздық 
айыбының мөлшерi Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнiң қайта қаржыландыру 
ресми ставкасы негiзге алына отырып есептеледi.
5. Жер учаскесiн сатып алу-сату шарты және жер учаскесiнiң сатып алу бағасын 
төлеу туралы құжат жер учаскесіне сәйкестендіру құжаты беру үшiн негiз болып 
табылады.
Жер учаскесiн төлеу мерзiмiн ұзартып сатқан кезде, сатып алушыға сатып алу-сату 
шарты негiзiнде берiлетiн жер учаскесiне сәйкестендіру құжатына, учаскенi кепiлге 
берудi қоспағанда, мәмiле жасасуға тыйым салынатыны туралы тиiстi жазба жасалады.
Ескерту. 47-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2006.01.10 
N 116
(2006.01.01 бастап 
қолданысқа енгізіледі), 2007.07.06 
N 279
, 2012.12.24 
N 60-V
(алғашқы ресми 
жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi), 2013.01.08
N 64-V
(2013.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі); 29.12.2014 
№ 269-V
(01.01.2015 
бастап қолданысқа енгізіледі); 04.05.2018 
№ 151-VI
(алғашқы ресми жарияланған 
күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 03.04.2019 
№ 243-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі); 25.11.2019 
№ 272-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін 
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.06.2020 
№ 352-VI
(алғашқы 
ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) 
Заңдарымен.
48-бап. Мемлекеттiк меншiктегi жер учаскелерiне құқықтарды сауда-саттықта (
конкурстарда, аукциондарда) алу
1. Жер учаскесі немесе жер учаскесін жалдау құқығы:

1) Қазақстан Республикасы Кәсіпкерлік кодексінің 
сәйкес 
284-бабына
инвестициялық жобаларды іске асыру үшін;
2) халықаралық шарттарға сәйкес шет мемлекеттерге және халықаралық ұйымдарға;
3) Қазақстан Республикасының мемлекеттік жер пайдаланушыларына;
4) мемлекеттік органдар өткізетін объектілерді салу жөніндегі конкурстарды (
тендерлерді) жеңіп алған тұлғаларға және мұндай құрылыс тікелей аталған тұлғаларға 
жер учаскесін беруді талап еткен кезде;
5) жеке және заңды тұлғаларға оларға меншік құқығымен және (немесе) өзге де 
заттай құқықпен тиесілі үйлерді (құрылыстарды, ғимараттарды) пайдалану және ұстау 
үшін, оның ішінде іргелес аумақтағы үйлерді (құрылыстарды, ғимараттарды) Қазақстан
Республикасының сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі туралы заңнамасында 
белгіленген тәртіппен бекітілген сәулет-қала құрылысы және (немесе) құрылыс 
құжаттамасына сәйкес кеңейту және реконструкциялау үшін;
5-1) осы Кодекстің 71-бабына сәйкес құрылыс салу мақсаты үшін бұрын жеке және 
заңды тұлғалар іздестіру жұмыстарын жүргізген аумақта ғимараттар (құрылыстар, 
құрылысжайлар) және олардың инженерлік-коммуникациялық желілерін салу үшiн, 
егер олар егжей-тегжейлі жоспарлау жобасына сәйкес жоспарланатын құрылыс 
шеңберінде бұрын үшінші тұлғаларға тиесілі болған жер учаскелеріне құқықтарды 
сатып алған жағдайда жеке және заңды тұлғаларға;
5-2) Қазақстан Республикасының сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі 
туралы заңнамасында белгіленген тәртіппен инженерлік желілерге қосуға арналған 
техникалық шарттармен және сәулет-жоспарлау тапсырмасымен бірге сәулет және қала
құрылысы органдары беретін трассалар схемаларына сәйкес өздеріне меншік және жер 
пайдалану құқығымен тиесілі жер учаскелеріне инженерлік-коммуникациялық желілер 
мен жүйелерді салу үшін жеке және заңды тұлғаларға;
6) кондоминиум объектісін пайдалану және ұстау үшін кондоминиумға 
қатысушыларға;
7) жайылымдық және шабындық алқаптарды халықтың жеке ауласын ұстау, 
сондай-ақ бақша өсіру жөніндегі мұқтажын қанағаттандыру мақсатында пайдалану 
үшін;
8) "Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы" Қазақстан 
Республикасының Кодексіне сәйкес жер қойнауын пайдалануға арналған лицензия 
немесе жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарт негізінде жер қойнауын 
пайдалану мақсаттары үшін, сондай-ақ пайдалы қазбаларды өндіру, жер қойнауы 
кеңістігін пайдалану жөніндегі операцияларды жүргізу үшін қажет инженерлік, 
көліктік және өзге де инфрақұрылымды салу және (немесе) орналастыру үшін;
9) Қазақстан Республикасының инвестициялар саласындағы заңнамасына сәйкес 
жасалған келісімшарттың негізінде мемлекеттік заттай гранттар ретінде;

10) Қазақстан Республикасының арнайы экономикалық және индустриялық 
аймақтар туралы заңнамасына сәйкес арнайы экономикалық аймақтың немесе 
республикалық немесе өңірлік маңызы бар индустриялық аймақтың қатысушысына, 
арнайы экономикалық аймақтың немесе индустриялық аймақтың басқарушы 
компаниясына;
10-1) аумақтық сулар алып жатқан су қоры жерлерінің құрамынан жасанды 
ғимараттар салу үшін;
11) теміржол, автомобиль, теңіз және ішкі су, әуе, құбыржолы көлігінің мұқтажы 
үшін, байланыс пен энергетика мұқтажы үшін, сондай-ақ мемлекеттік маңызы бар өзге 
де объектілерді салу үшін;
12) халықтың мұқтажын қанағаттандыруға арналған ортақ пайдаланудағы 
объектілерге (су құбырлары, жылу трассалары, тазарту құрылыстары және басқа да 
инженерлік-коммуникациялық желілер мен жүйелер), сондай-ақ осы Кодекстің 107-
бабы 3-тармағы бесінші бөлігінің 8) тармақшасына сәйкес арнайы мақсаттағы 
объектілерге;
13) осы Кодекстің 121-бабына сәйкес жерді ерекше шарттармен пайдалану 
аймақтарын белгілеу үшін;
14) осы Кодекстің 9-бабының 3-тармағына сәйкес өзіндік қосалқы шаруашылық 
жүргізу, бағбандық, жеке тұрғын үй және саяжай құрылыстары үшін;
14-1) жекеше орман өсіру үшін;
15) Қазақстан Республикасы Мемлекеттік жоспарлау жүйесінің құжаттарында 
көзделген объектілерді салу, мемлекеттік мүдделерді және қоғамдық маңызды 
мақсаттарға қол жеткізуді қамтамасыз ететін инвестициялық жобалар үшін;
16) осы Кодекстің 9-бабының 3-тармағына сәйкес халықаралық қатысуы бар 
ғылыми орталықтар мен отандық өнеркәсіп орындарына;
17) мемлекеттік-жекешелік әріптестік жобаларын іске асыру үшін жекеше 
әріптестерге не концессиялық жобаларды іске асыру үшін концессионерлерге;
18) инвестициялық және инновациялық жобаларды іске асыру үшін 
әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорацияларға;
19) индустриялық-инновациялық жобаларды іске асыру үшін 
индустриялық-инновациялық қызмет субъектілеріне;
20) шаруашылық серіктестігінің немесе өндірістік кооперативтің қатысушыларына (
мүшелеріне) олар осы Кодекстің 101-бабының 
сәйкес қатысушылар (
3-тармағына
мүшелер) құрамынан шыққан кезде;
21) қоныс аударушыларға Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындаған 
өңірлерде, облыстық маңызы бар қалаларды қоспағанда, елді мекендердің шегінде 
объектілер салу үшін берілетін жағдайларды қоспағанда, мемлекеттік меншіктегі және 
жер пайдалануға берілмеген жер учаскелерін немесе жер учаскелерін жалға алу 
құқығын беру сауда-саттықта (конкурстарда, аукциондарда) жүзеге асырылады.

РҚАО-ның ескертпесі!
1-тармақтың екінші бөлігін алып тастау көзделген - ҚР 02.11.2015 
№ 389-V
Заңымен (01.07.2016 бастап 
енгізіледі).
қолданысқа
Уақытша жер пайдалану мерзімі аяқталып келе жатқан ауыл шаруашылығы 
мақсатындағы жер учаскелері уақытша жер пайдаланушы жаңа мерзімге уақытша жер 
пайдалану туралы шарт жасасудан бас тартқан жағдайда ғана сауда-саттыққа (
конкурстарға, аукциондарға) шығарылады.
РҚАО-ның ескертпесі!
2-тармақтың қолданысы 31.12.2021 дейін тоқтатыла тұрады - ҚР 30.06.2016 
№ 5-VI
Заңымен.
2. Сауда-саттықтың (конкурстардың, аукциондардың) жеңімпаздарына – 
шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдарға ауыл шаруашылығы өндірісін, орман 
өсіруді, қосалқы ауыл шаруашылығын жүргізу үшін жер учаскелері жиырма бес жылға 
дейiнгі мерзіммен жалдау шарттарымен уақытша жер пайдалануға беріледі.
3. Сатуға арналған жер учаскесі:
жер учаскесінің шекарасы айқындалғаннан;
жер учаскесінің нысаналы мақсаты және оның кадастрлық (бағалау) құны 
анықталғаннан;
сауда-саттық (конкурстар, аукциондар) өткізу туралы шешім қабылданғаннан;
сауда-саттық (конкурстар, аукциондар) өткізу туралы хабарлама жарияланғаннан 
кейін сауда-саттыққа шығарылады.
4. Жер учаскесін немесе жер учаскесін жалдау құқығын сатушы ретінде жергілікті 
атқарушы орган өкілдік етеді.
Сауда-саттық (конкурстар, аукциондар) ұйымдастырушы ретінде меншік иесі 
немесе онымен жасалған шарт негізінде әрекет етуші мамандандырылған ұйым өкілдік 
етеді.
5. Жер учаскесінің меншік иесі сауда-саттықты (конкурстарды, аукциондарды) 
өткізу нысанын, сауда-саттық нысанасының бастапқы бағасын және кепілақы сомасын 
белгілейді.
РҚАО-ның ескертпесі!
6-тармақ жаңа редакцияда көзделген - ҚР 02.11.2015 
Заңымен (01.07.2016 
№ 389-V
бастап 
енгізіледі).
қолданысқа
РҚАО-ның ескертпесі!
6-тармақ жаңа редакцияда көзделген - ҚР 04.05.2018 
Заңымен (02.01.2021 
№ 151-VI
бастап 
енгізіледі).
қолданысқа
6. Жер учаскесін немесе жер учаскесін жалдау құқығын сату жөніндегі 
сауда-саттықты (конкурстарды, аукциондарды) ұйымдастыру мен өткізу, оның ішінде 
электрондық түрде ұйымдастыру мен өткізу тәртібін орталық уәкілетті орган 
айқындайды.

6-1. Шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізуге 
арналған жер учаскелерін қоспағанда, жер учаскесіне құқық беруді сауда-саттықта (
конкурстарда, аукциондарда) жүзеге асыру қажеттігі себебіне байланысты осындай 
құқық беруден бас тартылған жағдайда, облыстың, республикалық маңызы бар 
қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы 
органы, аудандық маңызы бар қаланың, кенттің, ауылдың, ауылдық округтің әкімі 
сұралып отырған жер учаскесі бойынша сауда-саттықты (конкурсты, аукционды) жер 
учаскесіне құқық беруден бас тарту туралы шешім қабылданған күннен бастап 
күнтізбелік тоқсан күннен кешіктірмей өткізуге тиіс.
7. Жер учаскесін сату немесе жер учаскесін жалдау құқығын беру жөніндегі 
сауда-саттықтардың (конкурстардың, аукциондардың) қорытындылары хаттамамен 
ресімделеді. Хаттама негізінде жер учаскесін сатып алу-сату немесе жалдау шарты 
орталық уәкілетті орган бекіткен нысан бойынша екі жұмыс күні ішінде жасалады.
Ескерту. 48-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.02.13 
N 135-IV 
(қолданысқа енгізілу 
тәртібін 
3-баптан
қараңыз) Заңымен, өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.07.20 
N 464-IV
(
алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі), 2011.07.21 
№ 470-IV
(2012.04.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2012.01.09 
N 535-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң 
қолданысқа енгізіледі), 2012.01.25 
№ 548-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін 
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 03.07.2013 
№ 124-V
(алғашқы 
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 
10.06.2014 
№ 208-V
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн 
өткен соң қолданысқа енгізіледі); 12.06.2014
№ 209-V
(алғашқы ресми жарияланған 
күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 29.09.2014 
N 239-V
(
алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа 
енгiзiледi); 29.12.2014 
№ 269-V
(01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 28.10.2015 
№ 366-V
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң 
қолданысқа енгізіледі); 29.10.2015 
№ 376-V
(01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі); 
31.10.2015 
№ 380-V
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн 
өткен соң қолданысқа енгізіледі); 27.12.2017 
№ 126-VI
(алғашқы ресми жарияланған 
күнінен кейін алты ай өткен соң 
қолданысқа
енгізіледі); 04.05.2018 
№ 151-VI
(алғашқы 
ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 
24.05.2018 
№ 156-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн 
өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.04.2019 
№ 241-VI
(алғашқы ресми жарияланған 
күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 03.04.2019 
№ 243-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі); 28.10.2019 
№ 268-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін 
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.06.2020 
№ 352-VI
(алғашқы 
ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) 

Заңдарымен.
РҚАО-ның ескертпесі!
5-тарауды 48-1-баппен толықтыру көзделген - ҚР 02.11.2015 
Заңымен (
№ 389-V
01.07.2016 бастап 
енгізіледі).
қолданысқа
49-бап. Мемлекет меншiгiндегi жер учаскелерiн төлеу мерзiмiн ұзартып сату 
кезiнде оларға құқықтар алу
1. Мемлекет меншігіндегі жер учаскесі сатып алу-сату шартын жасасу арқылы 
сатып алушының жазбаша өтініші бойынша он жыл мерзімге төлеу мерзімі ұзартылып 
сатылады.
2. Сатып алушы сатып алу-сату шартын жасасқан күннен бастап он жұмыс күні 
ішінде жер учаскесі құнының кемінде бес пайызын құрайтын мөлшерде аванс төлеуге 
тиіс. Бұдан кейін сатып алушы жер учаскесі үшін төлемді сатып алу-сату шартына қоса
берілетін және оның ажырамас бөлігі болып табылатын төлем кестесіне сәйкес ай 
сайын төлеп отырады. Жер учаскесі үшін төлем қолма-қол есеп айырысу арқылы да, 
сатушының сатып алу-сату шартында көрсетілген шотына аудару арқылы да жүзеге 
асырылуы мүмкін.
Сатып алушы өзінің міндеттемелерін толық көлемінде де, ішінара да мерзімінен 
бұрын өтеуге құқылы. Міндеттемелерді ішінара өтеген жағдайда төлем кестесі 
қайтадан бекітілуге тиіс.
3. Жер учаскесі үшін ай сайынғы төлемді кешіктірген жағдайда сатып алушы 
сатушыға кешіктірген әрбір күн үшін жер учаскесінің төленбеген сатып алу бағасының 
0,1 пайызы мөлшерінде тұрақсыздық айыбын төлейді.
Егер сатып алушы жер учаскесі үшін қатарынан үш ай бойы, ал ауыл 
шаруашылығы мақсатына арналған жер учаскесі үшін қатарынан екі жыл бойы төлем 
жасамаса, сатушы сатып алу-сату шартын бұзуға және сатылған жер учаскесiн 
қайтарып беруді талап етуге құқылы, бұған сатып алушыдан алынған төлем сомасы 
жер учаскесiнiң сатып алу бағасының жартысынан асып түскен жағдайлар қосылмайды
.
4. Жерді кепілге беруді қоспағанда, төлеу мерзімі ұзартылып сатылған жер 
учаскесіне қатысты оның сатып алу бағасы толық төленгенше мәміле жасасуға тыйым 
салынады.
РҚАО-ның ескертпесі!
4-тармақтың екінші бөлігін алып тастау көзделген - ҚР 02.11.2015 
№ 389-V
Заңымен (01.07.2016 бастап 
енгізіледі).
қолданысқа
Жеңілдікті бағамен төлеу мерзімі ұзартылып сатылған жер учаскесімен мәміле 
жасасу құқығына осы Кодекстің 24-бабының 3-тармағында көзделген жер учаскесімен 

мәміле жасасуға шектеу қойылған және оның сатып алу бағасы толық төленген кезден 
бастап есептелетін мерзім аяқталған соң жол беріледі.
5. Сатып алушының төлеу мерзімін ұзартып сатқан жер учаскесін кепілге беруге 
оның сатып алу бағасының кемінде елу пайызын төлеген жағдайда жол беріледі. Бұл 
ретте жер учаскесінің сатып алу бағасы төленген бөлігі ғана кепіл нысанасы бола алады
.
6. Төлеу мерзiмi ұзартылып сатылған жер учаскесiмен мәмiлелер жасасу бойынша 
шектеулер жер учаскесiн сатып алу-сату шартында және жер учаскесiне арналған 
сәйкестендіру құжатында көрсетiледi. Жер учаскесiнің сатып алу бағасын төлеу туралы
құжат сатып алу-сату шартындағы және жер учаскесiне арналған сәйкестендіру 
құжатындағы осы шектеудi алып тастауға негiз болады.
Ескерту. 49-бап жаңа редакцияда - ҚР 2011.07.20 
N 464-IV
(алғашқы ресми 
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
49-1-бап. Жер учаскесінің нысаналы мақсатын өзгерту тәртібі
1. Жер учаскесінің нысаналы мақсатын өзгерту мынадай тәртіппен жүзеге 
асырылады:
1) жер учаскесінің нысаналы мақсатын өзгерту туралы өтінішті қарауға қабылдау;
2) жер учаскесін сұралып отырған нысаналы мақсат бойынша пайдалану 
мүмкіндігін айқындау;
3) мемлекеттік ақпараттық жүйелер арқылы не келісу органдарында осы жүйелер 
болмаған кезде қағаз жеткізгіштерде жер учаскесінің нысаналы мақсатын өзгерту 
туралы өтінішті келісу;
4) жер комиссиясының қорытындысын дайындау;
5) алып тасталды – ҚР 29.06.2020 
№ 352-VI
Заңымен (алғашқы ресми жарияланған 
күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
6) облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық 
маңызы бар қаланың жергiлiктi атқарушы органының, аудандық маңызы бар қала, кент,
ауыл, ауылдық округ әкімінің құзыреті шегінде жер учаскесінің нысаналы мақсатын 
өзгерту туралы шешiм қабылдауы;
7) жер учаскесіне сәйкестендіру құжатын дайындау.
2. Жер учаскесінің нысаналы мақсатын өзгертуге мүдделі жеке және заңды тұлғалар
жер учаскесі орналасқан жер бойынша облыстың, республикалық маңызы бар қаланың,
астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органына, 
аудандық маңызы бар қаланың, кенттің, ауылдың, ауылдық округтің әкіміне Қазақстан 
Республикасының заңнамасына сәйкес қағаз жеткізгіште не "электрондық үкімет" 
веб-порталы немесе Мемлекеттік корпорация арқылы өтініш береді.

Өтінішке қабылданған күні бойынша тіркеу нөмірі беріледі және өтініш берушіге 
өтініш берілгенін растайтын хабарлама беріледі, онда жер учаскесінің нысаналы 
мақсатын өзгерту не одан бас тарту мәселесі бойынша шешімді алатын күн көрсетіледі.
Өтініште мынадай мәліметтер көрсетіледі:
жер учаскесінің кадастрлық нөмірі;
жер учаскесінің сұралып отырған нысаналы мақсат;
жер учаскесінің алаңы;
жер учаскесіне құқық белгілейтін және сәйкестендіру құжаттарының нөмірі мен 
күні.
3. Жер учаскесінің нысаналы мақсатын өзгерту туралы өтініш келіп түскен кезінен 
бастап он үш жұмыс күніне дейінгі мерзімде қаралады.
4. Облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық
маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органы, аудандық маңызы бар қаланың, 
кенттің, ауылдың, ауылдық округтің әкімі жер учаскесінің нысаналы мақсатын өзгерту 
туралы келіп түскен өтінішті бір жұмыс күні ішінде құзыреті шегінде облыстың, 
республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар 
қаланың уәкілетті органына не тиісті жергілікті атқарушы органның сәулет және қала 
құрылысы саласындағы функцияларды жүзеге асыратын құрылымдық бөлімшесіне 
жібереді.
5. Облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық
маңызы бар қаланың уәкілетті органы не жергілікті атқарушы органның сәулет және 
қала құрылысы саласындағы функцияларды жүзеге асыратын құрылымдық бөлімшесі 
құзыреті шегінде өтініш келіп түскен күннен бастап бір жұмыс күні ішінде жер 
учаскесін мәлімделген нысаналы мақсат бойынша пайдалану мүмкіндігін айқындайды 
және оны барлық мүдделі мемлекеттік органдарға, тиісті қызметтерге келісуге бір 
мезгілде жібереді.
6. Келісу органдары үш жұмыс күні ішінде жер учаскесін мәлімделген нысаналы 
мақсат бойынша пайдалану мүмкіндігі туралы тиісті қорытындыларды береді.
7. Облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық
маңызы бар қаланың уәкілетті органы не жергілікті атқарушы органның сәулет және 
қала құрылысы саласындағы функцияларды жүзеге асыратын құрылымдық бөлімшесі 
құзыреті шегінде қорытындылар келіп түскен күннен бастап бір жұмыс күні ішінде жер
учаскесін мәлімделген нысаналы мақсат бойынша пайдалану мүмкіндігі туралы 
ұсыныс дайындайды.
8. Жер учаскесінің нысаналы мақсатын өзгерту туралы шешім жер комиссиясының 
қорытындысы негізінде қабылданады. Жер комиссиясының қорытындысы жер 
учаскесінің нысаналы мақсатын өзгерту мүмкіндігі туралы ұсыныс жер комиссиясына 
келіп түскен кезден бастап бес жұмыс күні ішінде хаттамалық шешім нысанында екі 
данада жасалады.

9. Алып тасталды - ҚР 29.06.2020 
№ 352-VI
Заңымен (алғашқы ресми жарияланған 
күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
10. Облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, 
облыстық маңызы бар қаланың уәкілетті органы не жергілікті атқарушы органның 
сәулет және қала құрылысы саласындағы функцияларды жүзеге асыратын құрылымдық
бөлімшесі құзыреті шегінде жер комиссиясының тиісті қорытындысы келіп түскен 
кезден бастап бір жұмыс күні ішінде облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, 
астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органының, 
аудандық маңызы бар қала, кент, ауыл, ауылдық округ әкімінің тиісті шешімін 
дайындайды.
11. Облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, 
облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органының, аудандық маңызы бар 
қала, кент, ауыл, ауылдық округ әкімінің жер учаскесінің нысаналы мақсатын өзгерту 
туралы не өзгертуден бас тарту туралы шешімі жер комиссиясының тиісті 
қорытындысы келіп түскен кезден бастап екі жұмыс күні ішінде қабылданады.
12. Жер учаскесінің нысаналы мақсатын өзгертуден бас тарту уәжді болуға тиіс.
13. Облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, 
облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органының, аудандық маңызы бар 
қала, кент, ауыл, ауылдық округ әкімінің жер учаскесінің нысаналы мақсатын өзгертуге
келісу туралы не одан бас тарту туралы шешімінің көшірмесі шешім қабылданғаннан 
кейін үш жұмыс күні ішінде өтініш берушіге тапсырылады.
Облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық 
маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органының, аудандық маңызы бар қала, кент,
ауыл, ауылдық округ әкімінің жер учаскесінің нысаналы мақсатын өзгерту туралы 
шешімінде:
жер учаскесінің кадастрлық нөмірі;
жер учаскесінің нысаналы мақсаты;
жер учаскесінің алаңы қамтылуға тиіс.
Өтініш "электрондық үкімет" веб-порталы арқылы электрондық құжат нысанында 
берілген жағдайда, облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, 
ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергiлiктi атқарушы органының жер 
учаскесiнiң нысаналы мақсатын өзгертуге келісу туралы не одан бас тарту туралы 
шешiмi өтініш берушіге ол қабылданғаннан кейін үш жұмыс күнінен кешіктірілмейтін 
мерзімде электрондық құжат нысанында жіберіледі.
14. Жер учаскесінің нысаналы мақсаты өзгертілген кезде сәйкестендіру құжаттарын
қайта ресімдеу мерзімі алты жұмыс күнінен аспайды.
Ескерту. 49-1-баппен толықтырылды - ҚР 2007.07.06 
N 279
; жаңа редакцияда - ҚР 
29.12.2014 
№ 269-V
(01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен; өзгерістер 
енгізілді - ҚР 28.10.2015 
№ 366-V
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін 

күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 17.11.2015 
№ 408-V
(01.03.2016 
бастап 
қолданысқа
енгізіледі); 04.05.2018 
№ 151-VI
(алғашқы ресми жарияланған 
күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.06.2020 
№ 352-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі) Заңдарымен.
49-2-бап. Жерді резервте қалдыру
1. Жерді резервке қою елді мекендердің дамуын қамтамасыз ету, жоспарланып 
отырған инженерлік, көліктік және әлеуметтік инфрақұрылымдар объектілерін, 
стратегиялық объектілерді, қорғаныс және қауіпсіздік, ғарыш қызметі объектілерін 
орналастыру, ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құру, оның ішінде қорғаныш ағаш
екпелерін егу мақсатында, жеке ауласын және бақша шаруашылығын ұстау бойынша 
халықтың мұқтаждарын қанағаттандыру мақсатында жайылымдық және шабындық 
алқаптарды пайдалану үшін, сондай-ақ жер қойнауын пайдалану және арнайы 
экономикалық аймақтарды немесе республикалық немесе өңірлік маңызы бар 
индустриялық аймақтарды құру мақсаттары үшін мемлекеттік меншіктегі жерде 
резервтік аумақтар құру арқылы жүзеге асырылады.
2. Аумақтарды қала құрылысы үшін жоспарлаудың белгіленген тәртіппен бекітілген
кешенді схемалары, елді мекендердің бас жоспарлары, автомобиль жолдары мен 
теміржолдар өтуінің жобалары (схемалары), Қазақстан Республикасы Мемлекеттік 
жоспарлау жүйесінің құжаттары жерді резервте қалдыру үшін негіздер болып 
табылады.
Жер қойнауын пайдалану мақсаттары үшін жерді резервке қою Жер қойнауының 
мемлекеттік қорын басқару бағдарламасы немесе "Жер қойнауы және жер қойнауын 
пайдалану туралы" Қазақстан Республикасының Кодексіне сәйкес жерді осындай 
резервке қою үшін негіздер болып табылатын өзге де құжаттар негізінде жүзеге 
асырылады.
3. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құру жағдайларын қоспағанда, жерді 
резервте қалдыруды облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың 
жергілікті атқарушы органдары, ал республикалық маңызы бар қалаларды, астананы 
қоспағанда, елді мекендердің шекараларында - аудандардың, облыстық маңызы бар 
қалалардың жергілікті атқарушы органдары жиырма жылға дейінгі мерзімге жүзеге 
асырады.
Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар үшін жерді резервте қалдыру Қазақстан 
Республикасының ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы заңнамасына 
сәйкес жүзеге асырылады.
4. Жергілікті атқарушы органдардың жерді резервке қою туралы шешімінде 
резервке қоюдың негізі, мақсаттары мен мерзімдері, жердің жалпы алаңы мен санаты, 

сондай-ақ жерді пайдалануда қойылатын шектеулер көрсетілуге тиіс. Жер пайдалану 
немесе шектеулі нысаналы пайдалану құқығымен бұрын берілген жер учаскелері 
резервке қойылған кезде жер пайдаланушылар және сервитуттарды иеленушілер 
көрсетіледі.
5. Осы баптың 3-тармағының бірінші бөлігінде көрсетілген жергілікті атқарушы 
органдар жерді резервте қалдыру туралы шешім қабылданған кезден бастап күнтізбелік
отыз күн ішінде учаскелері резервте қалдырылған жердің құрамына енгізілген жер 
пайдаланушылар мен сервитут иелерін хабардар етуге, сондай-ақ тиісті 
әкімшілік-аумақтық 
бөліністің 
аумағында 
таратылатын 
мерзімді 
баспа 
басылымдарында жариялау арқылы жерді резервте қалдыру туралы ақпараттың 
қолжетімді болуын қамтамасыз етуге міндетті.
6. Жерді резервте қалдыру жер учаскелері резервте қалдырылған жердің құрамына 
енгізілген жер пайдаланушылардың жер пайдалану құқығын тоқтатуға әкеп 
соқтырмайды.
Резервке қойылған жер құрамынан жер учаскелері резервке қойылған мақсаттарда 
жер учаскелерін игеру басталғанға дейінгі мерзімге жердің аймақтарға бөлінуіне сәйкес
жердің қандай да бір санатқа тиесілігіне және рұқсатпен пайдаланылуына сүйене 
отырып, уақытша объектілерді орналастыру немесе құрылыспен байланысты емес 
мақсаттар үшін уақытша жер пайдалануға берілуі мүмкін.
Ескерту. Кодекс 49-2-баппен толықтырылды - ҚР 2011.07.20 
N 464-IV
(алғашқы 
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) 
Заңымен; өзгерістер енгізілді - ҚР 03.07.2013 
№ 124-V
(алғашқы ресми 
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 27.12.2017
№ 126-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң 
қолданысқа
енгізіледі); 03.04.2019 
№ 243-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін 
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
50-бап. Жер учаскелерiн беру нормалары
1. Азаматтар мен заңды тұлғаларға ауыл шаруашылығынан басқа мақсаттар үшiн 
берiлетiн жер учаскелерiнiң мөлшерi қызметтiң осы түрлерiне жер бөлiп берудiң 
Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен бекiтiлген нормалар 
бойынша не сәулет-қала құрылысы және (немесе) құрылыс құжаттамасына сәйкес 
айқындалады.
2. Осы Кодекстің 48-бабының 1-тармағына сәйкес сауда-саттықта (конкурстарда, 
аукциондарда) сатуға ұсынылатын жер учаскелерінің тізбесіне енгізілгендерді 
қоспағанда, жер учаскелері Қазақстан Республикасының азаматтарына жеке меншікке 
мынадай
мөлшерде тегін беріледі:

