ПОӘК 042.18-24.1. 01/01 2013
|
№ 1 басылым 18.09.2013ж.
|
Бет -
|
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ
МИНИСТІРЛІГІ
СЕМЕЙ ҚАЛАСЫНЫҢ ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ
МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
|
3 деңгейлі СМЖ құжаты
|
ПОӘК
|
ПОӘК 042.18-24.1. 01/01- 2013ж.
|
«Фармакология токсикологиямен» І пәнінің оқытушыларға арналған оқу әдістемелік бағдарлама кешені
|
№1басылым
18.09.2013ж.
|
5В120100 «Ветеринариялық медицина» мамандығына арналған
«Фармакология токсикологиямен» І пәнінен
ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕН
ОҚЫТУШЫЛАР ҮШІН ПӘННІҢ БАҒДАРЛАМАСЫ
Семей
2013
Алғы сөз
1 ӘЗІРЛЕНДІ
Құрастырғандар: ТойкинаГ.Н., ветеринария ғылымдарының кандидаты, Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университетінің «Ветеринариялық медицина» кафедрасының профессоры м. а.
Билялов Е.Е., ветеринария ғылымдарының кандидаты Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университетінің «Ветеринариялық медицина» кафедрасының аға оқытушысы
Жайлаубаева А.Р., в.ғ. магистрі, Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университетінің «Ветеринариялық медицина» кафедрасының оқытушысы
«28» 08 2013 ж.
2 ТАЛҚЫЛАНДЫ
2.1 Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университетінің «Ветеринариялық медицина» кафедрасының отырысында
«03» 09 2013 жыл, № 1 хаттама.
Кафедра меңгерушісі, профессор м.а. Г.Тойкина
2.2Аграрлық факультетінің оқу-әдістемелік бюросының отырысында
« 09 » 09 2013 жыл, № 1 хаттама
Төрайымы А. Тлеубаева
3 БЕКІТІЛДІ
Университеттің оқу-әдістемелік кеңесінің отырысында шығаруға мақұлданған және ұсынылған.
« 18 » 09 2013 жыл, № 1 хаттама
ОӘК төрайымы, ОӘЖ проректоры Г. Искакова
4 АЛҒАШҚЫ ЕНГІЗІЛУІ
Мазмұны
1. Қолданылу саласы...............................................................................................4
2. Нормативтік сілтемелер......................................................................................4
3. Жалпы ереже........................................................................................................4
4. Оқу пәнінің мазмұны (модуль)..........................................................................6
5. Студенттердің өздік жұмыстары үшін тақырыптар тізімі............................8
6. Пән бойынша оқу-әдістемелік картасы.............................................................8
7. Оқу-әдістемелік әдебиеттермен қамтылу картасы.........................................11
8. Әдебиеттер.........................................................................................................11
ҚОЛДАНУ САЛАСЫ
5В120100 – «Ветеринариялық медицина» мамандығы бойынша оқытушыларға арналған «Фармакология токсикологиямен» І пәнінің бағдарламасы, оқу-әдістемелік кешеннің құрамы және дәстүрлі оқу шығармашылық үрдісті жүргізудегі әдістемелік ұйымдастырудың негізі болып табылады.
2 НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
«Фармакология токсикологиямен» І пәнінің оқытушыларға арналған осы бағдарламасы келесі құжаттардың ұсынымдарымен және талаптарына сәйкес оқу үрдісін ұйымдастыруды белгілейді:
- ҚР жалпы міндетті мемлекеттік білім беру стандартының негізінде құрылған ҚР МЕМСТ 23.08.12 ж № 1080 ТОБ негізінде № 158 10.04-2012 (№ 157 қосымша);
- 042-МУ-4-2013 Университет стандарты «Пәннің оқу- әдістемелік бағдарлама кешенін әзірлеу және ресімдеудің жалпы талаптары»;
- 042-1.01-2013 Құжатталу «Пәннің оқу - әдістемелік бағдарлама кешенінің құрылымы мен мазмұны»
3 ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕ
-
Пәннің қысқаша мазмұны:
«Фармакология токсикологиямен» І пәні әртүрлі дәрілік заттардың фармакодинамикалық әсер етуін есептеп, дәрілік заттардан шипа ұсыным (рецепт) тағайындап, олардың формаларын істеп көрсетудің ережелері мен әдіс-тәсілдерін үйретіп және оны жануарларға беріп, дәрілік заттың организмге әсер етуін бағалауды оқытады.
