Педагогика институтының директоры

Әдебиет: 15. 207-214 бет

Әдебиет: 14. 258 бет

№ 15 дәріс

1. 
   Географиялық орны.
   
2. 
   Фауна әлемі.
   

1.Қорықшаларға сипаттама

2.Қорықшалардың өсімдіктер дүниесі

3.Қорықшадағы жануарлар дүниесі

Әдебиет: 16. 72-76 бет

18. 61-70 бет.

Жайық өзенінің биогеографиясы

1.Жайық өзенінің экологиялық жағдайы

2.Өзеннің фаунасы мен флорасы

Әдебиет: 18. 26-30 бет
30 кредит сағат

№ 15 лабораториялық сабақ

1. Өсімдік әлемі (сурет салу).

2. Жануар әлемі.

Әдебиет: 15. 165-172 бет.

Әдебиет: 16. 46-71 бет, 21. 241-245 бет

1.Шалкқар көлінің экологиялық жағдайы

2.Көлдегі тіршілік

Әдебиет: 18. 26-40 бет.

2. Ұлы географиялық ашылулар дәуірі.

3.Биогеографияның ғылым ретінде қалыптасуы.

4.Дарвинизм және биогеография.

5.XX ғ биогеографиясы

1. Биогеография туралы алғашқы деректер ерте орта ғасырлық

фольклорлық энциклопедияларда кездеседі.Орта ғасырлық оқымыстылар

мен философтардың ойлау қабілеті шектеулі болды,оларға белгілі

биогеографиялық фактілер көп емес еді. « Медицина атасы » Гиппократтың

шығармаларында тек 236 түрлі өсімдік туралы айтылған.Орта ғасырлық

Европаға географиялық және биогеографиялық ақпараттар араб

шығармаларынан енген.Ботаникалық бақтың алғашқысы 1333 жылы

Венецияда негізі қаланған.

2. Ұлы географиялық ашылулар эпохасы көптеген

саяхаттар мен танысу,бұнда жаңа ашылулар жаңадан пайда болған жерлер,

халықтар,сол жерді мекендеушілер биогеография үшінмаңызды.Жаңадан

ашылған материк немесе арал өзіне тән флора мен фаунасымен ерекшеленді.

Ресейдің өсімдіктер әлемі туралы еңбекті Ломоносов пен Крашенников

сіңірді.

3. 1859 жыл шетелдік барлық кешенді жаратылыстану ғылымдарының

дамуы болды.1859 ж қараша айында ағылшын ғалымы Ч.Дарвиннің

«Происхождение видов путем естественного отбора, или сохранение

Благоприяствуемых пород в борьбе за жизнь» атақты еңбегі жарық көрді.

Еңбектің 12,13-тарауында ұлы ғалым жануарлар мен өсімдіктердің қазіргі

географиялық таралуы тек эволюционды оқумен пайда болады делінген.

20 ғ экологиялық, ботаникалық ,географиялық ,зоогеографиялық,тарихи,

Флористика және фаунистика туралы ілімдер жалғасын тапты.Қазір

биологиялық прогресстің дамуына байланысты жаңа материалдар пайда

болуда.

Өзін-өзі тексеру сұрақтары:

1. 
   «Медицина атасын» ата.
   
2. 
   Ұла географиялық ашулар биогеографияға қандай әсерін тиғізді?
   
3. 
   Ломоносов және Крашенников зерттеулері немен байланысты?
   
4. 
   20 ғасыр кезеңінде биогеография қандай өзгерістерге душар болды?
   

2.В.И.Вернадский концепциясы.В.Б.Сочава мен Е.М.Лавренко зерттеулері.

3.Биосфераның ұйымдастырылуы
1. Биосфера В.И.Вернадский ойы бойынша «планетаның ғарыштық

кеңістігімен байланысқан жалғыз облысы»Организмдердің көбеюі

нәтижесінде планетаның өсуі болды.Өмірдің болуы-бұл оның геохимиялық

энергиясының көрінісі.В.И.Вернадский биосфераны оның көлемі мен т.б.

дамуын зерттеген алғашқы ғалым.