1) ауылдық жерлерде өзiндiк қосалқы шаруашылық (үй маңындағы және егiстiк 
телiмдердi қоса алғанда) жүргiзу үшiн - суарылмайтын жерде 0,25 гектар және 
суармалы жерде 0,15 гектар;
2) жеке тұрғын үй құрылысы үшiн - 0,10 гектар;
3) бағбандық, сондай-ақ саяжай құрылысы үшiн - 0,12 гектар.
Осы Кодекстің 94-бабының 4-тармағында көрсетілген жағдайларды қоспағанда, жер
учаскелерін аталған мақсаттар үшiн қайталап тегiн беруге жол берiлмейдi.
Өзiндiк қосалқы шаруашылықты (үй маңындағы телiм) жүргiзу және жеке тұрғын 
үй салу үшiн жер учаскелерін жеке меншікке тегін беру жер учаскелері игерілгеннен 
кейін жүргізіледі. Жер учаскелерін көрсетілген мақсаттар үшін игеру кезеңіне беру осы
Кодекстің 92-бабына сәйкес мұндай жер учаскелерін игерудің талаптары мен 
мерзімдері белгілене отырып, уақытша өтеулі жер пайдалану (жалдау) құқығында 
жүргізіледі.
Ауылдық елдi мекендердiң аумағында бос жер болған жағдайда жеке тұрғын үй 
құрылысы үшiн және өзiндiк қосалқы шаруашылық жүргiзу үшiн жер учаскелерi осы 
аталған мақсаттар үшiн көзделген жер учаскелерiнiң нормалары шегiнде бiртұтас алап 
болып берiледi.
2-1. Бау-бақша шаруашылығын жүргізу үшін жер учаскелері Қазақстан 
Республикасының азаматтарына уақытша өтеусіз жер пайдалану құқығымен 1 
гектардан аспайтын мөлшерде беріледі.
3. Осы баптың 2-тармағында санамаланған, жеке меншiкте болуы мүмкiн жер 
учаскелерiнiң шектi (ең жоғары) мөлшерi жергiлiктi жағдайлар мен ерекшелiктерге 
қарай облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың өкілді және 
атқарушы органдарының бiрлескен шешiмдерiмен белгiленедi.
4. Қазақстан Республикасының Үкiметi облыстардың, республикалық маңызы бар 
қалалардың, астананың өкілді және атқарушы органдарының бірлескен ұсынысы 
негiзiнде республиканың және бiр әкiмшiлiк ауданның (қаланың), облыстың шегінде 
ауыл шаруашылығы алқаптарының түрлері бойынша ауыл шаруашылығы 
мақсатындағы жер учаскелерiнiң шектi (ең жоғары) мөлшерiн белгiлейдi, олар:
жеке меншiк құқығымен Қазақстан Республикасының азаматында шаруа немесе 
фермер қожалығын жүргiзу үшiн, Қазақстан Республикасының мемлекеттiк емес заңды
тұлғасында және оған аффилиирленген тұлғаларда ауыл шаруашылығы өндiрiсiн 
жүргiзу үшiн болуы мүмкiн;
уақытша жер пайдалану құқығымен Қазақстан Республикасының азаматында шаруа
немесе фермер қожалығын жүргiзу үшiн, Қазақстан Республикасының мемлекеттiк 
емес заңды тұлғасында және оның үлестес тұлғаларында ауыл шаруашылығы өндiрiсiн 
жүргiзу үшiн болуы мүмкiн;

уақытша жер пайдалану құқығымен шетелдiктерде, азаматтығы жоқ адамдарда 
және шетелдiк заңды тұлғаларда ауыл шаруашылығы өндiрiсiн жүргiзу үшiн болуы 
мүмкiн.
Жер учаскелерін осы тармақта көрсетілген мақсаттар үшін шектi (ең жоғары) 
мөлшерден асатын мөлшерлерде беруге жол берілмейді.
5. Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелерін ұтымды пайдалану 
мақсатында облыстық өкілді және атқарушы органдардың бірлескен шешімдерімен 
жергілікті жағдайларға және көрсетілген жерді пайдалану ерекшеліктеріне байланысты
меншікке немесе жер пайдалануға берілетін ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер 
учаскелерінің ең аз мөлшері белгіленеді.
Ескерту. 50-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2007.07.06 
N 279
, 2009.07.10 
N 180-IV
, 
2011.07.20 
N 464-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен 
соң қолданысқа енгізіледі); 04.05.2018 
№ 151-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен 
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
51-бап. Бөлiнетiн және бөлiнбейтiн жер учаскелерi
1. Жер учаскесi бөлiнетiн және бөлiнбейтiн болуы мүмкiн. Өзiнiң нысаналы 
мақсатын өзгертпей және өртке қарсы, санитарлық, экологиялық, құрылыстық және 
өзге де мiндеттi нормалар мен ережелердi бұзбай бөлiктерге бөлуге болатын, 
бөлiнгеннен кейiн әрқайсысы дербес жер учаскесiн құрайтын жер учаскесi бөлiнетiн 
жер учаскесi болады, бұлай болмаған жағдайда ол бөлiнбейтiн болып табылады.
1-1. Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелерін бөлу осы Кодекстің 97-
бабының 
көзделген нормалар ескеріле отырып жүзеге асырылады.
3-1-тармағында
2. Жер учаскесiнiң бөлінетіндігі және бөлiнбейтiндiгi сәйкестендіру құжатында 
көрсетiледi.
3. Жер учаскесінің бөлінетін бөлігімен мәмілелер жасаған кезде, бұл бөлік 
белгіленген тәртіппен алдын ала дербес жер учаскесі болып бөлініп шығарылуға тиіс. 
Қалған жағдайларда мәміле нысанасы оны шартта сипаттау немесе жер учаскесінің 
бөлігіне белгіленетін құқықтың қолданылу аясын (жалдау, өтеусіз пайдалану, сервитут 
және басқалары) сәйкестендіру құжатына енгізу арқылы айқындалуы мүмкін.
Ескерту. 51-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2007.07.26 
N 311
; 04.05.2018 
№ 151-VI
(
алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі) Заңдарымен.
52-бап. Жер учаскесiне құқық және онда орналасқан үйге (құрылысқа, 
ғимаратқа) құқық
1. Осы Кодексте көзделген жағдайлардан басқа, үйге (құрылысқа, ғимаратқа) 
меншік құқығы көрсетілген үйлер (құрылыстар, ғимараттар) орналасқан жер учаскесiне

заңнамада белгiленген тәртiппен меншiк құқығын бiлдiредi. Осы баптың 7-тармағында 
көзделген жағдайларды қоспағанда, мемлекеттiк заңды тұлғалардың үйге (құрылысқа, 
ғимаратқа) шаруашылық жүргiзу құқығы немесе жедел басқару құқығы көрсетілген 
объектілер орналасқан жер учаскесiне белгіленген тәртіппен тұрақты жер пайдалану 
құқығын бiлдiредi.
Көрсетілген құқықтар бiр-бiрiнен ажыратылмайды.
2. Үйлерге (құрылыстарға, ғимараттарға) және басқа да жылжымайтын мүлiкке 
меншiк құқығы не шаруашылық жүргiзу құқығы немесе оларды оралымды басқару 
құқығы ауысқан жағдайда сатып алушыға меншiк құқығы ауысады, ал осы Кодекстe 
белгiленген жағдайларда бүкiл жер учаскесiне не үй (құрылыс, ғимарат) иелiктен 
шығарылған кезде дербес жер учаскесi болып бөлiнген оның белгiлi бiр бөлiгiне 
тұрақты немесе уақытша ұзақ мерзiмдi жер пайдалану құқығы, немесе егер жер 
учаскесi бөлiнбесе немесе бөлiнбейтiндiгiне байланысты бөлiнуге жатпайтын болса, 
жер учаскесiне ортақ меншiк құқығындағы немесе ортақ жер пайдалану құқығындағы 
үлесi ауысады.
Жер учаскесiн бөлген кезде үйдi (құрылысты, ғимаратты) сатып алушыға жер 
учаскесiнiң бөлiнетiн бөлiгi, яғни үй (құрылыс, ғимарат) орналасқан және оны 
пайдалану үшiн қажеттi бөлiгi бөлiп берiледi. Тараптардың келiсiмi бойынша үйдi (
құрылысты, ғимаратты) сатып алушыға жер учаскесiнiң үйдi (құрылысты, ғимаратты) 
пайдалану және күтiп-ұстау үшiн қажет болатын бөлiгiнен үлкен бөлiгi берiлуi мүмкiн.
Егер аталған учаске бөлiнбейтiн болса не онда орналасқан, иелiктен шығару 
нысанасы болып табылатын үйлердi (құрылыстарды, ғимараттарды) күтiп-ұстауға әдейi
арналған болса, ол жылжымайтын мүлiктi сатып алушыға толығымен ауысады.
3. Үйлер (құрылыстар, ғимараттар) орналасқан, сондай-ақ оларды пайдалануға 
арналған жер учаскесiне меншiк құқығын не тұрақты немесе уақытша жер пайдалану 
құқығын иелiктен шығаруға - аталған жылжымайтын мүлiктi тиiстi иелiктен 
шығармайынша, сол сияқты аталған жылжымайтын мүлiк орналасқан жер учаскесiн 
тиiстi иелiктен шығармай, жылжымайтын мүлiктi иелiктен шығаруға жол берiлмейдi.
4. Жер пайдаланушының өзiне тиесiлi үйлердi (құрылыстарды, ғимараттарды) 
уақытша пайдалануға беруi аталған үйлер (құрылыстар, ғимараттар) орналасқан және 
оларды күтiп-ұстауға арналған жер учаскесiнiң нақ сондай мерзiмге уақытша жер 
пайдалануға берiлуiне ұласады.
Үйлер (құрылыстар, ғимараттар) орналасқан және оларды күтiп-ұстауға арналған 
жер учаскесiн басқа тұлғаға уақытша жер пайдалануға беруге аталған жылжымайтын 
мүлiк тиiсiнше уақытша пайдалануға бермейiнше жол берiлмейдi.
5. Жер пайдаланушының өзiне тиесiлi жер пайдалану құқығын басқа тұлғаларға 
иелiктен айырып беруге құқылы болмаған жағдайда, егер осы Кодексте өзгеше 
белгiленбесе, оның сол учаскеде орналасқан үйлердi (құрылысты, ғимаратты) иелiктен 
айыруға құқығы жоқ.

6. Уақытша жер пайдаланушы жер учаскесi меншiк иесiнiң рұқсатымен және тиiстi 
қызметтердiң келiсiмдерi болған жағдайда жер учаскесiне тұрғызылған үйлерге (
құрылыстарға, ғимараттарға) осы Кодекстiң 64-бабы 1-тармағының 5) тармақшасында 
белгiленген тәртiппен меншiк құқығын алған реттерде шарт мерзiмi аяқталғаннан кейiн
жер учаскесi қайтарылуға тиiс. Бөтен жер учаскесiне тұрғызылған үйлердiң (
құрылыстардың, ғимараттардың) меншiк иесi құқығын iске асырудың өзге де тәртiбi 
тараптардың келiсiмiмен белгiленуi мүмкiн.
7. Осы баптың 1-тармағының ережелерi мемлекеттiк жер пайдаланушыларға бекiтiп
берiлген "Байқоңыр" кешенiнiң үйлерiне (құрылыстарына, ғимараттарына), сондай-ақ 
магистральдық құбырлардың желілік бөліктеріне меншік құқығына, ұялы немесе 
спутниктік байланыс жабдығына арналған антенна-діңгекті құрылыстарға және (немесе
) тіреуіштерге қолданылмайды.
Ескерту. 52-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2007.07.06 
N 279
, 2007.07.26 
N 311
, 
2012.04.27 
N 15-V
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен 
соң қолданысқа енгізіледі), 2012.06.22 
N 21-V
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін 
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 02.07.2020 
№ 355-VI
(алғашқы 
ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) 
Заңдарымен.
53-бап. Жер учаскесiне ортақ меншiк немесе ортақ жер пайдалану
1. Екi немесе бiрнеше тұлғаның меншiгiндегi жер учаскесi оларға ортақ меншiк 
құқығымен тиесiлi болады.
2. Жер учаскесiне ортақ меншiк Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде 
көзделген реттерде учаске бөлiнбейтiн жағдайда (осы Кодекстiң 51-бабы), сондай-ақ 
меншiк иелерi өздерiне тиесiлi жер учаскелерiн бiр учаскеге ерiктi түрде бiрiктiрген 
кезде туындайды.
3. Жер учаскесi әрбiр меншiк иесiнiң үлесi анықталған (үлестiк меншiк) немесе 
үлестерi анықталмаған (бiрлескен меншiк) ортақ меншiкте болуы мүмкiн.
4. Ортақ жер пайдалану құқығы осы баптың 1, 2, 3-тармақтарында көзделген 
негiздерде туындайды.
5. Егер Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде өзгеше белгiленбесе, жер 
учаскесiне ортақ үлестiк меншiктегi немесе ортақ үлестiк жер пайдаланудағы жер 
үлестерi жерге қатысты құқықтар мен мiндеттердiң дербес объектiсi болып табылады.
6. Ортақ меншiктегi (ортақ жер пайдаланудағы) жер учаскесiн пайдалану тәртiбi 
ортақ меншiкке (ортақ жер пайдалануға) қатысушылар арасындағы шартпен 
белгiленедi. Олардың арасында келiсiмге қол жеткiзiлмеген жағдайда пайдалану 

тәртiбiн сот айқындайды. Жер учаскесiн пайдалану тәртiбi туралы қатысушылардың 
келiсiмi немесе соттың шешiмi Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген 
тәртіппен мемлекеттік тіркелуге жатады.
Ескерту. 53-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 24.05.2018 
№ 156-VI
Заңымен (алғашқы 
ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
54-бап. Ортақ меншiктегi немесе ортақ жер пайдаланудағы ауыл шаруашылығы
мақсатындағы жер учаскесiн пайдалану тәртiбi
1. Ортақ меншiктегi (ортақ жер пайдаланудағы) ауыл шаруашылығы мақсатындағы 
жер учаскесiн пайдалану тәртiбiн үлестiк меншiкке (үлестiк жер пайдалануға) 
қатысушылардың жалпы жиналысы қабылдайды. Yлестiк меншiкке (үлестiк жер 
пайдалануға) қатысушылардың алдағы жиналысы туралы хабарлама оның өткiзiлетiн 
күнiнен бiр айдан кешiктiрiлмей жазбаша түрде қолхат алу арқылы жүргiзiледi.
2. Тиiсiнше хабарланған жағдайда үлестiк меншiкке (үлестiк жер пайдалануға) 
қатысушылардың немесе олардың өкiлдерiнiң кемiнде 50%-i қатысқан кезде 
жиналыстың құқықтық күшi бар деп саналады. Шешiм үлестiк меншiкке (үлестiк жер 
пайдалануға) қатысушылардың жиналысына қатысып отырғандардың жай көпшiлiк 
даусымен қабылданып, хаттамамен ресiмделедi. Хаттамаға үлестiк меншiкке (үлестiк 
жер пайдалануға) қатысушылардың немесе олардың өкiлдерiнiң қатысып 
отырғандарының барлығы қол қояды.
55-бап. Ортақ үлестiк меншiктегi ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер 
үлестерiмен жасалатын мәмiлелер
1. Ортақ үлестiк меншiк құқығындағы үлестi иелiктен шығаруға бағытталған 
мәмiлелер жасасу кезiнде жер учаскесiн жер үлестерi есебiне бөлiп шығару талап 
етiлмейдi.
2. Жер үлесiн сатушы өз үлесiн бөгде тұлғаға сатқысы келетiнi туралы ниетiн 
үлестiк меншiктiң қалған қатысушыларын, оның сатылу бағасын және басқа да 
жағдайларын көрсете отырып, жазбаша түрде хабардар етуге мiндеттi.
Егер үлестiк меншiктiң қалған қатысушылары жазбаша хабарламадан кейiнгi бiр ай 
iшiнде сатылатын үлестi сатып алудан бас тартса немесе сатып алмаса, сатушы өз 
үлесiн кез келген тұлғаға сатуға құқылы.
56-бап. Ортақ үлестiк меншiктегi немесе ортақ үлестiк жер пайдаланудағы жер 
үлесiн айқындау тәртiбi
1. Егер учаскеге ортақ үлестiк меншiкке (ортақ үлестiк жер пайдалануға) 
қатысушылардың жер үлестерiнiң мөлшерiн Қазақстан Республикасының заңдары 

негiзiнде айқындау мүмкiн болмаса және оның барлық қатысушыларының келiсiмiмен 
белгiленбесе, жер үлестерi тең болып есептеледi.
2. Ортақ үлестiк меншiкке (ортақ үлестiк жер пайдалануға) барлық 
қатысушылардың келiсiмiмен олардың әрқайсысының ортақ жер учаскесiн сатып алуға 
және игеруге қосқан салымына қарай олардың жер үлестерiн айқындау мен өзгерту 
тәртiбi белгiленуi мүмкiн.
57-бап. Ортақ үлестiк меншiктегi (ортақ үлестiк жер пайдаланудағы) жер 
учаскесiн бөлісу және одан үлестi бөлiп шығару
1. Ортақ үлестiк меншiкке (ортақ үлестiк жер пайдалануға) қатысушылар ортақ жер 
учаскесiн бөлудiң әдiсi мен талаптары жөнiнде келiсiмге келе алмаған жағдайда, әрбiр 
қатысушы ортақ жер учаскесiнен өзiнiң жер үлесiн нақтылы (белгiлi бiр жерде) бөлiп 
шығаруды талап етуге құқылы, бұған осы Кодекстiң 62-бабының 2-тармағында 
көзделген жағдайлар және Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде белгiленген 
басқа да жағдайлар қосылмайды.
2. Егер жер үлесiн нақтылы бөлiп шығаруға Қазақстан Республикасының заң 
актiлерiнде жол берiлмесе немесе жер учаскесiне және онымен тығыз байланысты 
нәрсенiң бәрiне өлшеусiз залал келтiрмей жасауы мүмкiн болмаса, бөлiнiп шығатын 
меншiк иесiнiң (жер пайдаланушының) ортақ үлестiк меншiктiң (ортақ жер 
пайдаланудың) басқа қатысушыларына өзiнiң жер үлесiнiң құнын төлетуге, не оны осы 
Кодекстiң 55-бабының 2-тармағында белгiленген ережелерге сәйкес басқa тұлғаға 
сатуға құқығы бар, бұған жер үлесi кондоминиум объектiсiнiң құрамында болатын 
жағдай қосылмайды.
58-бап. Ортақ бiрлескен меншiктегi (ортақ бiрлескен жер пайдаланудағы) жер 
учаскесiн бөлiсу
1. Ортақ бiрлескен меншiктегi (ортақ бiрлескен жер пайдаланудағы) жер учаскесiн 
бөлу әрбiр қатысушының жер үлесi алдын ала анықталған жағдайда жүзеге асырылуы 
мүмкiн.
2. Егер Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде немесе қатысушылардың 
келiсiмiнде өзгеше көзделмесе, ортақ бiрлескен меншiктегi (ортақ бiрлесiп жер 
пайдаланудағы) жер учаскесiн бөлу кезiнде қатысушылардың әрқайсысының үлесi тең 
болып есептеледi.
3. Ортақ бiрлескен меншiктегi (ортақ бiрлескен жер пайдаланудағы) жер учаскесiн 
бөлудiң шарттары мен тәртiбi, қатысушылар арасындағы қатынастардың мәнiнен 
өзгеше туындамайтындықтан, осы Кодекстiң 56 және 57-баптарына сәйкес 
айқындалады.

59-бап. Бөлiнбейтiн деп танылған жер учаскесiн бөлуге жол берiлмейтiндiгi
1. Егер жер учаскесi осы Кодекстiң 51-бабына сәйкес бөлiнбейтiн болып танылса, 
оны бөлуге және одан жер үлесiн нақтылы бөлiп шығаруға жол берiлмейдi.
2. Бұл жағдайда үлестiк немесе бiрлескен меншiктiң (жер пайдаланудың) бөлiнiп 
шығатын қатысушысының жер учаскесiне ортақ меншiктiң (ортақ жер пайдаланудың) 
басқа қатысушыларына өзiнiң жер үлесiнiң құнын төлеткiзуге не оны осы Кодекстiң 55
-бабының 2-тармағында белгiленген ережелерге сәйкес басқа тұлғаға сатуға құқығы 
бар, бұған кондоминиум объектiлерi қосылмайды.
60-бап. Жер учаскесiне ерлi-зайыптылардың ортақ меншiгi
1. Ерлi-зайыптыларға тиесiлi жер учаскелерiне меншiк құқығының немесе жер 
пайдалану құқығының құқықтық режимi ерлi-зайыптылар арасындағы мүлiктiк 
қатынастарды реттейтiн Қазақстан Республикасының азаматтық және неке-отбасы 
заңдарында көзделген нормаларға сәйкес айқындалады.
2. Ерлi-зайыптыларға олар некеге тұрғанға дейiн тиесiлi болған, сондай-ақ олардың 
мұрагерлiк тәртiбiмен сыйға алған жер учаскелерi мен жер үлестерi олардың 
әрқайсысының меншiгiнде (жер пайдалануында) болады.
Егер ерлi-зайыптылардың некеде тұрған кезiнде олардың ортақ мүлкi есебiнен осы 
жер учаскелерiнiң құнын едәуiр арттыратын салымдар жүргiзiлгенi анықталса, 
ерлi-зайыптылар арасындағы шартта өзгеше көзделмесе, ерлi-зайыптылардың 
әрқайсысының жер учаскелерi олардың бiрлескен меншiгi (бiрлесiп жер пайдалануы) 
болып танылуы мүмкiн.
3. Жер учаскесiн бөлу кезiнде ерлi-зайыптылардың бiрлескен меншiктегi (бiрлесiп 
жер пайдалануындағы) үлестерiн айқындау тәртiбi осы Кодекстiң 58-бабында 
белгiленедi.
61-бап. Ортақ жер учаскесiндегi жылжымайтын мүлiкке меншiк құқығы
1. Ортақ жер учаскесiндегi жылжымайтын мүлiктiң меншiк иесiнiң осы 
жылжымайтын мүлiктi өз қалауы бойынша иеленуге, пайдалануға және оған билiк 
етуге, соның iшiнде ортақ жер учаскесiн пайдаланудың Қазақстан Республикасының 
заң актiсiнде немесе шартта белгiленген талаптарына қайшы келмесе, тиiстi үйлердi (
құрылыстарды, ғимараттарды) бұзуға құқығы бар.
2. Ортақ жер учаскесiндегi жылжымайтын мүлiкке меншiк құқығы басқа тұлғаға 
ауысқан кезде, егер осы Кодексте өзгеше белгiленбесе, ол тұлға жер учаскесiне 
құқықты жылжымайтын мүлiктiң бұрынғы меншiк иесiнде болған көлемiнде алады.
62-бап. Көппәтерлі тұрғын үйдiң жер учаскесіне және кондоминиумның басқа да 
объектiлерiндегi жер учаскелерiне құқық

1. Астананың, республикалық, облыстық маңызы бар қаланың және ауданның 
жергілікті атқарушы органы көппәтерлі тұрғын үйдегі кондоминиумды тіркеген кезде 
кондоминиум объектісінің ортақ мүлкі құрамына кондоминиум объектісін орналастыру
, пайдалану және күтіп-ұстау үшін қажетті жер учаскесін мінсіз үлес ретінде өтеусіз 
негізде енгізуді қамтамасыз етеді.
Егер осы Кодексте өзгеше көзделмесе, көппәтерлі тұрғын үйдің кондоминиум 
объектісінің ортақ мүлкі құрамына кіретін жер учаскесі бөлінбейтін болып табылады.
2. Кондоминиум объектісінің ортақ мүлкіндегі меншік иесіне тиесілі әрбір пәтерге, 
тұрғын емес үй-жайға тиісті үлес оған тиесілі пәтерге, тұрғын емес үй-жайға меншік 
құқығынан ажыратылмайды. Кондоминиум объектісінің ортақ мүлкіндегі үлестің 
мөлшері дара (бөлек) меншіктегі пәтердің пайдалы алаңының немесе тұрғын емес 
үй-жай алаңының осы кондоминиум объектісіндегі барлық пәтердің пайдалы 
алаңдарының және барлық тұрғын емес үй-жай алаңдарының жиынтығына 
арақатынасымен айқындалады. Егер осы Кодексте өзгеше көзделмесе, мұндай үлесті 
нақтылы түрде бөліп шығаруға болмайды (мінсіз үлес).
Көппәтерлі тұрғын үйдің пәтерлері, тұрғын емес үй-жайлары меншік иелері 
жиналысының шешімімен кондоминиум объектісі ортақ мүлкінің бір бөлігі Қазақстан 
Республикасының заңнамасында айқындалған тәртіппен мүліктік жалдау (жалға беру) 
шарты бойынша шектеулі пайдалануға берілуі мүмкін.
Егер осы Кодексте немесе Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында өзгеше 
белгіленбесе, көппәтерлі тұрғын үй пәтерлерінің, тұрғын емес үй-жайларының барлық 
меншік иесінің құрылыс, санитариялық, экологиялық, өртке қарсы және басқа да 
міндетті нормалар мен қағидаларды сақтаған жағдайда, көппәтерлі тұрғын үйдің жер 
учаскесін қоса алғанда, кондоминиум объектісінің ортақ мүлкін пайдалануға тең 
құқығы бар.
3. Көппәтерлі тұрғын үй жанындағы жер учаскесі тұрғын емес үй-жайдың меншік 
иесіне, осы жер учаскесі көппәтерлі тұрғын үйдің контурынан тыс орналасатын және 
оны пайдалану кондоминиум объектiсiнiң ортақ мүлкі құрамына кiретiн жер учаскесін 
пайдалану шарттарына, сондай-ақ құрылыс, санитариялық, экологиялық, өртке қарсы 
және басқа да міндетті нормалар мен қағидаларға қайшы келмейтін жағдайда, бөлек 
меншiгiне берiлуi мүмкін. Егер тұрғын емес үй-жайды пайдалану үшін тек тұрғын емес
үй-жайды пайдаланумен байланысты жер учаскесінің бір бөлігі пайдаланылса (жеке 
кіру жеріне өту қамтамасыз етілетін жер учаскесі), онда осы жер учаскесін 
күтіп-ұстауға арналған шығыстарды осындай үй-жайлардың меншік иелері көтереді.
4. Пәтерге, тұрғын емес үй-жайға меншік құқығының басқа тұлғаға ауысуы 
кондоминиум объектісінің ортақ мүлкіндегі тиiстi үлестің ауысуына алып келеді.
5. Кондоминиум объектісін басқару және ғимарат (құрылысжай) пен жер учаскесін 
тиісінше күтіп-ұстау үшін кондоминиумға қатысушылар Қазақстан Республикасының 
заңнамасына сәйкес кондоминиум объектісін басқару нысанын таңдайды.

