Практикалық сабақтарға әдістемелік нұсқау
жүктеу/скачать 357.5 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Қ азақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
- (қолы) (аты-жөні)
Қ
| |||||||||||||||||||||
азақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі|
Әдістемелік нұсқауларды бекіту парағы |
|
Нысан ПМУ ҰС Н 7.18.3/41 | |
|
|
БЕКІТЕМІН ОІ жөніндегі проректор _________ Н.Э. Пфейфер (қолы) (аты-жөні) 2010ж. «___»____________ | ||
Қ ұрастырушы: доцент, п.ғ.к. _________ З.Е.Жұмабаева
(қызметі, ғылыми дәрежесі, атағы, қолы) (аты-жөні)
Қазақ тілі кафедрасы
(кафедра атауы)
Қазақ тілі пәні бойынша
(пән атауы)
5В050400 - «Журналистика» мамандығының студенттеріне арналған
(мамандық шифры және толық атауы)
практикалық сабақтарға
әдістемелік нұсқау
Кафедраның отырысында ұсынылды
2010ж. «___»______________, №__ Хаттама
Кафедра меңгерушісі _____________ А.Ф.Зейнулина 2010ж. «____» ________
(қолы) (аты-жөні)
Филология, журналистика және өнер факультетінің ОӘК мақұлданды
(факультет атауы)
2010ж. «___»______________, №____ Хаттама
ОӘК төрағасы _______________ Е.Н.Жұманқұлова 2010ж. «____» ________
(қолы) (аты-жөні)
МАҚҰЛДАНДЫ:
ЖжӘҚБ бастығы _____________ А.А. Варакута 2010 ж. «____» ________
(қолы) (аты-жөні)
Университеттің оқу-әдістемелік кеңесімен мақұлданды
2010ж. «___»______________ №____ Хаттама
Практикалық сабақтардың тапсырмалары мен жаттығулары
1.1-тақырып: Амандасу.
1 - тапсырма. Төмендегі сөздерді пайдалана отырып диалог құрыңыз:
Сәлемдесу, амандасу, қоштасу, денсаулық, хал-жағдай, жақсы, жаман, шүкір, рахмет, кездесу; Сәлеметсіз бе?Сәлеметсіз бе?Халіңіз қалай?Шүкір, жақсы.Кездескенше сау болыңыз!Сау болыңыз!
2 – тапсырма. а)Жуан, жіңішке дауыстылар аралас сөздерді дұрыс айтып жаттығыңыз: Дәрісханада, дәрісхананың, кітаптарды. ә) Жіңішке дауысты дыбыстарды жазыңыз; б)Жуан дауысты дыбыстарды жазыңыз; в) Орыс тілінде жоқ дауыстыларды жазыңыз.
3 – тапсырма. Қазақ тіліне тән дыбыстармен 5 ер және 5 әйел атын жазыңыз:
1.2 -тақырып: Танысу.
1 – тапсырма. Төмендегі сөздерді пайдалана отырып диалог құрыңыз: Ат, есім, аты-жөні, танысу, қуаныш, қуану, мен, сен, сіз, ол -Таныс болайық. Сіздің атыңыз кім?Менің атым – Гүлнәр.Сіздің атыңыз кім?Менің атым – Ержан.Өте жақсы.Танысқаныма қуаныштымын.
2 – тапсырма. Мына сөздерді оқыңыз, орыс тіліндегі және қазақ тіліндегі Ы дыбыстарын айтудағы айырмашылықтарға көңіл бөліңіз. Прочтите, обращая внимание на разницу произношение русского-Ы и казахского-Ы [1, 20-б. 3-жаттығу]
Жир – жыр Сыр – сыр Сын – сын Жил – жыл Дым – дым
3 – тапсырма. Ы және І артикуляциясындағы ерекшеліктерін түсіндіріңіз. Прочтите, объясните разницу в артикуляции Ы и І: [1, 21-б. 7-жаттығу]
Ыс – іс Ыл – іл Тыс – тіс Сыз – сіз Ызыл – ізсіз
1.3-тақырып: Кешірім. Өтініш. Алғыс. Келісу. Қарсылық білдіру. Құптау. Құптамау.
1 – тапсырма. Төмендегі сөздер мен сөз тіркестерді пайдалана отырып диалог құрыңыз: - Кешірім, ғафу ету, айып етпеу, алғыс айту, риза болу, оқасы жоқ, айтып жіберу, қарсы болмау, жоқ, келісу, әрине, келіспеу, құптау.- Кешіріңіз, кіруге бола ма? Кіріңіз. Ғафу етіңіз, сөзіңізді бөлейін. Оқасы жоқ, не айтайын деп едіңіз? Айтып жіберіңізші, сағат қанша болды? Сағат 8-ден 5 минут кетті. Сізбен әңгімелесуге бола ма? Жоқ, уақытым жоқ. Кешіріңіз, әңгімелесуге уақытым жоқ.
2 – тапсырма. Ы және І дыбыстарының айтылудағы ерекшеліктеріне көңіл бөле отырып, мына сөздерді оқыңыз. Прочтите, обращая внимание на произношение звуков Ұ и Ү: [1, 71-б. 5-жаттығу] ұқ- үк, ұн – үн, ұр – үр, ұш – үш, құн – күн, сұр – сүр, тұр – түр.
2.1-тақырып: Өзім туралы.
1 – тапсырма. «Өзім туралы» тақырыбына шығарма жазыңыз.
Мына сұрақтар қамтылсын: -фамилияңыз, атыңыз, әкеңіздің аты кім?- туған жеріңіз қайда?, жасыңыз нешеде? -қайда оқып жүрсіз, нешінші курста?, қайда жұмыс істеп жүрсіз? -аға, апа, іні, қарындастарыңыз барма?-олардың жастары нешеде?-олар не істеп жүр?, ата-анаңыз не істеп жүр?
