ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
СЕМЕЙ қаласының ШӘКӘРІМ атындағы МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
|
3 деңгейлі СМЖ құжаты
|
ПОӘК
|
ПОӘК 042-18-10.1.70
/01-2013
|
ПОӘК
«Биохимия» пәнінің
оқытушыға арналған бағдарламасы
|
___18.09_____2013 ж.
№ 1 басылым
|
ПӘННІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ
«Биохимия»
5В070100 – «Биотехнология» мамандығы үшін
ОҚЫТУШЫҒА АРНАЛҒАН ПӘН БАҒДАРЛАМАСЫ
Семей
2013
Мазмұны
-
1
|
Қолданылу саласы
|
4
|
2
|
Нормативтік сілтемелер
|
4
|
3
|
Жалпы ережелер
|
4
|
4
|
Оқу пәнінің мазмұны (модульдің)
|
5
|
5
|
Студенттердің өздік жұмысына арналған тақырыптардың тізімі
|
8
|
6
|
Пән бойынша оқу-әдістемелік карта
|
9
|
7
|
Оқу-әдістемелік әдебиетпен қамтамасыз етудің картасы
|
11
|
8
|
Әдебиеттер
|
12
|
1 ҚОЛДАНЫЛУ САЛАСЫ
«Биохимия» пәні бойынша оқу-әдістемелік кешеннің құрамына енгізілген оқытушыға арналған пәндердің бағдарламасы «5В070100» – «Биотехнология» мамандығының студенттері үшін арналған.
-
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
«Биохимия» пәнінің осы оқу-әдістемелік кешені келесі құжаттар талаптары мен ұсыныстарына сәйкес әзірленген және аталған пән бойынша оқу процесін ұйымдастыру тәртібін белгілейді:
- Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты, ҚР МЖМБС «23» 08 2012 жылғы, №1080 Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің бұйрығымен әрекетке енген және бекітілген.
- СТУ 042-ГУ-4-2013 «Пәндердің оқу-әдістемелік кешенін әзірлеуге және ресімдеуге қойылатын жалпы талаптар» университет стандарты;
- ДП 042-1.01-2013 «Пәндердің оқу-әдістемелік кешенінің құрылымы және мазмұны» құжаттандырылған процедурасы.
-
ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР
3.1 Пәндердің мазмұнын қысқаша сипаттау
Биологиялық химия – тіршіліктің молекула негізі жөніндегі ғылым. Ол тірі организмнің химиялық құрамын,тірі материяда болатын химиялық реакцияларды, тірі организмдегі заттардың биологиялық функциямен молекуларлық құрамымен өзара байланысын зерттейді. Биохимия тірі организмде өтетін процесстерін терең түсіну үшін негізгі ғылым болады.
3.2 Биологиялық химия курсының мақсаты студенттердің «Биологиялық химия» курсының тіршіліктің молекулалық негізін, биологиялық заттардың құрамын, құрылысын, қасиеттерін, осы заттардың тіршіліктің әрекеті бойынша реакцияларын оқып білу болып табылады
3.3 Биохимия пәнін оқып–білудің негізгі міндеті - студенттер биологиялық маңызды заттардың негізгі кластарын, осы заттардың құрамын, құрылысын, қасиеттерін, организмде атқаратын биологиялық қызметтерін, әсерінің механизмдері; тіршілік процестерінде биологиялық заттардың өзгеруін, әрекеттесуін, зат алмасуының негізгі жолдарын, негізгі биохимиялық жүйелерінің және химиялық реакцияларын оқып білу керек; биологиялық заттардың құрамын, құрылысын, қасиеттерін зерттеу үшін практикалы дағды алу керек.
3.4 Оқып-білудің нәтижесінде студент мыналарды:
- тірі ағзаның химиялық құрамын, жоғары молекулалы белоктар, көмірсулар, майлар және нуклеин қышқылдарының құрылысын және физико-химиялық қасиеттерін, сол сияқты биологиялық активті заттар – витаминдер, ферменттер және гормондардың әсер ету механизмдерін білуі;
-тірі ағзадағы зат алмасу және энергия алмасу туралы білімді меңгеруі;
- тірі ағзадағы зат алмасудың катаболизм және анаболизм реакцияларын игеруі;
- қоректік заттарға және биологиялық активті заттарға биохимиялық әдістермен зерттеулер істей алуы;
-Белок биосинтезінің негізгі этаптарын түсінуі керек.