Пәннің оқытылуы негізінен –жалпы және жеке фармакологиялық тараулары бойынша оқытылып, фармакодинамикалық, фармакокинетикалық және дәрілік заттардың организмдегі биотрансформациясы заңдылықтарын түсіндіре отырып, дәрілік заттың химиялық және физикалық қасиеттеріне сәйкес әсер ету механизмін жан-жақты түсіндіреді. Пән ветеринар дәрігері мамандығын қалыптастырудағы негізгі пән болып есептеледі сонымен қатар, мамандық этикасы мен деонтологиялық қағиданы сақтауға тәрбиелейді.
-
Пәнді оқудың мақсаты:
Дәрілік заттар әсерінің жалпы заңдылықтары, фармакодинамика мен фармакокинетикасы, әсер ету механизмдері, дәрілік заттардың биотрансформациясы, дәріні организмге енгізу, және оның бөліну жолдарын, токсикологиялық мәселелерін білу. Аурудың пайда болу себептері мен патогенездік ерекшеліктеріне байланысты қолданылатын дәрі-дәрмектер әсерінен жануарлар организміндегі физиологиялық-биохимиялық үрдістердің қалыпты жағдайда жұмыс істеуіне және организмнің уланбауының алдын алуды, дерттің ары қарай ұласпауына қатысты мәселелерді түсіну болып табылады.
-
Пәнді оқытудың негізгі мақсаты:
Дәрілерді ауруларды емдеуге, алдын алуға, жануарлардың өсімталдығы мен өнімділігін арттыруға, физиологиялық құбылыстардың бірқалыпты өтуін реттеуді оқыту.
Ветеринариялық фармакологияда – дәрілік заттар әсерінен болатын биохимиялық өзгерістердің заңдылықтарын зерттеу. Дәрілік заттардың қолдану әдісі мен шарттарын білу. Организмдегі функциональдық және биохимиялық құбылыстардың негізгі әсерден кейінгі өзгеруін бағалай білуді.
3.4 Пәнді оқу нәтижесінде студент білу керек:
- заттың атын және құрылымдылық формуласын шипа ұсынымда дұрыс көрсете алуды;
- зертханалық тексеру әдістерін;
- дәрілік заттардың қасиетін және сақталу ережелерін;
-организмнің физиологиялық және патологиялық жағдайларындағы дәрілік заттың әсерлерінің ерекшеліктерін, олардың сипаттамасын, әсер ету механизмін, қолдануға болатын және болмайтын жағдайларын;
- дәрілік заттардың әсер ету механизмін;
- жаңа аспаптармен, құралдармен жұмыс істеуді;
- пәнді жан-жақты теория жүзінде білуді;
- дәрілік заттардың қасиеттеріне қарай сақтау ережелерін, малдарға әсер ету заңдылықтарын, антидоттарды қолдану тәртібін, дәрілік заттардың қолдануға болатын тиімді формасын, малдәрігерлік тәжірибеде қолдану әдістерін игеруі;
- Малдың физиологиялық жағдайына, жасына, жынысына, салмағына байланысты дәрілік заттарды тағайындау, олардың концентрациясын білу, әртүрлі ауруларға қолданылуы, шипа ұсыным, белгілі бір формада дайындау, оларды ауруды емдеу үшін қолданғандағы нәтижелерін шығару;
- Тұжырымдамаларды дұрыс пайдаланып дағдыларын үйренуі.
3.5 Курстың пререквизиттері:
Малдәрігерлік латын терминология, Биологиялық-химия, Аналитикалық және физколоидтық химия.
3.6 Курстың постреквизиттері:
Микробиология, вирусология, Жануарлардың патологиясы.