2 – тапсырма. Ғ - Қ, Х - Қ артикуляциялық ерекшеліктерін оқыныз, түсіндіріңіз [1, 31-б. 3-жаттығу]:
Баға – бақа қат – хат ғана – қана қал – хал
таға – тақа қош – хош жаға – жақын Қасен – Хасен
3 – тапсырма. Жіктік жалғаулардың лайықтысын жалғап, жекешесін бір бағанға, көпшесін екінші бағанға көшіріп жазыңыз [1, 158-б. 15-жаттығу] Мен абзал... . Біз егіз... . Мен мұғалім... . Біз дәрігер... . Мен жігіт... . Мен қазақ... . Мен жалқау... . Мен елуде... . Біз жас... . Мен студент... . Мен жаман... . Біз қонақ... . Біз еркек... . Мен күшті... . Мен Ораз... . Біз отызда... .
4 – тапсырма. Төмендегі сөздерді жіктеңіз: (Бектұров Ш.К., Бектұрова А.Ш. «Казахский язык для всех» Основной курс. 158-б. 17-жаттығу).Бірінші, мұғалім, үлкен, адам, жас.
2.2-тақырып: Досым туралы.
1 – тапсырма. Төмендегі сөздерді пайдалана отырып ең жақын досыңыз туралы әңгімелеңіз:Менің досым, оның аты, есімі, бір мектепте, көрші, өнерлі, ақылды, сабырлы, шылым шекпейді, ақ көңіл, жақын, ең, өте. Сөйлесім үлгілері:Сіздің досыңыз кім?Менің ең жақын досым – Болат.Ол қандай адам?Ол өте сабырлы, ақылды жігіт.
2 – тапсырма. Дыбыс артикуляциясындағы айырмашылыққа көңіл бөліп, мына сөздерді оқыңыз. Прочтите следующие слова, обратив внимания на разницу в артикуляции звуков [1,59-б. 3-жаттығу]: Ен - «ширина», ең - «самый», Кен – «руда», кең – «просторный»,Он – «десять», оң – «правый», Мен – «я», мең – «родинка», Және – «союз И», жаңа – «новый».
2.3-тақырып: Отбасы.
1- тапсырма. Төмендегі сөздердің көмегімен өзіңіздің отбасыңыз жайлы әңгіме құрыңыз: Отбасы, жұбай, әке, шеше, ата, әже, аға, іні, ұл, қыз, қарындас, сіңлі, әпке, нағашы, жиен, немере, немере туыс, ағайын.
Сөйлесім үлгілері: Бұл кім?Бұл – менің жұбайым, аты – Толқын. Ал анау ше?Ол – менің ұлым, аты – Айсұлтан.
2 – тапсырма. Жалпылау есімдіктерін қатыстырып, өз ойларыңнан бес сөйлем құраңдар.
3 – тапсырма. Сұрақтарға жауап беріңіз. [1, 221-б. 3-жаттығу] 1. Менің отбасым үлкен, ал сенің отбасың? 2. Менің әжем мен атам жоқ, ал сенің ше? 3. Менің әке-шешем ауылда тұрады, ал сенің әке-шешең қайда тұрады? 4. Біз жеке меншік үйде тұрамыз, ал сендер? 5. Менің әкем мал бағады, ал сенің? 6. Менің шешем үй шаруасымен айналысады, ал сенің шешең? 7. Менің ағам үйленген, ал сенің ағаң? 8. Менің апам тұрмысқа шықты, ал сенің апаң? 9. Мен пединститутта оқып жүрмін, ал сен? 10. Біз мереке күндері әке-шешемнің үйіне жиналамыз, ал сендер?
2.4-тақырып: Мекенжай (Біздің үй. Менің бөлмем).Сөздік минимум: Біздің үй, менің бөлмем, 1-2-3 бөлмелі, үлкен, екі, үш, бес қабатты, жеке меншік, қазыналы үй, кең, қонақ бөлмесі, ұйықтайтын бөлме, ас бөлмесі, жиһаз, сәнді, қолайлы, жуынатын бөлме.Сөйлесім үлгілері: Сіз қай көшеде тұрасыз?Мен С. Торайғыров көшесінде, 25-үйде, 9-пәтерде тұрамын. Ал сіз ше?Менің мекенжайым: Естай көшесі, 125-үй, 27-пәтер.
1-тапсырма. Мәтінді оқыңыз, аударыңыз [1, 134б.] Біздің үйіміз
Біздің үй Алматы каласында, Абай данғылында. Нөмірі алтыншы, тоғыз қабатты уй — біздің үй. Ол жеке меншік үй емес, қазыналық үй. Біздің пәтеріміз төртінші қабатта. Пәтеріміздің үш бөлмесі бар.Kipe берісте кең, үлкен деліз бар. Бipiнші және ең үлкен бөлме — төргі (қонақ) бөлме. Tөpгі бөлменің үлкен 6ip терезесі бар. Терезеде әдемі перде ілулі тұр. Tөpгі бөлменің оң жағында екі кресло, бұрышта теледидар тұр. Қабырғада кілем ілулі тұр. Tөpгі бөлменің сол жағында диван және жорнал үстелі тұр. Қабырға жиһазы да осында. Қабырға жиһазында кітаптар және қымбат ыдыс-аяқтар тұр. Қабырға жиһазының үстінде үстел сағаты тұр. Tөpгі бөлменің едені - паркет. Паркеттің үстінде әдемі кілем жатыр. Ортада үлкен дөңгелек үстел, сегіз орындық тұр.Екінші бөлме - әке-шешемдікі. Ол жататын бөлме. Мұнда екі кереует, тумба, үлкен үш eciктi шифоньер және үлкен айна (трюмо) тұр.Үшінші бөлме — менікі. Бөлмемде eкi кереует, гардероб, жазу устелі, бip орындық бар. Үстелде калькулятор, өшіргіш, калам, қарындаштар, кітап және дәптерлер жатыр. Компьютер, кітап cөpeci де осында. Онда оқулықтар, көркем әдебиеттер тұр.Ас үйде ас үй жиһазы бар. Онда ыдыс-аяқтар тұр. Тоңазытқыш, мұздатқыш та осында.Жуынатын бөлмесі, әжетханасы бөлек. Бөлмелер оңаша, өте колайлы. Телефонымыз да бар.Ағамның үйi - жеке меншік үй. Yйi — eкi қабатты, сегіз бөлмелі. Аулалары кең. Гаражы, моншасы, алма бағы да бар. Жазда өте қолайлы.