3.5 Курстың пререквизиттері:
3.5.1 Бейорганикалық химия
3.5.2 Органикалық химия
3.6 Курстың постреквизиттері:
3.6.1 «Өсімдіктер биотехнологиясы»;
3.6.2 «Цитология»;
3.6.3 «Физиология»;
3.6.4 «Молекулалық биология».
3.7 Оқу жұмыс жоспарынан көшірме:
Кесте 1
Курс
|
Семестр
|
Креди
ттер
|
ДС
(сағ.)
|
СПС
(сағ.)
|
ЗХ
(сағ.)
|
СОӨЖ
(сағ.)
|
СӨЖ
(сағ.)
|
Барлығы
(сағ.)
|
Қорытынды бақылаудың нысаны
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
2
|
3
|
3
|
15
|
-
|
30
|
22,5
|
67,5
|
135
|
емтихан
|
4 ОҚУ ПӘНІНІҢ МАЗМҰНЫ (МОДУЛЬДІҢ)
Кесте 2
Тақырыптардың атауы және оның мазмұны
|
Сағат саны
|
Микромодуль 1 - Кіріспе. Зат алмасуды реттеу
|
|
Дәріс сабақтар
|
|
Биохимия курсының міндеті.Пәнаралық байланысы. Витаминдер. Витаминдердің сипаттамасы. Зат алмасуына әсер ету механизмі.Гипо-, гипер-, поливитаминоз туралы түсінік. Жіктелуі. Майда және суда еритін витаминдер. Провитаминдер. Тағамда кездесетін витаминдердің құрамы. Тәуліктік қажеттілігі.
|
1
|
Ферменттер. Ферменттер туралы түсінік.Қызметі және клеткада шоғырлануы. Алу және тазалау әдістері, Химиялық табиғаты және кұрылысы. Коферменттер. Активті, субстратты, өздік реттегіш, катализдік орталықтары. Изоферменттер. Проферменттер. Мультиферменттер жүйесі. Ферменттердің жалпы касиеттері. Ферменттік реакциялардың жылдамдығына әсер етуші факторлар. Аталуы. Жіктелуі және колданылуы.
|
1
|
Гормондар.Жалпы сипаттамасы, зат алмасудағы ролі.Әсер ету механизмі.Жіктелуі.Жеке гормондардың сипаттамасы: қалқанша, карбалас қалқанша,үйкы безінің, гипофиз, бүйрек үсті безінің, аталык және аналық безінің, асқорыту жүйесінің гормондары. Простогландиндер.Практикада қолданылуы.
|
1
|
Зертханалық сабақтар
|
|
Майда еритін витаминдерге сапалық реакциялар
|
2
|
Суда еритін витаминдерге сапалық реакциялар
|
2
|
Ферменттердің жалпы қасиеттері - температураға төзімділігі, талғампаздығы және рН-тың активтілігіне әсері.
|
2
|
Ферменттердің әсер ету механизмі. Активаторлар мен ингибиторлардың әсері.
|
2
|
Гормондар: инсулин мен адреналинге сапалық реакциялар.
|
2
|
Микромодуль 2 – Энергетикалық алмасу
|
|
Дәріс сабақтар
|
|
Зат және энергия алмасуы. Биологиялық тотығу.
Зат алмасуы және энергия туралы түсінік. Зат алмасу сатылары.Ассимиляция және диссимиляция процестері. Организмде энергия алмасуынын ерекшеліктері.Зат алмасуды зерттейтін әдістер. Биологиялық тотығу теориялары. Тыныс алу тізбегі.Тотықтыра фосфорлану. Энергетикалық тиімділігі.
|
1
|
Зертханалық сабақтар
|
|
Зат және энергия алмасуы. Биологиялық тотығу (семинар).
|
2
|
Микромодуль 3 – Көмірсулар алмасуы және қызметі
|
|
Дәріс сабақтар
|
|
Көмірсулар. Құрылысы, қасиеті, тамақтанудағы ролі.