3.7 Оқу жұмыс жоспарынан көшірме:
Кесте 1
Курс
|
Семестр
|
Несие
|
Дәріс (сағ)
|
Зерт
(сағ)
|
Тәж
(сағ)
|
СОӨЖ
(сағ)
|
СӨЖ (сағ)
|
Барлығы (сағ)
|
Қорытынды бақылаудың
түрі
|
3
|
5
|
3
|
15
|
15
|
15
|
15
|
45
|
105
|
Емтихан
| -
ОҚУ ПӘНІНІҢ МАЗМҰНЫ (МОДУЛЬ)
Кесте 2
Сабақтың түрі және тақырыптың аталуы
|
Сағат саны
|
1
|
2
|
Дәріс сабағы
|
Модуль 1 Жалпы фармакология
|
Фармакологияға кіріспе. Фармакологияның даму тарихы.
Негізгі ұғымдар және пәнді оқыту методологиясы.
|
1
|
Фармакодинамика және фармакокинетика.
|
1
|
Дәрілік заттар әсерінің жалпы заңдылықтары.
|
1
|
Модуль 2 Дербес фармакология
|
Дербес фармакология. Жүйке жүйесіне әсер етуші заттар.
|
1
|
Орталық жүйке жүйесін тежейтін заттар.
|
1
|
Эфферентті жүйке ұштарына әсер ететін дәрілік заттар
|
1
|
Афферентті жүйке ұштарына әсер ететін дәрілік заттар
|
1
|
Модуль 3 Физиологиялық жүйелерге әсер ететін, микробтарға және құрттарға қарсы қолданылатын дәрілік заттар
|
Жеке жүйелер мен ағзаларға әсер ететін дәрілік заттар. Жүрек гликозидтер.
|
1
|
Витаминдер және оларға ұқсас препараттар. Ферменттік препараттар. Минералдық заттар.
|
1
|
Гормондық препараттар. Сілтілік және сілтілік жер металдар тұздары.
|
1
|
Малдың иммундық статусын, стресс жағдайын, өнімділігін реттейтін дәрілік заттар.
|
1
|
Ауыр металдар препараттары.
|
1
|
Антибиотиктер және гельминттерге қарсы қолданылытын
дәрілік заттар.
|
1
|
Сульфаниламидтік препараттар. Сульфаниламидтер және нитрофурандар
|
1
|
Инсектицидтік және акарацидтік заттар.
|
1
|
БАРЛЫҒЫ:
|
15
|
Зертханалық сабақ
|
Модуль 1 Жалпы фармакология
|
Лабораториялық жағдайда фармакологиялық мақсаттағы дәрілік заттармен жұмыс істеу барысындағы техникалық қауіпсіздік. Дәрілік және көмекші заттар. Шипа ұсынымды жазу ережелері және сызбалары. Қатты дәрілік формаларды жазу ережелері және дайындау технологиясы мен методологиясы.
|
1
|
Сұйық дәрілік формаларды жазу ережелері және дайындау технологиясы. Дәрілік заттардың әсер ету шарттары.
|
1
|
Жұмсақ дәрілік формаларды жазу ережелері және дайындау технологиясы. Дәрілік заттардың әсер ету шарттары.
|
1
|
Модуль 2 Дербес фармакология
|
Жүйке жүйесіне әсер етуші заттар. Наркоздық заттар. Алкогольдер.
|
1
|
Орталық жүйке жүйесін тежейтін заттар.
|
1
|
Эфференттік жүйке ұштарына әсер етуші заттар.
|
1
|
Афференттік жүйке ұштарына әсер етуші заттар.
Аралық бақылау.
|
1
|
Модуль 3 Физиологиялық жүйелерге әсер ететін, микробтарға және құрттарға қарсы қолданылатын дәрілік заттар
|
Жеке жүйелер мен ағзаларға әсер ететін дәрілік заттар.
|
1
|
Витаминдер және оларға ұқсас препараттар. Жұрек гликозидтері.
|
1
|
Гормондық препараттар. Ферменттік препараттар.
|
1
|
Минералдық заттар. Қорытынды сабақ.
|
1
|
Малдың иммундық статусын, стресс жағдайын, өнімділігін реттейтін дәрілік заттар. Ауыр металлдар препараттары.
|
1
|
Антибиотиктер және гельминттерге қарсы қолданылытын
дәрілік заттар.
|
1
|
Сульфаниламидтік препараттар Сульфаниламидтер және нитрофурандар
|
1
|
Инсектицидтік және акарацидтік заттар. Аралық бақылау.