Сөздік: даңғыл — проспект,жеке меншік — частны, қазыналық - государственный
пәтер — квартир, kipe берісте — у входа, дәліз — прихожая, төргі (қонақ) бөлме - гостиная, оң жағында — справа, сол жағында – слева, қабырға жиһазы — стенка, қымбат — дорогой,ыдыс-аяқ — посуда, үстінде - на, наверху, дөңгелек – круглый
3.1-тақырып: Жыл мезгілдері. Ай, апта, күн.
1-тапсырма. Төмендегі сөздерді пайдалана отырып сұхбат құрыңыз.Жыл, мезгіл, мерзім, уақыт, маусым, көктем, жаз, күз, қыс, наурыз, суық, жаңбыр, қар, аяз, боран, жел, самал жел, жылы, ыстық, ашық, бұлтты. Сізге жылдың қай мезгілі ұнайды?Маған көктем ұнайды.
2-тапсырма. Мәтінді оқыңыз, аударыңыз [1, 100-б. 26-жаттығу] Жыл мезгілдері
Бір жылда төрт мезгіл бар: қыс, көктем, жаз, күз. Бір мезгілде үш ай бар. Үш ай – бір тоқсан.Жылда он екі ай бар. Қыс айлары – желтоқсан қантар , ақпан; көктем айлары – наурыз, сәуір, мамыр; жаз айлары – маусым, шілде, тамыз; күз айлары – қыркүйек, қазан қараша.Көктем - тамаша кез. Көктемде күн жылы, салқын емес, кейде жаңбырлы, кейдк құрғақ.Жаз – ең жақсы кез. Жазда күн ыстық, жаңбыр аз. Жаз – демалыс кезі. Күзде күн салқын, жаңбыр көп. Күзде жеміс-жидек, көкөніс өте көп. Қыста күн суық, қысқа, ал түн ұзақ. Қыс - өте әдемі, ақ қарлы, керемт кез!Әр айда төрт апта, әр аптада жеті күн бар. Олар: дүйсенбі, сейсенбі, сәрсенбі, бейсенбі, жұма, сенбі, жексенбі. Демалыс күндері – сенбі, жексенбі, қалған күндері - жұмыс күндері.
3-тапсырма. Ответьте на вопросы. [1, 101-б. 28-жаттығу] 1. Қантар күз айы ма? 2. Көктем айлары не? 3. Шілде күз айы ма, жаз айы ма? 4. Жаз айлары кай айлар? 5. Қыркүйек күз айы ма? 6. Қaзip жаз ба? 7. Қазір маусым ба? 8. Қазір қай ай? 9. Демалыс жазда ма, қыста ма? 10. Демалыс қай айда? 11. Наурыз, cәyip, мамыр жаз айлары ма? 12. Желтоқсан, каңтар, ақпан күз айлары ма?
3.2-тақырып: Сағат неше? Сөздік минимум: Уақыт, сағат, минут, жарым, тура, дәл, кетті, қалды.Сөйлесім үлгілері: Кешіріңіз, сағат неше болды? Айтайын, сағат 10-нан 20 минут кетті.
1-тапсырма. Мәтінді оқыңыз, орыс тіліне аударыңыз. [1, 343-б. 33-жаттығу] Сағат
Мыңдаған жылдар бұрың адамдарға уақытты дәл білу онша қажет болмады. Олар күн шыға оянып, күн бата ұйықтаған. Біртіндеп өмір күрделене бастағанда, сағаттың қажеттілігі туып, рөлі артты.Уақытты санаудың ең алғашқы қарапайым күн сағаты болағн. Ол бұдан 3500 жыл бұрын пайда болды. Бірақ күн бұлтты күні бұл сағат қолайсыз болды. Сондықтан адамдар су сағатын ойлап тапты. Су бір ыдыстан екніші ыдысқа тамшылап тұрады. Бірінші ыдыстың суы біртіндеп азайып уақыттың дәл мезгілін білдіреді. Құм сағаты да осылай жұмыс істейді.Механикалық сағаттар жөніндегі деретер VІ ғасырдың аяғында-ақ белгілі болған. Ол туралы ғалымдар Византиялық қолжазбалардан тапты. Мұнда сағаттың бір ғана тілі болған. Кварцты сағат 1929 жылдары пайда бола бастады., ал 1404 жылы Мәскеуде тұңғыш мұнара сағаты орнатылды. Кремльдегі бұл сағат Ресейдің басқа қалаларында да орнатылды.
2-тапсырма. Сөйлемдерді аяқтаңыз. [1, 343-б. 32-жаттығу]
1. Қазір Астанада кешкі сағатжетіден он минут кетті, ал Мәскеуде ... . 2. Қазір Ақтөбеде түскі сағат екіден он бес минут кетті, ал Алматыда ... . 3. Қазір Петропавлда түнгі сағат он бірге бес минут қалды, ал Шымкентте ... . 4. Қазір Қызылордада таңғы сағат алты, ал Семейде... . 5. Қазір Парижде кешкі сағат бестен он жеті минут кетті, ал Ханойда ... . 6. ҚазірТокиода түнгі сағат он екі, ал Аляскада ... . 7.Қазір Лондонда таңғы сағат алтыға жиырма минут қалды, ал Стамбулда ... .
3.3-тақырып: Жұмыс күні. Демалыс күні. Жазғы демалыс.
1-тапсырма. «Менің жұмыс күнім» тақырыбына шағын шығарма жазыңыз.