6. Кондоминиумға қатысушылардың ортақ меншiгiндегi жер учаскесiн үшінші 
тұлғаларға иеліктен шығаруға жол берілмейді. Кондоминиумға қатысушылардың ортақ
меншiгiндегi жер учаскесiне жер салығын төлеу Қазақстан Республикасының 
заңнамасында көзделген тәртiппен және шарттарда жүзеге асырылады.
7. Гараж, саяжай және басқа да тұтыну кооперативтерiнде қатысушылардың ортақ 
меншiгіндегi жер учаскелерiне құқықтарына кондоминиум туралы нормалар 
қолданылады.
Ескерту. 62-бап жаңа редакцияда – ҚР 26.12.2019 
№ 284-VІ
(алғашқы ресми 
жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) 
Заңымен.
63-бап. Жеке меншiктегi жер учаскесiнен және жер пайдалану құқығынан 
өндіріп алу
1. Егер Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше белгiленбесе, жеке 
меншiктегi жер учаскесi, сондай-ақ тұрақты және ұзақ мерзiмдi уақытша жер 
пайдалану құқығы жеке және заңды тұлғалар мүлкiнiң құрамына кiредi, банкрот деп 
танылған жағдайларды қоса алғанда, олар өз мiндеттемелерi бойынша осы мүлiкпен 
жауап бередi.
Осы Кодекстiң 26-бабының 2-тармағында санамаланған жерден, сондай-ақ 
мемлекеттiк жер пайдаланушыларға тиесiлi жерден өндiрiп алуды қолдануға болмайды,
бұған осы Кодекстiң 39-бабының 3-тармағында көзделген жағдайлар қосылмайды.
2. Жер учаскесi мен тұрақты және ұзақ мерзiмдi уақытша жер пайдалану құқығынан
өндiрiп алу Қазақстан Республикасының азаматтық және азаматтық iс жүргiзу 
заңдарында белгiленген тәртiппен жүргiзiледi және ол Қазақстан Республикасының 
заңнамасында белгіленген тәртіппен мемлекеттік тіркелуге жатады.
Ескерту. 63-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 24.05.2018 
№ 156-VI
Заңымен (алғашқы 
ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
6-тарау. Жер учаскелерінің меншік иелері мен жер
пайдаланушылардың жер учаскелерін пайдалану кезіндегі
құқықтары мен міндеттері
64-бап. Жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардың жер 
учаскелерiн пайдалануға құқықтары
1. Егер осы Кодексте және Қазақстан Республикасының өзге де заң актiлерiнде 
өзгеше белгiленбесе, жер учаскелерi меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардың:
1) жер учаскесiн оның нысанасынан туындайтын мақсатта пайдалана отырып, 
жерде дербес шаруашылық жүргiзу;

2) ауыл шаруашылығы және өзге де дақылдар мен екпелер себу мен отырғызуға, 
өндiрiлген ауыл шаруашылығы өнiмi мен жер учаскесiн пайдалану нәтижесiнде 
алынған өзге де өнiмге және оны өткiзуден түскен табысқа меншiк, шаруашылық 
жүргiзу, оралымды басқару;
3) өз шаруашылығының мұқтажы үшiн жер учаскесiнде немесе өзіне тиесілі жер 
учаскелеріндегі жер қойнауында бар кең таралған пайдалы қазбаларды, екпелердi, 
жерүстi және жерасты суларын кейiннен мәмiлелер жасау ниетiнсіз, белгiленген 
тәртiппен пайдалану, сондай-ақ жердiң өзге де пайдалы қасиеттерiн пайдалану;
4) жер учаскесi мемлекет мұқтажы үшiн мәжбүрлеп иеліктен шығарылған жағдайда 
келтiрiлген шығынды толық көлемiнде өтетiп алу;
5) жердi аймақтарға бөлудi ескере отырып, меншiк, шаруашылық жүргiзу, 
оралымды басқару құқығымен жер учаскесiнiң нысаналы мақсатына сәйкестiкте 
тұрғын үйлер, өндiрiстiк, тұрмыстық және өзге де үйлер (құрылыстар, ғимараттар) салу
;
6) белгiленген құрылыс, экологиялық, санитарлық-гигиеналық және өзге де 
арнаулы талаптарға сәйкес суландыру, құрғату және өзге де мелиорациялық жұмыстар 
жүргiзу, тоғандар мен өзге де су айдындарын жасау;
РҚАО-ның ескертпесі!
7) тармақша жаңа редакцияда көзделген - ҚР 02.11.2015 
Заңымен (
№ 389-V
01.07.2016 бастап 
енгізіледі).
қолданысқа
7) меншік құқығын, уақытша ұзақ мерзімге өтеулі жер пайдалану (жалдау) құқығын
шаруашылық серiктестiгiнiң жарғылық капиталына салым ретiнде, акционерлiк қоғам 
акцияларының төлемiне немесе өндiрiстiк кооперативке жарна ретiнде беру құқығы бар
.
2. Уақытша жер пайдаланушылар үшiн осы баптың 1-тармағының 2), 3), 5) және 6) 
тармақшаларында көзделген өкiлеттiктер жер учаскесiн беру актiсiмен немесе жалдау 
шартымен (уақытша өтеусіз жер пайдалану туралы шартпен) шектелуi мүмкiн.
Ескерту. 64-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2007.07.06 
N 279
, 2011.03.01 
N 414-IV
(
алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі), 2011.07.20 
N 464-
IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі); 27.12.2017 
№ 126-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай 
өткен соң 
қолданысқа
енгізіледі) Заңдарымен.
65-бап. Жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардың жер 
учаскелерiн пайдалану жөнiндегi мiндеттерi
1. Жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылар:

1) жердi оның нысаналы мақсатына немесе елді мекендердегі жерлерде 
функционалдық аймаққа сәйкес, уақытша жер пайдалану кезiнде – оның ішінде, жалдау
шартына (уақытша өтеусiз жер пайдалану шартына) сәйкес пайдалануға;
2) санитарлық және экологиялық талаптарға сәйкес өндiрiс технологияларын 
қолдануға, өздерi жүзеге асыратын шаруашылық және өзге де қызмет нәтижесiнде 
халықтың 
денсаулығы 
мен 
қоршаған 
ортаға 
зиян 
келтiруге, 
санитарлық-эпидемиологиялық, радиациялық және экологиялық жағдайдың 
нашарлауына жол бермеуге;
3) осы Кодекстiң 140-бабында көзделген жердi қорғау жөнiндегi iс-шараларды 
жүзеге асыруға;
4) жер салығын, жер учаскелерiн пайдалану төлемақысын және Қазақстан 
Республикасының заңдары мен шартта көзделген басқа да төлемдердi уақтылы төлеуге;
5) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жануарлар дүниесiн, орман, су 
және басқа да табиғи ресурстарды пайдалану тәртiбiн сақтауға, мемлекет қорғауындағы
тарихи-мәдени мұра объектілерінің және жер учаскесiнде орналасқан басқа да 
объектiлердiң сақталуын қамтамасыз етуге;
6) жер учаскесiнде шаруашылық және өзге де қызметтi жүзеге асыру кезiнде 
құрылыс, экологиялық, санитарлық-гигиеналық және өзге де арнаулы талаптарды (
нормаларды, ережелердi, нормативтердi) сақтауға;
7) мемлекеттiк органдарға Қазақстан Республикасының жер заңдарында белгiленген
жердiң жай-күйi мен пайдаланылуы туралы мәлiметтердi уақтылы табыс етiп отыруға;
8) басқа меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардың құқықтарын бұзбауға;
9) топырақтың ластануына, қоқыстануына, тозуына және оның құнарлылығының 
нашарлауына, сондай-ақ топырақтың құнарлы қабатын сыдырып алу құнарлы қабаттың
бiржола жоғалуын болғызбау үшiн қажет болған жағдайларды қоспағанда, басқа 
тұлғаларға сату немесе беру мақсатымен оны сыдырып алуға жол бермеуге;
10) осы Кодексте көзделген тәртiппен сервитуттар берудi қамтамасыз етуге;
11) өздерiнiң меншiгi болып табылмайтын анықталған өндiрiс пен тұтыну 
қалдықтары туралы жергiлiктi атқарушы органдарға хабарлауға;
12) орталық уәкілетті орган агроөнеркәсіптік кешенді дамыту саласындағы 
уәкілетті мемлекеттік органмен бірлесіп белгілеген тәртіппен жүзеге асырылатын, 
топыраққа агрохимиялық зерттеп-қарауды жүргізу үшін жер учаскелеріне қол 
жеткізуді қамтамасыз етуге міндетті.
2. Уақытша жер пайдаланушылардың уақытша жер пайдалану туралы шарттарда 
көзделген басқа да мiндеттерi болуы мүмкiн.
3. Жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен учаскенiң жер пайдаланушыларына, егер 
осы Кодексте өзгеше көзделмесе, жер учаскесiне ауыртпалықтар салатын барлық 
мiндеттер (оны мақсаты бойынша пайдалану, сервитуттар беру, салықтар мен өзге де 
мiндеттi төлемдер төлеу және басқалар) жүктеледi.

4. Жер учаскесiн пайдаланудың нысаналы мақсаты мен режимiн, сервитуттар мен 
нормативтiк құқықтық актiлер негiзiнде белгiленген басқа да пайдалану талаптарын 
жер учаскесi меншiк иесiнiң немесе жер пайдаланушының өз бетiнше өзгертуiне 
болмайды.
Ескерту. 65-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2007.01.09 
N 213
, 2007.07.21 
N 307
(
қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз); 17.01.2014 
№ 165-V
(алғашқы ресми 
жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 
29.09.2014 
N 239-V
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн 
өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 24.05.2018 
№ 156-VI
(алғашқы ресми жарияланған 
күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 26.12.2019 
№ 289-VІ
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі) Заңдарымен.
66-бап. Осы Кодекске орай жер учаскесiне құқықтар тиесiлi болмайтын жер 
учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардың құқықтары мен 
мiндеттерi
1. Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде көзделген негiздер бойынша тұлға 
жер учаскесiне осы Кодексте белгiленген нормаларға сәйкес оған (тұлғаға) тиесiлi 
болмайтын құқықты алатын жағдайларда, аталған құқық Қазақстан Республикасының 
азаматтық заңдарында белгiленген ережелер бойынша үш ай iшiнде иелiктен 
шығарылуға тиiс немесе аталған мерзiмде осы Кодекске сәйкес жерге сондай 
субъектiге тиесiлi болатын құқық етiп қайта ресiмделуге тиiс.
Осы тармақтың бірінші бөлігінде белгіленген талап орындалмаған жағдайда 
облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық 
маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органы жер учаскесін орналасқаны жер 
бойынша қайтару туралы талап-арыз береді.
2. Үйлердiң (құрылыстардың, ғимараттардың) иелiктен шығарылуына байланысты 
меншiктегi немесе жер пайдаланудағы жер учаскесi иелiктен алынған кезде, алушылар 
жер учаскесiне иелiктен алынатын құқық тиесiлi болмайтын тұлғаға осы Кодекске және
Қазақстан Республикасының өзге де заң актiлерiне сәйкес бұл құқықты сол тұлғаға 
тиесiлi болатын құқық етiп қайта ресiмдеуге тиiс.
Ескерту. 66-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.07.20 
N 464-IV
(алғашқы ресми 
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
7-тарау. Сервитуттар
67-бап. Сервитут туындауының негiздерi

1. Осы Кодексте және Қазақстан Республикасының өзге де заң актiлерiнде 
көзделген жағдайларда меншiк иесi немесе жер пайдаланушы өзiне меншiк немесе жер 
пайдалану құқығымен тиесiлi жер учаскесiн мүдделi жеке және заңды тұлғаларға 
шектеулi нысаналы пайдалану құқығымен беруге мiндеттi.
2. Бөтен жер учаскесiн шектеулi нысаналы пайдалану құқығы (сервитут):
1) тiкелей нормативтiк құқықтық актiден;
2) мүдделi тұлғаның меншiк иесiмен немесе жер пайдаланушымен шартының 
негiзiнде;
3) жергiлiктi атқарушы органның актiсi негiзiнде;
4) сот шешiмi негiзiнде;
5) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген өзге де жағдайларда 
туындауы мүмкiн.
3. Егер нормативтiк құқықтық актiде мүдделi тұлғаның меншiк иесiмен немесе жер 
пайдаланушымен шарты негiзiнде сервитут белгiлеу көзделсе, олардың мұндай шарт 
жасасудан немесе меншiк иесi немесе жер пайдаланушы қоятын шарттың 
талаптарынан бас тартуына мүдделi тұлға меншiк иесiне немесе жер пайдаланушыға 
талап-арыз беруi арқылы сот тәртiбiмен дауласа алады.
ЗҚАИ-ның ескертпесі!
4-тармақ жаңа редакцияда көзделген - ҚР 29.06.2020 
Заңымен (01.07.2021 
№ 351-VI
бастап 
енгізіледі).
қолданысқа
4. Егер нормативтiк құқықтық актiде жергiлiктi атқарушы органның актiсi негiзiнде 
сервитут белгiлеу көзделсе, сервитут белгiлеуге мүдделi тұлға, меншiк иесi немесе жер 
пайдаланушы бұл актiге сот тәртiбiмен шағымдана алады.
68-бап. Жеке тұлғаның бөтен жер учаскелерiнде болу және солар арқылы өту 
құқығы
1. Жеке тұлғалардың жалпы жұрттың кiруiне жабық емес жер учаскелерiнде еркiн, 
қандай да бiр рұқсатсыз болуға құқығы бар.
2. Егер бiреудiң жеке меншiгiндегi немесе жер пайдалануындағы жер учаскесi 
қоршалмаған болса немесе жеке меншiк иесi немесе жер пайдаланушы учаскеге өзiнiң 
рұқсатынсыз кiруге болмайтынын өзге де әдiспен белгiлеп қоймаса, егер бұл жеке 
меншiк иесiне немесе жер пайдаланушыға зиян келтiрмейтiн болса, осы учаске арқылы 
кез келген адам өте алады.
69-бап. Көршi немесе өзге де жер учаскесiн шектеулi пайдалану құқығы
1. Жеке меншік иесі, жер пайдаланушы немесе барлау немесе геологиялық зерттеу 
жөніндегі операцияларды жүргізетін жер қойнауын пайдаланушы көршi жер учаскесiне
жеке меншiк немесе жер пайдалану құқығы субъектiсiнен, ал қажет болған 

жағдайларда өзге жер учаскесіне де жеке меншiк немесе жер пайдалану құқығы 
субъектiлерiнен осы учаскелердi шектеулi пайдалану құқығын (жекеше сервитут) 
беруді талап етуге құқылы.
2. Көршi немесе өзге де жер учаскесiн шектеулi пайдалану құқығы (жекеше 
сервитут):
1) егер жеке меншiк иесiнiң немесе жер пайдаланушының өз учаскесiне (барлау 
немесе геологиялық зерттеу жөніндегі операцияларды жүргізетін жер қойнауын 
пайдаланушының – барлау немесе геологиялық зерттеу жөніндегі операцияларды 
жүргізу үшін өз аумағына) басқа жолмен өтуi мүмкiн болмаса, аса қиын болса немесе 
шамадан тыс шығыстарды талап етсе, көршi және (немесе) өзге де жер учаскесi арқылы
жаяу және көлікпен жүрiп өтудi;
2) көршi немесе өзге де жер учаскесіне сервитут белгiленбейiнше қамтамасыз етуге 
болмайтын, электр таратудың, байланыстың қажеттi желiлерiн тартуды және (немесе) 
пайдалануды, сумен жабдықтауды, су бұруды, жылумен жабдықтауды, газбен 
жабдықтауды, мелиорацияны және жеке меншiк иесiнiң, жер пайдаланушының немесе 
барлау немесе геологиялық зерттеу жөніндегі операцияларды жүргізетін жер қойнауын 
пайдаланушының басқа да мұқтаждарын қамтамасыз ету үшiн белгiленуi мүмкiн.
3. Көршi немесе өзге де жер учаскесіне жекеше сервитут осы учаскелерге жеке 
меншiк немесе жер пайдалану құқығы субъектiлерiмен жасалатын шарт (жекеше 
сервитутты белгілеу туралы шарт) немесе соттың шешімі бойынша белгiленедi.
Жер учаскесiн шектеулi пайдалану құқығы (жекеше сервитут) субъектiсi жеке 
меншiк иесiне немесе жер пайдаланушыға жекеше сервитутты белгілеу туралы шартта 
немесе сот шешімінде айқындалған мөлшерде сервитутқа байланысты барлық 
залалдарды өтеуге тиiс.
4. Жария сервитуттар, егер бұл мемлекеттiң және жергiлiктi халықтың мүдделерiн 
қамтамасыз ету немесе пайдалы қазбаларды барлауды немесе геологиялық зерттеуді 
жүргізу мақсаттары үшін қажет болған жағдайларда, облыстардың, республикалық 
маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың 
жергілікті атқарушы органдарының, аудандық маңызы бар қалалар, кенттер, ауылдар, 
ауылдық округтер әкімдерінің шешімдері негізінде жер учаскелерiн алып қоймастан, 
олардың жер учаскелерін беру жөніндегі құзыреттері шегінде белгiленуi мүмкiн.
Қауымдық сервитуттар:
1) ортақ пайдаланудағы объектiлерге, зираттарға, қорымдарға және өзге де ғибадат 
объектiлерiне жер учаскесi арқылы жаяу немесе көлiкпен өту;
2) жер учаскесiн сервитуттар белгіленбейінше қамтамасыз ету мүмкін болмайтын 
немесе мөлшерлес емес шығыстарды қажет ететін коммуналдық, инженерлiк, электр 
және басқа да желiлер мен тораптарды, сондай-ақ көлiк инфрақұрылымы объектiлерiн 
жүргізу мен пайдалану мақсатында пайдалану;

2-1) магистральдық құбырлардың желілік бөлігін орналастыру және пайдалану 
мақсатында жер учаскесін пайдалану;
3) жер учаскесiнде межелiк және геодезиялық белгiлер мен оларға өту жолдарын 
орналастыру;
4) су алу және суат;
5) жер учаскесi арқылы мал айдап өту;
6) жер учаскесiн белгiленген мерзiмде және белгiленген тәртiппен аң аулау, жер 
учаскесiнде орналасқан тұйық су айдындарында балық аулау, жабайы өсiмдiктердi 
жинау мақсатында пайдалану;
7) iздестiру, зерттеу және басқа да жұмыстар жүргiзу мақсатында жер учаскесiн 
уақытша пайдалану;
7-1) пайдалы қазбаларды барлауды немесе геологиялық зерттеуді жүргізу 
мақсатында жер учаскесін немесе оның бір бөлігін уақытша пайдалану;
8) жағалау белдеуiне еркiн өту;
9) мемлекеттiк органдардың шешiмiмен жер учаскесiн мәдени-көпшiлiк iс-шаралар 
өткiзуге пайдалану;
10) қоғамдық және мемлекеттiк мүдделерге байланысты өзге де жағдайлар үшiн 
белгiленуi мүмкiн.
5. Егер Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерiнде өзгеше көзделмесе, 
жекеше сервитут ауыртпалығы салынған жер учаскесiнiң меншiк иесi немесе жер 
пайдаланушысы мүдделерiне орай сервитут белгiленген тұлғалардан мөлшерлес 
төлемақы талап етуге құқылы. Жекеше сервитут үшін төлемақы мөлшері жекеше 
сервитутты белгілеу туралы шартпен немесе соттың шешімімен айқындалады.
6. Мемлекеттік меншiктегi және жер пайдалануға берiлмеген жер учаскелерi 
бойынша жария сервитут белгiленген кезде, пайдалы қазбаларды барлауды немесе 
геологиялық зерттеуді жүргізу мақсаттары үшін белгіленетін сервитутты қоспағанда, 
сервитут үшiн төлемақы бюджетке түседi.
7. Жер учаскесі жария сервитут түріндегі ауыртпалықпен бірге меншікке немесе 
жер пайдалануға берілген тұлғаларды қоспағанда, жария сервитут ауыртпалығы 
салынған жер учаскесiнiң меншiк иесi немесе жер пайдаланушысы, егер сервитутты 
белгiлеу жер учаскесiн пайдалануда елеулi қиындықтарға алып келсе, жария 
сервитутты белгiлеген мемлекеттік органнан мөлшерлес төлемақы талап етуге құқылы.
Егер жария сервитутты белгілеу жер учаскесін пайдалану мүмкін болмайтын 
жағдайларға алып келсе, жер учаскесінің меншік иесі немесе жер пайдаланушы меншік
немесе жер пайдалану құқығы тоқтатылған кезде залалдарды жария сервитутты 
белгілеген мемлекеттік орган толық көлемде өтей отырып, өзінен осы жер учаскесін 
алып қоюды, оның ішінде сатып алу арқылы алып қоюды не құны тең жер учаскесін 

беруді немесе мүмкін болмаған жағдайда – басқа жер учаскесін оның құнын немесе 
оған құқықтарды жердің бағасына жатқыздырып және шеккен залалдарды өтей отырып
, беруді талап етуге құқылы.
Пайдалы қазбаларды барлау немесе геологиялық зерттеу жөніндегі операцияларды 
жүргізу мақсаттары үшін жария сервитут белгіленген жағдайда, осы тармақтың бірінші
бөлігінде көзделген төлемақыны төлеуді және (немесе) осы тармақтың екінші бөлігінде
көзделген залалдарды өтеуді тиісті жер қойнауын пайдаланушы жүргізеді.
Ескерту. 69-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2006.01.10 
№ 116
(2006.01.01 бастап 
қолданысқа енгізіледі), 2007.07.06 
№ 279
, 2011.07.20 
№ 464-IV
(алғашқы ресми 
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2012.01.09
№ 533-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң 
қолданысқа енгізіледі), 2012.06.22 
№ 21-V
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін 
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 29.10.2015 
№ 376-V
(01.01.2016 
бастап қолданысқа енгізіледі); 27.12.2017 
№ 126-VI
(алғашқы ресми жарияланған 
күнінен кейін алты ай өткен соң 
қолданысқа
енгізіледі) Заңдарымен.
70-бап. Уақытша (маусымдық) пайдаланылатын мал айдау жолдары
1. Аудандық (аудан аумағында) немесе облыстық (екi және одан көп аудан 
аумағында) атқарушы органдар уақытша (маусымдық) пайдаланылатын мал айдау 
жолдарын жеке меншiк иелерiнен немесе жер пайдаланушылардан жердi алып қоймай, 
жерiнен тас жол өтетiн жеке меншiк иелерiмен немесе жер пайдаланушылармен, 
сондай-ақ мал айдау жолы пайдалы қазбаларды барлау немесе геологиялық зерттеу 
жөніндегі операциялар жүргізілетін аумақ арқылы өтетін жағдайда, жер қойнауын 
пайдаланушылармен келiсу бойынша белгiлеуі мүмкін.
2. Мал иелерi малды тас жолмен айдап өткен кезде келтiрiлетін залалдар үшiн жеке 
меншiк иелерi, жер пайдаланушылар және сервитуттарды иеленушілер алдында 
жауаптылықта болады.
Ескерту. 70-бап жаңа редакцияда - ҚР 27.12.2017 
№ 126-VI
Заңымен (алғашқы 
ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң 
қолданысқа
енгізіледі).
71-бап. Жер учаскелерiн iздестiру жұмыстары үшiн пайдалану
1. Геологиялық, геофизикалық, iздеу, геодезиялық, топырақты зерттеу, 
геоботаникалық, жерге орналастыру, археологиялық, жобалау және басқа да iздестiру 
жұмыстарын жүзеге асыратын жеке және заңды тұлғалар бұл жұмыстарды жеке меншiк
иелерiнен немесе жер пайдаланушылардан жер учаскелерiн алып қоймай жүргiзе алады
.
Бұл ретте құрылыс салу мақсаты үшін іздестіру жұмыстары мемлекеттік меншікке 
жататын жерлерде жобаланып отырған құрылыс объектісінің Қазақстан 

Республикасындағы сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі туралы 
заңнамасына сәйкес белгіленген тәртіппен бекітілген қала құрылысы жобаларына (бас 
жоспарға, егжей-тегжейлі жоспарлау және құрылыс салу жобаларына) сәйкес келген 
жағдайда жер учаскесіне құқық берілмей жүргізіледі.
2. Осы баптың 1-тармағында аталған жұмыстарды жүргiзу үшiн жер учаскелерiн 
пайдалануға рұқсатты, оның қолданыс мерзiмiн көрсете отырып аудандық, қалалық 
атқарушы органдар, ал егiстiкте, жақсартылған шабындықтар мен жайылымдарда, көп 
жылдық екпелер бар жерде, сондай-ақ ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерi мен 
орман қоры жерiнде жұмыстар жүргiзу үшiн облыстардың, республикалық маңызы бар 
қалалардың, астананың жергілікті атқарушы органдары бередi.
3. Аталған жұмыстарды жүргiзу мерзiмдерi, олардың орны, шығынды өтеу және 
жердi нысаналы мақсаты бойынша пайдалануға жарамды күйге келтiру жөнiндегi 
мiндеттер, сондай-ақ басқа да жағдайлар iздестiрушiнiң жеке меншiк иесiмен не жер 
пайдаланушымен немесе жер учаскесі орналасқан жердегі облыстың, республикалық 
маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың уәкілетті 
органымен (босалқы жерде, жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер 
пайдаланушылары жоқ басқа да санаттағы жерде) жасасқан шартында айқындалады.
4. Іздестiру жұмыстары үшiн пайдаланылатын жер учаскелерiн тiкелей мақсаты 
бойынша пайдалануға жарамды күйге келтiру жеке меншiк иесiнiң немесе жер 
пайдаланушының iздестiрушiмен арасындағы шартта, учаскелердi мақсаты бойынша 
пайдалануға жарамды күйге келтiру жөнiндегi жұмыстар - iздестiру жұмыстарының 
барысында, ал бұл мүмкiн болмаған жағдайда жұмыстар аяқталғаннан кейiн, 
топырақтың тоңдану кезеңiн қоспағанда, бiр ай мерзiмнен кешiктiрiлмей жүргiзiлуге 
тиiс екенi ескерiле отырып айқындалады.
5. Осы баптың күші пайдалы қазбаларды барлау және геологиялық зерттеу 
бойынша операцияларды жүзеге асыру кезінде іздестіру жұмыстарын жүргізуге 
қолданылмайды.
Ескерту. 71-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2006.01.10 
N 116
(2006.01.01 бастап 
қолданысқа енгізіледі), 2011.07.20 
N 464-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін 
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.10.2015 
№ 366-V
(алғашқы 
ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 
29.03.2016 
№ 479-V
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік жиырма 
бір күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 27.12.2017 
№ 126-VI
(алғашқы ресми 
жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң 
қолданысқа
енгізіледі) Заңдарымен.
71-1-бап. Жер учаскелерін пайдалы қазбаларды барлау және геологиялық зерттеу үшін 
пайдалану
1. Жер қойнауын пайдаланушылар пайдалы қазбаларды барлау немесе геологиялық 
зерттеу жөніндегі операцияларды мемлекеттік меншіктегі және жер пайдалануға 

берілмеген жерде, мұндай жерді меншікке немесе жер пайдалануға алмай, жария 
сервитут негізінде жүргізе алады.
Жеке меншіктегі немесе жер пайдаланудағы жер учаскелерінде пайдалы қазбаларды
барлау немесе геологиялық зерттеу жөніндегі операцияларды жүзеге асыратын жер 
қойнауын пайдаланушылар мұндай учаскелерде қажетті жұмыстарды жеке меншік 
иелерінен немесе жер пайдаланушылардан жер учаскелерін алмай жекеше немесе 
жария сервитут негізінде жүргізе алады.
2. Пайдалы қазбаларды барлау немесе геологиялық зерттеу жөніндегі 
операцияларды жүргізу үшін белгіленетін жария сервитут жер қойнауын 
пайдаланушының өтініші бойынша, тиісті жер қойнауын пайдалануға арналған 
лицензия немесе жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарт негізінде 
облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, аудандардың, облыстық
маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдарының, аудандық маңызы бар 
қалалар, кенттер, ауылдар, ауылдық округтер әкімдерінің шешімімен ресімделеді.
3. Пайдалы қазбаларды барлау немесе геологиялық зерттеу жөніндегі жұмыстарды 
жүргізу мерзімдері мен орны, жерді рекультивациялау бойынша міндеттер және өзге де
шарттар – жекеше сервитутты белгілеу туралы шартпен, ал жекеше сервитутты 
белгілеу туралы шарт болмаған кезде соттың шешімімен айқындалады.
4. Егер жекеше сервитутты белгілеу туралы шартта өзгеше көзделмесе, жасалған 
жекеше сервитутты белгілеу туралы шартқа немесе соттың шешіміне сәйкес меншік 
иелеріне және жер пайдаланушыларға сервитут үшін төлемақы төленгенге және 
залалдар өтелгенге дейін жер қойнауын пайдаланушы пайдалы қазбаларды барлау 
немесе геологиялық зерттеу жөніндегі жұмыстарға кірісуге құқылы емес.
Ескерту. 7-тарау 71-1-баппен толықтырылды - ҚР 27.12.2017 
№ 126-VI
Заңымен (
алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң 
қолданысқа
енгізіледі).
72-бап. Басқа да сервитуттар
Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде немесе тараптардың келiсiмiнде 
көзделген жағдайларда осы Кодексте аталғаннан басқа да сервитуттар белгiленуi 
мүмкiн.
73-бап. Жер учаскесiне құқық ауысқан кезде сервитуттың сақталуы
1. Жер учаскесiне меншiк құқығы немесе сервитутпен ауыртпалық салынған жер 
учаскесiне жер пайдалану құқығы басқа тұлғаға ауысқан жағдайда сервитут сақталады.
2. Сервитут мәмiленiң, оның iшiнде сатып алу-сатудың және кепiлге салудың 
дербес нысанасы бола алмайды. Сервитут басқа тұлғаларға қамтамасыз етiлуi үшiн 
сервитут белгiленген құқықпен бiрге ғана ауыса алады.

