if-else нұсқаулары (шартты өрнектер)
1, егер x>0
sign(x)= 0, егер x=0
-1, егер x>0
x = -3 if x > 0: print (1) elif x < 0: print (-1) else: print (0)
x = 0 if x > 0: print (1) elif x < 0: print (-1) else: print (0)
x = 5 if x > 0: print (1) elif x < 0: print (-1) else: print (0)
1
-1
0
- 7-мысал Күрделі if нұсқаулар: бірнеше шарттар бар
if-else нұсқаулары (шартты өрнектер)
print ("Сәлем!")
tauar1 = 5000
tauar2 = 4225
if tauar1+ tauar2 > 10000 :
print ("Ақша жетпейді")
else:
print ("Ақша төленді")
print ("Көріскенше, күн жақсы…")
print ("Сәлем!")
tauar1 = 5500
tauar2 = 6225
if tauar1+ tauar2 > 10000 :
print ("Ақша жетпейді")
else:
print ("Ақша төленді")
print ("Көріскенше, күн жақсы…")
Сәлем!
Ақша төленді
Көріскенше, күн жақсы…
Сәлем!
Ақша жетпейді
Көріскенше, күн жақсы…
Балл мөлшері
|
Әріптік бағасы
|
90 – 100
|
A
|
70 – 89
|
B
|
60 – 69
|
C
|
50 – 59
|
D
|
0 – 49
|
F
|
if-elif нұсқаулары (шартты өрнектер)
A = 90; B = 70 C = 60; D = 50 # Қолданушы балл енгізеді ball = int(input('Балл мөлшерін енгізіңіз: ')) # Баллдың әріптік баламасын анықтау if ball >=A: print('Әріптік баға - A') elif ball >=B: print('Әріптік баға - B') elif ball >= C: print('Әріптік баға - C') elif ball >= D: print('Әріптік баға - D') else: print('Әріптік баға - F')
Практикалық жұмыс - 1. екі айнымалыға сандық мәндер меншіктеледі;
- 2. егер бірінші айнымалының мәні екіншісінен артық болса, онда айнымалылар мәндерінің айырмасын (біріншісінен екіншісін азайту) табыңыздар, нәтижесін үшінші айнымалыға меншіктеңіз-дер;
- 3. егер бірінші айнымалының мәні екіншісінен кіші болса, онда үшінші айнымалы екеуінің қосындысына тең болады;
- 4. қалған барлық жағдайларда, үшінші айнымалыға бірінші айнымалы мәнін меншіктеңіз;
- 5. экранға айнымалылар мәндерін шығарыңыздар.
Практикалық жұмыс - A және В бүтін сандары берілген. Егер A < B болса, А-дан В-ға дейінгі барлық сандарды өсу ретімен, кері жағдайда, оларды кему ретімен экранға шыарыңыз.
- A және В бүтін сандары берілген, A>B. А-дан В-ға дейінгі барлық тақ сандарды кему ретімен экранға шығарыңыз. Бұл есепті if операторын қолданбай шығаруға болады.
- 10 бүтін сан берілген. Солардың қосындысын табу керек. Осы прог-рамманы айнымалылардың ең аз санын қолдана отырып шығаруға тырысыңыз.
- Берілген n натурал санының факториалын (n!) табу қажет. Мұнда математикалық math кітапханасын қолдануға болмайды.
Практикалық жұмыс Берілген n натурал саны бойынша келесі қосындыны s = 1!+2!+3!+...+n!1!+2!+3!+...+n! табу керек. Бұл есепте тек бір ғана циклді қолдануға болады. Mұнда math кітапханасын қолдануға да болмайды. Maтематикалық операторлар
Операциясы
|
Синтаксисі
|
Функциясы
|
Қосу
|
a + b
|
add(a, b)
|
Біріктіру
|
seq1 + seq2
|
concat(seq1, seq2)
|
Containment Test
|
obj in seq
|
contains(seq, obj)
|
Бөлу
|
a / b
|
truediv(a, b)
|
Бөлу (бүтін бөлінді алу)
|
a // b
|
floordiv(a, b)
|
ЖӘНЕ (биттер үшін)
|
a & b
|
and_(a, b)
|
Bitwise Exclusive Or
|
a ^ b
|
xor(a, b)
|
ТЕРІСТЕУ (биттер үшін)
|
~ a
|
invert(a)
|
НЕМЕСЕ (биттер үшін)
|
a | b
|
or_(a, b)
|
Дәрежелеу
|
a ** b
|
pow(a, b)
|
Identity
|
a is b
|
is_(a, b)
|
Identity
|
a is not b
|
is_not(a, b)
|
Тізім элементін өзгерту
|
obj[k] = v
|
setitem(obj, k, v)
|
Тізім элементін өшіру
|
del obj[k]
|
delitem(obj, k)
|