Көмірсулар, олардың тамақтанудағы маңызы, организмдегі ролі. Көмірсулардың маңызды көзі. Көмірсулар жіктелуі. Құрылысы, Фишер және Хеорс бойынша формулалары. Моносахаридтер, олардың қасиеттері. Пентозалар, гексозалар. Глюкоза, құрылысы, қасиеттері. Дисахаридтер, олигосахаридтер және полисахаридтер. Крахмал, целлюлоза, гепарин.
|
1
|
Көмірсулар алмасуы.
Тамақтану процесіндегі көмірсулардың ыдырауы. Гидролиз және фосфоролиз. Тканьдердегі көмірсулардың анаэробты тотығуы. Гликолиз және гликогенолиз. Ашудың түрлері: спирттік, сүт қышқылды.
|
1
|
Көмірсулар алмасуы.
Көмірсулардың аэробты ыдырауы. Кребс циклі.
|
1
|
Зертханалық сабақтар
|
|
Көмірсулар қасиеттері. Көмірсулардың сапалық реакциялары.
|
2
|
Микромодуль 4 – Липидтер алмасуы және қызметі
|
|
Дәріс сабақтар
|
|
Липидтер
Организмдегі липидтердің ролі. Тағам өнімдеріндегі құрамы, биологиялық бағалылығы. Липидтердің жіктелуі. Балауыздар. Фосфолипидтер. Стероидтар. Терпендер. Эфирлік майлар.
|
1
|
Липидтер алмасуы
Липаза. Асқорыту процесіндегі майлардың алмасуы. Май қышқылдарының тотығу жолдары. Майлардың синтезі.
|
1
|
Зертханалық сабақтар
|
|
Липидтер. Майларға сапалық реакциялар. Майлардың ерігіштігі. Майдың константасын – tбалқу, йод санын, қышқыл санын анықтау.
|
2
|
Микромодуль 5 – Белоктар алмасуы және қызметі
|
|
Микромодуль 5.1 – Аминқышқылдарының алмасуы
|
|
Дәріс сабақтар
|
|
Аминқышқылдары, құрылысы және қасиеттері. Ауыстырылмайтын аминқышқылдары. Белок молекуласының типтік құрылымы және олардың түзілуіндегі байланыстың түрлері. Белоктардың қасиеттері. Белоктардың жіктелуі. Қарапайым және күрделі белоктар, сипаттамалары.
|
1
|
Аминқышқылдарының аралық алмасуы.
Асқорыту процесіндегі белоктардың ыдырауы. Белоктардың шіруі. Аминқышқылдарының ыдырауы. Қайтааминдеу, декарбоксилдеу, дезаминдеу. Аминқышқылдарының организмде түзілу жолдары. Азотты баланс. Белоктардың биологиялық бағалылығы. Белоктардың тәуліктік қажеттілігі.
|
1
|
Зертханалық сабақтар
|
|
Аминқышқылдары. Амин тобындағы азотты формольды әдіспен анықтау.
|
2
|
Белоктар. Физика-химиялық қасиеттері. Белоктарды тұнбаға түсіру реакциялары. Белоктарға түсті реакциялар.
|
2
|
Микромодуль 5.2 – Нуклеотидтер алмасуы
|
|
Дәріс сабақтар
|
|
Нуклеин қышқылдарының организмдегі функциялары. Пурин және пиримидин негізіндегі азотты қосылыстар. Рибоза және дезоксирибоза. Нуклеозидтер және нуклеотидтер. АТФ және оның зат алмасудағы ролі. Полинуклеотидтер. РНҚ және ДНҚ құрылысы.
|
1
|
Организмдегі нуклеопротеидтердің ыдырауы. Нуклеин қышкылдарының қорытылуы және аралық алмасуы. Пурин және пиримидин негіздерінің ыдырауы.
|
1
|
Зертханалық сабақтар
|
|
Күрделі белок – нуклеопротеиндердің химиялық құрамын зерттеу: дрожжы гиролизатындағы белокты анықтау; пуринді негіздерді анықтау; пентоза-альдозаны анықтау; фосфор қышқылын анықтау.
|
2
|
Дифениламинмен ДНҚ сандық анықтау.
|
2
|
Микромодуль 6 – Белок биосинтезі
|
|
Дәріс сабақтар
|
|
Белок биосинтезі, оның этаптары.