74-бап. Сервитуттың тоқтатылуы
1. Сервитуттың қолданылуы құқық иесiнiң бас тартуы, ұзақ уақыт (3 жыл) 
пайдаланылмауы, оның белгiленген мерзiмiнiң өтуi нәтижесiнде, тараптар арасындағы 
келiсiм негiзiнде, сот шешiмi негiзiнде және Қазақстан Республикасының заң 
актiлерiнде көзделген өзге де негiздер бойынша тоқтатылады.
2. Қауымдық сервитут қоғамдық қажеттер үшiн белгiленiп, ол қажеттер болмаған 
жағдайда жергiлiктi атқарушы органның сервитутты жою туралы шешiм қабылдауы 
арқылы тоқтатылуы мүмкiн.
3. Сервитуттың қолданылуы Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде немесе 
тараптардың келiсiмiнде көзделген негiздер бойынша бiржақты тәртiппен тоқтатылады.
4. Сервитут құқық иесiнiң тиiсiнше пайдаланбауына, сондай-ақ ол белгiленген 
негiздердiң болмауына байланысты жеке меншiк иесiнiң немесе жер пайдаланушының 
талап етуi бойынша сот тәртiбiмен тоқтатылуы мүмкiн.
5. Сервитут белгiлi бiр мерзiмге белгiленген жағдайларда, егер тараптардың 
келiсiмiнде өзгеше белгiленбесе, оның қолданылуы белгiленген мерзiм аяқталған соң 
тоқтатылады. Сервитут шарт негiзiнде талап етiлетiн кезге дейiн немесе белгiсiз 
мерзiмге белгiленген жағдайларда сервитуттың қолданылуы сервитутпен ауыртпалық 
салынған жылжымайтын мүлiк иесiнiң сервитутты тоқтату туралы талап еткен кезiнен 
бастап бiр ай мерзiм өткен соң тоқтатылады.
75-бап. Сервитутты тiркеу
1. Егер осы бапта және жылжымайтын мүлiкке құқықтарды мемлекеттiк тiркеу 
туралы Қазақстан Республикасының заң актiсiнде өзгеше белгiленбесе, құқық иесiне 
бөтен жер учаскесiн шектеулi нысаналы пайдалану құқығын беретiн сервитуттардың 
туындауы, өзгертiлуi және тоқтатылуы құқық кадастрында мемлекеттiк тiркелуге тиiс.
2. Сервитутты тiркеу кезiнде, сервитуттың туындауына негiз болған құжаттарға осы
сервитутты берушi тұлға куәландырған, сервитуттың қолданылу аясының шекарасы 
бейнеленген жер учаскесiнiң жоспары қоса берiледi. Егер сервитут барлық жер 
учаскесiне қатысты болса, жер учаскесiнiң жоспарын беру талап етiлмейдi.
3. Нормативтiк құқықтық актiлер негiзiнде туындайтын сервитуттар, сондай-ақ 
жылжымайтын мүлiкке құқықтарды мемлекеттiк тiркеу туралы Қазақстан 
Республикасының заң актiсiне сәйкес тiркеу объектiлерi болып табылмайтын өзге де 
сервитуттар мемлекеттiк тiркеуге жатпайды.
8-тарау. Жер учаскесі мен жер пайдалану құқығын
кепілге салу
76-бап. Кепiлдiң мәнi

1. Кепiл берушiге жеке меншiк құқығымен немесе жер пайдалану құқығымен 
тиесiлi жер учаскесi кепiл мәнi болуы мүмкiн.
2. Егер Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше белгiленбесе, жер 
учаскесiнiң және жер пайдалану құқығының кепiлiне жылжымайтын мүлiк ипотекасы 
туралы ережелер қолданылады.
3. Кепiлге салынған жер учаскесi немесе жер пайдалану құқығы осы Кодекске орай 
жер учаскесiне құқығы жоқ тұлғаларға қатысты кепiл ұстаушының меншiгiне айналған 
жағдайда осы Кодекстiң 66-бабында белгiленген нормалар қолданылады.
77-бап. Жер учаскесiн және жер пайдалану құқығын кепiлге салуды шектеу
1. Жep учаскесiне немесе жер пайдалану құқығына қатысты мәмiлелер жасауға 
тыйым салынған жағдайларда (осы Кодекстiң 33-бабының 2-тармағы және 36-бабы) 
жер учаскесiн және жер пайдалану құқығын кепiлге салуға жол берiлмейдi.
2. Егер жер учаскесiнiң бiр бөлiгiн нысаналы мақсатына сәйкес дербес учаске 
ретiнде пайдалану мүмкiн болмаса, жер учаскесiнiң бұл бөлiгiн немесе оның бiр 
бөлiгiне жер пайдалану құқығын кепiлге салуға жол берiлмейдi.
Кепiлге салуға берiлген жер учаскесiнде немесе оның кепiлге салуға берiлетiн 
бөлiгiнде орналасқан үйдi (құрылысты, ғимаратты) бiр мезгiлде кепiлге салмай, 
бөлiнетiн жер учаскесiн түгелдей немесе оның бiр бөлiгiн не бүкiл жер учаскесiне 
немесе оның бiр бөлiгiне жер пайдалану құқығын кепiлге салуға жол берiлмейдi.
Бөлiнбейтiн жер учаскесiнде орналасқан үйдi (құрылысты, ғимаратты) бiр мезгiлде 
кепiлге салмай, бөлiнбейтiн жер учаскесiн немесе оған жер пайдалану құқығын кепiлге 
салуға жол берiлмейдi.
Үй (құрылыс, ғимарат) орналасқан және оны пайдалану үшiн қажеттi, бөлiнетiн жер
учаскесiнiң бiр бөлiгiн немесе бөлiнетiн жер учаскесiнiң бiр бөлiгiне жер пайдалану 
құқығын қоса кепiлге салмай, не үй (құрылыс, ғимарат) орналасқан бүкiл бөлiнбейтiн 
жер учаскесiн немесе бүкiл бөлiнбейтiн жер учаскесiне жер пайдалану құқығын бiр 
мезгiлде кепiлге салмай, ол үйдi (құрылысты, ғимаратты) кепiлге салуға жол берiлмейдi
.
Жер учаскесiнiң бiр бөлiгiне кепiлдi белгiлеген кезде осы Кодекстiң 51-бабының 3-
тармағында көзделген талаптар сақталуға тиiс.
3. Жер учаскесiн жалдау нысанында ұзақ мерзiмдi уақытша жер пайдалану құқығын
жалдау шартының қолданылу мерзiмiне кепiлге салуға жол берiледi.
ЗҚАИ-ның ескертпесі!
3-тармақтың екінші бөлігіне өзгеріс енгізу көзделген - ҚР 09.06.2020 
№ 341-VI
Заңымен (01.07.2020 бастап 
енгізіледі).
қолданысқа
Қысқа мерзімді уақытша өтеулі жер пайдалану (жалға алу) құқығын Қазақстан 
Республикасының тұрғын үй құрылысына үлестік қатысу туралы заңнамасына сәйкес 

кепілдік алу үшін Тұрғын үй құрылысының бірыңғай операторына уәкілетті 
компанияның кепілге беруін қоспағанда, қысқа мерзiмдi уақытша өтеулi және уақытша 
өтеусiз жер пайдалану құқығын кепiлге салуға жол берiлмейдi.
Ескерту. 77-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2007.07.06 
N 279
; 04.05.2018 
№ 151-VI
(
алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі); 09.06.2020 
№ 341-VI
(01.07.2020 бастап 
қолданысқа
енгізіледі) Заңдарымен.
78-бап. Үйлер (құрылыстар, ғимараттар) бар жер учаскесiн немесе сондай жер 
учаскесiне жер пайдалану құқығын кепiлге салу
1. Бөлiнетiн жер учаскесiнде орналасқан үйдi (құрылысты, ғимаратты) кепiлге салу, 
егер тараптардың келiсiмiмен жер учаскесiнiң көрсетiлгеннен үлкен бөлiгi немесе жер 
учаскесiнiң бөлiгiне жер пайдалану құқығы не бүкiл жер учаскесi немесе бүкiл жер 
учаскесiне жер пайдалану құқығы кепiлге берiлмесе, үй (құрылыс, ғимарат) орналасқан
және оған қызмет көрсету үшiн қажеттi, бөлiнетiн жер учаскесiнiң бөлiгi немесе 
бөлiнетiн жер учаскесiнiң бөлiгiне жер пайдалану құқығы бiр мезгiлде кепiлге 
берiлетiнiн бiлдiредi.
Бөлiнбейтiн жер учаскесiнде немесе онда орналасқан жылжымайтын мүлiкке 
қызмет көрсету үшiн арнайы белгiленген жер учаскесiнде орналасқан үйдi (құрылысты,
ғимаратты) кепiлге салу сонымен бiр мезгiлде бүкiл жер учаскесiнiң немесе бүкiл жер 
учаскесiне жер пайдалану құқығының кепiлге берiлетiнiн бiлдiредi.
Үйлердi (құрылыстарды, ғимараттарды) кепiлге салу кезiнде тиiстi жер учаскесiнiң 
немесе оның бөлiнетiн бөлiгiнiң не жер учаскесiне немесе оның бөлiнетiн бөлiгiне жер 
пайдалану құқығының құны ескерiлуге тиiс.
2. Егер бөлiнбейтiн жер учаскесiнде ортақ меншiктегi (өзге де ортақ заттық 
құқықтағы) үйлер (құрылыстар, ғимараттар) орналасқан болса, үйдi (құрылысты, 
ғимаратты) кепiлге салу сонымен бiр мезгiлде үйдi (құрылысты, ғимаратты) 
орналастыру, күтiп-ұстау және пайдалану үшiн қажеттi жер учаскесiнiң кепiлге 
салынатынын бiлдiредi. Егер аталған жағдайларда кепiл мәнi үйдiң (құрылыстың, 
ғимараттың) Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен бөлiнген 
бөлiгi немесе ортақ мүлiкке құқықтағы үлес болса, кепiлге берiлген үй (құрылыс, 
ғимарат) бөлiгiнiң көлемiне сәйкес келетiн жер учаскесiндегi үлеске кепiл бiр мезгiлде 
белгiленедi. Кондоминиум объектiсiнде орналасқан үй-жайды кепiлге салу сонымен бiр
мезгiлде кондоминиумға қатысушылар арасындағы қатынастарды реттейтiн Қазақстан 
Республикасының заңдарына сәйкес айқындалатын ортақ мүлiктегi және жер 
учаскесiндегi үлестiң де кепiл мәнi болатынын бiлдiредi.
3. Мемлекеттiк жер пайдаланушылар аталған жер учаскесiнде орналасқан үйдi (
құрылысты, ғимаратты) және оның осы үй (құрылыс, ғимарат) орналасқан, оған қызмет

көрсетуге арналған бөлiгiн кепiлге айналдырған жағдайда ғана өздерiне тиесiлi тұрақты
жер пайдалану құқығын кепiлге беруге құқылы (осы Кодекстiң 39-бабының 2-тармағы).
79-бап. Жер учаскелерiн және жер пайдалану құқығын кепiлге салу тәртiбi
1. Жеке меншiк құқығында немесе уақытша өтеулi ұзақ мерзiмдi жер пайдалану 
құқығында жер учаскелерi бар жеке және мемлекеттiк емес заңды тұлғалар кепiлге 
берушi бола алады.
Мемлекеттiк жер пайдаланушылар осы Кодексте белгiленген тәртiппен және 
жағдайларда өздерiне тиесiлi тұрақты жер пайдалану құқығын кепiлге беруге құқылы.
2. Жеке және заңды тұлғалар кепiл ұстаушылар болуы мүмкiн.
3. Ортақ бiрлескен меншiктегi немесе ортақ бiрлескен жер пайдаланудағы 
бөлiнбейтiн жер учаскесiн кепiлге беруге ортақ меншiкке немесе ортақ жер 
пайдалануға қатысушылардың барлығының жазбаша келiсiмi болған кезде жол берiледi
.
Жер учаскесiне ортақ үлестiк меншiкке немесе ортақ үлестiк жер пайдалануға 
қатысушы өз үлесiн ортақ меншiкке немесе ортақ жер пайдалануға басқа 
қатысушылардың келiсiмiнсiз кепiлге салуға құқылы.
4. Ортақ меншiк құқығында жер учаскелерi бар тұлғалар ортақ меншiкке 
қатысушылардың жалпы жиналысының шешiмi негiзiнде жер учаскелерiн кепiлге сала 
алады.
Мемлекеттен төлеу мерзiмi ұзартылып жеке меншiкке сатып алынатын жер 
учаскелерiн кепiлге салуға осы Кодекстiң 49-бабында белгiленген тәртiппен және 
жағдайларда жол берiледi.
Стратегиялық объектілер орналасқан жер учаскелерін кепілге беруге Қазақстан 
Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен және шарттарда Қазақстан 
Республикасы Үкіметінің келісуі бойынша жол беріледі.
5. Жер учаскесiн немесе жер пайдалану құқығын кепiлге салу үшiн жеке және 
заңды тұлғалар ықтимал кепiл ұстаушыға:
жер учаскесіне құқық белгілейтін және сәйкестендіру құжаттарын;
ортақ бiрлескен меншiкке немесе ортақ бiрлескен жер пайдалануға 
қатысушылардың нотариаттық тәртіппен куәландырылған жазбаша келiсiмiн;
жер учаскесіне тіркелген құқықтар (құқық ауыртпалықтары) туралы құқықтық 
кадастрдың мәліметтері.
Жер учаскесiнiң бөлiгiн немесе оған жер пайдалану құқығын кепiлге беру кезiнде 
жер учаскесiнiң жалпы жоспарында оның кепiлге беруге көзделген бөлiгi көрсетiлуге 
тиiс.

Бұл ретте осы баптың 4-тармағының үшінші бөлігінде көзделген жағдайды 
қоспағанда, жер пайдалану құқығын кепiлге қою кезінде мемлекеттік меншіктегі жер 
учаскесі меншік иесінің келісімі талап етілмейді.
Осы тармақтың бірінші және екінші бөліктерінде көрсетілген құжаттар мен 
мәліметтер тізбесі толық болып табылады.
6. Алып тасталды - ҚР 2006.01.10 
N 116
Заңымен.
7. Жер учаскесiнiң немесе жер пайдалану құқығының құны туралы екi жақты 
келiсiмге қол жеткiзiлген кезде, негiзгi міндеттемені қамтамасыз ету үшiн кепiлге 
берушi мен кепiл ұстаушы арасында жер учаскесiн немесе жер пайдалану құқығын 
кепiлге салу туралы шарт екi дана етiп жасалады.
8. Ипотека туралы шартта жер учаскесiн немесе жер пайдалану құқығын кредиторға
немесе үшiншi тұлғаларға берудi, мақсатына сәйкес ипотека туралы шарт бойынша 
кепiлге салынған меншiктегi немесе жер пайдаланудағы жер учаскесiн кепiлге 
берушiнiң және (немесе) үшiншi тұлғалардың оны пайдалану құқықтарын шектеудi, 
сондай-ақ бұл учаскеден жемiс және табыс алуды көздеуге болмайды.
9. Алып тасталды - ҚР 2007.07.06. 
N 279
Заңымен.
10. Егер кепіл туралы шартта өзгеше белгіленбесе, жер учаскесіне құқық 
белгілейтін және сәйкестендіру құжаттары кепіл ұстаушыға немесе сенім білдірілген 
тұлғаға беріледі.
11. Кепіл жер учаскесі орналасқан жер бойынша Мемлекеттік корпорацияда 
мемлекеттік тіркеуден өткен кезден бастап жер учаскесін кепілге салу құқығы немесе 
жер пайдалану құқығы туындайды.
12. Борышкер негiзгi мiндеттеменi орындамаған жағдайда кепiл ұстаушы Қазақстан 
Республикасының азаматтық заңнамасына сәйкес өз талаптарын қанағаттандыруға 
құқылы.
Ескерту. 79-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2006.01.10 
N 116
(2006.01.01 бастап 
қолданысқа енгізіледі), 2007.07.06 
N 279
, 2007.07.26 
N 311
, 2011.03.25 
N 421-IV
(
алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі), 2011.07.20 
N 464-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он 
күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.12.2014
№ 269-V
(01.01.2015 бастап 
қолданысқа енгізіледі); 24.05.2018 
№ 156-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен 
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
80-бап. Жер учаскесiн немесе жер пайдалану құқығын кепiлге салуды тiркеу
Жер учаскесiн немесе жер пайдалану құқығын кепiлге салу жылжымайтын мүлікке 
құқықты тiркеу үшін белгіленген тәртiппен мемлекеттiк тiркелуге тиiс.

Ескерту. 80-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2007.07.26 
N 311
, 2011.03.25 
N 421-IV
(
алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі) Заңдарымен.
9-тарау. Жер учаскесіне меншік құқығын, жер пайдалану
құқығын және өзге де заттық құқықтарды тоқтату
81-бап. Жер учаскесiне жеке меншiк құқығын немесе жер пайдалану құқығын 
тоқтату негiздерi
1. Жер учаскесiне жеке меншiк құқығы немесе жер пайдалану құқығы:
1) меншiк иесi - жер учаскесiн немесе жер пайдаланушы жер пайдалану құқығын 
иелiктен шығарып басқа тұлғаларға берген;
2) меншiк иесi меншiк құқығынан немесе жер пайдаланушы жер пайдалану 
құқығынан бас тартқан;
3) жер учаскесiне меншiк құқығынан немесе жер пайдалану құқығынан Қазақстан 
Республикасының заң актiлерiнде көзделген өзге де жағдайларда айырылған ретте 
тоқтатылады.
2. Меншiк иесiнен жер учаскесiн және жер пайдаланушыдан жер пайдалану 
құқығын олардың келісімінсіз алып қоюға:
1) меншiк иесiнiң немесе жер пайдаланушының мiндеттемелерi бойынша жер 
учаскесiнен немесе жер пайдалану құқығынан өндiрiп алу жүргiзiлген;
2) жер учаскесі мемлекет мұқтажы үшін мәжбүрлеп иеліктен шығарылған;
3) осы Кодекстiң 92 және 93-баптарында көзделген жағдайларда, мақсатына сай 
пайдаланылмай отырған немесе Қазақстан Республикасының заңдарын бұза отырып 
пайдаланылып жүрген жер учаскесi меншiк иесiнен немесе жер пайдаланушыдан 
мәжбүрлеп алып қойылған;
4) радиоактивті ластануға ұшыраған жер учаскесі оның меншік иесінен немесе жер 
пайдаланушыдан, құны тең жер учаскесі беріле отырып, мәжбүрлеп иеліктен 
шығарылған;
5) тәркiленген реттен басқа жағдайларда жол берiлмейдi.
3. Жер пайдалану құқығы бұдан басқа да мынадай негiздер бойынша тоқтатылуы 
мүмкiн:
1) учаске берiлген мерзiмнiң өтуi;
2) жер учаскесi кепiлде тұрған жағдайларды қоспағанда, жер учаскесiн жалға беру 
шартының немесе өтеусiз уақытша жер пайдалану шартының мерзiмiнен бұрын 
тоқтатылуы;
3) жер пайдаланушыға қызметтiк жер телiмiн берумен байланысты туындаған еңбек
қатынастарының тоқтатылуы (осы Кодекстiң 41-бабы).

Ескерту. 81-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2007.07.06 
N 279
, 2011.03.01 
N 414-IV
(
алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
82-бап. Жеке меншiк құқығынан немесе жер пайдалану құқығынан бас тарту
1. Меншiк иесi бұл туралы жария етiп, не жер учаскесiне қатысты өзiне тиесiлi 
құқығын сақтау ниетiнсiз одан бас тартатынын айқын бiлдiретiн басқа да iс-әрекет 
жасап, өзiне тиесiлi жер учаскесiне меншiк құқығынан бас тарта алады.
Уақытша жер пайдалану құқығынан немесе жеке меншiктегi жер учаскесiн уақытша
пайдалану құқығынан бас тарту жалдау шартын немесе өтеусiз уақытша жер пайдалану
туралы шартты тоқтату үшiн белгiленген тәртiппен жүзеге асырылады.
2. Меншік иесі жер учаскесіне меншік иесі құқығынан бас тартқан жағдайда, бұл 
жер учаскесі Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің 242-бабына сәйкес иесі 
жоқ жылжымайтын зат ретінде есепке алынады.
Мұндай жер учаскесі иесі жоқ жылжымайтын зат ретінде есепте болған кезінде 
басқа тұлғаға уақытша жер пайдалануға берілуі мүмкін.
3. Жер учаскесiне жеке меншiк құқығынан ерiктi түрде бас тартқан кезде, жер 
учаскесi меншiк иесiнiң нотариат куәландырған жазбаша өтiнiшi жер учаскесiн иесi 
жоқ жылжымайтын зат ретiнде есепке алуға негiз болып табылады.
4. Алып тасталды - ҚР 29.10.2015
№ 376-V
Заңымен (01.01.2016 бастап қолданысқа 
енгізіледі).
Ескерту. 82-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2007.07.06 
N 279
, 2011.03.01 
N 414-IV
(
алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 29.10.2015 
№ 376-
V
(01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
83-бап. Меншiк иесiнiң немесе жер пайдаланушының мiндеттемелерi бойынша 
жер учаскесiнен немесе жер пайдалану құқығынан өндiрiп алу
Меншiк иесiнiң немесе жер пайдаланушының мiндеттемелерi бойынша жер 
учаскесiнен немесе жер пайдалану құқығынан өндiрiп алу кезiнде (осы Кодекстiң 63-
бабы) меншiк иесiнiң немесе жер пайдаланушының жер учаскесiне меншiк құқығы 
немесе жер пайдалану құқығы Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген 
тәртiппен меншiк құқығы немесе жер пайдалану құқығы ауысатын тұлғаның алып 
қойылған жер учаскесiне меншiк құқығы немесе жер пайдалану құқығы туындаған 
кезден бастап тоқтатылады.
Кепiлге берушiнiң өтiнiшi бойынша сот дәлелдi себептер болған кезде (дүлей апат 
және өзге де төтенше жағдайлар), сондай-ақ ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер 
кепiлге салынған жағдайда, кепiлге салынған жер учаскесiнен (жер пайдалану 
құқығынан) өндiрiп алу туралы шешiмде оның сатылуын бiр жылға дейiнгi мерзiмге 
кейiнге қалдыруға құқылы.

84-бап. Жер учаскесiн мемлекет мұқтажы үшiн мәжбүрлеп иелiктен 
шығарудың жалпы ережелері мен принциптері
1. Жер учаскесi мемлекет мұқтажы үшiн айрықша жағдайларда, меншік иесінің 
немесе мемлекеттік емес жер пайдаланушының келісімімен мүлiктің тең құны өтелген 
кезде не сот шешiмi бойынша мәжбүрлеп иелiктен шығарылуы мүмкін.
1-1. Айрықша жағдайлар деп мемлекет мұқтажын қанағаттандырудың өзге тәсiлінің
болмауы түсініледі.
2. Жер учаскелері айрықша жағдайларда мәжбүрлеп иеліктен шығарылған кезде:
1) Қазақстан Республикасы ратификациялаған шарттардан туындайтын 
халықаралық мiндеттемелер;
2) қорғаныс және ұлттық қауіпсіздік мұқтаждары, ерекше қорғалатын табиғи 
аумақтар, сауықтыру, рекреациялық және тарихи-мәдени мақсаттар үшін жер беру 
және арнайы экономикалық аймақтардың құрылуы мен олардың жұмыс істеуі;
3) пайдалы қазба кен орындарының табылуы және оларды қазу;
4) автомобиль және темір жолдардың құрылысы (реконструкциясы), әуежайлар, 
әуеайлақтар, аэронавигация объектілерінің және авиатехникалық орталықтардың, 
теміржол көлігі объектілерінің, көпірлердің, метрополитендердің, тоннельдердің, 
энергетика жүйелері мен электр тарату желілері, байланыс желілері объектілерінің, 
ғарыш қызметін қамтамасыз ететін объектілердің, магистральдық құбырлардың, 
инженерлік-коммуникациялық желілердің, стратегиялық объектілерге жататын мұнай 
өңдеу өндірісі объектілерінің, концессиялық жобаларды іске асыру, елді мекендердің 
ортақ пайдалануындағы объектілердің құрылысы (реконструкциясы);
4-1) "Жайылымдар туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 15-бабының 1-
сәйкес жеке ауладағы ауыл шаруашылығы жануарларын жаю үшін 
тармағына
халықтың жайылымдық алқаптарға деген мұқтажын қанағаттандыру;
4-2) елді мекендерді дамытудың және құрылыс салудың бас жоспарына немесе 
схемасына сәйкес жеке тұрғын үй салу үшін халықтың жер учаскелеріне деген 
қажеттілігін қамтамасыз ету;
5) елдi мекендердiң бас жоспарларын осы бапта белгiленген ерекше жағдайлардың 
тiзбесiне жатқызылатын объектiлерді салу бөлігінде орындау, сондай-ақ Қазақстан 
Республикасы Мемлекеттік жоспарлау жүйесінің құжаттарында көзделген объектiлерді
бюджет қаражаты есебінен салу мемлекет мұқтажы болып табылады.
3. Жер учаскесiн мемлекет мұқтажы үшiн мәжбүрлеп иелiктен шығару жеке 
меншіктегі немесе жер пайдаланудағы (мемлекеттен сатып алынған немесе сатып 
алынбаған жер пайдалану құқығымен) жер учаскесіне қатысты жүзеге асырылады.
Жер пайдалануға берілген жер учаскесiн мемлекет мұқтажы үшiн мәжбүрлеп 
иелiктен шығару, егер жер пайдаланушы берiлген құқықты мемлекеттен сатып алған 

болса, жер пайдалану құқығын сатып алғаны үшін төлемақы құны жер пайдаланушыға 
өтеле отырып жүзеге асырылады, сондай-ақ оның қалауы бойынша осы Кодекске және 
Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес басқа жер учаскесі берілуі мүмкін.
Егер жер пайдаланушы берілген құқықты мемлекеттен сатып алмаған болса, оған 
осы Кодекске және Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес орнына басқа жер
учаскесі берілуі мүмкін.
Бұл ретте жер учаскесi мемлекет мұқтажы үшiн мәжбүрлеп иелiктен шығарылған 
кезде жер пайдаланушыға шығынды өтеу Қазақстан Республикасының заңдарында 
белгіленген тәртіппен толық көлемде жүзеге асырылады.
4. Жер учаскесін мәжбүрлеп иеліктен шығаруға, мемлекет мұқтажын 
қанағаттандыру үшін қаншалықты қажет болса, сондай көлемде ғана жол беріледі.
5. Коммерциялық мақсаттарды және мемлекеттік емес мүдделерді қанағаттандыру 
мақсаттарын көздейтін кез келген иеліктен шығару не мемлекеттік функцияларды 
жүзеге асыру мақсаттарынан туындамайтын және қоғамдық маңызы бар мақсаттарды 
көздемейтін өзге де иеліктен шығару жер учаскесін мемлекет мұқтажы үшін 
мәжбүрлеп иеліктен шығару болып танылмауға тиіс.
6. Жер учаскесін мемлекет мұқтажы үшін мәжбүрлеп иеліктен шығару иеліктен 
шығару рәсімінің жариялылығы сақталған кезде жүргізіледі.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің немесе жергілікті атқарушы органның жер 
учаскесін мәжбүрлеп иеліктен шығарудың басталуы туралы қаулысы оны қабылдаған 
сәттен бастап үш жұмыс күні ішінде атқарушы органдардың интернет-ресурстарын 
қоса алғанда, тиісінше республикалық немесе жергілікті бұқаралық ақпарат 
құралдарында жариялануға жатады.
7. Осы баптың ережелерін орындамау жер учаскесін мемлекет мұқтажы үшін 
мәжбүрлеп иеліктен шығарудан соттың бас тартуына және Қазақстан Республикасы 
Үкіметінің немесе жергілікті атқарушы органның жер учаскесін мемлекет мұқтажы 
үшін мәжбүрлеп иеліктен шығарудың басталуы туралы қабылдаған қаулысының күшін 
жоюға негіз болып табылады.
8. Жер учаскесі мемлекет мұқтажы үшін иеліктен шығарылатын тұлғалардың 
құқықтарын қорғау сот тәртібімен жүзеге асырылады.
9. Мемлекет мұқтажы үшін иеліктен шығарылатын жер учаскесінің меншік иесі 
немесе мемлекеттік емес жер пайдаланушы осы Кодекске сәйкес жер учаскесін 
мемлекет мұқтажы үшін мәжбүрлеп иеліктен шығарудың басталуы туралы қаулы 
қабылданғаннан кейін "Мемлекеттік мүлік туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 
6-тарауында белгіленген тәртіппен келісім рәсімдеріне бастама жасауға құқылы.
Ескерту. 84-бап жаңа редакцияда - ҚР 2011.03.01 
N 414-IV
(алғашқы ресми 
жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен, өзгерістер енгізілді - ҚР 
2012.02.13 
N 553-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен 
соң қолданысқа енгізіледі); 03.07.2013 
№ 124-V
(алғашқы ресми жарияланғанынан 

кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.03.2016 
№ 479-V
(
алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік жиырма бір күн өткен соң 
қолданысқа енгізіледі); 04.05.2018 
№ 151-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен 
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2018 
№ 156-VI
(
алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі); 21.01.2019 
№ 217-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін 
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
85-бап. Жер учаскесiн мемлекет мұқтажы үшін мәжбүрлеп иеліктен шығару
1. Жер учаскесінің меншiк иесі немесе мемлекеттiк емес жер пайдаланушы "
Мемлекеттік мүлік туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 
белгіленген
6-тарауында
мерзімде және тәртіпте мәжбүрлеп иеліктен шығару туралы жазбаша хабардар етілуге 
тиіс.
Жер учаскесінің меншiк иесі немесе мемлекеттiк емес жер пайдаланушы мәжбүрлеп
иеліктен шығару туралы жазбаша хабарлама алған сәттен бастап мемлекет оны сатып 
алудың басым құқығына ие болады.
2. Жер учаскесін мемлекет мұқтажы үшін мәжбүрлеп иеліктен шығару "
Мемлекеттік мүлік туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 
белгіленген
6-тарауында
тәртіппен жүзеге асырылады.
3. Жер учаскесi меншiк иесiнің меншік құқығының және мемлекеттiк емес жер 
пайдаланушының жер пайдалану құқығының тоқтатылуы жер учаскесін мемлекет 
мұқтажы үшін иеліктен шығару туралы шарттың немесе жер учаскесін мемлекет 
мұқтажы үшін мәжбүрлеп иеліктен шығару туралы сот шешімінің негізінде Қазақстан 
Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен мемлекеттік тіркелуге жатады.
Ескерту. 85-бап жаңа редакцияда - ҚР 2011.03.01 
N 414-IV
(алғашқы ресми 
жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен; өзгерістер енгізілді - ҚР 
24.05.2018 
№ 156-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн 
өткен соң қолданысқа енгізіледі); 21.01.2019 
№ 217-VI
(алғашқы ресми жарияланған 
күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
86-бап. Меншік иесінің немесе мемлекеттік емес жер пайдаланушының жер 
учаскесін мемлекет мұқтажы үшін мәжбүрлеп иеліктен шығару кезіндегі 
құқықтары
1. Меншік иесі немесе мемлекеттік емес жер пайдаланушы жер учаскесін мемлекет 
мұқтажы үшін мәжбүрлеп иеліктен шығару рәсімінің басталуы туралы хабарлама алған
күннен бастап жер учаскесіне мемлекеттік меншік құқығы мемлекеттік тіркелгенге 
немесе жер пайдалану құқығы тоқтатылғанға дейін жер учаскесiне және өзге де 
жылжымайтын мүлікке өзiне тиесiлi құқықты жүзеге асыруға, осы мүлікті оның 

нысаналы мақсатына сәйкес пайдалануды қамтамасыз ететiн қажеттi шығындарды 
жасауға құқылы. Бұл ретте меншiк иесi немесе мемлекеттік емес жер пайдаланушы 
көрсетілген кезеңде осындай жер учаскесіндегі жаңа құрылысқа, үйлерді (
құрылыстарды, ғимараттарды) және өзге де жылжымайтын мүлік объектілерін 
кеңейтуге немесе реконструкциялауға байланысты шығындар мен залалдарды өзi 
көтеруге тәуекел жасайды.
Егер меншік иесі немесе мемлекеттік емес жер пайдаланушы жер учаскесінің бір 
бөлігі мемлекет мұқтажы үшін иеліктен шығарылғаннан кейін қалған бөлігін бұрынғы 
нысаналы мақсаты бойынша пайдалана алмаса, онда бүкіл жер учаскесі сатып алынады
.
2. Жер учаскесіне және өзге де жылжымайтын мүлікке құқықтар осы баптың 1-
тармағында көрсетілген уақыт ішінде басқа тұлғаға иеліктен шығару жолымен немесе 
өзге де негіздер бойынша ауысқан кезде, сондай-ақ әмбебап құқықтық мирасқорлыққа 
байланысты құқық иеленуші ауысқан кезде жер учаскесін мәжбүрлеп иеліктен шығару 
рәсімі жаңа құқық иеленушіге де қатысты қолданылады (жалғасады).
Ескерту. 86-бап жаңа редакцияда - ҚР 2011.03.01 
N 414-IV
(алғашқы ресми 
жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
87-бап. Жер учаскесін мемлекет мұқтажы үшін мәжбүрлеп иеліктен шығарған 
кезде оның құнын өтеу
Жер учаскесін мемлекет мұқтажы үшін мәжбүрлеп иеліктен шығарған кезде оның 
құнын өтеу мөлшері, төлем нысандары және төлеу мерзімдері "Мемлекеттік мүлік 
туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 
белгіленеді.
6-тарауында
Ескерту. 87-бап жаңа редакцияда - ҚР 2011.03.01 
N 414-IV
(алғашқы ресми 
жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
88-бап. Жер учаскесін мемлекет мұқтажы үшін сот шешімі бойынша 
мәжбүрлеп иеліктен шығару
Ескерту. 88-баптың тақырыбына өзгеріс енгізілді - ҚР 21.01.2019 
№ 217-VI
Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң 
қолданысқа енгізіледі).
1. Егер меншік иесі немесе мемлекеттік емес жер пайдаланушы жер учаскесін 
мемлекет мұқтажы үшін мәжбүрлеп иеліктен шығарудың басталуы туралы қаулымен 
келіспесе не жер учаскесін мемлекет мұқтажы үшін иеліктен шығару туралы шарт 
талаптары бойынша онымен келісімге қол жеткізілмесе, жергілікті атқарушы орган жер
учаскесін мемлекет мұқтажы үшін мәжбүрлеп иеліктен шығару туралы талап-арызбен 
сотқа жүгінуге құқылы.

2. Жер учаскесінің меншік иесі немесе мемлекеттік емес жер пайдаланушы жер 
учаскесін мемлекет мұқтажы үшін мәжбүрлеп иеліктен шығару туралы хабарламаны 
алған сәттен бастап үш ай өткен соң, бірақ, жер учаскесін мемлекет мұқтажы үшін 
мәжбүрлеп иеліктен шығарудың басталуы туралы қаулыда көрсетілген мемлекет 
мұқтажы үшін мәжбүрлеп иеліктен шығаруды жүзеге асыру мерзімінен (күнінен) 
кешіктірілмей жер учаскесін мемлекет мұқтажы үшін мәжбүрлеп иеліктен шығару 
туралы талап-арыз келтірілуі мүмкін.
3. Жер учаскесін мемлекет мұқтажы үшін мәжбүрлеп иеліктен шығару туралы 
талап-арыз бойынша азаматтық істер істі сотта қарауға дайындау аяқталған күннен 
бастап бір ай мерзімде қаралады және шешіледі.
Ескерту. 88-бап жаңа редакцияда - ҚР 2011.03.01 
N 414-IV
(алғашқы ресми 
жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен; өзгеріс енгізілді - ҚР 
21.01.2019 
№ 217-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн 
өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
89-бап. Мемлекеттiк қажеттiктер үшiн мемлекеттiк жер пайдаланушыдан жер 
учаскесiн алып қою
Мемлекеттiк қажеттiктер үшiн мемлекеттiк жер пайдаланушыдан жер учаскесiн 
алып қою оны алып қоюды жүзеге асыратын атқарушы органның бiржақты шешiмi 
негiзiнде жүргiзiледi.
ЗҚАИ-ның ескертпесі!
89-баптың екінші бөлігі жаңа редакцияда көзделген - ҚР 29.06.2020 
№ 351-VI
Заңымен (01.07.2021 бастап 
енгізіледі).
қолданысқа
Мұндай шешiмге жоғары тұрған органға не сот тәртiбiмен шағым жасалуы мүмкiн. 
Шағым беру алып қою туралы шешiмнiң орындалуын тоқтата тұрады.
90-бап. Жекелеген санаттардағы жерлердi алып қоюды шектеу
Суармалы ауыл шаруашылығы алқаптарын, ауыл шаруашылығы, биологиялық 
және ирригациялық-мелиорациялық, балық шаруашылығы бейініндегі ғылыми-зерттеу 
және оқу орындарының тәжiрибелiк алаңдарының, орман және су қорларының 
жерлерiн алып қоюға ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құрумен және кеңейтумен
, халықаралық мiндеттемелердi орындаумен, учаскенiң астынан бағалы пайдалы 
қазбалар кен орнының табылуымен, жолдарды, жаңартылатын энергия көздерін 
пайдалану объектілерін, электр беру желiлерiн, байланыс желiлерi мен магистральдық 
құбырларды, елдi мекендердiң ортақ пайдаланудағы инженерлiк-коммуникациялық 
желiлерiн, сондай-ақ ықтимал орналастырудың басқа нұсқалары болмаған кезде 
мемлекеттiк маңызы бар объектiлердi салумен байланысты ерекше жағдайларда жол 
берiледi.

Ескерту. 90-бап жаңа редакцияда - ҚР 04.07.2013 
№ 128-V
Заңымен (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
91-бап. Төтенше жағдайлар кезiнде жер учаскесiн уақытша алып қою
1. Дүлей апаттар, соғыс жағдайындағы режим, авариялар, эпидемиялар, iндеттер 
жағдайында және өзге де төтенше жағдайлар кезiнде жер учаскесi жергiлiктi атқарушы 
органдардың шешiмiмен меншiк иесiне немесе жер пайдаланушыға олардың шеккен 
шығыны өтеле отырып, олардан қоғам мүддесi үшiн уақытша алып қойылуы мүмкiн. 
Меншiк иесiнiң немесе жер пайдаланушының шеккен шығынын өтеу бағасы сот 
тәртiбiмен даулануы мүмкiн.
2. Төтенше жағдайдың қолданылуы тоқтатылған кезде жер учаскесi меншiк иесiне (
жер пайдаланушыға) қайтарылуға тиiс және дау туындаған жағдайда ол сот тәртiбiмен 
оның қайтарылуын талап етуге құқылы.
3. Жер учаскесiн меншiк иесiне немесе жер пайдаланушыға қайтару мүмкiн 
болмаған жағдайда жер учаскесiнiң немесе жер пайдалану құқығының құны өтеледi.
4. Жер учаскесiн уақытша алып қойған кезде мүлiктi, соның iшiнде жылжымайтын 
мүлiктi реквизициялау тәртiбi Қазақстан Республикасы азаматтық заңдарының 
нормалары бойынша жүзеге асырылады.
92-бап. Мақсаты бойынша пайдаланылмаған және игерілмеген жер учаскесiн 
меншiк иесiнен және жер пайдаланушыдан мәжбүрлеп алып қою
1. Осы бапта көзделген жағдайларды қоспағанда, жер учаскесін игерудің мерзімі 
мен шарттарын облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, 
аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдары, 
аудандық маңызы бар қалалардың, кенттердің, ауылдардың, ауылдық округтердің 
әкімдері, ал арнайы экономикалық аймақ аумағында – тиісті әкімшілік-аумақтық 
бірліктің жергілікті атқарушы органдары немесе арнайы экономикалық аймақтың 
басқару органы жер учаскелерін беру жөніндегі осы Кодексте белгіленген өз құзыреті 
шегінде, осы аумақта жерді аймақтарға бөлуге және қала құрылысы регламенттеріне 
сәйкес белгіленген берілетін жер учаскесінің нысаналы мақсаты мен жердің құқықтық 
режиміне қарай айқындайды және ол сатып алу-сату немесе жер пайдалану (жалдау) 
шарттарында көрсетіледі.
2. Егер құрылысқа арналған жер учаскесi оны беру туралы шешім қабылданған 
күннен бастап үш жыл (егер жобалау-сметалық құжаттамада анағұрлым ұзақ мерзім 
көзделмесе) ішінде мақсаты бойынша пайдаланылмаған жағдайда, онда Қазақстан 
Республикасы азаматтарының жеке тұрғын үй құрылысына арналған жеке меншігіндегі
жер учаскесін қоспағанда, мұндай жер учаскесi осы Кодекстiң 94-бабында көзделген 
тәртiппен мәжбүрлеп алып қоюға жатады.

Егер жеке тұрғын үй құрылысына арналған жер учаскесі дайын емес алаңдарда жер 
пайдалану құқығында берілген жағдайларда, мұндай жер учаскесін игеру мерзімі оны 
тиісті инженерлік (коммуналдық) инфрақұрылыммен қамтамасыз еткен кезден бастап 
есептеледі.
3. Шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізуге 
арналған жер учаскесі пайдаланбау фактісі алғаш рет анықталған кезден бастап 
қатарынан екі жыл бойы мақсатқа сай пайдаланылмаған жағдайларда, мұндай жер 
учаскесi осы Кодекстiң 
көзделген тәртiппен мәжбүрлеп алып қоюға жатады
94-бабында
.
3-1. Жер учаскесі еңсерілмейтін күштің салдарынан мақсаты бойынша пайдаланыла
алмайтын уақыт жер учаскесі мақсаты бойынша пайдаланылмайтын, осы баптың 2 
және 3-тармақтарында көзделген кезеңдерге кірмейді.
4. Шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін 
берілген жер учаскесін мақсаты бойынша пайдаланбау жағдайларына:
1) егістікте – жер учаскесін ауыл шаруашылығы дақылдарын егу үшін өңдеу 
жөніндегі жұмыстардың жүргізілмеуі;
2) шабындықтарда – жер учаскесінде шөп шабудың жүргізілмеуі, оны 
арамшөптердің, бұталардың, шіліктердің басып кетуі және шөп бітіктігі 
жұтаңдануының өзге де белгілерінің болуы;
3) жайылымдарда – жаю үшін ауыл шаруашылығы жануарларының болмауы не 
олардың саны агроөнеркәсіптік кешенді дамыту саласындағы уәкілетті орган 
белгілеген жайылымдардың жалпы алаңына түсетін жүктеменің шекті рұқсат етілетін 
нормасының жиырма пайызынан аз болуы және (немесе) жемшөп дайындау 
мақсатында шөп шабудың болмауы;
4) көпжылдық екпелерде – егісті күтіп өсіру, жинау жұмыстарының жүргізілмеуі 
және есептен шығарылған көпжылдық екпелердің тамырларының алынбауы жатады.
5. Мақсаты бойынша пайдаланылмаған және игерілмеген жер учаскесiн мәжбүрлеп 
алып қою жетім балаларға, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға меншік 
құқығымен тиесілі жер учаскесіне олар жиырма бір жасқа толғанға дейін 
қолданылмайды.
6. Кепіл мүлкін өндіріп алу нәтижесінде екінші деңгейдегі банктің, "Қазақстан 
Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы" Қазақстан Республикасы Заңы 
61-4-бабының 
көрсетілген ұйымның меншігіне қабылданған жер 
8-тармағында
учаскесін екінші деңгейдегі банктен, "Қазақстан Республикасындағы банктер және 
банк қызметі туралы" Қазақстан Республикасы Заңы 61-4-бабының 
8-тармағында
көрсетілген ұйымнан мәжбүрлеп алып қоюды Қазақстан Республикасының азаматтық 
заңнамасына сәйкес оларда жер учаскесіне меншік құқығы туындаған күннен бастап 
алты ай ішінде жүзеге асыруға болмайды.

Жер учаскесін иеліктен шығару осы тармақтың бірінші бөлігінде көзделген мерзім 
өткеннен кейін жүзеге асырылмаған жағдайда жер учаскесін мәжбүрлеп алып қою осы 
Кодексте белгіленген тәртіппен жүзеге асырылады.
Екінші деңгейдегі банк, "Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі 
туралы" Қазақстан Республикасы Заңы 61-4-бабының 
көрсетілген ұйым 
8-тармағында
жер учаскесін иеліктен шығарған жағдайда, жаңа құқық иеленуші үшін игеру мерзімі 
осы баптың нормаларына сәйкес облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың
, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы 
органдары, аудандық маңызы бар қалалардың, кенттердің, ауылдардың, ауылдық 
округтердің әкiмдерi, ал арнайы экономикалық аймақ аумағында – тиісті 
әкімшілік-аумақтық бірліктің жергілікті атқарушы органдары немесе арнайы 
экономикалық аймақтың басқару органы айқындайтын бастапқы мерзім ретінде 
белгіленеді.
Ескерту. 92-бап жаңа редакцияда - ҚР 29.12.2014 
№ 269-V
(01.01.2015 бастап 
қолданысқа енгізіледі); өзгерістер енгізілді - ҚР 24.11.2015
№ 422-V
(01.01.2016 бастап 
қолданысқа енгізіледі) ; 20.02.2017 
№ 48-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен 
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 27.02.2017 
№ 49-VI
(
алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі); 04.05.2018 
№ 151-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін 
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.04.2019 
№ 241-VI
(алғашқы 
ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) 
Заңдарымен.
93-бап. Қазақстан Республикасының заңнамасын бұза отырып пайдаланылған 
жер учаскесін меншік иесінен және жер пайдаланушыдан мәжбүрлеп алып қою
1. Жер учаскесін немесе оның бір бөлігін Қазақстан Республикасының заңнамасын 
бұза отырып пайдалану Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық 
туралы 
сәйкес жауаптылыққа әкеп соғады.
кодексіне
2. Егер жер учаскесі Қазақстан Республикасының заңнамасын бұза отырып 
пайдаланылған жағдайларда, мұндай жер учаскесi осы Кодекстiң 
көзделген
94-бабында
тәртiппен мәжбүрлеп алып қоюға жатады.
3. Жер учаскесін Қазақстан Республикасының заңнамасын бұза отырып пайдалану 
жағдайларына:
1) жер учаскесін немесе оның бір бөлігін нысаналы мақсатына сәйкес пайдаланбау;
2) жер учаскесін немесе оның бір бөлігін ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерді 
ұтымды пайдалану қағидаларында айқындалған талаптарды бұза отырып пайдалану;
3) осы Кодекстің 99-бабында белгіленген талаптарды сақтамау;

4) жер учаскесін экологиялық жағдайды едәуір нашарлатуға әкеп соғатындай етіп 
пайдалану жатады.
4. Егер жер учаскесінің меншік иесінің немесе жер пайдаланушының Қазақстан 
Республикасының заңнамасын бұзуы жер учаскесін нысаналы мақсаты бойынша 
пайдаланбауын білдірсе, онда жер учаскесінің меншік иесіне немесе жер 
пайдаланушыға анықталған бұзушылықтарды жою туралы нұсқаманы алған кезден 
бастап екі ай ішінде жер учаскесі орналасқан жер бойынша облыстың, республикалық 
маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті 
атқарушы органына, аудандық маңызы бар қаланың, кенттің, ауылдың, ауылдық 
округтің әкіміне оның нысаналы мақсатын өзгерту туралы өтініш білдіру құқығы 
беріледі.
5. Еңсерілмейтін күштің салдарынан туындаған жағдайларды қоспағанда, жер 
учаскесін немесе оның бір бөлігін пайдалану ауыл шаруашылығы жері 
құнарлылығының анағұрлым төмендеуіне не экологиялық жағдайдың едәуір 
нашарлауына әкеп соққан жағдайларда, жер учаскесінің меншік иесі немесе жер 
пайдаланушы Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасына сәйкес мемлекетке 
залалды өтеуге міндетті.
Ескерту. 93-бап жаңа редакцияда - ҚР 29.12.2014 
№ 269-V
Заңымен (01.01.2015 
бастап қолданысқа енгізіледі).
94-бап. Мақсаты бойынша пайдаланылмаған не Қазақстан Республикасының 
заңнамасын бұза отырып пайдаланылған жер учаскесiн мәжбүрлеп алып қою 
тәртібі
1. Жер учаскелерінің меншiк иелерiнен және жер пайдаланушылардан жер 
учаскелерін осы Кодекстiң 
және 
көзделгендей мәжбүрлеп алып қою 
92
93-баптарында
жер учаскесі орналасқан жер бойынша жердің пайдаланылуы мен қорғалуына 
мемлекеттік бақылауды жүзеге асыратын органдардың талап арызы бойынша сот 
тәртібімен жүргiзiледi.
Кепілге алынған жер учаскелерін осы Кодекстiң 
және 
көзделген 
92
93-баптарында
негіздер бойынша мәжбүрлеп алып қою туралы талап арыз берілген жағдайда, кепіл 
ұстаушы мұндай жер учаскелерін алып қою рәсімінің басталғаны туралы хабардар 
етілуге тиіс.
Кепіл ұстаушыға хабарламаны сотқа талап арыз берген, жердің пайдаланылуы мен 
қорғалуына мемлекеттік бақылауды жүзеге асыратын тиісті орган жібереді.
2. Осы Кодекстiң 
және 
көзделген жағдайда жер учаскесiн 
92
93-баптарында
мәжбүрлеп алып қою туралы талап арыз Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық 
бұзушылық туралы 
көзделген жазалау шаралары қолданылғаннан кейін 
кодексінде
және жер учаскесін мақсаты бойынша пайдалану жөнінде және Қазақстан 

Республикасының заңнамасын бұзушылықтарды жою жөнінде шаралар қолдану үшін 
жер учаскесінің меншік иесіне немесе жер пайдаланушыға берілген нұсқаманың 
мерзімі өткеннен кейін беріледі.
Жер учаскесін мақсаты бойынша пайдалану жөнінде шаралар қолдану үшін мерзім 
– бір жыл, ал Қазақстан Республикасының заңнамасын бұзушылықтарды жою жөнінде 
– жер учаскесін мақсаты бойынша пайдаланбау не Қазақстан Республикасының 
заңнамасын бұзу фактісі анықталған кезден бастап үш ай болып белгіленеді.
Жер учаскесін мақсаты бойынша пайдалану жөнінде және Қазақстан 
Республикасының заңнамасын бұзушылықты жою жөнінде шаралар қабылдау қажеттігі
туралы нұсқама жер учаскесіне құқық ауыртпалығы ретінде "Жылжымайтын мүлікке 
құқықтарды мемлекеттік тіркеу туралы" Қазақстан Республикасының 
сәйкес 
Заңына
мемлекеттік тіркелуге жатады.
Жер учаскесіне осы тармақтың үшінші бөлігінде көрсетілген құқық ауыртпалығы 
жер учаскесі меншік иесінің немесе жер пайдаланушының жер учаскесін немесе жер 
пайдалану құқығын иеліктен шығару құқықтарын шектемейді және ол Қазақстан 
Республикасының заңнамасына сәйкес жаңа құқық иеленушіге ауысады.
Нұсқама мерзімі өткеннен кейін жер учаскесін мәжбүрлеп алып қою туралы талап 
қою жаңа құқық иеленушіге қойылады.
2-1. Егер мақсатқа сай пайдаланылмай жатқан не Қазақстан Республикасының 
заңнамасын бұза отырып пайдаланылатын жер учаскесі осы Кодекстің 
84-бабына
сәйкес мемлекет мұқтажы үшін мәжбүрлеп иеліктен шығаруға жататын болса, онда 
жерді пайдалану мен қорғауға мемлекеттік бақылауды жүзеге асыратын тиісті орган 
аталған жер учаскесін мемлекет мұқтажы үшін мәжбүрлеп иеліктен шығаруды бастау 
туралы қаулыны қабылдаған жергілікті атқарушы органның өтінішхаты негізінде жер 
учаскесін мәжбүрлеп алып қою рәсімін тоқтатуға құқылы.
3. Жер учаскесі осы Кодекстің 
және 
көрсетілген негіздер 
92
93-баптарында
бойынша сот шешімімен жер учаскесінің меншік иесінен немесе жер пайдаланушыдан 
мәжбүрлеп алып қойылған жағдайда, жер учаскесіне меншік құқығы немесе жер 
пайдалану құқығы (мемлекеттен сатып алынған, жер учаскесiне жалдау құқықтарына 
қатысты) Қазақстан Республикасының азаматтық іс жүргізу заңнамасында және 
Қазақстан Республикасының атқарушылық іс жүргізу және сот орындаушыларының 
мәртебесі туралы заңнамасында белгіленген тәртіппен сауда-саттықта (конкурстарда, 
аукциондарда) сатылады.
4. Өтеусіз негізде берілген жер учаскесі осы Кодекстің 
көрсетілген 
92-бабында
негіздер бойынша сот шешімімен меншік иесінен мәжбүрлеп алып қойылған жағдайда, 
осы жер учаскесі жер учаскесінің меншік иесіне құнын өтеместен одан әрі қайта бөлу 
үшін арнайы жер қорына алынады.
Бұл ретте мұндай меншік иесінің (алып қойылған жер учаскесі осы Кодекстің 9-
бабы 3-тармағы 
негізінде берілген жағдайда) осы Кодекстің 96-1-
2) тармақшасының

бабында белгіленген ережелерді ескере отырып, жер учаскесін осы мақсаттар үшін 
өтеусіз негізде қайтадан алуға құқығы бар.
5. Жер учаскесін мәжбүрлеп алып қою шығыстары шегерiлгеннен кейін және 
орындалуы жер учаскесінің және жер пайдалану құқығының кепілімен қамтамасыз 
етілген міндеттемелер бойынша талаптар мөлшерінде кепіл ұстаушыға төленгеннен 
кейін түскен сома жер учаскесінің бұрынғы меншiк иесiне немесе жер пайдаланушыға 
төленедi.
Бiр жыл iшiнде кемiнде үш сауда-саттық (конкурстар, аукциондар) өткізілгеннен 
кейiн мұндай жер учаскесiн немесе оған жер пайдалану құқығын өткізу мүмкiн 
болмаған кезде жер учаскесi сот шешiмiмен арнайы жер қорына алынады.
6. Жер учаскесін мәжбүрлеп алып қою туралы заңды күшіне енген сот шешімі жер 
учаскесі мәжбүрлеп алып қойылған тұлғаны жер учаскелері мәжбүрлеп алып қойылған 
тұлғалардың тиісті тізіліміне енгізу үшін негіз болып табылады.
Ескерту. 94-бап жаңа редакцияда - ҚР 29.12.2014 
№ 269-V
Заңымен (01.01.2015 
бастап қолданысқа енгізіледі); өзгерістер енгізілді - ҚР 04.05.2018 
№ 151-VI
(алғашқы 
ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 
21.01.2019 
№ 217-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн 
өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.06.2020 
№ 352-VI
(алғашқы ресми жарияланған 
күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
95-бап. Тәркiлеу
Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерiнде көзделген жағдайларда, жер 
учаскесi меншiк иесiнен немесе жер пайдаланушыдан әкімшілік немесе қылмыстық 
құқық бұзушылық жасағаны үшiн санкция түрiнде сот тәртiбiмен өтеусiз алып 
қойылуы мүмкiн.
Сотталған адам мен оның асырауындағы адамдар үшiн қажеттi, сотталған адамға 
жеке меншiк құқығымен тиесiлi немесе оның ортақ меншiктегi үлесi болып табылатын,
онда үйi мен шаруашылық қора-жайлары орналасқан жер учаскелерi, сондай-ақ өзiндiк 
қосалқы шаруашылық жүргiзу үшiн қажеттi жер учаскелерi Қазақстан 
Республикасының қылмыстық-атқару заңдарында көзделген тiзбеге сәйкес 
тәркiленбеуге тиiс.
Тәркiленген жер учаскелерi мемлекеттiк меншiкке қайтарылады. Тәркiлеу объектiсi 
болып табылатын мұндай жер учаскелерi не жер пайдалану құқығы Қазақстан 
Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен сатылуы немесе одан әрі 
пайдаланылуы мүмкiн.
Ескерту. 95-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2006.06.22 
N 147
; 03.07.2014 
№ 227-V
(
01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

96-бап. Меншiк немесе жер пайдалану құқығы тоқтатылған жағдайда жер 
учаскесiн бағалау
Меншiк немесе жер пайдалану құқығы тоқтатылған жағдайда жер учаскесiнің 
немесе жер пайдалану құқығының құны мемлекетке төленген сома шегінде белгіленеді.
Меншiк немесе жер пайдалану құқығы тоқтатылған жағдайда жеке тұрғын үй 
орналасқан жерде жеке тұрғын үй салуы үшін, жеке қосалқы шаруашылық жүргізу 
үшін (егістік телімдерін қоспағанда) берілген жер учаскесінің құны жер учаскесінің 
нарықтық құнынан аспайтын құны мөлшерінде белгіленеді.
Меншiк немесе жер пайдалану құқығы тоқтатылған жағдайда меншік иесіне немесе 
жер пайдаланушыға азаматтық-құқықтық мәміле бойынша немесе сот шешімі бойынша
ауысқан жер учаскесінің құны азаматтық-құқықтық шартта немесе сот шешімінде 
көрсетілген құн мөлшерінде, бірақ нарықтық құннан аспайтын мөлшерде белгіленеді. 
Азаматтық-құқықтық шартта немесе сот шешімінде жер учаскесінің бағасы 
көрсетілмеген жағдайда, жер учаскесінің құны оның кадастрлық (бағалау) құны 
бойынша бағаланады.
Ескерту. 96-бап жаңа редакцияда - ҚР 2011.03.01 
N 414-IV
(алғашқы ресми 
жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
96-1-бап. Жер учаскелері мәжбүрлеп алып қойылған тұлғалардың тізілімі
1. Жер учаскелері мәжбүрлеп алып қойылған тұлғалардың тізілімін 
қалыптастыруды және жүргізуді жерді пайдалану мен қорғауды бақылау жөніндегі 
уәкілетті орган, аудандық (қалалардағы аудандардан басқа) атқарушы орган, облыстық 
маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органы ұсынатын ақпараттың негізінде 
орталық уәкілетті орган жүзеге асырады.
2. Жерді пайдалану мен қорғауды бақылау жөніндегі уәкілетті орган, аудандық (
қалалардағы аудандардан басқа) атқарушы орган, облыстық маңызы бар қаланың 
жергілікті атқарушы органы осы Кодекстің 
және 
сәйкес заңды күшіне 
92
93-баптарына
енген сот шешімінің негізінде үш жұмыс күні ішінде орталық уәкілетті органға ақпарат
жібереді, онда:
1) жеке тұлғаның тегі, аты, әкесінің аты (ол болған кезде), сондай-ақ жеке басын 
куәландыратын құжаттың деректері, оның жеке сәйкестендіру нөмірі;
2) заңды тұлғаның атауы және оның бизнес-сәйкестендіру нөмірі;
3) алып қойылған жер учаскесінің орналасқан жері, алаңы және нысаналы мақсаты;
4) Қазақстан Республикасының заңнамасын бұзушылықтың түрі мен құрамы;
5) сот шешімі қабылданған және оның заңды күшіне енген күні көрсетіледі.
Орталық уәкілетті орган ақпаратты алған кезден бастап екі жұмыс күні ішінде оны 
жер учаскелері мәжбүрлеп алып қойылған тұлғалардың тізіліміне енгізеді.