2-тапсырма. Мәтінді оқыңыз, орыс тіліне аударыңыз. Демалыс күні
Адамдардың көбі демалыс күні кеш тұрады, өйткені жұмысқа асықпайды. Бұл күні ұйқыларын қандарғысы келеді. Кейбір адамдар демалыс күні ешқайда шықпайды. үйде отырып теледидар көреді, демалады немесе демалыс күнін паидаланып үй шаруасымен айналысады. Содан кейін жалқауланып теледидардың алдында отырады. Ал кейбір адамдар ерте тұрып, үй жұмысын тез бітіруге тырысады. Сонан сон қыдырады, қонаққа барады, каланың сыртына шығады. Үйде отырып демалыс кундерін босқа өткізгілері келмейді. Мен үйде отырып демала алмаймын, өйткеш ішім пысады. Жол-достарыммен кездесіп, қыдыруды ұнатамын. Кейде жолдастарымды үйге шақырыл аламын. Олармен музыка тыңдап, әңгімелесеміз. Сонан соң далаға шығамыз. Кейде киноға, театрларға барамыз, қыста коньки, шанғы тебеміз, жазда жағажайға барып суға түсеміз. Мен суда онша жузе алмаймын, ал менің жолдасым жаксы жузеді, өйткені ол жүзумен шуғылданады.Әрине, үйге де көмектесемін: үй ішін жинаймын, кілемдерді қағамын, еденді сыпырамын, жуамын, жиһаздың шанын сүртемін, кірімді жуып, үтіктеймін, содан кейін оларды шкафтың сөрелеріне тәртіппен қоямын, ілемін. Тамақты да өзім пісіремін, дүкенге, базарға барып, азық-түлік, көкөніс, жеміс-жидек әкелемін. Кейде күн жылы болса, саяжайға барып, әке-шешеме көмектесемін: жер қазамын, тырмалаймын, арам шөптерді жұламын, оларды және түскен жапырақтарды сыртқа шығарамын, өртеймін, ағаштарды суарамын, уйдін, айналасын сыпырамын. Ертен тағы демалыс күні, жексенбі. Бұл күнп жоспарым өзгеше: мен ертең ерте тұрмаймын. Терезенің желдеткішін ашамын, кереуеттің алдында дене шынықтыру жаттығуларын орындаймын, жуынамын, киінемін, таңертеңгі тамағымды ішемін. Сонан сон үй ішін жинап, жолдастарыма барамын. Ертең спорт кешенінде жеңіл атлетикадан спорт жарысы болады.
3.4-тақырып: Мереке күндері.
1-тапсырма. Төмендегі сөздерді пайдалана отырып сұхбат құрыңыз. Мереке, мейрам, демалыс, серуендеу, қыдыру, концерт тамашалау, теледидар көру,қызықтау, құттықтау, шақыру, сыйлау, сыйлық. Бүгін жұмыс күні ме?Жоқ, бүгін мейрам емес пе? Онда үйде отырмайық, концертке барайық. Барсақ, барайық. Жақсы, келістік.
2-тапсырма. Болымсыз етістіктерге айналдырыңыз. [1, 294-б. 17-жаттығу] Үлгі: келгенбіз – келмегенбіз, келген жоқпыз, келген емеспіз;...Үйреткен, барғансыңдар, сөйлескенмін, бергенбіз, шақырғанбыз, ішкенсіндер, қашқан, тындаған, кигенмін.
3-тапсырма. Мәтінді оқыңыз, аударыңыз7. Қазақстан Республикасының ұлттық мерекелері
Мерекенің екі түрі бар: бірі – үкіметіміз ресми түрде бекіткен тойлар, екіншісі – ресми емес, ұлттық мерейтойлар.Қазақстан Республикасы – егеменді, тәуелсіз ел. Тәуелсіз ел – бақытты ел. Бақытты елде мереке көп. Қазақстанның Тәуелсіздік күні желтоқсанның он алтысында. Бұл мереке және Конституция күні (тамыздың отызында), Республика күні (қазанның жиырма бесінде) – ұлттық ресми мереке күндері. Қаңтардың бір-екісінде тойланатын Жаңа жыл мерекесі, наурыздың сегізінде тойланатын Халықаралық әйелдер күні, наурыздың жиырма екісінде тойланатын Наурыз мейрамы, мамырдың бірінде тойланатын Халықаралық Ынтымақ күні және мамырдың тоғызында тойланатын Жеңіс күні – бұрыннан тойланып келе жатқан ресми ұлттық мерейтойлар.
4-тапсырма. Ответьте на вопросы. (Бектұров Ш.К., Бектұрова А.Ш. «Казахский язык для всех» Основной курс. 113-б. 28-жаттығу). 1. Мерекенің қандай түрлері бар? 2. Қазақстан қандай ел? 3. Қазақстанда мереке көп пе? Олар қандай мерекелер және қашан? 4. Мерекенің екінші түрі қандай? 5. ЮНЕСКО көлемінде аталып өткен тойлар қандай? 6. Қазақ халқы қандай халық? 7. Тәуелсіз ел болғалы не өуде? Бұл ненің арқасы? 8. Бұл неніңбелгісі? 9. Мұның бәрі ненің арқасы? 10. Қазақ халқында қандай тілек бар?
5-тапсырма. Перечислите праздники по их типам. (Бектұров Ш.К., Бектұрова А.Ш. «Казахский язык для всех» Основной курс. 113-б. 29-жаттығу). Жаңа жыл; Абай мерейтойы; Республика күні; Түркістанның 1500 жылдығы; Тараз қаласының 2000 жылдығы; Наурыз мейрамы; Алматы қаласының 150 жылдығы; Халықаралық әйелдер күні; Қаныш Сәтбаев мерейтойы; Халықаралық ынтымақ күні; Жеңіс күні; Жамбыл мерейтойы; Конституция күні; Ғабит Мүсірепов мерейтойы; Тәуелсіздік күні; Мұхтар Әуезов мерейтойы... Үкімет ресми түрде бекіткен тойлар: ... Ресми емес, ұлттық мерей тойлар: ...