2. Биосфераның негізгі өкілдері өмір болып саналғанымен,ол тек тірі

организмдерді қарастырмайды,сонымен қатар топырақ,су т.б нәрселерді,яғн

қосымша өкілдерді бірге қарастырады.Бұлар биоқосымша аттар.Тіпті өте

шөлді жерде де өмірдің барын көруге болады.Кейбір материалдар

биогеосфера ,ландшафтық қабық деп аталады.Егер көмірқышқыл газы

болмағанда өмірдің мүмкін емес,егер көмірқышқыл газы тірі организмдердің

демалуымен толығып отырады.

3. Атмосферадағы ауа өсімдіктердгі фотосинтездің әсерінен болса,оның

атмосфералық ауадағы мөлшері орта есеппен 20,8 пайыз,көмірқышқыл газы

0,03 пайыз ең үлкен бөлігін 79,2 пайызын (1пайыз аргонды қоса есептегенде)

болады.

1. 
   Биосфера дегеніміз не?
   
2. 
   Вернадский концепциясының мақсаты?
   
3. 
   Биосфераның ұйымдастырылуын қалай түсінесіндер?
   

2. В.Б. Сочаваның жиынтық түрлері.

1. Классификация мәселесі биогеографияда ең күрделі мәселелерге жатады. Жиынтықтырды түрлік құраламына, өмірлік түрлеріне қарап бөлуге болады. Р.Уиттекер жиынтықтырды әр түрлі қасиеттері, өзара параллель өзгермейді, сондықтан әр жиынтық әр түрлі болады.

2. В.Б. Сочава бойынша өсімдік жамылғысы 3 ретке бөлінеді: планетарлық, аймақтық және топологиялық. Әр қайсысына өзіне тән уақыттық, кеңістік заңдылықтыры бар.

Элленберг және Мюллер-Домбуаның белгілі классификациясында 7 формация белгіленеді, олар жабық ормандар, сирек ормандар, бұталар, бұталар және ұқсас формациялар, жерлік шөпті жиынтықтар, шөлдер және өсімдігі сирек жерлер, су өсімдіктері.

И. Шмихюзен ең жоғары классификация бірлігі ретінде өсімдік формациясын пайдаланады.

1. 
   В.Б. Сочава бойынша неше өсімдік жамылғысы бар?
   
2. 
   И. Шмихюзен ең жоғары классификация бірлігі ретінде нені пайдаланады.
   
3. 
   Элленберг және Мюллер-Домбуаның белгілі классификациясында неше формация белгіленеді?
   

1. Биоценоз және оның құрылымдары

2. Биогеоценоз компоненттерінің өзара байланысы

1. Биосфераның тірі ағзаларының эволюциясы үрдісінде қалыптасатын күрделі көптүрлік жүйе биоценоз немесе бірлестік деп аталады.Биоценоздардың маңызды құрылымдық бөлімі-өсімдіктер бірлестігі-фитоценоз.Фитоценоздардың дұрыс анықтамасының бірін В.Н.Сукачев (1954 ж)берді. «Фитоценоз немесе өсімдіктер бірлестігі деп жер бетінің біртүрлік учаскесін мекен ететін биік және төмен өсетін өсімдіктердің өздеріне тән тек оларға ғана өзара қарым-қатынас тән және мекен ету жағдайымен және сондықтан олар өзіндік ерекше орта қалыптастырады,яғни фитоортаны қалыптастырады.».

1. 
   Биоценоз дегеніміз не?
   
2. 
   Фитоценоз дегеніміз не?
   
3. 
   Фитоорта дегеніміз не?
   
4. 
   Сукачев анықмасының мағынасы неде?
   

1. 
   Тропиктік ылғалды маусымдық ормандар.
   
2. 
   Жартылай жасыл ормандар.
   
3. 
   Жаңбырлы жасыл ормандар.
   

1. Күнделікті жаңбырлы орманнан маусымдық орманға ауысу өте жай болады. Құрғақтық кезең 1-2,5 айға созылады. Биік ағаштар жапырақтарын бір уақытта тастайды, ал эпифиттер және орхидеялар өсулерін тоқтатады. Мұндай ормандарды Бирд мәңгі жасыл маусымдық орман.