|
1
|
Барлығы:
|
15
|
Тәжірибелік сабақ
|
Модуль 1 Жалпы фармакология
|
Дәрілік заттарды қолдану барысындағы техникалық қауіпсіздік. Дәрінің организмге ену жолына қатысты әсері. Дәрілік заттың әсер ету түрі. Дәрілік заттар антогонизмі.
|
1
|
Сұйық түрінде енгізілетін дәрілік затты әзірлеу және қолдану методологиясы. Дәрілік заттардың әсер ету шарттары.
|
1
|
Жұмсақ түрінде енгізілетін дәрілік затты әзірлеу және қолдану методологиясы. Дәрілік заттардың әсер ету шарттары.
|
1
|
Модуль 2 Дербес фармакология
|
Жүйке жүйесіне әсер етуші заттар. Наркоздық заттар. Алкогольдік препараттардың ветеринариялық тәжірибедегі маңызы.
|
1
|
Орталық жүйке жүйесін тежейтін заттардың қолданылуы.
|
1
|
Эфференттік жүйке ұштарына әсер етуші заттарды пайдалану.
|
1
|
Афференттік жүйке ұштарына әсер етуші заттардың маңызы.
Аралық бақылау.
|
1
|
Модуль 3 Физиологиялық жүйелерге әсер ететін, микробтарға және құрттарға қарсы қолданылатын дәрілік заттар
|
Жеке жүйелер мен ағзаларға әсер ететін дәрілік заттар.
|
1
|
Витаминдер және оларға ұқсас препараттар. Жұрек гликозидтері.
|
1
|
Гормондық препараттар. Ферменттік препараттар.
|
1
|
Минералдық заттар. Қорытынды сабақ.
|
1
|
Малдың иммундық статусын, стресс жағдайын, өнімділігін реттейтін дәрілік заттар. Ауыр металлдар препараттары.
|
1
|
Антибиотиктер және гельминттерге қарсы қолданылытын
дәрілік заттар.
|
1
|
Сульфаниламидтік препараттар Сульфаниламидтер және нитрофурандар.
|
1
|
Инсектицидтік және акарацидтік заттар. Аралық бақылау.
|
1
|
Барлығы:
|
15
|
5 СТУДЕНТТІҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСТАРЫ ҮШІН ТАҚЫРЫПТАР ТІЗІМІ
5.1 Седативтік заттар. Ұйықтатқыш заттар
5.2 Психотроптық заттар. Нейролептикалық заттар
5.3 Есірткі емес заттар. Есірткі заттар
5.4 Антихолинэстераздық заттар. Холинблокаторлар
5.5 Миорелаксанттар. Антигистоминдік заттар
5.6 Жергілікті жансыздандырғыш заттар
5.7 Өсімдік тектес тұтқырлағыш заттар
5.8 Жұмсартқыш заттар. Адсорбенттік заттар. Қақырық түсіргіш заттар. Руминаторлық заттар.
5.9 Құстырғыш заттар. Іш өткізгіш заттар
5.10 Несеп айдағыш заттар. Өт айдағыш заттар
5.11 Спазмолитикалық заттар. Қанға әсер етуші заттар.Зат алмасу құбылысына әсер етуші заттар
5.12 Ферменттік препараттар. Амин қышқылдары, белок гидролизаттары
5.13 Ингаляциялық және ингаляциялық емес наркоздар 5.14 Жүрек гликозидтері және спазмолитиктер. Қанға әсер ететін заттар. Диуретиктер және жатырға әсер ететін препараттар 5.15 Седативтік және сіреспеге қарсы қолданылатын препараттар
6 ПӘННІҢ ОҚУ ӘДІСТЕМЕЛІК КАРТАСЫ
Кесте 3
Тақырыбы
|
Көрнекілік және тарат-па материалдар
|
Өз бетімен оқу сұрақтары
|
Бақы-лау фор-масы
|
Дәріс сабақтар
|
Зертханалық сабақтар
|
Тәжірибелік сабақтар
|
1
|
2
|
|
3
|
4
|
5
|
Модуль 1 Жалпы фармакология
|
Фармакологияға кіріспе. Фармакологияның даму тарихы.