Тізім элементін индекстеу
|
obj[k]
|
getitem(obj, k)
|
Солға жылжыту (биттер)
|
a << b
|
lshift(a, b)
|
Қалдық табу
|
a % b
|
mod(a, b)
|
Операциясы
|
Синтаксисі
|
Функциясы
|
Көбейту
|
a * b
|
mul(a, b)
|
Матрицалық көбейту
|
a @ b
|
matmul(a, b)
|
Терістеу (арифметикалық)
|
-a
|
neg(a)
|
Терістеу (Логикалық)
|
not a
|
not_(a)
|
Оң таңбалы
|
+a
|
pos(a)
|
Оңға жылжыту
|
a >> b
|
rshift(a, b)
|
Тізім бөлігін орнату
|
seq[i:j] = values
|
setitem(seq, slice(i, j), values)
|
Тізім бөлігін өшіру
|
del seq[i:j]
|
delitem(seq, slice(i, j))
|
Тізім бөлігін қиып алу
|
seq[i:j]
|
getitem(seq, slice(i, j))
|
Тіркесті форматтау
|
s % obj
|
mod(s, obj)
|
Азайту
|
a - b
|
sub(a, b)
|
Дұрыстығын тесеру
|
obj
|
truth(obj)
|
Реттеу
|
a < b
|
lt(a, b)
|
Реттеу
|
a <= b
|
le(a, b)
|
Тең екенін анықтау
|
a == b
|
eq(a, b)
|
Тең емес екенін анықтау
|
a != b
|
ne(a, b)
|
Реттеу
|
a >= b
|
ge(a, b)
|
Maтематикалық операторлар (жалғасы)
Мәліметтерді енгізу - Мәліметтерді енгізу үшін ішкі "input" деп аталатын функцияны қолдануға болады:
- Мысалы:
- a = input("Қолданушыдан бір нәрсе енгізуді сұраңыз ") (python 3.*)
- b = raw_input("Қолданушыдан бір нәрсе енгізуді сұраңыз ") (python 2.*)
- Бұл да тек сөз тіркесін (string) қайтарады
- b = input("Қолданушыдан бір нәрсе енгізуді сұраңыз ") (python 2.*)
- Енгізілген мәліметтер типін қайтарады
Мәліметтерді енгізу - Пернелерден мәліметтер енгізу - input("Бірдеңе енгіз:")
- Программа жұмысы тоқталады, сол сәтте бір мән енгізіп, Enter бассақ, жұмыс ары қарай жалғасады.
- Мысал:
name = input("Атың кім?") print('Сәлем, ' + name) jauap = input(" Python үйренгің келе ме? (Иә/Жоқ) ") if jauap = "Иә" : print(" онда дос боламыз, программа құрамыз...") elif jauap == "Жоқ" : print(" онда 'Қош бол!' үйіңе қайт...") else : print("Не деп отырсың? Тұр орныңнан...")
Атың кім? Бекен
Сәлем, Бекен
Python үйренгің келе ме? (Иә/Жоқ) Иә
онда дос боламыз, программа құрамыз...
Атың кім? Секен
Сәлем, Секен
Python үйренгің келе ме? (Иә/Жоқ) Жоқ
онда 'Қош бол!' үйіңе қайт...
Атың кім? Төкен
Сәлем, Төкен
Python үйренгің келе ме? (Иә/Жоқ) Білмедім
Не деп отырсың? Тұр орныңнан...
Кодқа комментарийлер қосу - Кодқа комментарий қосу программалаудың жақсы тәсілі
- Комментарийлер сіздің кодыңызды басқалардың (бірігіп жұмыс істейтін мамандардың) түсінуін жеңілдетеді
- Кодқа комментарийлер қосу үшін келесі тәсілдерді қолданыңыз:
# - осы таңбадан (шарп) басталатын комментарий жол соңында тұрады ''' сөйлемдер ''' – үш жалқы тырнақшамен басталып, үш жалқы тырнақшамен аяқталатын күрделі комментарийлер, бұлар бірнеше жолдардан тұратын түсініктеме мәтіндер түрінде болады - Python-да сөз тіркестерін (тіркестерді) де салыстыруға болады. Мысалы:
name1 = 'Mary' name2 = 'Mark' if name1 == name2: print ('Аттар бірдей.') else: print ('Аттар бірдей ЕМЕС.') 'Mary' мен 'Mark' бірдей емес, сондықтан else бөлігі 'Аттар бірдей ЕМЕС.' деген нәтиже береді. Сөз тіркестері - Келесі программа құпиясөз (пароль - password) енгізуді сұрайды, сонан соң оның бұрыннан сақталған 'koseu' сөзімен бірдей екендігі анықталады.
# Қолданушыдан құпиясөз енгізуді сұрау password = input('Құпиясөз енгізіңіз: ') if password == 'koseu': print ('Бәрі дұрыс. ') else: print ('Құпиясөз дұрыс емес.')
Нәтижесі:
Құпиясөз енгізіңіз: koseu
Бәрі дұрыс.