6-тапсырма. Прочтите и скажите, какие праздники отмечаются в этот день [1,113-б. 29-жаттығу].Мамырдың бірі, желтоқсанның он алтысы, наурыздың жиырма екісі, мамырдың тоғызы, наурыздың сегізі, тамыздың отызы, қаңтардың бірі, қазанның жиырма бесі.
3.5-тақырып: Шақыру, құттықтау, тілек айту.
1-тапсырма. Төмендегі сөздерді пайдаланып жолдастарыңызды, туыстарыңызды тойыңызға шақырыңыз және құттықтау жазыңыз. Туған күн, мерейтой, кездесу кеші, салтанатты жиын, тойға келу, шақыру, күту, құттықтау, рұқсат ету, зор денсаулық, ұзақ өмір, табысты еңбек, шаңырақ, шаттық, береке, шын жүректен, тілек білдіру, тілеу.Сөйлесім үлгілері: - Мерекеңіз құтты болсын! -Рахмет, бірге болсын! - Мейрамыңызбен! - Құтты болсын! - Бүгін маған қонаққа келіңіздер. - Жақсы, сағат нешеде? - Жеңіске жетуіңізбен құттықтаймын. - Еңбегіңіздің жемісін көре беріңіз. Сәттілік тілеймін! Рахмет. Айтқаныңыз келсін.
2-тапсырма. Мына етістіктерге көсемшенің –ғалы/-гелі жұрнағының бірін қосыңыз [1,390-б. 17-жаттығу]. Жазу, бару, көру, ашу, біту, келу, тебу, үйрену, жіберу, болу, жату, беру, алу.
3-тапсырма. Мына етістіктерге көсемшенің –а/-е/-й жұрнағының бірін жалғаңыз және жекеше түрде жіктеңіз [1, 404-б. 14-жаттығу]. Біту, келу, тебу, үйрену, жіберу, болу, жату, беру, алу, бару, көру, ашу.
4.1-тақырып: Дұрыс тамақтану – денсаулық кепілі. Мерекелік дастархан
1-тапсырма. Сіздің сүйікті асыңыз туралы сұхбат құрыңыз.Тамақтану, ас ішу, тамақ ішу, уақытында ішуге үйрену, ас ішу мәдениеті, сүйікті ас, ас әзірлеу (даярлау), пісіру, қуыру, аршу, тазалау, турау, дәмді, тәтті, ащы, қышқыл, тұзды, тұзсыз.
Сөйлесім үлгілері: Сізге ұлттық тағамнан не ұнайды? Маған қазақша ет ұнайды.Оны қалай әзірлейді? Иә, өте оңай. Айтып берейін.
2-тапсырма. Көптік жалғауын жалғап, орыс тіліне аударыңыз. [1, 315-б. 26-жаттығу]
Көкөніс, аспаз, жүзім, құймақ, тұздық, жұмыртқа, асхана, құрал, тауық, үйрек, сиыр, пісірме, сорпа.
3-тапсырма. Етістіктерді бұйрық рай формасына қойыңыз. Келу, жату, жасау, істеу, орындау, білу, қарау, көрі, үйрену.
4.2-тақырып: Асханада (Дәмханада. Мейрамханада).
1-тапсырма. Сөздерді пайдалана отырып, сұхбат құрыңыз.Ет, сорпа, қуырылған картоп, тұшпара, мәнті, бұрыш, тұз, пияз, көк пияз, асқабақ, сәбіз, қияр, қызылша, сүт қосылған шай, қаймақ, кофе, сусын, шырын, жеміс, көкөніс, дастарқан мәзірі, тағам, дәмді.Сөйлесім үлгілері: Сәлеметсіз бе?Сәлеметсіздер ме, жоғарылатыңыздар! Дастарқан мәзірін көруге бола ма?Әрине, міне, көріңіздер. Сіздерге ұнауға тиіс. Бәрі бар.Рахмет. Бізге қуырылған еттен екеу, қияр салатынан біреу, және қызылша салатынан біреу, жеміс шырынынан екеу әкелсеңіз (әкеліңіз). Жақсы. Ас болсын, тағамдарыңыз дәмді болсын.
2-тапсырма. Сөздерге шығыс септігінің жалғауын жалғап, орыс тіліне аударыңыз. [1, 335-б. 4-жаттығу] Қалам, оқушы, апта, кесе, бала, немере, қыз, табақ, тәрелке, қонақ, қаймақ, кеш, қасық, әке, әке-шеше, адам, қала, ауыл.
3-тапсырма. Көп нүктенің орнына мен/бен/пен жалғаулықтарының бірін қойңыз. Орыс тіліне аударыңыз. [1, 244-б. 23-жаттығу] Қыз Жібек ... Төлеген; Қозы Көрпеш ...Баян Сұлу; «Қан ... тер» романы; Өскемен ... Семей; тіл ... көз; қас ... көздің арасында; Қазақстан ... Ресейдің президенттері; қолы ...аяғы; өмір ... өлім; жер ... көк; ән ... күй.
5.1-тақырып: Дене мүшелері (мәтін құру).
1-тапсырма. Сөздерді пайдалана отырып, сұхбат құрыңыз. Сөздік минимум: Бас, көз, құлақ, ауыз, мұрын, бет, жақ, маңдай, тіс, тіл, шықшыт, иек, кеңсірік, мойын, иық, кеуде, жауырын, іш, аяқ, жамбас, буын, бармақ, тырнақ.Сөйлесім үлгілері: Адам ауырмау үшін не істеу керек деп ойлайсыз?Алдын ала сақтану керек. Дене мүшелерінің қызметін айтып бере аласыз ба? Әрине, баспен ойлайды, көзбен көреді, құлақпен естиді, мұрынмен иіс сезеді, дем алады, ауызбен сөйлейді, ас ішеді т.б.