Генетикалық код, кодон, цистрон және ген туралы ұғымдар. Белок биосинтезінің негізгі этаптары: 1) Транскрипция (инициация, элогнация.ю терминация); 2) Рекогниция;
3) Трансляция (инициация, элонгация, терминация). Белок алмасуының патологиясы және реттелуі.
|
1
|
Зертханалық сабақтар
|
|
Белок биосинтезі және оның негізгі этаптары (семинар).
|
2
|
Микромодуль 7 - Зат алмасу процестерінің өзара байланыстылығы
|
|
Дәріс сабақтар
|
|
Зат алмасу процестерінің өзара байланыстылығы. Жалпы заңдылықтары. Көмірсулар мен нуклеин қышқылдары, белоктар және майлар алмасулары арасындағы байланыстар. Тамақтанудың негізі мен оның даму жолдары. Тамақтанудың режимі. Емдік тамақтану.
|
1
|
-
СТУДЕНТТЕРДІҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСЫНА АРНАЛҒАН ТАҚЫРЫПТАРДЫҢ ТІЗІМІ
5.1 Тіршілік бірлігі – клетка құрылымы. Организмнің химиялық құрамы.
5.2 Фотосинтез
5.2 Қан және жүйке жүйесінің биохимиясы
5.3 Бауыр, бүйрек және зәр биохимиясы
-
ПӘН БОЙЫНША ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КАРТА
Кесте 3
Тақырыбы
|
Көрнекі құралдар, ТСО, плакаттар, зертханалық тақталар
|
Өз бетімен оқып үйренуге арналған сұрақтар
|
Бақылау түрі
|
Дәріс сабақтар
|
Зертханалық сабақтар
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
Витаминдер
|
Майда еритін витаминдерге сапалық реакциялар
|
Плакаттар,
Спиртовка,
химиялық реактивтер,
химиялық
ыдыстар,
|
Витаминдердің сипаттамасы, табиғатта кездесуі.
|
Ағымдық бақылау
|
Суда еритін витаминдерге сапалық реакциялар
|
Ферменттер
|
Ферменттердің жалпы қасиеттері - температураға төзімділігі, талғампаздығы және рН-тың активтілігіне әсері.
|
Плакаттар,
Спиртовка,
химиялық реактивтер,
химиялық
ыдыстар,
|
Ферменттерді бөлу және тазалау әдістері
|
Ағымдық бақылау
|
Ферменттердің әсер ету механизмі. Активаторлар мен ингибиторлардың әсері.
|
Гормондар
|
Гормондар.
Инсулинге, адреналинге сапалық реакциялар.
|
Плакаттар,
Спиртовка,
химиялық реактивтер,
химиялық
ыдыстар,
|
Простагландиндер
|
Ағымдық бақылау
|
Зат және энергия алмасуы
Биототығу
|
Зат және энергия алмасуы. Биологиялық тотығу (семинар).
|
Плакаттар,
Спиртовка,
химиялық реактивтер,
химиялық
ыдыстар,
|
Өсімдіктердегі биологиялық тотығу
|
Ағымдық бақылау
|
Көмірсулар алмасуы
|
Көмірсулар қасиеттері. Көмірсулардың сапалық реакциялары.
|
Плакаттар,
Спиртовка,
химиялық реактивтер,
химиялық
ыдыстар,
|
Глюконеогенез
|
Ағымдық бақылау
|
Липидтер алмасуы
|
Липидтер. Майларға сапалық реакциялар. Майлардың ерігіштігі. Майдың константасын – tбалқу, йод санын, қышқыл санын анықтац.
|
Плакаттар,
Спиртовка,
химиялық реактивтер,
химиялық
ыдыстар,
|
Холестерин алмасуы
|
Ағымдық бақылау
|
Аминқышқылдарының алмасуы
|
Аминқышқылдары. Амин тобындағы азотты формольды әдіспен анықтау.
|
Плакаттар,
Спиртовка,
химиялық реактивтер,
химиялық
ыдыстар,
|
|
Ағымдық бақылау
|
Белоктар. Физика-химиялық қасиеттері. Белоктарды тұнбаға түсіру реакциялары. Белоктарға түсті реакциялар.