Маусымдық мәңгі жасыл ылғалды тропиктік орман. Жауын-шашын мөлшері 50-100мм, жылдық көрсеткіші 1800-2000 мм. Ағаштар диаметрі 3 м және оданда жоғары. Жартылай жапырақ тастайтын орман және жаңбырлы ормандар арасындағы ерекшеліктер көбіне флористикалық.

1. 
   Жартылай жапырақ тастайтын ормандар. Жауын-шашын мөлшері 1500-2000 мм. Құрғақшылық кезеңі 5 ай. Топырақ үсті жамылғысы көбіне жоқ. Лиана және эпифиттер өте көп.
   

1. 
   Тропиктік маусымдық ормандардың құрғақшылық кезеңі қанша уақыттқа созылады?
   
2. 
   Жауын-шашын мөлшері?
   

1. Қатты жапырақ ормандар және бұталар.

2. Аймақтық ерекшелік.

1. Тропиктік белдеуден қоңыржайға ауысу өте жай болады, екі белдеу формациялар шегі анықсыз көрінеді.

Өсімдіктерді бөлінуінің негізгі факторы- ылғалдық. Материктің батыс секторында жерортатеңіз климаты қысқы жаңбырымен және ыстық құрғақ жазымен шығыс секторында жауын шашын тең орналасты. Қатты жапырақты ормандар және бұталардың классикалық облысы- Жерорта теңіз маңы. Даму үстінде – склерофиттер. Осы облысқа геофиттер және терофиттер мекендейді.

Гарига-аласа бойлы бұталар, жартылай бұталар және ксерофилді шөпті өсімдіктер жиынтығы.

2. Қатты жапырақты өсімдіктердің калифорния облысында Тынық мұхит жағалауының өте тар белдеуді алып жатыр. Тән формация - чаппараль –ағаштар жоқ.

Ауаның төменгі ылғалдылығы жоғары ярусты мекендеугу болмайтының көрсетеді.

1. 
   Өсімдіктерді бөлінуінің негізгі факторы болып не танылады?
   
2. 
   Гарига дегеніміз не?
   
3. 
   Маквис дегеніміз не?
   
4. 
   Чаппараль тән жерлер?
   

1 Аралдық биогеографияны зерттеудің бастаулары

2.Аралды мекендеушілердің таралуы.

1. Аралдық биогеографияны зерттеудің негізін ағылшын ғалымы,натуралист А.Уоллес салды. Уоллес Малай архипелагын зерттей отырып,өз алдына міндет етіп Үнді-Малай мен Австралия фаунасына арасындағы шекараны табуды қойды.1856 жылы фауна шекарасын Бали мен Ломбок аралдары арасынан тапты.1863 ж аралдағы құстар фаунасын анализдей отырып,Уоллес сызығы деп аталып кеткен фауналар арасындағы сызықты тауып картаға салды.Одан кейін осы өлкенің моллюскілері мен сүтқоректілерінің таралуын зерттеген М.Вебер басқа шекара жүргізді және екі сызық арасындағы фаунаның таралуы аралас екендігін анықтап берді.

2. Уоллестің еңбегі тек екі зоогеографиялық облыстар арасындағы шекаралық сызықты табуда ғана емес ,сонымен бірге оның қалыптасуының себептері:Уоллес сызығынан батысқа орналасқан аралдар ертеректе материкпен құрғақ жол бойымен жалғасқандыа көруге болады. Биогеография Уоллеске аралдарды қарастырумен қатар,көл,тау шыңы т.б. биоталарды аралдық экожүйелерді қоршаған орта ланшафті ретінде көрсетіп, өзінің 1880 ж шыққан «Аралдық өмір»еңбегінде көрсеткен.

Қазіргі кезде аралдық биотаны анализдеу, зерттеу биогеографияның қарқынды дамушы бөлімі. Осындай биоталар белгісіз түрлердің материкте,өзіндік флора және фауна,қарапайым құрылымдық экожүйелердің болуымен сипатталады. Олар экожүйелердің динамикасының анализінде ыңғайлы және математикалық модельдеудің обьекті болып табылады.

1. 
   Аралдық биогеографияны зерттеудің негізін қалаушы?
   
2. 
   «Аралдық өмір»еңбегі қай жылы жарық көрді?
   
3. 
   Биогеографияның қарқынды дамушы бөлімі?