Сөз тіркестері A = 90; B = 70; C = 60; D = 50 # Қолданушы балл енгізеді ball = int(input('Балл мөлшерін енгізіңіз: ')) if ball >=A: print('Әріптік баға - A') elif ball >=B: print('Әріптік баға - B') elif ball >= C: print('Әріптік баға - C') elif ball >= D: print('Әріптік баға - D') else: print('Әріптік баға - F')
Нәтижесі:
Балл мөлшерін енгізіңіз: 85
Әріптік баға - B
Сөз тіркестері - ASCII кодтары символдарды реттеп орналастырады. "А" символы "В" символының алдында тұрады (А – 65, В – 66), ал ол "С" символының алдында (С - 67), т.с.с.
- Программа символдарды салыстырғанда, олардың кодтарын салыстырады, мысалы, мынадай if:
if 'а'< 'b': print ('а әрпі b әрпінен кіші ') дұрыс жазылған шарт, яғни ‘a’ – 97, ал ‘b’ – 98 болып табылады. A-Z кодтары 65 пен 90 аралығында, ал a-z 97 мен 122 аралығында орналасқан. Мысалдар орындау a = 54321.6789 print('a санының мәні = ',format(a,'10.2f')) # 10.2 # a санының мәні = 54321.68 ұзындығы – 10, бөлшегі - 2 print(format(123456789,'14,d')) # ұзындығы – 14 цифр # 123,456,789
Нәтижесі: a санының мәні = 54321.68
123,456,789
Мысалдар орындау # Төмендегі нақты (бөлшек) сандар # нүкте бойынша тураланып, бір бағанаға шығарылады. num1 = 127.899 num2 = 3465.148 num3 = 3.776 # Сандар ені - 7 таңба,дәлдігі,яғни бөлшегі 2 - таңба print(format(num1,'7.2f')) print(format(num2,'7.2f')) print(format(num3,'7.2f'))
Нәтижелері:
127.90
3465.15
3.78
Мысалдар орындау - Бүтін сандарды форматтау
- format функциясы бүтін сандарды да форматтайды. Оның форматын жазудың екі ерекшелігі бар:
- тип көрсеткіші ретінде d символы жазылады;
- дәлдігі көрсетілмейді.
123456 санын форматсыз жазайық: print(format(123456, 'd')) Ал енді сол санның мыңдықтарын үтірмен бөліп жазайық: print(format(123456, ',d'))
Нәтижесі: 123456
Нәтижесі: 123,456
Мысалдар орындау - Нақты сандарды пайыз (%) түрінде форматтап шығару
- Мұнда f орнына тип көрсеткіші ретінде % символы қолданылады. % символы санды 100-ге көбейтіп, оның соңына % таңбасын қосып жазады. Төменде мысал келтірілген:
print(format(0.5, '%')) - Дәлдігін нөл арқылы берсек, нәтижесі бүтін сан болады:
print(format(0.5, '.0%'))
Нәтижесі: 50.000000%
Нәтижесі: 50%
Қорытынды - Сонымен Питон жылан емес (бірақ қашса қуып жетіңіз)
- Енді print() функциясын дұрыс қолданатын болдыңыз
- Питондағы шартты операторларды жазуды үйрендіңіз
- Питондағы математикалық операторларды да игердіңіз
- Мәліметтерді пернетақтадан енгізе алатын болдыңыз
Бүгінгі дәріс аяқталды. Тыңдағандарыңызға рахмет!
Егер үйде мысық , күшіктеріңіз болмаса, Питонды айналдырыңдар.
Енді мыналарды білетін болдыңыздар - print() операторын пайдалану жолдары (бір-екі жолға, форматпен, форматсыз, сөздер арасын әртүрлі таңбамен бөлу, санның дәлдігін беру);
- Мәліметтерді экранға дұрыс рәсімдеп шығару тәсілдері;
- Математикалық операциялардың, шартты операторлардың қарапайым, күрделі тәсілдерін қолдана білу;
- Пернетақтадан сандар, сөз тіркестерін енгізу, оларды айнымалыларға меншіктеу тәсілдері;
- Комментарийлер (түсініктемелер) беру жолдары.
- Келесі сабақта осы тақырыптар сұрақтарына жауап бересіздер
Академиялық тәртіп талаптары - Оқу керек, ұстазды алдамай, басқалардан көшірмей, тазалықпен білім алуға талпыныңдар!
- Алдаған шәкірттерге, жұмысын басқаларға көшіруге бергендерге, көшіріп алғандарға 0 балл қойылады немесе балл шегеріледі.
- Сұрақтарыңыз болса, ұстазбен байланысуға, кездесуге келіңіздер.
- Бағалау жүйесі:
- 60% - лабораториялық жұмыстарды орындау, рәсімдеу, тапсыру, айтып беру
- 20% - әр сабаққа алдын ала дайындалу, өзіндік жұмыстар орындау, қосымша есептер шығару
- 20% - бақылау жұмыстарын орындау, аралық тексеруден (midterm) өту, күрделі есептер шығару, жеке тапсырмалар алып, соларды орындау.
Достарыңызбен бөлісу: |