3. Жер учаскелері мәжбүрлеп алып қойылған тұлғалардың тізіліміндегі мәліметтер 
осы Кодекстің 92 және 93-баптарының негізінде жер учаскесін мәжбүрлеп алып қою 
туралы сот шешімі заңды күшіне енген күннен бастап үш жыл өткеннен кейін алып 
тасталады.
Көрсетілген мәліметтер жер учаскесін мәжбүрлеп алып қою туралы сот шешімінің 
күші жойылған жағдайларда да жер учаскесі мәжбүрлеп алып қойылған тұлғаның 
өтініші бойынша бір жұмыс күні ішінде алып тасталады.
Өтінішке сот шешімінің көшірмесі қоса беріледі.
4. Жер учаскелері мәжбүрлеп алып қойылған тұлғалардың тізіліміндегі жеке және 
заңды тұлғаларға жер учаскелерін беруге жол берілмейді.
Ескерту. 9-тарау 96-1-баппен толықтырылды - ҚР 29.12.2014 № 
269-V
Заңымен (
01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді - ҚР 04.05.2018 
№ 151-VI
(
алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі) Заңымен.
3-бөлiм. Жер санаттары
10-тарау. Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер
97-бап. Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер ұғымы және оның құрамы
1. Ауыл шаруашылығының қажеттерi үшiн берiлген немесе осы мақсаттарға 
арналған жер ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер деп танылады.
2. Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер құрамына ауыл шаруашылығы 
алқаптары мен ауыл шаруашылығының жұмыс iстеуiне қажеттi iшкi шаруашылық 
жолдары, коммуникациялар, тұйық су айдындары, мелиорациялық жүйе, қора-жайлар 
мен ғимараттар орналасқан жер, сондай-ақ басқа да алқаптар (сор, құм, тақыр және 
ауыл шаруашылығы алқаптарының алабына қосылған басқа да алқаптар) жатқызылады
.
3. Ауыл шаруашылығы алқаптары айрықша қорғалуға жатады. Бұл жерлерді ауыл 
шаруашылығы өндірісіне байланысты емес мақсаттарға пайдалануға ерекше 
жағдайларда жол беріледі (осы Кодекстің 90-бабы).
Ауыл шаруашылығы өндірісін, шаруа немесе фермер қожалықтарын жүргізу үшін 
жеке және заңды тұлғаларға берілген жер учаскелерінде және жеке қосалқы 
шаруашылықтың егістік телімдерінде, ұялы немесе спутниктік байланыс жабдығына 
арналған антенна-діңгекті құрылыстар және (немесе) тіреуіштер салуды қоспағанда, 
ауыл шаруашылығын жүргізуге қатысы жоқ объектілер, оның ішінде тұрғын үйлер (
жеке тұрғын үйлерді қоса алғанда) салуға жол берілмейді. Бұл ретте мал шаруашылығы
кешендерін салуға, ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерде маусымдық жұмыстар
мен шалғайдағы мал шаруашылығына арналған уақытша құрылыстарға және 

шаруашылық-тұрмыстық құрылыстарға суармалы ауыл шаруашылығы алқаптарының 
барлық түрлері, егістік, тыңайған жерлер, көп жылдық екпелер егілген жерлер жататын
бағалы ауыл шаруашылығы алқаптары пайдаланыла алмайды.
РҚАО-ның ескертпесі!
3-тармақты үшінші бөлікпен толықтыру көзделген - ҚР 02.11.2015 
№ 389-V
Заңымен (01.07.2016 бастап 
енгізіледі).
қолданысқа
3-1. Жеке меншіктегі немесе жер пайдаланудағы ауыл шаруашылығы мақсатындағы
жер учаскелерін алаңдары осы Кодекстің 50-бабының 5-тармағына сәйкес белгіленген 
ең аз мөлшерден төмен учаскелерге бөлуге жол берілмейді.
Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелерін ауыл шаруашылығын 
жүргізумен байланысты емес мақсатта учаскелерге бөлуге жол берілмейді.
3-2. Елді мекендердің жерін бас жоспарларына (немесе тұрғындарының саны бес 
мың адамға дейiнгi елдi мекендердi дамытудың және оларда құрылыс салудың осы 
жоспарларды алмастыратын схемасына) сәйкес кеңейту жағдайларын қоспағанда, 
шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін берілген 
ауыл шаруашылығы мақсатындағы жердің нысаналы мақсатын жеке тұрғын үй 
құрылысы мақсаттары үшін және жеке қосалқы шаруашылық жүргізу үшін өзгертуге 
жол берілмейді.
4. Ауыл шаруашылығы алқаптарына егiстiктер, тыңайған жер, көп жылдық екпелер 
егiлген жер, шабындықтар мен жайылымдар жатады.
Егiстiк - жүйелi түрде өңделетiн және көп жылдық шөптердiң егiстiгiн қоса алғанда,
ауыл шаруашылығы дақылдарының егiстiгiне пайдаланылатын жер учаскелерi, 
сондай-ақ сүрi жер. Алдын ала егiлетiн дақылдардың егiстiгi орналасқан (үш жылдан 
аспайтын уақыт аралығында), түбегейлi жақсарту мақсатында жыртылған 
шабындықтар мен жайылымдардың жер учаскелерi, сондай-ақ бақтардың егiске 
пайдаланылатын қатар аралығы егiстiкке жатпайды.
Тыңайған жер - бұрын егiстiк құрамында болған және күзден бастап бiр жылдан аса
ауыл шаруашылығы дақылдарын егуге пайдаланылмайтын және пар айдауға 
әзiрленбеген жер учаскесi.
Көп жылдық екпелер - жемiс-жидек, техникалық және дәрi-дәрмек өнiмдерiнiң 
түсiмiн алуға, сондай-ақ аумақты сәндеп безендiруге арналып қолдан отырғызылған 
көп жылдық ағаш, бұта екпелерiне пайдаланылатын жер учаскелерi.
Табиғи шабындықтар – шөп шабу үшін жүйелi түрде пайдаланылатын жер 
учаскелерi.
Жайылым – ауыл шаруашылығы жануарларын жыл бойы немесе маусымдық жаю 
үшін берілетін және пайдаланылатын жер учаскелері. Жайылымдарда ауыл 
шаруашылығы жануарларын жаю кезінде, жайылымдардың жалпы алаңына түсетін 

жүктеменің шекті рұқсат етілетін нормалары сақталған кезде жайылымдардың 
өнімділігі жайылатын ауыл шаруашылығы жануарларына жемшөп қажеттілігінен 
асатын жағдайларда, жемшөп дайындау мақсатында шөп шабуға рұқсат етіледі.
Түбегейлi жақсартылған шабындықтар – шөп егу арқылы жаңа шалғын өсірілген 
шабындық учаскелерi.
Түбегейлі жақсартылған жайылымдар – көпжылдық шөптердің шығымдылығы 
жоғары соттарын егу арқылы жаңа шалғын өсірілген жайылым учаскелері.
Суландырылған жайылымдар - тиiстi мал басын сапасы ойдағыдай сумен 
қамтамасыз ете алатын су көздерi (көлдер, өзендер, тоғандар, апандар, суару және 
суландыру каналдары, құбырлы немесе шегендi құдықтар) бар жайылымдар.
5. Ауыл шаруашылығы алқаптары суармалы және суарылмайтын болуы мүмкін.
Суармалы ауыл шаруашылығы алқаптарына ауыл шаруашылығында пайдалануға 
және суаруға жарамды, су ресурстары жүйесiнiң қазiргi пайдалы жұмыс 
коэффициентiнде суару нормаларының жобалау немесе қолданыстағы нормативтерi 
бойынша осы жердi сумен қамтудың қолайлы мерзiмi iшiнде қамсыздандырудың 
кемiнде 75 процентiнен кем емес су ағынымен қамтамасыз ететiн суару көзiмен 
байланысты тұрақты және уақытша суару жүйесi бар жер жатады.
Жайылма суару жерi қар суын және көктемгi тасқын суды, сондай-ақ топырақты 
ылғалдандыру үшiн суару және суландыру каналдарынан берiлетiн суды осы учаскелер
аумағында ұстап қалуды және қайта бөлудi қамтамасыз ететiн су бөгейтiн белдеулерi, 
суды реттейтiн бөгеттерi мен басқа да гидротехникалық құрылыстары бар учаскелер 
болып табылады.
6. Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер:
РҚАО-ның ескертпесі!
1) тармақшаның қолданысы 31.12.2021 дейін тоқтатыла тұрады - ҚР 30.06.2016 № 5
Заңымен.
-VI
1) Қазақстан Республикасының азаматтарына өзіндік қосалқы шаруашылықты, 
бағбандықты және саяжай құрылысын дамыту үшiн жеке меншiкке;
РҚАО-ның ескертпесі!
2) тармақша жаңа редакцияда көзделген - ҚР 02.11.2015 
Заңымен (
№ 389-V
01.07.2016 бастап 
енгізіледі).
қолданысқа
РҚАО-ның ескертпесі!
2) тармақшаның бірінші бөлігінің бұл редакциясы 31.12.2021 дейін қолданыста 
болады - ҚР 30.06.2016 
Заңымен.
№ 5-VI
2) Қазақстан Республикасының жеке тұлғаларына және шетелдік қатысуы жоқ 
заңды тұлғаларына шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндiрiсiн 
жүргізу, орман өсiру, ғылыми-зерттеу, тәжiрибе жүргізу және оқыту мақсаттарында, 
қосалқы ауыл шаруашылығын, бау-бақша шаруашылығын және мал шаруашылығын 
жүргiзу үшiн жер пайдалануға беріледі.

Пайдалануға беру мерзімі кемінде он жылды құрайтын шаруа немесе фермер 
қожалығын жүргізу үшін жер учаскесін беру жағдайларын қоспағанда, жер учаскесiн 
көрсетілген мақсаттар үшiн жер пайдалану құқығымен беру мерзiмi кемiнде бес жылды
құрайды. Жер учаскесiн осы тармақшада көрсетілген мерзімдерден аз мерзiмге беруге 
оны алуға мүдделi өтiнiш берушiнiң келiсiмiмен ғана жол берiледi;
РҚАО-ның ескертпесі!
3) тармақша жаңа редакцияда көзделген - ҚР 02.11.2015 
Заңымен (
№ 389-V
01.07.2016 бастап 
енгізіледі).
қолданысқа
РҚАО-ның ескертпесі!
3) тармақшаys4 қолданысы 31.12.2021 дейін тоқтатыла тұрады - ҚР 30.06.2016 № 5-
Заңымен.
VI
3) шетелдіктерге, азаматтығы жоқ адамдарға, шетелдік заңды тұлғаларға, сондай-ақ 
жарғылық капиталындағы шетелдіктердің, азаматтығы жоқ адамдардың, шетелдік 
заңды тұлғалардың үлесі елу пайыздан асатын заңды тұлғаларға жиырма бес жылға 
дейінгі мерзіммен жалдау шарттарымен уақытша жер пайдалануға беріледі.
7. Азаматтар мен заңды тұлғаларға жер пайдалануға немесе меншiкке берiлетiн 
ауыл шаруашылығы алқаптарының сапасын мемлекеттiк бақылау мақсатында бюджет 
қаражаты есебiнен топырақты зерттеу, топырақ-мелиорациялық, геоботаникалық 
зерттеулер мен топырақты бағалау материалдары деректерiнiң негiзiнде ауыл 
шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелерiнiң паспорты жасалады.
Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелерi паспортының нысанын орталық 
уәкiлеттi орган бекiтедi.
Жер учаскесінің паспортын жасау жөніндегі жұмыстарды ұйымдастыруды және 
оны беруді жер учаскесі орналасқан жердегі облыстардың, республикалық маңызы бар 
қаланың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың уәкілетті 
органдары жүзеге асырады.
Ескерту. 97-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2006.01.10 
N 116
(2006.01.01 бастап 
қолданысқа енгізіледі), 2007.07.06 
N 279
, 2009.07.10 
N 180-IV
, 2011.03.24 
N 420-IV
(
алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі), 2011.07.20 
N 464-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он 
күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.12.2014 
№ 269-V
(01.01.2015 бастап 
қолданысқа енгізіледі); 30.06.2016 
N 5-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап 
қолданысқа енгізіледі) ; 20.02.2017 
№ 48-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен 
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 04.05.2018 
№ 151-VI
(
алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі); 02.07.2020 
№ 355-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін 
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

98-бап. Ауыл шаруашылығы алқаптарын бiр түрден екiншiсiне ауыстыру 
тәртiбi
1. Ауыл шаруашылығы алқаптарын бiр түрден екiншiсiне ауыстыру (
трансформациялау) қажеттiгi табиғи факторларға, оларды бұдан кейiн де басқа жер 
алқаптарының құрамында пайдаланудың экономикалық тұрғыдан орындылығына 
негiзделедi.
2. Жер учаскесi меншiк иесiнiң немесе жер пайдаланушының жер учаскесiнiң 
орналасқан орны бойынша тиiстi жергiлiктi атқарушы органға берген өтiнiмi, сондай-ақ
жергiлiктi атқарушы органның бастамасы ауыл шаруашылығы алқаптарын бiр түрден 
екiншiсiне ауыстыру жөнiндегi жұмыстарды жүргiзуге негiз бола алады.
3. Жергiлiктi атқарушы органның шешiмi бойынша жүргiзiлетiн ауыл 
шаруашылығы алқаптарын бiр түрден екiншiсiне ауыстыру жөнiндегi жерге 
орналастыру жұмыстарын қаржыландыру - бюджет қаражаты есебiнен, ал жер 
учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардың өтiнiштерi бойынша - 
олардың өз қаражатының есебiнен жүзеге асырылады.
4. Ауыл шаруашылығы алқаптарын бiр түрден екiншiсiне ауыстыру жер учаскесi, 
учаскелер тобы, суармалы алап, жер пайдалану бойынша жүргiзiлуi мүмкiн.
Топырақ-мелиорациялық жай-күйi оларды басқа алқап түрiне ауыстыруды қажет 
ететiн ауыл шаруашылығы алқаптарының болуы қолда бар жоспарлау-картографиялық 
материалдарды, жерге орналастыру, мелиорациялық құрылыс жобаларын, топырақты 
зерттеу, топырақ-мелиорациялық, геоботаникалық iзденiстер материалдарын, 
тұзданудың түсiрiлген суреттерiн, жер кадастрының, жердi түгендеудiң деректерiн 
зерделеу негiзiнде алдын ала анықталады.
5. Неғұрлым бағалы ауыл шаруашылығы алқаптарын бағасы төменгiлерiне 
ауыстыруға:
егiстiк үшiн - жердiң агроөндiрiстiк топырақ сипаттамасының олардың нақты 
пайдаланылуына сәйкес келмеуi, улы заттармен ластанудың жоғары деңгейi;
көп жылдық екпелер үшiн - екпелердiң шектi жасы, олардың сиреуi, жердiң кен 
құрамының жұтаңдығы, қолайсыз топырақ-мелиорациялық сипаттамасы;
шабындықтар үшiн - жердiң шөлейттенуi, шалғындық өсiмдiктердiң сиреуi, жердiң 
мелиорациялық күйiнiң нашарлауы;
жайылымдар үшiн - тапталып бүлiнуi негiз болып табылады.
Суармалы жердi суарылмайтын жерге ауыстыру кезiнде жоғарыда санамаланған 
факторлардан басқа, суару көзiмен байланыстың үзiлуi, сумен қамтылмауы, 
шаруашылық iшiндегi суару жүйелерiнiң техникалық жай-күйi, ал жайылма суармалы 
жер үшiн - су ағынын қайта бөлу салдарынан су басудың тоқтауы немесе су 
ресурстарының болмауы, құрылыстардың техникалық жай-күйi ескерiледi.

Қажет болған кезде жергiлiктi атқарушы органдар бағалы ауыл шаруашылығы 
алқаптарын бағасы төменгiлерiне ауыстырудың басқа да көрсеткiштерiн: ауыл 
шаруашылығы алқаптарының өнiмдiлiгiнiң тым төмен болуы, топырақтың тұздану, 
сортаңдану, ластану деңгейiн және алқаптардың сапалық сипаттамасына әсер ететiн 
басқа да өлшемдердi белгiлейдi.
6. Ауыл шаруашылығы алқаптарын бiр түрден екiншiсiне ауыстыру жөнiндегi 
материалдарда:
қорытындылар мен ұсыныстары бар түсiндiрме жазба;
бiр түрден екiншiсiне ауыстыру көзделген жерлердiң экспликациясы;
трансформацияға жататын анықталған ауыл шаруашылығы алқаптары көрсетiлген 
далалық зерттеу актiсi мен сызбасы;
жер учаскелерiнiң сапалық сипаттамасы;
суару жүйесiнiң, жайылма суару жүйесiнiң, суландыру құрылыстарының 
техникалық жай-күйi, сондай-ақ негізгі қорлардың құны туралы мәлiметтер болуға тиiс
.
7. Ауыл шаруашылығы алқаптарын бiр түрден екiншiсiне ауыстыру жөнiндегi 
материалдар ауданның уәкілетті органына аудан бойынша жинақтап қорыту, ауыл және
су шаруашылығының аудандық органдарымен келiсу үшiн жiберiледi.
8. Ауданның уәкілетті органы осы баптың 7-тармағында санамаланған органдардың
ұсыныстарын ескерiп жасаған қорытындысымен бiрге:
неғұрлым бағасы төмен ауыл шаруашылығы алқаптарын бiр түрден екiншiсiне 
ауыстыру жөнiндегi материалдарды - түпкiлiктi шешiм қабылдау үшiн аудандық 
атқарушы органға;
суармалы жердi - суарылмайтын жерге, суарылмайтын егiстiктi ауыл шаруашылығы
алқаптарының басқа неғұрлым бағасы төменiне ауыстыру жөнiндегi материалдарды 
облыстық ауыл және су шаруашылығы, қоршаған ортаны қорғау органдарымен келiсу 
үшiн облыстың уәкілетті органына жiбередi.
9. Келiсу нәтижелерi бойынша облыстың уәкілетті органы материалдарды тұтастай 
алғанда облыс бойынша тұжырымдайды және өз қорытындысымен бiрге оларды:
суарылмайтын егiстiктi неғұрлым бағасы төмен ауыл шаруашылығы алқаптарының 
түрiне ауыстыру бойынша - түпкiлiктi шешiм қабылдау үшiн аудандық атқарушы 
органға;
суарылатын егiстiктi алқаптардың суарылмайтын түрiне ауыстыру бойынша келiсу 
үшiн орталық уәкiлеттi органға жiбередi.
10. Орталық уәкiлеттi орган суармалар егiстiктi суарылмайтын алқап түрлерiне 
ауыстыру жөнiндегi ұсынылған материалдарды ауыл шаруашылығы, қоршаған ортаны 
қорғау жөнiндегi орталық уәкiлеттi органдармен келiседi және өзiнiң жинақталған 
қорытындысымен қоса, осы мәселе бойынша түпкiлiктi шешiм қабылдау үшiн 
облыстық атқарушы органға жiбередi.

11. Неғұрлым бағасы төмен ауыл шаруашылығы алқаптарын неғұрлым бағасы 
жоғары алқаптарға ауыстыру туралы шешiмдi, осы баптың 7-тармағында санамаланған 
органдардың ұсыныстарын ескере отырып, аудандық (қалалық) атқарушы орган 
қабылдайды.
Ескерту. 98-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2006.01.10 
№ 116
(2006.01.01 бастап 
қолданысқа енгізіледі), 2011.07.20 
№ 464-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін 
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
99-бап. Инженерлiк тұрғыда әзiрленген суармалы жердi пайдалану
1. Инженерлiк тұрғыда әзiрленген суармалы жерге ауыл шаруашылығы дақылдарын
өсiруге арнайы әзiрленген суландыру, тоспа-кәрiз жүйесiмен және ауыл шаруашылығы 
дақылдарын кезектестiрудiң (ротациялаудың) ғылыми негiзделген схемасы белгiленген
құрылғылармен жабдықталған, инженерлiк тұрғыда жоспарланған жер жатады.
2. Инженерлiк тұрғыда әзiрленген суармалы жерде дақылдарды кезектестiру (
ротациялау) схемасын облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, 
ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органы бекiтедi. 
Дақылдарды кезектестiрудiң (ротациялаудың) бiрыңғай схемасымен және суармалы 
тоспа-кәрiз жүйесiмен байланыстырылған жер учаскелерi бөлiнбейтiн болып танылады.
Осы ереже инженерлiк тұрғыда әзiрленген суармалы жердiң құрамынан осы Кодекс 
күшіне енгенге дейiн таратылып берiлген жер учаскелерiне де қолданылады.
3. Бұрын таратылып берiлген және бөлiнбейтiн болып танылған инженерлiк 
тұрғыда әзiрленген суармалы жердi пайдалану ортақ (үлестiк, бiрлескен) меншiк (ортақ
(үлестiк, бiрлескен) жер пайдалану) құқығымен жүзеге асырылады және үлестi 
нақтылы қалпында бөлiп шығаруға жол берiлмейдi. Қатысушылар құрамынан шыққан 
ортақ үлестiк меншiкке қатысушы ортақ үлестiк меншiктiң басқа қатысушыларынан өз 
үлесiнiң құнын төлетiп алуға не осы Кодекстiң 55-бабының 2-тармағында белгiленген 
ережелерге сәйкес оны басқа тұлғаға сатуға құқылы.
4. Жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылар инженерлiк тұрғыда 
әзiрленген суармалы жерде дақылдарды кезектестiрудiң белгiленген схемасын ұстануға
, қажеттi мелиорациялық және қалпына келтiру жұмыстарын жүргiзуге, соның iшiнде 
учаскеде бар суландыру және тоспа-кәрiз жүйелерiн тиiсiнше тәртiппен күтiп-ұстауға 
мiндеттi.
5. Осы баптың 4-тармағында белгiленген талаптарды бұзу, Қазақстан 
Республикасының әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы заңдарында көзделген әкiмшiлiк
жазалау шараларына әкеп соғады (ауыл шаруашылығы мақсатындағы жердi тиiмдi 
пайдаланбау), сондай-ақ осы Кодекстiң 93-бабының нормаларына сәйкес жер учаскесiн
мәжбүрлеп алып қоюға негiз болуы мүмкiн.

Ескерту. 99-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2006.01.10 
№ 116
(2006.01.01 бастап 
қолданысқа енгізіледі), 2007.07.06 
№ 279
Заңдарымен.
100-бап. Арнайы жер қоры
1. Жердi ауыл шаруашылығы өнiмiн өндiрушiлердiң арасында қайта бөлу 
мақсатымен ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер мен босалқы жер есебiнен арнайы 
жер қоры құрылады. Санитарлық нормалар мен талаптарға сай келетiн ауыл 
шаруашылығы өнiмiн өндiруге мүмкiндiк бермейтiн жер учаскелерi арнайы жер 
қорына енгiзiлмейдi.
2. Арнайы жер қоры:
1) жер учаскесiнен ерiктi түрде бас тартқан кезде;
2) осы Кодекстiң 92, 93 және 95-баптарына сәйкес жер учаскелерiн мәжбүрлеп алып
қойған кезде;
3) егер заң бойынша да, өсиет бойынша да мұрагерлерi жоқ, не бiрде бiр мұрагер 
мұраны қабылдамаған, не өсиет қалдырушы барлық мұрагерлердi мұрадан айырған, не 
мұрагер мемлекет пайдасына мұрадан бас тартқан немесе мұрадан кiмнiң пайдасына 
бас тартатынын атамай, мұрадан бас тартқан жағдайда, осы қорға ауыл шаруашылығы 
мақсатындағы жерден түсетiн жер учаскелерi есебiнен құралады.
3. Осы баптың 2-тармағында аталған жер учаскелерiн арнайы жер қорының 
құрамына енгiзу ауданның (қаланың) атқарушы органының шешiмi бойынша 
жүргiзiледi.
4. Арнайы жер қорының құрамына мемлекеттiк жер пайдаланушылардың мақсаты 
бойынша пайдаланылмаған немесе Қазақстан Республикасының заңдарын бұза отырып
пайдаланылған жер учаскелерiн енгiзу аудандық (қалалық) атқарушы органның 
бiржақты шешiмi негiзiнде жүзеге асырылады.
Аудандық (қалалық) атқарушы органның шешiмiне осы Кодекстiң 89-бабында 
көзделген тәртiппен шағымдануға болады.
5. Осы жер учаскелерiн жаңа меншiк иелерi мен жер пайдаланушыларға бергенге 
дейiн оларды аудандық (қалалық) атқарушы орган белгiлеген тәртiппен және 
жағдайларда бұрынғы мемлекеттiк жердi пайдаланушылар пайдаланады.
6. Арнайы жер қорының жерлерiн пайдалану осы Кодекстiң 97-бабына сәйкес 
жүзеге асырылады.
Жерi бөлiсуге жатпайтын мемлекеттiк ауыл шаруашылығы ұйымдарының 
құрамынан шыққан және шартты жер үлесi құқығы бұрын берiлмеген осы аумақта 
тұратын азаматтардың, сондай-ақ оралмандардың шаруа немесе фермер қожалығын 
немесе ауыл шаруашылығы өндiрiсiне байланысты өзге де қызметтi жүргiзуi үшiн 
арнайы жер қорының жерiнен бiрiншi кезекте жер учаскесiн алуға құқығы бар.

