Бірлескен қызмет жағдайында жанжалдық жағдайларды басқару

Бірлескен қызмет жағдайында жанжалдық жағдайларды басқару

Біз күнделікті өмірде әртүрлі жанжал түрлеріне – қызметтік, тұрмыстық, жеке жанжалдарға жиі қатысып жатамыз. Ешбір жанжал із-түзсіз жоқ болып кетпейді. Оның нәтижесі жүйке жүйесінің бұзылыстарына, организм тонысының жалпы төмен- деуіне, сонымен түрлі ауруларға әкеліп соқтырады. Жұмыс жағ- дайы болсын, қай кезде болсын жанжалдардың бүлдіргіш сал- дарларын болдырмау үшін оларды айналып өтуді, егер біз ол жанжалға тартылып жатсақ, шиеленіс жағдайынан шығып ке- туді үйрену керек.

кеңінен қолданылды, онда жанжалды шешуге болады және қа- жет деп бағамдалған. Осылайша, жанжалдарды шешудің мақса- ты адамдар толық үйлесіммен жұмыс істейтін жанжалсыз жағ- дайды туғызу болып табылған.

Алайда, соңғы кезде мамандардың жанжалға деген қатынасы өзгерді. Неліктен? Біріншіден, жанжалдарды толық шешу бойын- ша босқа жұмсалған күш ұғынылды; екіншіден, жанжалдар- дың позитивтік функцияларын көрсететін зерттеулер саны көбейді. Осы жерден екпін жанжалды шешуден оларды басқаруға қарай түсті. Жанжалдарды басқарудың басты мәселесі келесілер болды: жанжалдарда адамдарға мінез-құлықтың қандай форма- сы тән, олардың қайсысы өнімді немесе деструктивті, өнімді мі-

нез-құлықты қалай ынталандыруға болады.

Жанжалдарды басқарудың ең табысты үлгісін К. Томас ұсын- ды. Ол екі өлшемді үлгіні қолданды: вертикалы бойынша – өз мүддесін қорғауда күш қабілетінің дәрежесі; горизонталы бойын- ша – қауымдасу және қарсы сөйлеушінің мүддесіне көңіл ауда- руға бейімділік дәрежесі бейнеленді. Осы сипаттамаларға сай, К. Томас жанжалды басқару мен реттеудің келесі бес негізгі тәсілдерін ажыратады:

− жарысу (бәсекелестік) – басқасының зиянына қарай өз мүддесін қанағаттандыруға тырысу;

− бейімделу - басқа үшін өзінің мүддесін құрбан ету;

− келісім (ымыра) – өзара ымыраға келу;

− қашу (жалтару) – ұйымдасуға тырысу мен өз мақсатына қол жеткізу беталысының болмауы;

− әріптестік – жанжал қатысушыларының екі тарапты да толығымен қанағаттандыратын баламаны жасауы.

− жанжалдан қашқанда тараптардың ешқайсысы табысқа жетпейді;

− жарысқанда, бейімделгенде және келісімге келгенде не бір тарап жеңіске жетіп, бір тарап жеңіледі, не болмаса жанжалға қа- тысушы екі тарап та жеңіледі, өйткені келісімдік шегінуге келеді;

− тек әріптестік жағдайында екеуі де жеңеді, өйткені екі та- рап та мәселені шешудің жаңа деңгейіне шығуға тырысады.

Сонымен бірге, аталған тәсілдердің кез келгені өмір сүруге лайықты.

Қандай нақты жағдайларда жанжалдарды басқарудың атал- ған стиліне өтуге болады?

− егер нәтижесі сіз үшін өте маңызды болса;

− сіз жеткілікті абырой мен билікке ие болсаңыз;

− жылдам, тіпті мезеттік жауап қайтаруды талап ететін сыни жағдайда болсаңыз;

− сізде басқа шара болмағанда;

− сіз бір топ адамдарға тығырықта тұрғаныңызды түсіндіре алмағанда, біреу оларды өзімен бірге алып жүру керек болғанда.

− сіз өзіңіздің дұрыс жасамай жатқаныңызды және басқаның дұрыстығын сезінсеңіз, әрі ол үлкен билікке ие болса;

− егер сіз күрделі сөйлесушімен тілдессеңіз;

− сіз шешім қабылдауға тырысып, бірақ не шешім қабыл- дауды білмесеңіз;

− сізде мәселе туралы ақпарат толық болмаса;

− шиеленушілік жоғары және оны тастау қажет болса;

− сізге уақытты ұту қажет болған жағдайда.