2-тапсырма. Мәтінді оқыңыз, аударыңыз [1, 245-б. 28-жаттығу]
Дене мүшелері Адамның дене мүшелеріне бас, мойын, қол, аяқ, тізе, шынтақ, саусақ, кеуде, қарын, иық, т.б. жатады. Мұны адамның қанқасы дейді. Адамның бас мүшесінде шаш, бет, көз, құлақ, мұрын, ауыз, маңдай, шеке, иек, қас, ерін, тіс, тіл, таңдай, т.б. мүшелер орналасқан. Адамдар баспен ойлайды, көзбен көреді, мұрынмен дем алады, құлақпен естиді, ауызбен тамақтаннады, тілмен сөйлейді, тіспен тамақ шайнайды, аяқпен жүреді, қолмен ұстайды. Бұлардың бәрі – көзбен көруге болатын дене мүшелері.
3-тапсырма. Мына сөздерге көмектес септігінің жалғауларын қосып айтыңыз. Мәтінді оқыңыз, аударыңыз [1, 246-б. 29-жаттығу] Шаш, бет, көз, құлақ, мұрын, ауыз, маңдай, шеке, иек, қас, ерін, тіс, тіл, таңдай, қаңқа, өкпе, жүрек тамақ, іш, сабын.
5.2-тақырып: Емханада. Ауруханада.
1-тапсырма. Сөздерді пайдалана отырып, сұхбат құрыңыз. Емхана, кабинет, дәрігер, дәрі, қан қысымы, дене қызуы, емдеу, тексерілу, айығу, тәуір болу. Сөйлесім үлгілері: Қай жеріңіз ауырады?Басым ауырад. ,Тамаққа тәбетіңіз қалай?Нашар (тәбетім жоқ).Қан қысымыңызда өзгеріс бар ма?Білмей тұрмын, өлшеп көрсеңіз қайтеді?Өлшеп көрейін. Жоғары екен. Жатып емделетін болдыңыз.
2-тапсырма. Мына үстеулерді пайдаланып сөйлем құраңыз. [1, 326-б. 25-жаттығу] Амалсыздан, себепсіз, текке, бекер, босқа, құр босқа, шарасыздан.
3-тапсырма. Мына сөйлемдерді оқып, орыс тіліне аударыңыз [1, 326-б. 26-жаттығу].
1.Рет-ретімен қояйық. 2.Екеулеп отырыңдар. 3.Бір-бірлеп санаңдар. 4.Аз-аздан ішсін. 5.бас-басына жете ме? 6.Үшеулеп жүріңдер. 7.бір-бірден сал. 8.топ-тобымен бөлінсін. 9. көп-көптен алсын.
6.1-тақырып: Менің туған ауылым (орналасқан жері, табиғаты).
1-тапсырма. Сөздерді пайдалана отырып «Менің туған жерім» тақырыбына шағын шығарма жазыңыз. Туған жер, өлке, аудан, аймақ, облыс орталығы, жергілікті тұрғындар, үлкен көше, бұлақ, көл, сулы жер, тоғай, табиғат, әсем, әдемі, келбет, үй, тас үй, шым үй, көп қабатты үйлер, бау-бақша, аула. Сөйлесім үлгілері: Туған жер туралы қандай мақал-мәтел білесіз?«Туған жер – алтын бесік», «Туған жердей жер болмас, туған елдей ел болмас» т.б. Туған жеріңіз қандай қасиетімен ерекше? географиялық орнымен; табиғатымен; өндіріс орнымен; ауыл шаруашылығымен т.б.
2-тапсырма. Көп нүктенің орнына көмекші етістікті қойыңыз [1, 366-б. 15-жаттығу].
Ермек бүгін кешке театрда ән ... . неге жұмыс істемей ... , шаршап ... ба? Біз дәрісханада сурет ... . аяқ киім аяғына тар ... . уақыт қанша болды? Сағатым тоқтап ... . әлихан бұл баланы ермек ... . сен балаға көз ... . дұрыс, ұялма, айта ... . қайда жүрсең де, аман ... .
3-тапсырма. Мына сөздерді қазақ тіліне аударып, сөз тіркесімен сөйлем құраңыз [1, 366-б. 16-жаттығу]. Разрешение, делать, ответ, напротив, выгода, язык, рука – алу; гость, мечта, забава, труд, служба, помощь, смех, выгода, свободный – ету; переводить, рисунок, дать, крик, сказать, глаз, сила – салу.
6.2-тақырып: Менің туған қалам (Павлодар қаласы, орналасқан жері, келбеті, көрінісі, тұрғындары, табиғаты).
1-тапсырма. Павлодар қаласы жайлы әңгіме құрыңыз. Сөздік минимум: Көне қала, жаңа қала, шаһар, өте әдемі, керемет, тамаша, ауа-райы қолайлы, қолайсыз, демалыс орындары, спорт кешендері, зәулім үйлер, ғимараттар, театр, мұражай, саяжай, саябақтар. Сөйлесім үлгілері: Туған қалаңыздың тарихын білесіз бе?Иә, білемін. Жоқ, білмеймін. Иә, ол өте көне қала. Оның негізі 19 ғасырда қаланған. Ол Ұлы Жібек жолының бойында орналасқан. Қандай мұражайлар бар? Мемлекеттік мұражай. М.О.Әуезов мұражайы...
2-тапсырма. Мәтінді оқыңыз, аударыңыз [1, 121-б. 20-жаттығу].Алматы қаласы
Алматы қаласы – бұрынғы Қазақстан Республикасының астанасы. Ол – оңтүстік астана. Алматы - өте үлкен, әдемі қала. Алматыда Үлкен Алматы, Кіші Алматы өзендері бар. Олар қаланың орталығында. Алматының көшелері түзу және кең. Осы кең, түзу көшелерде машиналар, автобустар, трамвайлар, троллейбустар өте көп.Алматыда көп қабатты үйлер, Әуезов қазақ драма театры, лермонтов орыс драма театры, «Арман», «Алатау», «Байқоңыр» кинотеатрлары, Мәдениет сарайы, Орталық спорт кешені, мейрамханалар, дүкендер бар. Қаланың орталығында 25 қабатты қонақ үйі, цирк, «Заңғар» сауда үйі, теміржол бекеті, әуежай, орталық кітапхана және оқу орындары бар. Медеу мұзайдыны да жақын.