7. Арнайы жер қорынан жер учаскелерiн беру жерге орналастыру тәртiбiмен, әдетте
, тұтас алаппен беру және жердi пайдалануда қолайлы жағдай жасау ескерiле отырып 
жүргiзiледi.
8. Арнайы жер қорында жердiң бар екендiгi туралы мәлiметтер баршаға қолжетiмдi 
болып табылады.
Осы баптың 5-тармағында көзделген жағдайларды қоспағанда, арнайы жер 
қорының жерi босалқы жер құрамында есептеледi.
101-бап. Шаруа немесе фермер қожалығын жүргiзуге арналған жер учаскелерi
Р Қ А О - н ы ң
е с к е р т п е с і !
1-тармақтың бірінші бөлігі жаңа редакцияда көзделген - ҚР 02.11.2015 
№ 389-V
Заңымен 
(01.07.2016 
бастап 
енгізіледі).
қолданысқа
1-тармақтың бірінші бөлігінің бұл редакциясы 31.12.2021 дейін қолданыста болады 
- ҚР 30.06.2016 
Заңымен.
№ 5-VI
1. Жер учаскелерi шаруа немесе фермер қожалығын жүргiзу үшiн Қазақстан 
Республикасының азаматтарына – уақытша өтеулі жер пайдалану (жалдау) құқығымен 
10 жылдан 49 жылға дейiнгi мерзiмге, ал шалғайдағы мал шаруашылығын жүргiзу (
маусымдық жайылымдар) үшiн уақытша өтеусiз жер пайдалану құқығымен осы 
Кодекске сәйкес берiледi.
Жер учаскесiн шаруа немесе фермер қожалығын жүргiзу үшiн алуға басым құқықты
жеке еңбегiмен қатысу негiзiнде шаруашылық жүргiзетiн, арнаулы ауыл шаруашылығы
бiлiмi мен бiлiктiлiгi бар, ауыл шаруашылығында iс жүзiндегi жұмыс тәжiрибесi бар 
және осы ауданда, қалада, ауылда, кентте тұратын азаматтар пайдаланады.
Қызметін кемінде бес жыл жүзеге асыратын және өз қызметін тоқтататын шаруа 
немесе фермер қожалығының жер учаскесін сатып алуға басым құқық осы шаруа 
немесе фермер қожалығының мүлкін сатып алған және арнайы ауыл шаруашылығы 
білімі мен біліктілігі бар Қазақстан Республикасының азаматтарына беріледі.
2. Қайта ұйымдастырылатын мемлекеттiк ауыл шаруашылығы ұйымдарының 
құрамынан шаруа немесе фермер қожалығын жүргiзу үшiн шығатын азаматтарға 
аталған ұйымдардың жерiнен кадастрлық бағасы шаруашылық бойынша (алқаптар 
бойынша) орта деңгейде болуға тиiс жер учаскелерi берiледi.
3. Жер учаскелерiне қатысты өздерiне тиесiлi құқықтарын, оның iшiнде шартты жер
үлестерiне құқықтарын шаруашылық серiктестiктердiң жарғылық капиталына салым 
ретiнде немесе өндiрiстiк кооперативтерге жарна ретiнде берген азаматтар шаруа 
немесе фермер қожалығын не ауыл шаруашылығы өндірісін ұйымдастыру үшiн 
қатысушылар (мүшелер) құрамынан шыққан кезде қатысушылардың (мүшелердің) 

жалпы жиналысының шешімі бойынша үлесiн немесе пайын, жер учаскесiн қоса 
алғанда, нақтылы бөлiп шығаруға (бөлiсуге) не үлесiнiң немесе пайының құнын төлетiп
алуға құқылы.
Бұл ретте, ауыл шаруашылығы ұйымының кепілде жатқан жерлерінің құрамынан 
жер учаскесін бөліп шығаруға кепіл ұстаушының келісіміне немесе бөліп шығару 
кезінде жер учаскесіне қатысты кепілмен қамтамасыз етілген міндеттемелерге сәйкес 
жол беріледі.
Шаруашылық серiктестiкке қатысушының немесе өндiрiстiк кооператив мүшесiнiң 
жарғылық капиталға пайдалануға ғана берген жер учаскесi сыйақысыз нақтылы 
қалпында қайтарылады.
Қатысушылардың (мүшелердiң) құрамынан шығу туралы және жер учаскесiн бөлiп 
шығару туралы өтiнiш ауыл шаруашылығы ұйымына берiледi.
Шаруа немесе фермер қожалығын не ауыл шаруашылығы өндірісін ұйымдастыру 
үшін үлес немесе пай есебіне нақтылы бөліп шығарылатын жер учаскесінің орналасқан
жері, сондай-ақ шаруашылық серіктестіктеріне, өндірістік кооперативтерге олардан 
шыққан
қатысушының (мүшенің) бөліп берілетін жерге жүргізілген шығындарды өтеуі 
шаруашылық серіктестіктерінің, өндірістік кооперативтердің құрылтай құжаттарында 
көзделген тәртіппен немесе тараптардың келісімімен айқындалады.
Ауыл шаруашылығының егіс жұмыстары жүргізіліп жатқан кезеңде жер учаскесін 
нақтылы бөліп шығаруға, мұндай бөліп шығару ауыл шаруашылығы ұйымының немесе
ортақ меншікке (ортақ жер пайдалануға) қатысушылардың келісімімен жүргізілетін 
жағдайды қоспағанда, жол
берілмейді.
Құрылтай құжаттарында жер учаскесiн бөлiп шығару (бөлiсу) тәртiбi болмаған 
жағдайда осы баптың 4-тармағының нормалары қолданылады.
3-1. Осы Кодекстің 10-бабының 4-1-тармағына сәйкес, шаруа немесе фермер 
қожалығы өзіне уақытша өтеулі жер пайдалану (жалдау) құқығымен тиесілі, үйлер (
құрылыстар, ғимараттар) орналасқан жер учаскелерін, оларды пайдалану және оларға 
қызмет көрсету үшін қажетті жерімен қоса сатып алуға құқылы.
Үйлер (құрылыстар, ғимараттар) орналасқан жер учаскелерін, оларды пайдалану 
және оларға қызмет көрсету үшін қажетті жерімен қоса сатқан немесе сыйға тартқан 
кезде сатушының бүкіл жер учаскесіне тиісті құқығын алуға сатып алушының басым 
құқығы болады.
4. Үлестiк меншiкке (үлестiк жер пайдалануға) қатысушылар болып табылатын 
және шаруа немесе фермер қожалығын не ауыл шаруашылығы өндірісін жүргiзу үшiн 
қатысушылар құрамынан шығатын азаматтарға жер учаскелерi осы Кодекстiң 54-
сәйкес үлестiк меншiкке (үлестiк жер пайдалануға) қатысушылардың жалпы 
бабына
жиналысы бекiткен үлестiк меншiктегi (үлестiк жердi пайдаланудағы) жер учаскесiн 

пайдалану тәртiбiне сәйкес берiледi. Yлестiк меншiкке (үлестiк жер пайдалануға) 
қатысушыларды жер учаскелерiн пайдалану тәртiбiн бекiту жөнiндегi алдағы жиналыс 
туралы хабардар ету ол өткiзiлетiн күнге дейін кемiнде бiр ай қалғанда қолхат алу 
арқылы жазбаша нысанда жүргiзiледi. Тиiсiнше хабардар етілген жағдайда жиналыс 
үлестiк меншiкке (үлестiк жер пайдалануға) қатысушылардың немесе олардың 
өкiлдерiнiң кемiнде елу пайызы қатысқан кезде заңды деп есептеледi. Шешiм 
жиналысқа қатысып отырған үлестiк меншiкке (үлестiк жер пайдалануға) 
қатысушылардың немесе олардың өкiлдерiнiң жай көпшiлiк дауысымен қабылданады 
және хаттамамен ресiмделедi. Қатысып отырған үлестiк меншiкке (үлестiк жep 
пайдалануға) қатысушылардың немесе олардың өкiлдерiнiң барлығы хаттамаға қол 
қояды.
5. Осы баптың 
сәйкес шаруа немесе фермер қожалығын не ауыл 
3-тармағына
шаруашылығы өндірісін ұйымдастырған жағдайда қатысушылардың (мүшелердің) 
жалпы жиналысының үлесті немесе пайды нақтылы бөлiп шығаруға (бөлiсуге) тиісті 
хаттамасы, бөлінетін жер учаскесінің орналасқан жері туралы келісілген материал, 
сондай-ақ ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізудің қысқаша бағдарламасы қоса 
берілген азаматтың өтініші оған жер учаскесіне құқықты ресімдеу үшін жергілікті 
атқарушы органға жіберіледі.
6. Шаруа немесе фермер қожалығын жүргiзу үшiн жер учаскелерiн алған және 
ауылда тұрғын үйi бар азаматтардың үй жанындағы жер учаскесi меншiк құқығында 
сақталады, ол шаруа немесе фермер қожалығының жер учаскесiнiң құрамына кiрмейдi.
7. Ауыл шаруашылығы ұйымдарының қызметкерлерi болып табылмайтын 
азаматтарға шаруа немесе фермер қожалығын жүргiзу үшiн жер учаскелерi арнайы жер
қорының жерiнен және босалқы жерден берiледi.
8. Шаруа немесе фермер қожалығын не ауыл шаруашылығы өндірісін ұйымдастыру
үшін жер учаскесіне құқық берілген кезде жергілікті атқарушы органның мұндай 
құқықты беру туралы шешімінде осы шаруа немесе фермер қожалығының не ауыл 
шаруашылығы өндірісінің барлық мүшелері көрсетіледі.
Ескерту. 101-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2007.07.06 
№ 279
, 2011.03.24 
№ 420-IV
(
алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі), 2011.07.20 
№ 464-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он
күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.10.2015 
№ 376-V
(01.01.2016 бастап 
қолданысқа енгізіледі); 30.06.2016 
N 5-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап 
қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
102-бап. Жеке қосалқы шаруашылыққа, бағбандыққа, саяжай құрылысына және
бау-бақша шаруашылығына арналған жер учаскелерi

Ескерту. 102-баптың тақырыбына өзгеріс енгізілді - ҚР 04.05.2018 
№ 151-VI
Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң 
қолданысқа енгізіледі).
1. Қазақстан Республикасының азаматтарына жеке қосалқы шаруашылық жүргiзу 
үшiн жер учаскелерi ауылдық елді мекендердің жерінен берiледi.
2. Жеке қосалқы шаруашылықты жүргізуге арналған жер учаскесі үй маңындағы 
және егiстiк телiмдерден тұрады.
Үй маңындағы телiм ауылдық елді мекендердің шекараларында (шегінде) беріледі 
және ауыл шаруашылығы өнімін өндіру үшін, сондай-ақ Қазақстан Республикасының 
сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі туралы заңнамасына сәйкес тұрғын үй, 
шаруашылық-тұрмыстық құрылыстар тұрғызу үшін пайдаланылады.
Егістік телім елді мекен аумақтарының жер-шаруашылық орналастыру жобасына 
сәйкес ауылдық елді мекендердің жерінен не әкімшілік бағынысқа берілген аумақтарда 
беріледі және ауыл шаруашылығы өнімін өндіру үшін ғана пайдаланылады.
3. Қазақстан Республикасының азаматтарына бағбандықпен айналысу, саяжай 
құрылысы және бау-бақша шаруашылығы үшiн жер учаскелерi ауыл шаруашылығы 
мақсатындағы жерден, ауылдық елдi мекендердiң жерiнен және босалқы жерден 
берiледi.
4. Жеке қосалқы шаруашылық жүргізуге, бағбандықпен айналысуға және саяжай 
құрылысына арналған жер учаскелерiнiң меншiк иелерi болып табылатын азаматтар 
ортақ мүдделерiне қарай құқықтық жағдайы Қазақстан Республикасының заңдарында 
айқындалатын жай серiктестiктерге, бағбандық немесе өзге де тұтыну 
кооперативтерiне бiрiгуге құқылы.
5. Бағбандықпен айналысуға немесе саяжай құрылысына арналған жер учаскелерi 
Қазақстан Республикасы азаматтарының бөлек меншiгiнде болып, ал жер учаскелерi 
меншiк иелерiнiң ортақ мұқтаждарын қанағаттандыруға арналған жер учаскелерi мен 
басқа да мүлiк олардың ортақ үлестiк меншiгiнде болған жағдайларда, ортақ мүлiкке 
байланысты меншiк иелерi арасындағы қатынастарға кондоминиум туралы нормалар 
қолданылады.
Ескерту. 102-бап жаңа редакцияда - ҚР 29.12.2014 
№ 269-V
Заңымен (01.01.2015 
бастап қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді - ҚР 04.05.2018 
№ 151-VI
(алғашқы 
ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) 
Заңымен.
103-бап. Жекешелендiрiлетiн мемлекеттiк ауыл шаруашылығы ұйымдарының 
жер учаскесiн бөлiсу
1. Жекешелендiрiлетiн мемлекеттiк ауыл шаруашылығы ұйымдары 
қызметкерлерiнiң, сондай-ақ зейнеткерлер мен осы ұйымдардың өндiрiстiк және 

әлеуметтiк-мәдени қызмет көрсету салаларында iстейтiн және олардың аумағында 
тұратын адамдардың шартты жер үлесiне құқығы бар.
2. Қайта ұйымдастырылатын немесе таратылатын мемлекеттiк ауыл шаруашылығы 
ұйымдарының өздерi пайдаланатын жерiнiң шекарасы шегiндегi ауыл шаруашылығы 
алқаптары шартты жер үлесiне бөлiске жатады, бұған:
1) елдi мекендер шегiне кiрген;
2) ауданның арнайы жер қоры құрамына енгiзiлген;
3) нормадан тыс радиациялық ластануға ұшыраған немесе тұрғын халықтың өмiрi 
мен денсаулығына өзгедей қауiп төндiретiн;
4) пайдалы қазбаларды қазу кезiнде бүлiнген және мақсаты бойынша пайдалану 
үшiн жарамды күйге келтiрiлiп жаңғыртылмаған;
5) шалғайдағы мал шаруашылығының уақытша жер пайдаланудағы жер учаскелерi 
қосылмайды.
3. Шартты жер үлесiнiң мөлшерi:
1) ауыл шаруашылығы ұйымының жер пайдалануындағы ауыл шаруашылығы 
алқаптарының жалпы көлемiн шартты жер үлесiне құқығы бар адамдардың санына 
бөлу арқылы - гектармен;
2) ауыл шаруашылығы ұйымының жер пайдалануындағы ауыл шаруашылығы 
алқаптарының балл-гектар сомасын шартты жер үлесiне құқығы бар адамдар санына 
бөлу арқылы - балл-гектармен (көлемге көбейтiлген топырақ бонитетiнiң балы) есептеп
шығарылады.
4. Шартты жер үлесi мөлшерiн анықтау нәтижелерi және шартты жер үлесiне 
құқығы бар азаматтардың тiзiмi жекешелендiрiлетiн шаруашылықтың еңбек 
ұжымының жалпы жиналысының шешiмiмен бекiтiлiп, хаттамамен ресiмделiп, 
аудандық (қалалық) атқарушы органда бекiтiлуге тиiс.
5. Азаматтардың шартты жер үлесiне құқығы шартты жер үлестерiн иеленушiлердiң
тiзiмi мен шартты жер үлестерiнiң мөлшерiн аудандық (қалалық) атқарушы орган 
бекiткеннен кейiн үш ай iшiнде жер учаскесі орналасқан жердегі, республикалық 
маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың уәкілетті 
органы беретiн шартты жер үлесiне құқық туралы куәлiкпен куәландырылады.
6. Шартты жер үлестерiн иеленушiлер шартты жер үлесiне құқық туралы куәлiктi 
алған кезден бастап бiр жыл iшiнде шартты жер үлестерi есебiне осы Кодексте 
белгiленген тәртiппен және жағдайларда жер учаскесiн меншiкке немесе жердi 
пайдалануға алуға мiндеттi.
Аталған адамдардың жер учаскелерiн бөлек немесе ортақ меншiкке (жер 
пайдалануға) ресiмдеуге құқығы бар.
7. Шартты жер үлесiнiң иесi болып табылатын азамат Қазақстан Республикасының 
азаматтығынан шыққан жағдайда, оның жер үлесiне құқықтары тоқтатылған болып 
саналады.

Ескерту. 103-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2006.01.10 
N 116
(2006.01.01 бастап 
қолданысқа енгізіледі) Заңымен. 
104-бап. Ұзақ мерзiмдi пайдаланылатын мал айдау жолдары
1. Ауылдағы тауар өндiрушiлердiң малын маусымдық жайылымдарға, ет 
комбинаттары мен мал сатып алу орындарына айдап апару үшiн ұзақ мерзiмдi 
пайдаланылатын мал айдау жолдарына, әдетте, айдалатын малдың жолдағы азығын 
қамтамасыз ететiн мөлшерде жер пайдалану шекарасының бойындағы жайылымдық 
алқаптардан жер учаскелерi берiледi.
2. Бiр ауданның шегiнде мал айдауға арналған ұзақ мерзiмдi пайдаланылатын мал 
айдау жолдарына жер учаскелерiн аудандық (қалалық) атқарушы орган бередi.
Бiрнеше ауданның аумағы арқылы мал айдау үшiн мал айдайтын жолдарға жер 
учаскелерiн беру туралы шешiмдi облыстық атқарушы орган қабылдайды.
3. Ұзақ мерзiмдi пайдаланудағы мал айдайтын жолдардың жер пайдаланушылары 
болып табылатын адамдар қажеттi мөлшерде құдықтар мен малды суаруға және малды 
дамылдатуға арналған алаңдар, экологиялық талаптардың сақталуын және жолдардың 
қалыпты пайдаланылуын қамтамасыз ететiн құрылыстар мен ғимараттар салуға, 
айдалатын малды белгіленген тәртіппен ветеринария саласындағы уәкілетті органмен 
келісілген мерзімдерде кедергiсiз өткiзуге мiндеттi.
4. Жер пайдалану құқығымен жер учаскелерiн бермей, уақытша (маусымдық) 
пайдаланылатын мал айдайтын жолдарды бөлу сервитут ережелерi бойынша 
жүргiзiледi (осы Кодекстiң 70-бабы).
Ескерту. 104-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2009.07.24 
N 190-IV 
(қолданысқа 
енгізілу тәртібін 
2-баптан
қараңыз); 17.01.2014 
№ 165-V
(алғашқы ресми жарияланған 
күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
105-бап. Ауыл шаруашылығы өндiрiсiндегi шығасының орнын толтыру
1. Ауыл шаруашылығын жүргізуге байланысты емес мақсаттарға пайдалану үшiн 
ауыл шаруашылығы алқаптарын алып қоюдан туындаған ауыл шаруашылығы 
өндiрiсiндегi шығасы ауыл шаруашылығы алқаптарының көлемi мен олардың сапасын 
қалпына келтiру арқылы ауыл шаруашылығы өндiрiсiнiң деңгейiн сақтау мақсатында 
бюджет кiрiсiне өтелуге тиіс.
Бұл шығасы осы Кодекстiң 166-бабында көрсетiлген шығынның орнын толтырудан 
тыс өтеледi.
2. Өнеркәсіп, көлік, байланыс, қорғаныс, ұлттық қауіпсіздік жерін және ауыл 
шаруашылығына арналмаған өзге де жерді қоспағанда, ауыл шаруашылығын жүргізуге 
байланысты емес мұқтаждар үшін жердің барлық санаттарының құрамынан ауыл 
шаруашылығы алқаптары берілетін адамдар, сондай-ақ күзет, санитариялық және 

қорғау аймақтары белгіленетін адамдар ауыл шаруашылығы өндірісіндегі ысырапты 
өтейді.
Азаматтар мен заңды тұлғалардың жер пайдалануындағы немесе меншiгiндегi ауыл 
шаруашылығы алқаптарының нысаналы мақсаты өзгерген кезде де ауыл шаруашылығы
өндiрiсiндегi шығасы өтелуге тиiс.
Ауыл шаруашылығы өндiрiсiндегi шығасы жер учаскесiне құқық беру туралы 
шешiм қабылданған немесе ауыл шаруашылығы алқаптарының нысаналы мақсаты 
өзгерген кезден бастап алты ай мерзiмде өтелуге тиiс.
3. Жеке және заңды тұлғаларға жер учаскелерi:
1) елдi мекендер шекарасында жеке тұрғын үй салу, мектептер, мектепке дейінгі 
ұйымдарды, орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі ұйымдарды, емдеу 
орындарын және мәдени-тұрмыстық мақсаттағы объектiлер салу;
2) мелиорациялық жүйелер салу;
3) тоғандағы және көлдегi балық шаруашылықтарын, балық питомниктерiн, 
уылдырықты балық шаруашылықтары мен балық өсiретiн зауыттар салу;
4) қоршаған ортаны қорғауды қамтамасыз ететiн, iргелес жатқан жер алқаптарының
жағдайын нашарлатпайтын объектiлер салу;
5) тозған алқаптарға, химиялық және радиоактивтi заттармен ластанған жерге 
орман мелиорациясы;
6) ауыл шаруашылығын жүргізуге байланысты объектілерді салу үшiн берiлгенде, 
олар шығасыны өтеуден босатылады.
Жер учаскелерiн мемлекеттiк табиғи қорықтарға, мемлекеттiк ұлттық табиғи 
парктерге, мемлекеттiк табиғи резерваттарға, мемлекеттiк өңiрлiк табиғи парктерге, 
мемлекеттiк зоологиялық парктерге, мемлекеттiк ботаникалық бақтарға, мемлекеттiк 
дендрологиялық парктерге және мемлекеттiк табиғат ескерткiштерiне тарихи-мәдени 
мақсаттағы объектiлер үшiн, қорғаныс және ұлттық қауіпсіздік мұқтажы үшін беру 
кезiнде де, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң нормативтiк құқықтық 
актiлерiнде көзделген өзге де жағдайларда шыққан шығасы өтелмейдi.
Ескерту. 105-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2006.01.10 
N 116
(2006.01.01 бастап 
қолданысқа енгізіледі), 2006.07.07 
N 176
, 2007.07.27 
N 320
(қолданысқа енгізілу 
тәртібін 
2-баптан
қараңыз), 2012.02.13 
N 553-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан 
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.12.2014
№ 269-V
(
01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 04.05.2018 
№ 151-VI
(алғашқы ресми 
жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) 
Заңдарымен.
106-бап. Ауыл шаруашылығы өндiрiсiндегi шығасыны өтеу тәртiбi

1. Ауыл және орман шаруашылығын жүргiзуге байланысты емес мақсаттарға 
пайдалану үшiн ауыл шаруашылығы алқаптарын алып қойған кезде, шығасының 
мөлшерi жергiлiктi атқарушы органның жер учаскесiне тиiстi құқық беру туралы 
шешiм қабылдауы үшiн негiз болып табылатын жерге орналастыру жобасының (жерге 
орналастыру iсiнiң) құрамында белгiленедi.
2. Өтелуге тиiстi шығасының мөлшерi жаңа жердi игерудi немесе алқаптарды ауыл 
шаруашылығы өнiмiн өндiру деңгейiне дейiн жақсартуды қамтамасыз ететiн 
нормативтердi негiзге ала отырып, алып қойылатын алқаптардан алынатын өнiмнен 
немесе олардың сапасы төмендегенге дейiн бұрын алынған өнiмнен кем түспейтiн 
көлемiнде анықталады.
3. Ауыл шаруашылығын жүргiзуге байланысты емес мақсаттарға пайдалану үшiн 
ауыл шаруашылығы алқаптарын алып қоюдан туындаған ауыл шаруашылығы 
өндiрiсiндегi шығасыларды өтеу нормативтерiн орталық уәкілетті орган белгiлейдi.
4. Бүлiнген жердi ауыл шаруашылығына арналмаған және ормансыз алқаптарға 
жаңғырту шартымен ауыл шаруашылығы алқаптарын уақытша пайдалануға алып 
қойған кезде шығасылар толық көлемде өтеледi.
Жер учаскесi берiлген заңды немесе жеке тұлғаның қаражаты есебiнен өнiмдiлiгi аз 
немесе өнiм бермейтiн алқаптарға құнарлы топырақ қабаты салынған жағдайда, 
алқаптарды қалпына келтiруге жұмсалатын сомалар есепке алынып, шығасылар 
орталық уәкілетті орган айқындайтын тәртiппен өтеледi.
5. Шығасының мөлшерi жер учаскесiнiң берiлуiне мүдделi тұлғамен келiсiледi және
жергiлiктi атқарушы органның шешiмiмен бекiтiлетiн жер учаскесiне құқық беру 
туралы актiмен ресiмделедi.
6. Жер сапасының нашарлауынан туындаған шығасының мөлшерi алқаптарды бiр 
түрден екiншiсiне ауыстыруға байланыссыз жағдайларда олардың сапасының 
төмендеуiне сәйкес нормативтердiң (жердi кадастрлық бағалау бойынша) процентiмен 
анықталады.
Алқаптар сапасының төмендеуiне байланысты оларды бiр түрден басқа түрге 
ауыстырған жағдайда шығасы мөлшерi алқаптардың тиiстi түрлерiне арналған 
нормативтердiң айырмасы бойынша анықталады.
7. Ұйымдар мен азаматтардың қызметi әсерiнiң нәтижесiнде жер сапасының 
нашарлауынан келген шығасыны өтеу жер учаскесі орналасқан жердегі облыстың, 
республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар 
қаланың уәкілетті органының талап-арызы бойынша сот тәртiбiмен жүргiзiледi.
Ескерту. 106-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2006.01.10 
N 116
(2006.01.01 бастап 
қолданысқа енгізіледі); 29.09.2014 
N 239-V
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн 
күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.
11-тарау. Елді мекендер жері

107-бап. Елдi мекендер жерi ұғымы мен оның құрамы
1. Қалаларды, кенттердi, ауылдар мен басқа да қоныстарды дамыту үшiн берiлген 
жер учаскелерi елдi мекендер жерiнiң санатына жатады.
2. Елдi мекендердiң жерi өзге әкiмшiлiк-аумақтық құрылымдардың жерiнен 
қаланың шегi, кенттiң шегi, ауылдық елдi мекеннiң шегi арқылы шектеледi.
3. Елдi мекендердің жерi мынадай:
1) тұрғын үй;
2) әлеуметтік;
3) коммерциялық;
4) өзге де функционалдық аймақтарға бөлінеді.
Тұрғын үй аймағына құрылыстар алып жатқан әрi көп пәтерлi және көп қабатты 
тұрғын үйлер, үй маңындағы жер учаскелерi бар жеке тұрғын үйлер салуға арналған 
тұрғын жай салатын жер кіреді.
Әлеуметтік аймаққа мемлекеттік және коммерциялық емес объектiлер алып жатқан 
және оларды орналастыруға арналған қоғамдық iскерлiк құрылыс салатын жер кіреді.
Коммерциялық аймаққа арнайы экономикалық аймақтардың, республикалық және 
өңірлік маңызы бар индустриялық аймақтардың, өндiрiстiк объектiлердің, сауда, 
қоғамдық тамақтану, тұрмыстық қызмет көрсету объектілерінің, инженерлiк және 
көлiктік инфрақұрылым объектiлерiнің жерлері, сондай-ақ осы объектiлердiң және 
кәсіпкерлік қызметпен байланысты өзге де объектілердің санитариялық-қорғаныш 
аймақтарын белгiлеуге арналған жерлер кіреді.
Өзге аймақтарға:
1) темiржол, автомобиль, өзен, теңiз, әуе және құбыржол көлігі жолдары, 
инженерлiк инфрақұрылым мен байланыс магистральдары алып жатқан және соларды 
салуға арналған көлiк, байланыс, инженерлiк коммуникациялар жерi;
2) ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жері, сауықтыру, рекреациялық және 
тарихи-мәдени мақсаттағы жер;
3) орман қорының жері;
4) өзендер, табиғи және жасанды су айдындары мен акваториялар, су қорғау 
аймақтары, гидротехникалық және басқа да су шаруашылығы құрылыстары алып 
жатқан су айдындары мен акваториялар жерi;
5) ауыл шаруашылығына пайдаланылатын жер;
6) алаңдар, көшелер, тротуарлар, өтпе жолдар, кондоминиум құрамына кірмеген үй 
жанындағы жер учаскесі, жолдар, жағалаулар, парктер, скверлер, opмaн парктерi, 
бульварлар, су айдындары, жағажайлар, зираттар және халықтың мұқтажын 
қанағаттандыруға арналған өзге де объектiлер (су құбырлары, жылу құбырлары, 
тазарту құрылысжайлары және ортақ пайдаланылатын басқа да инженерлiк жүйелер, 
сондай-ақ ортақ пайдаланылатын жылу желілері мен инженерлік жүйелердің күзет 

аймақтары) алып жатқан және оларды орналастыруға арналған ортақ пайдаланылатын 
жер;
7) қала құрылысы қызметiне тартылмаған, елдi мекендi аумақтық тұрғыдан 
дамытуға және жеке қосалқы шаруашылықты дамытуға арналған резервтегi және өзге 
де жер;
8) крематорийлердi, мал қорымдарын (биотермиялық шұңқырларды), тұрмыстық 
қалдықтар тастау орындарын және арнайы нормативтер мен қағидалар белгiленбей 
пайдалану мүмкін болмайтын өзге де объектiлердi орналастыру үшiн бөлiнетiн арнайы 
мақсаттағы жер;
9) қорғаныс және ұлттық қауіпсіздік мұқтаждықтары үшін берілген, сондай-ақ өзге 
де пайдалану режиміндегі жер кіреді.
4. Жер учаскелерiн елдi мекендер жерiндегi ортақ пайдаланудағы жерлерге 
жатқызуды, сондай-ақ олардың нысаналы мақсатының өзгеруiне байланысты ортақ 
пайдаланудағы жердiң құрамынан шығаруды өз құзыретiне сәйкес жергiлiктi атқарушы
органдар жүзеге асырады.
Ескерту. 107-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2007.07.06 
N 279
, 2007.07.27 
N 320
(
қолданысқа енгізілу тәртібін 
2-баптан
қараңыз), 2011.07.20 
N 464-IV
(алғашқы ресми 
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2012.01.25
№ 548-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң 
қолданысқа енгізіледі), 2012.02.13 
N 553-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін 
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 17.01.2014 
№ 165-V
(алғашқы 
ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 
29.12.2014
№ 269-V
(01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 03.04.2019 
№ 243-VI
(
алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі); 26.12.2019 
№ 284-VІ
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін 
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
108-бап. Елдi мекендердiң шекарасын (шегiн) белгiлеу және өзгерту
1. Елдi мекендердiң шекарасын (шегiн) белгiлеу мен өзгерту жерге орналастырудың
, сәулет және қала құрылысының тиiстi органдары бiрлесiп жасаған ұсыныс бойынша 
белгiленген тәртiппен бекiтiлген қала құрылысы құжаттамасы негiзiнде жүргiзiледi.
2. Қазақстан Республикасының республикалық маңызы бар қалаларының және 
астанасының шекарасын (шегiн) Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi және 
өзгертедi.
3. Облыстық маңызы бар қалалардың шекарасы (шегi) Қазақстан Республикасы 
Үкiметiмен келiсiм бойынша облыстық өкiлдi және атқарушы органдардың бiрлескен 
шешiмiмен белгiленедi және өзгертiледi.