Негізгі ұғымдар және пәнді оқыту методологиясы.
|
Дәрілік заттармен жұмыс істеудегі техникалық қауіпсіздік. Қатты дәрілік формаларды әзірлеу технологиясы.
|
Дәрінің организмге ену жолына қатысты әсері. Дәрілік антогонизм.
|
Тақырыпқа сәйкес арнайы оқу-әдістемелік құрал,
ситуациялық тапсырмалар.
Бақылау сұрақтары
Тақырыпқа сәйкес арнайы оқу- әдістемелік құрал,
ситуация лық тапсырмалар.
|
Қатты дәрілік формаларды дайындау технологиясы.
|
Сұхбаттасу, сұрау, бақылау жазу
|
Фармакодинамика және фармакокинетика.
|
Сұйық дәрілік формаларды жазу ережелері және дайындау технологиясы. Дәрілік зат әсері.
|
Сұйық дәрілік затты әзірлеу және қолдану әдісі. Әсер ету шарттары.
|
Дәрілік затқа қойылатын талап
|
|
Дәрілік заттар әсерінің жалпы заңдылықтары.
|
Жұмсақ дәрілік формаларды жазу ережелері және дайындау технологиясы. Дәрілік заттардың әсер ету шарттары.
|
Жұмсақ түрінде енгізілетін дәрілік затты әзірлеу және қолдану әдісі
|
Дәрілік формаларды дайындау технологиясы.
|
Сұхбаттасу, сұрау, бақылау жазу
|
Модуль 2 Дербес фармакология
|
Дербес фармакология. Жүйке жүйесіне әсер етуші заттар.
|
Жүйке жүйесіне әсер етуші заттар. Наркоздық заттар. Алкогольдер.
|
Жүйке жүйесіне әсер етуші заттар. Наркоздық заттар. Алкогольдік препараттың ветеринария-лық тәжірибедегі маңызы.
|
Тақырыпқа сәйкес арнайы оқу- әдістемелік құрал,
ситуация лық тапсырмалар.
|
Дәрі дайындау технологиясы.
|
Сұхбаттасу, сұрау, бақылау жазу
Сұхбаттасу, сұрау, бақылау жазу
|
Орталық жүйке жүйесін тежейтін заттар.
|
Орталық жүйке жүйесін тежейтін заттар.
|
Жүйке жүйесін тежейтін заттардың қолданылуы.
|
Әсер ету механизмі
|
Эфферентті жүйке ұштарына әсер ететін дәрілік заттар
|
Эфферентті жүйке ұштарына әсер етуші заттар.
|
Эфферентті жүйке ұштарына әсер етуші заттарды пайдалану.
|
Әсер ету механизмі
|
Афферентті жүйке ұштарына әсер ететін дәрілік заттар
|
Афференттік жүйке ұштарына әсер етуші заттар.
Аралық бақылау.
|
Афференттік жүйке ұштарына әсер етуші заттардың маңызы.
Аралық бақылау.
|
Модуль 3 Физиологиялық жүйелерге әсер ететін, микробтарға және құрттарға қарсы қолданылатын дәрілік заттар
|
Жеке жүйелер мен ағзаларға әсер ететін дәрілік заттар. Жүрек гликозидтер.
|
Жеке жүйелер мен ағзаларға әсер ететін дәрілік заттар.
|
Жеке жүйелер мен ағзаларға әсер ететін дәрілік заттар.
|
Тақырыпқа сәйкес арнайы оқу- әдістемелік құрал,
ситуация лық тапсырмалар.
|
Техника қауіпсіздігі.
|
Сұхбаттасу, сұрау, бақылау жазу
|
Витаминдер және оларға ұқсас препараттар. Ферменттік препараттар. Минералдық заттар.
|
Витаминдер және оларға ұқсас препараттар. Жұрек гликозидтері.
|
Витаминдер және оларға ұқсас препараттар. Жұрек гликозидтері.
|
Жұрек гликозидтер
|
Гормондық препараттар. Сілтілік және сілтілік жер металдар тұздары.
|
Гормондық препараттар. Ферменттік препараттар.
|
Гормондық препараттар. Ферменттік препараттар.
|
Майда еритін витаминдер
|
Малдың иммундық статусын, стресс жағдайын, өнімділігін реттейтін дәрілік заттар.