3-тапсырма.Ответьте на вопросы по тексту [1, 121-б. 20-жаттығу].Қазақстан Республикасының бұрынғы астанасы не? Алматы қандай қала? Алматыда қандай өзендер бар? Алматының көшелерінде не көп? Алматыда қандай театрлар, кинотеатрлар бар? Тағы нелері бар?
4-тапсырма. Раскройте скобки [1, 120-б. 18-жаттығу].Ыдыс-аяқ серванттың (внутри) тұр. Ағаш екі үйдің (между) тұр. Сөренің (на) кітап тұр. Ағаштың (у) шелек тұр. Диванның (возле) екі кресло тұр. Кереуіттің (под) мысық жатыр. Мектептің (перед) көп бала жүр.
6.3-тақырып: Көшеде. Көлікте.
1-тапсырма. Сөздерді пайдалана отырып, сұхбат құрыңыз. Сөздік минимум: Көше, аялдама, жаяу, көлікпен, осы жерден, көшелердің қиылысы, бұрыш, алыс емес, Кутузов даңғылы, Сәтбаев пен Торайғыров көшелерінің қиылысы, Фрунзе көшесіне дейін, түзу, шығу, кіру, отыру, сыйлау, жол беру, өткізіп жіберу, күте тұру, бәрекелді, қап, әттеген-ай т.б.Сөйлесім үлгілері: Кешіріңіз, Өлкетану мұражайына қалай баруыма болады?Меніңше, жаяу барған дұрыс, Кривенко көшесімен тура шығыңыз да, Фрунзе көшесіне дейін жүріңіз. Сол жерде. №10 автобуспен баруға болады. ЦУМ аялдамасынан түсесіз. «Манақбай» сауда үйі осы жерден алыс па?Жоқ, алыс емес. ЦУМ-ға қарама-қарсы орналасқан. Рахмет!
2-тапсырма. Үлгі бойынша кімнің қай жерде тұратынын айтыңыз.Үлгі: Марал – Алтынсарин даңғылы,10. - Марал Алтынсарин даңғылы 10-үйде тұрады. Айгүл – «Ақсай» ықшамауданы, 25; Мәншүк – Достық даңғылы, 129; менің ағам – Абай даңғылы мен Әуезов көшесінің қиылысы, 9 қабатты үй; менің ата-анам - «Усолка» ықшамауданы, 24; Динара – Сатпаев көшесі, 25; әкемнің бажасы – Ақсу ауданы, Кеңес ауылы; өзім – Павлодар қаласы, Абай көшесі, 265.
3-тапсырма. Оқыңыз. Екпінді қойыңыз. Әр сөзде қанша буын бар? [1, 164-б. 1-жаттығу].Қазақстаннан, факультетінің, астаналықтар, американдықтар, филология, Голландияданмын, мүшелеріне, мемлекеттік, үйленгенбіз, тұрмыстамын, фирмасының, мемлееттерден, қаласынан, әйелінің, ағылшындар.
4-тапсырма. Жоғарыдағы жаттығудын жуан буынды сөздерді бір бөлек, жіңішке буынды сөздерді екінші бөлек, аралас буынды сөздерді үшінші бөлек бағанға жазыңыз. Олардың неге жуан, неге жіңішке екендігін түсіндіріңіз. Кейбір сөздердің сингармонизм заңына неге бағынбайтынын айтып беріңіз [1, 164-б. 2-жаттығу].
6.4-тақырып: Әмбебап дүкенінде. Базарда.
1-тапсырма. Сөздерді пайдалана отырып, сұхбат құрыңыз. Сөздік минимум: Әмбебап дүкені, әр түрлі, бөлімдер, сатушылар, касса, қызмет ету, сатып алу, баға, сапалы, сапасыз, нашар, тура, дәл, үлкен, тар, шақ, әдемі, орап беру, алғыс айту.
Сөйлесім үлгілері: Айтыңызшы, сізде өлшемі 37- қара аяқ киім бар ма? Өкінішке орай, жоқ. Қоңыр түсті бар. Оған қалай қарайсыз?Қай дүкеннен іздеуіме болады?Келесі көшедегі «Артур» сауда үйінен қарап көріңіз. Жақсы. Рахмет!
2-тапсырма. Мына сөздерге өзгелік етістің жұрнақтарын қосыңыз. Орыс тіліне аударыңыз [1, 430-б. 6-жаттығу]. Жуу, тию, жіберу, ашу, тұру, өшіру, әперу, теру, кесу, шашу, шешу, тосу, тесу, демалу, апару, келу, бұзу, құю, сүрту, ұру, жұму, ішу, сату, бөлу, қосу, ілу, деу, жабу, кіру, салу, буу.
3-тапсырма. Сұрақтарға жауап беріңіз [1, 430-б. 7-жаттығу]. Сізге мына жаттығуды кім орындатты? Мұғаліміңіз Сізге жаңа тақырыпты түсіндірді ме? Студенттерге не істетті? Кітапханадан жаңа оқулық алғызды ма? Сабақтан кейін жолдасыңыз Сізді кіммен таныстырды? Сіздер не ұйымдастырып жүрсіз? Бөлмені кімге жинатты?
6.5-тақырып: Мұражайда.
1-тапсырма. Сөздерді пайдалана отырып, сұхбат құрыңыз. Сөздік минимум: Мұражай, мұрағат, естелік, ескерткіш, пайдаланылған заттар, өмірбаян, сирек кездесетін, көшірме, түпнұсқа, бұйымдар, құралдар, портреттер.Сөйлесім үлгілері: Павлодар қаласында қандай мұражайлар бар? Өлкетану мұражайы бар. Көркемсурет мұражайы бар. Бұқар жырау атындағы тарихи мұражайы т.б.
2-тапсырма. Мына етістіктерді бұрынғы өткен шақта жіктеңіз [1, 378-б. 6-жаттығу].
Ашу, тұру, жабу, келу, кету, қуану, үйлену, жету, сату.
3-тапсырма.оқып өткен шақтың және бұрынғы өткен шақтың формаларын салыстырыңыз. Орыс тіліне аударыңыз.