4. Аудандық маңызы бар қалалардың шекарасы (шегi) облыстық өкiлдi және 
атқарушы органдардың бiрлескен шешiмiмен белгiленедi және өзгертiледi.
5. Кенттер мен ауылдардың шекарасы (шегi) аудандық (қалалық) өкiлдi және 
атқарушы органдардың бiрлескен шешiмiмен белгiленедi және өзгертiледi.
6. Жep учаскелерiн қала, кент, ауыл шегiне қосу осы учаскелерге меншiк құқығын 
немесе жер пайдалану құқығын тоқтатуға әкеп соқпайды.
Ескерту. 108-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 03.07.2017 
№ 86-VI
Конституциялық 
заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң 
қолданысқа енгізіледі).
109-бап. Елдi мекендердiң жерiн пайдалану
1. Қалалардың, кенттердiң, ауылдық елдi мекендердiң барлық жерi олардың бас 
жоспарларына, егжей-тегжейлі жоспарлау мен құрылыс салу (ондай жобалар болған 
жағдайда) жобаларына және аумақтың жер-шаруашылық орналастыру жобаларына 
сәйкес пайдаланылады.
Тұрғындар саны 5 мыңға дейінгі елдi мекендерде белгiленген тәртiппен бекiтiлген 
бас жоспарлар болмаған жағдайда осы елдi мекендi дамыту мен онда құрылыс салудың
бас жоспарының оңайлатылған схемасымен немесе белгiленген тәртiппен бекiтiлген 
қала құрылысы құжаттамасымен жердi пайдалануға жол берiледi.
Елдi мекендерде орналасқан жер учаскелерінің нысаналы мақсаты осы Кодекстің 
107-бабының 
көзделген функционалдық аймақтарға сәйкес белгіленеді 
3-тармағында
және жергілікті атқарушы органдардың жер учаскесіне құқық беру туралы 
шешімдерінде және сәйкестендіру құжаттарында көрсетіледі.
Жер учаскесі бір функционалдық аймақ шеңберінде пайдаланылған жағдайда, жер 
учаскесінің нысаналы мақсатын өзгерту талап етілмейді.
Жергілікті атқарушы органдардың жер учаскесіне құқық беру туралы шешімдерінің
және функционалдық аймақтар көрсетілмеген, жер учаскелеріне берілетін 
сәйкестендіру құжаттарының заңдық күші болады.
Сәйкестендіру құжатын функционалдық аймақ көрсетілген құжатқа ауыстыру 
құқық иеленушінің өтініші бойынша жүзеге асырылады.
2. Тротуарлар мен велосипед жолдарын қоспағанда, ортақ пайдаланылатын жерден 
жер учаскелерi азаматтар мен заңды тұлғаларға ортақ пайдалануға нұқсан келтiрмей, 
жеңiл үлгiдегi құрылысжайларды (сауда шатырларын (павильондарды), киоскiлердi, 
сыртқы (көрнекі) жарнама объектiлерiн және басқа да сервис объектiлерiн) 
орналастыру үшiн уақытша жер пайдалануға берiлуi мүмкiн. Бұл ретте ортақ 
пайдаланудағы жер құрамынан, оның iшiнде сауда базарлары, ақылы автотұрақтар (
автомобиль қоятын орындар) үшін, Алматы қаласының ерекше мәртебесі және 
Қазақстан Республикасы астанасының мәртебесі туралы заңнамалық актіге сәйкес 

республикалық маңызы бар қала, астана көшелерінің бойындағы оқшауланған 
белдеулерде орналасқан ақылы автотұрақтарды (автомобиль қоятын орындарды) 
қоспағанда, жол (көше, өтпелi жолдар) жиегiнен учаскелер беруге жол берiлмейдi.
Ортақ пайдаланудағы жерден жер учаскелерi жеке меншiкке оларды ортақ 
пайдаланудағы жер құрамынан шығарғаннан кейiн ғана берiлуi мүмкiн.
Елді мекендердің ауыл шаруашылығы үшін пайдаланылатын жерлерінен шаруа 
немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін, орман өсіруді, қосалқы ауыл
шаруашылығын, бақша және мал шаруашылығын жүргізу үшін жер учаскелерін жеке 
меншік құқығымен беруге болмайды.
3. Зираттар орналасқан және соларға арналған ортақ пайдаланудағы жерден елдi 
мекеннiң қайтыс болған әрбiр тұрғынын немесе осы елдi мекенде қайтыс болған 
тұрғылықты жерi белгiсiз адамды жерлеу үшiн кемiнде алты шаршы метр жер учаскесi 
тегiн бөлiнедi.
Ескерту. 109-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2007.07.06 
N 279
, 2007.07.21 
N 297
(
ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі), 2011.07.20 
N 464-IV
(
алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі); 29.12.2014
№ 269-V
(01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 27.10.2015 
№ 364-V
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң 
қолданысқа енгізіледі); 29.03.2016 
№ 479-V
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін
күнтізбелік жиырма бір күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2018 
№ 156-VI
(
алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі); 08.01.2019 
№ 215-VІ
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін үш ай 
өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
110-бап. Қала маңындағы аймақтар
1. Қала маңындағы аймақтар жерiнiң құрамына қаламен бiртұтас әлеуметтiк, табиғи
және шаруашылық аумақ құрайтын қала шегiнен тыс жер қосылуы мүмкін.
2. Қала маңындағы аймақтарда қала маңындағы ауыл шаруашылығы өндiрiсiн 
қарқынды дамыту, қала құрылысын ерекше реттеу аймақтарын (қаланы дамытуға, 
инженерлiк және көлiк инфрақұрылымының қалыпты жұмыс iстеуi үшiн қажеттi 
ғимараттарды орналастыру мен салуға арналған резервтегi аумақтарды), қорғау әрi 
санитарлық-гигиеналық қызмет атқаратын және халықтың демалыс орны болып 
табылатын ормандар, opмaн парктерi және басқа да жасыл екпелер алып жатқан жасыл 
аймақтарды белгiлей отырып, аумақты аймақтарға бөлу жүзеге асырылады.
3. Аудандық маңызы бар қалалардың қала маңындағы аймақтарының шекарасын 
облыстың жергілікті атқарушы органының ұсынысы бойынша облыстың жергілікті 
өкілді органы белгілейді және өзгертеді.

Республикалық маңызы бар қалалардың, астананың және облыстық маңызы бар 
қалалардың қала маңындағы аймақтарының шекарасын Қазақстан Республикасының 
Үкіметі республикалық маңызы бар қалалардың, астананың және облыстардың тиісті 
жергілікті өкілді және атқарушы
органдарының бірлескен ұсынысы бойынша белгілейді және өзгертеді. 
Республикалық маңызы бар қалалардың, астананың қала маңындағы аймақтарының 
шекарасы аумағы қала маңындағы аймағына енгізілген облыстардың тиісті жергілікті 
өкілді және атқарушы органдарымен де келісіледі.
4. Жердi қала маңы аймағына қосу бұл жерге меншiк құқығы мен оны пайдалану 
құқығының тоқтатылуына әкеп соқпайды.
5. Қала маңы аймағына енгiзiлген жердi пайдаланудың тәртiбi мен режимiн қала 
маңы аймағын белгiлеген орган айқындайды.
Астананың және республикалық маңызы бар қалалардың қала маңы аймағына 
қосылған жердi пайдалану тәртiбi мен режимiн аумағы қала маңы аймағына қосылған 
тиiстi облыстық өкілді және атқарушы органдармен келiсiлген, аталған қалалардың 
өкілді және атқарушы органдарының бірлескен ұсыныстары бойынша Қазақстан 
Республикасының Үкiметi белгiлейдi.
Республикалық және облыстық маңызы бар қалалардың, астананың қала маңы 
аймақтарында орналасқан ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелерін бөлуге 
тыйым салынады.
Ескерту. 110-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2007.07.06 
N 279
, 2011.07.20 
N 464-IV
(
алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі); 04.05.2018 
№ 151-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін 
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 27.12.2019 
№ 291-VІ
(алғашқы 
ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) 
Заңдарымен.
12-тарау. Өнеркәсіп, көлік, байланыс, ғарыш қызметі, қорғаныс, ұлттық 
қауіпсіздік мұқтажына арналған жер және ауыл шаруашылығына арналмаған 
өзге де жер
Ескерту. 12-тараудың тақырыбына өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.01.06 
(
N 529-IV
алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік жиырма бір күн өткен соң 
қолданысқа енгізіледі), 2012.02.13 
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін 
N 553-IV
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
111-бап. Өнеркәсiп, көлiк, байланыс жерi, ғарыш қызметі мұқтажына арналған 
және ауыл шаруашылығына арналмаған өзге де жер ұғымы және оның құрамы

Ескерту. Тақырыбына өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.01.06 
(алғашқы ресми 
N 529-IV
жарияланғанынан кейін күнтізбелік жиырма бір күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) 
Заңдарымен.
1. Осы Кодекстe және Қазақстан Республикасының өзге де заң актiлерiнде 
белгiленген тәртiппен тиiстi нысаналы мақсат үшiн азаматтар мен заңды тұлғаларға 
берiлген жер өнеркәсiп, көлiк, байланыс жерi, ғарыш қызметі мұқтажына арналған 
және ауыл шаруашылығына арналмаған өзге де жер деп танылады.
2. Өнеркәсiп, көлiк, байланыс жерiн, ғарыш қызметі мұқтажына арналған және ауыл
шаруашылығына арналмаған өзге де жердi пайдалану ерекшелiктерi Қазақстан 
Республикасының арнайы заңдарымен белгiленедi.
Ескерту. 111-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.01.06 
N 529-IV
(алғашқы ресми 
жарияланғанынан кейін күнтізбелік жиырма бір күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) 
Заңдарымен.
112-бап. Өнеркәсiп жерi
1. Өнеркәсiп жерiне өнеркәсiп объектiлерiн орналастыру мен пайдалану үшiн 
берiлген жер, оның iшiнде олардың санитарлық-қорғау және өзге де аймақтар жатады.
2. Аталған мақсаттарға берiлетiн жер учаскелерiнiң мөлшерi белгiленген тәртiппен 
бекiтiлген нормаларға немесе жобалау-техникалық құжаттамаларға сәйкес 
айқындалады, ал жер учаскелерiн бөлiп беру оларды игеру кезектiлiгi ескерiле отырып 
жүргiзiледi.
113-бап. Көлiк жерi
1. Автомобиль, теңiз, iшкi су, темiр жол, әуе, құбыржол және өзге де көлiк түрі 
объектiлерiнiң қызметiн қамтамасыз ету және (немесе) оларды пайдалану үшiн 
берiлген жер көлiк жерi болып танылады.
2. Автомобиль, теңiз, iшкi су, темiр жол, әуе, құбыржол және өзге де көлiк түрi 
объектiлерiн дамыту, салу және қайта жаңғырту үшiн жағдай жасау мақсатында осы 
Кодексте көзделген тәртiппен жердi резервте ұстау жүзеге асырылуы мүмкiн.
Ескерту. 113-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2011.07.20 
N 464-IV
(алғашқы ресми 
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2012.01.09
N 533-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң 
қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
114-бап. Темiр жол көлiгiнiң жерi
1. Темiр жол көлiгi қажеттерiне арналған жерге:

1) магистраль жолдарына және солармен технологиялық байланыстағы құрылыстар 
мен ғимараттарға (темiр жол белдеуi, көпiрлер, тоннельдер, виадуктер, сигналдық 
жабдықтар, қызметтiк-техникалық үйлер);
2) кiрме жолдарға;
3) энергетика, локомотив, вагон, жол және жүк шаруашылықтары, сумен жабдықтау
және канализация құрылыстары, қорғау және бекiту екпелерi, қызметтiк және темiр 
жол көлiгiне қызмет көрсететiн арнаулы мақсаттағы өзге де объектiлерi бар темiр жол 
станцияларына (вокзалдарға);
4) темiр жолдарға берiлген белдеулер мен күзет аймақтарына;
5) мемлекеттік-жекешелік әріптестік шарттары бойынша, оның ішінде концессия 
шарттары бойынша теміржолдар мен теміржол көлігі объектілеріне бөліп берілген жер 
жатады.
2. Темiр жол көлiгiнiң қажеттерiне арналған жер учаскелері темiр жолдар мен темiр 
жол станцияларын дамытудың жобалау-техникалық құжаттамасына және бас 
схемасына сәйкес белгiленген тәртiппен бекiтiлетiн нормативтер бойынша берiледi.
3. Тұрғын халықтың қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету, сондай-ақ темiр жол көлiгi 
қажеттерiне арналып бөлiнген белдеуге iргелес жер учаскелерiндегi объектiлердi 
қауiпсiз пайдалану мақсатында жер пайдаланудың ерекше шарттарымен күзет 
аймақтары белгiленедi, олардың шегiнде аймақтарды белгiлеу мақсаттарына сай 
келмейтiн қызмет түрлерi шектеледi немесе оларға тыйым салынады.
4. Темiр жол көлiгiнiң күзет аймақтарына: орманды қорғау белдеулерi, көлiк 
құрылыстарының, құрылғылары мен басқа да объектiлерiнiң сақталуын, төзiмдiлiгi мен
орнықтылығын қамтамасыз ету үшiн қажеттi жер учаскелерi, сондай-ақ темiр жол 
көлiгiне бөлiнетiн белдеуге iргелес орналасқан, сел қаупi, көшкiн қаупi бар 
аймақтардағы және басқа да қауiптi әсерлер төнетiн жерлердегi жер учаскелерi кiредi.
Күзет аймақтары жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардан 
жер учаскелерiн алып қоймай белгiленуi мүмкiн.
Ескерту. 114-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2008.07.05 
N 66-IV 
(қолданысқа 
енгізілу тәртібін 
2-баптан
қараңыз); 31.10.2015 
№ 380-V
(алғашқы ресми жарияланған 
күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
115-бап. Автомобиль көлiгiнiң жерi
1. Автомобиль көлiгi қажеттерiне арналған жерге:
1) автомобиль жолдарына, көлік құралдарына арналған тұрақтар мен 
орынтұрақтарға, олардың конструкциялық элементтерi мен жол ғимараттарына және 
олармен технологиялық байланысқан құрылыстар мен ғимараттарға;
2) автовокзалдар мен автостанцияларды, автомобиль көлiгiнiң басқа объектiлерiн 
және жер бетi мен жерасты үйлерiн, құрылыстарын, ғимараттарын, құрылғыларын 

пайдалану, күтiп-ұстау, салу, қайта жаңғырту, жөндеу, дамыту үшiн қажеттi жол 
шаруашылығы объектiлерiн орналастыру үшiн;
3) автомобиль жолдарына бөлiнетiн белдеулердi белгiлеу үшiн бөлiнген жер жатады
.
2. Автомобиль көлiгiнiң қажеттерi үшiн бөлiнетiн белдеуге арналған жер учаскелерi
жолдың санатына байланысты және жобалау құжаттамасына сәйкес белгiленген 
нормалардың негiзiнде берiледi.
3. Тұрғын халықтың қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету және автомобиль жолдарын 
пайдалануға жағдай жасау үшiн жолда жүру қауiпсiздiгiнің талаптары ескерiле отырып,
оларды пайдаланудың ерекше режимi белгiленiп, ортақ пайдаланудағы автомобиль 
жолдарына бөлiнетiн белдеулерге екi жағынан iргелес жатқан жер учаскелерi түрiнде 
жол бойындағы белдеулер жасалады.
Жол бойындағы белдеудің мемлекеттік меншіктегі жер учаскелерін облыстардың, 
республикалық маңызы бар қаланың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар 
қалалардың жергілікті атқарушы органдары жеке және заңды тұлғаларға уақытша жер 
пайдалануға беруі мүмкін.
4. Жол қызметі, сыртқы (көрнекі) жарнама объектілерін, полиция, 
санитариялық-эпидемиологиялық бақылау, кеден органдары, шекаралық, көліктік 
бақылау бекеттерін, ветеринариялық және фитосанитариялық бақылау бекеттерін, ұялы
немесе спутниктік байланыс жабдығына арналған антенна-діңгекті құрылыстарды және
(немесе) тіреуіштерді қоспағанда, жалпыға ортақ пайдаланылатын автомобиль жолы 
бойынан бөлінген белдеу шегінде ғимараттар мен құрылыстар салуға, сондай-ақ 
инженерлік коммуникациялар тартуға тыйым салынады.
Халықаралық, республикалық, облыстық және аудандық маңызы бар жалпыға ортақ
пайдаланылатын автомобиль жолдарын реконструкциялау жөніндегі жұмыстар 
жүргізілген кезде ұялы немесе спутниктік байланыс жабдығына арналған 
антенна-діңгекті құрылыстардың және (немесе) тіреуіштердің иелері оларды 
ауыстыруды өз қаражаты есебінен қамтамасыз етеді.
Ескерту. 115-бап жаңа редакцияда - ҚР 2010.12.28 
№ 369-IV
(алғашқы ресми 
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен; 
өзгерістер енгізілді - ҚР 17.04.2014 
№ 195-V
(алғашқы ресми жарияланған күнінен 
кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі); 07.11.2014 
№ 248-V
(алғашқы ресми 
жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 
02.07.2020 
№ 355-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн 
өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
116-бап. Теңiз және iшкi су көлiгiнiң жерi

Теңiз және iшкi су көлiгiнiң қажеттерiне арналған жерге теңiз және өзен порттарын,
айлақтар, пристаньдар, гидротехникалық ғимараттар, жер бетi және жер асты үйлерiн, 
құрылыстарын, ғимараттарын, құрылғыларын пайдалану, күтiп-ұстау, салу, қайта 
жаңғырту, жөндеу, кеңейтiп ұлғайту үшiн қажеттi басқа объектiлердi және теңiз және 
iшкi су көлiгiнiң басқа да объектiлерiн орналастыру үшiн бөлiнiп берiлген жер жатады.
117-бап. Әуе көлiгiнiң жерi
Әуе көлiгiнiң қажеттерiне арналған жерге әуежайлар, әуеайлақтар, аэровокзалдар, 
ұшып көтерiлу-қону белдеулерiн және жер бетi мен жер асты үйлерiн, құрылыстарын, 
ғимараттарын, құрылғыларын пайдалану, күтiп-ұстау, салу, қайта құру, жөндеу, 
кеңейтiп ұлғайту үшiн қажеттi басқа да жер үстiндегi объектiлердi және әуе көлiгiнiң 
басқа да объектiлерiн орналастыру үшiн бөлiнiп берiлген жер, сондай-ақ олардың күзет
аймақтары жатады.
Күзет аймақтары жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардан 
жер учаскелерiн алып қоймай белгiленуi мүмкiн.
118-бап. Құбыр көлігінің жерлері
Құбыр көлiгiнiң мұқтаждарына арналған жерлерге су құбырларын, газ құбырларын,
мұнай құбырларын, мұнай өнімдері құбырлары мен жербеті және жерасты үйлерiн, 
құрылыстарын, ғимараттарын, құрылғыларын пайдалану, күтiп-ұстау, салу, 
реконструкциялау, жөндеу, кеңейтiп ұлғайту үшiн қажеттi объектiлердi және құбыр 
көлiгiнiң басқа да объектiлерiн орналастыру үшiн бөлiнiп берiлген жерлер жатады.
Аталған жерлерге шекаралары Қазақстан Республикасының магистральдық құбыр 
туралы заңнамасына сәйкес айқындалатын жер учаскелерін пайдаланудың ерекше 
шарттары бар магистральдық құбырлардың күзет аймақтарын қоса алғанда, 
магистральдық құбырлардың мұқтаждарына арналған жерлер де жатады.
Күзет аймақтары жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардан 
жер учаскелерiн алып қоймай-ақ белгiленуi мүмкiн.
Магистральдық құбырлардың желілік бөлігін орналастыру және пайдалану 
мақсаттарында жер учаскелерін бөлу қауымдық сервитут қағидалары бойынша (осы 
Кодекстің 69-бабының 4-тармағы) жүзеге асырылады.
Ескерту. 118-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.06.22 
N 21-V
(алғашқы ресми 
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) 
Заңдарымен.
119-бап. Байланыс және энергетика жерi

1. Байланыс, радио хабарларын тарату, теледидар, ақпарат қажеттерiне арналған 
жерге тиiстi инфрақұрылымдардың объектiлерiн орналастыру, байланыстың кабель, 
радиореле және әуе желiлерi, соның iшiнде жер астындағы желiлер үшiн бөлiнiп 
берiлген жер, сондай-ақ олардың күзет аймақтары, ұялы немесе спутниктік байланыс 
жабдығына арналған антенна-діңгекті құрылыстар және (немесе) тіреуіштер салу үшін 
бөлініп берілген жер жатады.
Байланыс объектілері үшін белгіленген тәртіппен бекітілген құрылыс нормалары 
мен қағидалары, байланыс желілерін күзету қағидалары және басқа да нормативтік 
техникалық құжаттар негізінде байланыс желілерінің күзет аймақтары белгіленуі 
мүмкін.
2. Энергетика жерiне:
1) су электр станцияларын, атом станцияларын, жылу станцияларын және олардың 
құрылыстары мен объектілеріне қызмет көрсететін басқа да электр станцияларын, 
сондай-ақ жаңартылатын энергия көздерін пайдалану объектілерін орналастыру;
2) электр берудің әуе желiлерiнің тіректерін, электр берудің кабельдік желiлерiнiң 
жер бетiндегi құрылыстарын, кіші станцияларды, тарату құрылғыларын, энергетиканың
басқа да құрылыстары мен объектiлерiн орналастыру үшiн бөлiнiп берiлген жер 
учаскелерi жатады.
Халықтың қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету және энергетика объектiлерiн пайдалануға 
жағдай жасау үшiн электр энергетикасы саласында басшылықты жүзеге асыратын 
уәкілетті орган бекiткен электр желiлерi объектілерінің күзет аймақтарын және жер 
учаскелерін пайдаланудың ерекше шарттарын белгiлеу қағидаларына, жылу желiлерi 
объектілерінің күзет аймақтарын және жер учаскелерін пайдаланудың ерекше 
шарттарын белгiлеу қағидаларына сәйкес жерді пайдаланудың ерекше шарттарымен 
электр және жылу желілерінің күзет аймақтары белгіленеді.
Ескерту. 119-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2009.07.04 
N 166-IV
; 11.07.2017 
№ 89-
VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң 
қолданысқа енгізіледі); 02.07.2020 
№ 355-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен 
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
119-1-бап. Ғарыш қызметі мұқтажына арналған жер
1. Жерүсті ғарыш инфрақұрылымы объектілерін орналастыру және пайдалану үшін 
бөлінген жер, сондай-ақ олардың күзет аймақтары ғарыш қызметі мұқтажына арналған 
жерге жатады.
2. Ғарыш қызметін дамыту үшін жағдайлар жасау мақсатында ғарыш қызметі 
мұқтажына арналған жерді резервте қалдыру осы Кодекске сәйкес жүзеге асырылады.
3. Шектерінде аймақтарды белгілеу мақсаттарымен үйлеспейтін қызмет түрлері 
шектелетін немесе оларға тыйым салынатын тасымалдағыш зымырандардан бөлінетін 

бөлшектер құлайтын аудандарды қоспағанда, халықтың қауіпсіздігін, сондай-ақ 
жерүсті ғарыш инфрақұрылымы объектілерін сақтауды және қауіпсіз пайдалануды 
қамтамасыз ету мақсатында жерді пайдаланудың ерекше шарттарымен күзет 
аймақтары белгіленеді.
Ескерту. Заң 119-1-баппен толықтырылды - ҚР 2012.01.06 
N 529-IV
(алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік жиырма бір күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) 
Заңдарымен.
119-2-бап. Арнайы экономикалық аймақтардың, республикалық және өңірлік маңызы 
бар индустриялық аймақтардың жерлері
1. Арнайы экономикалық аймақтардың, республикалық және өңірлік маңызы бар 
индустриялық аймақтардың жерлері тиісті басқарушы компанияларға ауыл 
шаруашылығы мақсатындағы жерлер санатына жатпайтын жерлерден уақытша өтеулі 
жер пайдалануға беріледі, олар өз кезегінде бұл жерлерді Қазақстан Республикасының 
арнайы экономикалық және индустриялық аймақтар туралы заңнамасында белгіленген 
тәртіппен және шарттарда арнайы экономикалық аймақтардың, республикалық және 
өңірлік маңызы бар индустриялық аймақтардың қатысушыларына береді.
2. Арнайы экономикалық аймақтардың, республикалық және өңірлік маңызы бар 
индустриялық аймақтардың қатысушылары Қазақстан Республикасының арнайы 
экономикалық және индустриялық аймақтар туралы заңнамасына сәйкес алынған жер 
учаскелерін осы Кодексте көзделген тәртіппен мынадай жағдайларда:
1) арнайы экономикалық аймақтың қатысушысы ретінде қызметін жүзеге асыру 
туралы шартта көзделген міндеттемелерді орындаған жағдайда арнайы экономикалық 
аймақтың жұмыс істеу мерзімі өткеннен кейін;
2) республикалық немесе өңірлік маңызы бар индустриялық аймақ қатысушысының
жобасында көзделген барлық объектілер пайдалануға берілген жағдайда кез келген 
уақытта сатып алуға құқылы.
Бұл ретте республикалық немесе өңірлік маңызы бар индустриялық аймақтың 
қатысушысы осы тармақтың бірінші бөлігінің 2) тармақшасында көзделген жағдайда 
жер учаскесін республикалық немесе өңірлік маңызы бар индустриялық аймақта 
қызметін жүзеге асыру туралы шарт жасасқан кезде белгіленген кадастрлық (бағалау) 
құнына тең баға бойынша сатып алуға құқылы.
Республикалық немесе өңірлік маңызы бар индустриялық аймақтың қатысушысы 
республикалық немесе өңірлік маңызы бар индустриялық аймақты тарату кезінде 
жылжымайтын мүлік объектілерінің және (немесе) олармен байланысты 
ғимараттардың (құрылысжайлардың) құрылысын аяқтамаған жағдайда, жергілікті 
атқарушы органдар үш жылдан аспайтын мерзімге өтеулі жер пайдалану құқығын 
береді.
3. Осы баптың 2-тармағында көрсетілген тұлғалар тиісті басқарушы компанияға 
өтінішхат береді.

Өтінішхатқа:
жер учаскесіне құқықты куәландыратын құжат немесе құжаттың нотариат 
куәландырған көшірмесі;
жылжымайтын мүлік орталығынан жер учаскесіне мәмілелер жасасуға кедергі 
келтіретін ауыртпалықтардың жоқ екендігі туралы анықтама;
заңды тұлғаны мемлекеттік тіркеу (қайта тіркеу) туралы анықтама (заңды тұлғалар 
үшін);
жеке басты куәландыратын құжаттың көшірмесі (дара кәсіпкерлер үшін) қоса 
беріледі.
"Арнайы экономикалық және индустриялық аймақтар туралы" Қазақстан 
Республикасының Заңына сәйкес жер учаскелерін алған арнайы экономикалық 
аймақтың, республикалық немесе өңірлік маңызы бар индустриялық аймақтың 
қатысушылары үшін тиісті басқарушы компания берген, қызметін жүзеге асыру туралы
шарт және жер учаскесінің схемасы жер учаскесіне құқықты куәландыратын құжаттар 
болып табылады.
4. Басқарушы компания барлық қоса берілетін құжаттармен бірге өтінішті жер 
учаскесі орналасқан жердегі облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, 
астананың жергілікті атқарушы органына жібереді, ол осы Кодекстің 
47-бабында
белгіленген тәртіппен қаралады.
5. Арнайы экономикалық аймақтарды немесе республикалық немесе өңірлік 
маңызы бар индустриялық аймақтарды орналастыру үшін жер учаскесі елді мекен 
шегінде берілген жағдайда, мұндай жерлер осы Кодекстің 
сәйкес 
107-бабына
айқындалатын коммерциялық аймаққа жатқызылады.
Ескерту. 12-тарау 119-2-баппен толықтырылды - ҚР 03.04.2019 
№ 243-VI
Заңымен (
алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа 
енгізіледі).
120-бап. Қорғаныс және ұлттық қауіпсіздік мұқтаждарына арналған жер
Ескерту. Тақырып жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.13 
(алғашқы ресми 
N 553-IV
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
1. Әскери бөлiмдерді, әскери полигондарды, сондай-ақ Қазақстан Республикасы 
Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлер мен әскери құралымдардың арсеналдарын, 
базалары мен қоймаларын және белгіленген тыйым салынған аймақтар мен тыйым 
салынған аудандар шегіндегі оларға іргелес аумақтарды, әскери оқу орындарын, 
Қазақстан Республикасы арнаулы мемлекеттік органдарының арнаулы (әскери) оқу 
орындарын, Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінiң, басқа да әскерлер мен әскери
құралымдардың, Қазақстан Республикасы арнаулы мемлекеттік органдарының өзге де 
ұйымдарын, олардың қорғаныс және ұлттық қауiпсiздiк саласындағы мiндеттердi