|
Нуклеотидтер алмасуы
|
Күрделі белок – нуклеопротеиндердің химиялық құрамын зерттеу: дрожжы гиролизатындағы белокты анықтау; пуринді негіздерді анықтау; пентоза-альдозаны анықтау; фосфор қышқылын анықтау.
|
Плакаттар,
Спиртовка,
химиялық реактивтер,
химиялық
ыдыстар,
|
|
Ағымдық бақылау
|
Дифениламинмен ДНҚ сандық анықтау.
|
Белок биосинтезі
|
Белок биосинтезі және оның негізгі этаптары (семинар).
|
Плакаттар,
Спиртовка,
химиялық реактивтер,
химиялық
ыдыстар,
|
|
Ағымдық бақылау
|
Зат алмасуының өзара байланыстары
|
|
Плакаттар
|
|
|
-
ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК ӘДЕБИЕТПЕН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУДІҢ КАРТАСЫ
Кесте 4
Оқулықтардың, оқу-әдістемелік құралдардың атауы
|
Даналардың саны
|
Студенттердің саны
|
Қамтамасыз етілу пайызы
|
1
|
2
|
3
|
4
|
Сеитов З.С. Биохимия. –Алматы: Агроуниверситет, 2000.-897 с.
|
2
|
15
|
13
|
Биологическая химия/под ред. Н.И. Ковалевской.-М.: Академия, 2009.-255 с.
|
10
|
15
|
67
|
Коваленко Л.В. Биохимические основы химии биологически активных веществ. –М.: Бином. Лаборатория знаний, 2010.-228 с.
|
5
|
15
|
33
|
Сейітов Қ.С. Биологиялық химия.-Алматы: «Қайнар» университеті, 1992.-384 б.
|
43
|
15
|
100
|
Аблаев Н.Р. Биохимия в схемах и рисунках. –Алматы: Ғылым, 2001.-285 с.
|
6
|
15
|
40
|
Аксартов Н.М. Биохимия /эл.-ресурс/лекционный курс.-Караганда: КарГУ, 2005.-1 эл. диск.
|
1
|
15
|
7
|
Николаев А.Я. Биохимия. Москва: 1989.-495 с.
|
1
|
15
|
7
|
Қайырханов Қ.К. Жануарлар биохимиясы.- Алматы: Ана тілі, 1993, 2004
|
25
|
15
|
100
|
Кайрханов К.К. Методические указания к лабораторным занятиям по биохимии / издание третье, переработанное и дополненное / Семипалатинск, ЦНТИ, 2003.
|
34
|
15
|
100
|
-
ӘДЕБИЕТТЕР
-
Негізгі әдебиеттер
8.1.1Сеитов З.С. Биохимия. –Алматы: Агроуниверситет, 2000.-897 с.
8.1.2 Сейітов Қ.С. Биологиялық химия.-Алматы: «Қайнар» университеті, 1992.-384 б.
Биологическая химия/под ред. Н.И. Ковалевской.-М.: Академия, 2009.-255 с.
8.1.5 Аблаев Н.Р. Биохимия в схемах и рисунках. –Алматы: Ғылым, 2001.-285 с.
8.1.6 Аксартов Н.М. Биохимия /эл.-ресурс/лекционный курс.-Караганда: КарГУ, 2005.-1 эл. диск.
-
Қайырханов Қ.К. Жануарлар биохимиясы.- Алматы: Ана тілі, 2004.-200 б.
-
Кайрханов К.К. Методические указания к лабораторным занятиям по биохимии /издание третье, переработанное и дополненное/ Семипалатинск, ЦНТИ, 2003.
8.2 Қосымша әдебиеттер
8.2.1 Березов Т.Т., Коровкин Б.Ф., Биохимия.-Москва: 2000.-520 с.
8.2.2 Малахов А.Г., Вишняков С.И. Биохимия с/х животных.-М.:Колос,1984.-345 с.
8.2.3 Строев Е.А. Биологическая химия. -М.: 1986.-480 с.
8.2.4 Николаев А.Я. Биохимия. Москва: 1989.-495 с.
8.2.5 Строев Е. А., Макарова А. А., Практикум по биологической химии. М.: «Высшая школа», 1986. -231с.
Достарыңызбен бөлісу: |