|
Минералдық заттар. Қорытынды сабақ.
|
Минералдық заттар. Қорытынды сабақ.
|
Препараттардың әсер етуі
|
|
Ауыр металдар препараттары.
|
Малдың иммундық статусын, стресс жағдайын, өнімділігін реттейтін дәрілік заттар. Ауыр металлдар препараттары.
|
Ауыр металлдар препараттары.
|
Тақырыпқа сәйкес арнайы оқу- әдістемелік құрал,
ситуация лық тапсырмалар.
|
Антибиотикк түрлері
|
Сұхбаттасу, сұрау, бақылау жазу
|
Антибиотиктер және гельминттерге қарсы қолданылытын
дәрілік заттар.
|
Антибиотиктер және гельминттерге қарсы қолданылытын
дәрілік заттар.
|
Антибиотиктер және гельминттерге қарсы қолданылытын
дәрілік заттар.
|
Сульфаниламид түрлері
|
Сульфаниламидтік препараттар. Сульфаниламидтер және нитрофурандар
|
Сульфаниламидтік препараттар Сульфаниламидтер және нитрофурандар
|
Сульфаниламидтік препараттар Сульфаниламидтер және нитрофурандар.
|
Антигельминтіктер түрлері
|
Инсектицидтік және акарацидтік заттар.
|
Инсектицидтік және акарацидтік заттар. Аралық бақылау.
|
Инсектицидтік және акарацидтік заттар. Аралық бақылау.
|
Акарацидтік заттар
|
7 ОҚУ ӘДІСТЕМЕЛІК ӘДЕБИЕТТЕРМЕН ҚАМТЫЛУ КАРТАСЫ
Кесте 4
Оқу әдістемеліктермен әдебиеттердің аталуы
|
Әр түрінің саны
|
Студент-тер
саны
|
Қамтылу
пайызы
|
1.Кожанов К.Н. Ветеринариялық
фармакология. Алматы 2008
|
50
|
20
|
100
|
2 .Айтжанов С. Фармакология Алматы 2006
|
50
|
20
|
100
|
3.Кожанов К.Н. Фитотерапия. Алматы, 2008
|
5
|
20
|
10
|
4. Соколов В.Д., Рабинович М.И., Горшков И.Г., Ноздрин Г.А. и др. Фармакология. – М.: Колос, 2000.
|
10
|
20
|
50
|
5.Уша Б.В., Жуленко В.Н., Волкова О.И. Фармакология. – М.: Колос, 2003. – 375 с.
|
20
|
20
|
100
|
6. Шәріпбаев Н. Ш. Пайдалы өсімдіктерді мал дәрігерлігінде қолдану. – Алматы, Қайнар: 1988
|
2
|
20
|
25
|
7. Харкевич А.Д. Фармакология. – М.:
Медицина, 2002.
|
1
|
20
|
20
|
7. Червяков Д.К. Фармакология с рецептурой. - М.: Агропромиздат, 1986.
|
60
|
20
|
120
|
8 ӘДЕБИЕТТЕР
8.1 Негізгі әдебиеттер
8.1.1 Кожанов К.Н. Ветеринариялық фармакология. Алматы 2008
8.1.2 Айтжанов С. Фармакология Алматы, 2006
8.1.3 Кожанов К.Н. Фитотерапия. Алматы, 2008
8.2 Қосымша әдебиеттер
8.2.1 Соколов В.Д., Рабинович М.И., Горшков И.Г., Ноздрин Г.А. и др. Фармакология. –М.: Колос, 2000. – 575 с.
8.2.2 Уша Б.В., Жуленко В.Н., Волкова О.И. Фармакология. – М.: Колос, 2003. – 375 с.
8.2.3 Фармакопея СССР. – М.: Медицина, 1990. – 333 с.
8.2.4 Харкевич А.Д. Фармакология. – М.: Медицина, 2002. – 722 с.
8.2.5 Червяков Д.К. Фармакология с рецептурой. - М.: Агропромиздат, 1986. – 318 с.
8.2.6 Шәріпбаев Н. Ш. Пайдалы өсімдіктерді мал дәрігерлігінде қолдану. – Алматы, Қайнар: 1988. – 243 б.
Достарыңызбен бөлісу: |