Мен кеше дүкенге барды. - Мен дүкенге барғанмын.
Сен жазда Шымкентте болдың. – Сен жазда Шымкентте болғансың.
Сіз ауылда демалдыңыз. – Сіз ауылда демалғансыз.
Болат теледидар көрді. - Болат теледидар көрген.
4-тапсырма. Мына сөйлемдерді. Бұрынғы өткен шаққа айналдырыңыз [1, 379-б. 13-жаттығу]. Біз мына үйде тұрдық. Ксения сауда ортылығынан керемет көйлек сатып алды. Біздің пәтерімізде бұрын екі бөлме болды. Менің қарындасым ауылға хат жіберді. Біз таңертең дене шынықтыру жаттығуларын орындадық. Ауылда егіншілер егін екті. Дана кітапханада жұмыс істеді. Сенің отбасың Астанаға көшті. Сауда үйінен мата алдым. Кешке Әуезов атындағы театрға бардық. Сіз сағат алтыда тұрдыңыз.
6.6-тақырып: Кітапханада.
1-тапсырма. Сөздерді пайдалана отырып, сұхбат құрыңыз. Сөздік минимум: Кітапхана, оқу залы, тіркелу, құжаттар, оқырман билеті, кітап, оқулық, әдебиеттер, библиография, оқырман, тұрақты оқырман, үйге кітап алу, мерзімді баспасөз, каталогтар жүйесі.
Сөйлесім үлгілері: Маған әліпбилік каталогты көрсетіп жіберіңізші. Бірінші қабаттан табасыз. Кешіріңіз, оқу залы нешінші қабатта? Екінші қабаттағы 3-ші зал. Міне, мынау ғой. Иә, рахмет!
2-тапсырма. Университетіміздің кітапханасы жайлы әңгімелеңіз.
3-тапсырма. Үндестік заңына бағынбайтын қосымшаларды қайталап, мысал келтіріңіз.
6.7-тақырып: Саябақта.
1-тапсырма. Сөздерді пайдалана отырып, сұхбат құрыңыз. Сөздік минимум: Саябақ, тыныштық, таза ауа, демалыс сәті, серуендеу, кітап оқу, балмұздақ, жеу, әңгімелеу, ойын түрлері, шахмат, дойбы ойнау.
Сөйлесім үлгілері: Ертең саябаққа барасыз ба? Әрине, барған дұрыс.
2-тапсырма. Мәтінді оқып, ырықсыз етісте тұрған етістіктерді жазып алыңыз. Жұрнақтардың астын сызыңыз [1, 443-б. 8-жаттығу]. Кеше демалыс күні болды. Біз үйде болдық. Қаншама іс істелді! Терезе жуылды, төсеніштер қағылды, заттар жиналды да, орнына қойылды, еден сыпырылды және жуылды. Кір үтіктелді, көйлек тігілді, шұлық тоқылды. Картоп аршылды, қурылды, салаттар жасалды, ет пісірілді, капуста тұздалды. Бірақ... сабақ оқылмады, баяндама жазылмады, мәтін аударылмады, жазбаша мәтінге сұрақтар қойылмады, сұрақтарға жауап берілмеді, хат жазылмады, ауылға жіберілмеді. Көп іс істелмеді.
3-тапсырма. Ырықсыз етістің жұрнақтарын қосыңыз, орыс тіліне аударыңыз [1, 443-б. 9-жаттығу]. Жуу, тию, жіберу, ашу, өшіру, әперу, теру, кесу, шашу, шешу, апару, бұзу, қию, сүрту, ішу, сату, қою, қосу, жабу, буу, жеңу, басу, жинау, сыпыру, бітіру, істеу, жасау, аудару, тексеру, толтыру, арнау, атау, бастау, есептеу, үтіктеу.
6.8-тақырып: Театрда.
1-тапсырма. Сөздерді пайдалана отырып, сұхбат құрыңыз. Сөздік минимум: Драматургия, сахна, актер, режиссер, балет, опера, үлкен зал, кіші зал, билет кассасы, жоғары төлем, алдыңғы қатар, орындар, алыс, жақын, үзіліс, гүл шоғын ұсыну, репертуар, қолайлы уақыт, қойылым. Сөйлесім үлгілері: Сіз қаладағы қандай театрларды білесіз? Ж. Аймауытов атындағы қазақ музыкалық драма театры. А. Чехов атындағы орыс драма театры.
2-тапсырма. Павлодар қаласының театрлары жайында шағын шығарма жазыңыз.
3-тапсырма. .Ортақ етістің жұрнағын қосыңыз [1, 455-б. 7-жаттығу]. Жуу, тию, жіберу, ашу, өшіру, әперу, теру, кесу, шашу, шешу, апару, бұзу, қию, сүрту, ішу, сату, қою, қосу, жабу, буу, жеңу, басу, жинау, сыпыру, бітіру, істеу, жасау, аудару, тексеру, толтыру, арнау, атау, бастау, есептеу, үтіктеу.
7.1- тақырып: Менің елім - Қазақстан.
1-тапсырма. Сөздерді пайдалана отырып, сұхбат құрыңыз. Сөздік минимум: Қазақ халқы, қазақ ұлты, Қазқастан Республикасы, тәуелсіз, егемен, біздің ел, жер көлемі, тауарлар, өзен-көлдер, теңіздер, шөл дала, жазық дала, азаматтық, туған жер. Сөйлесім үлгілері: Сіз қай елдің азаматысыз?Мен Қазақстан Республикасының азаматымын. Ал сіз ше? Мен Ресей Федерациясының азаматымын. Қазақ елі туралы көбірек білгім келеді.
2-тапсырма. «Менің елім – Қазақстан» тақырыбына шағын шығарма жазыңыз.
3-тапсырма.Сөйлемдерді аяқтап жазыңыз [1, 299-б. ]. 1. Қазақстан – көп ұлтты ... 2. Археологтардың айтуы бойынша: ... 3. Жер көлемі ... 4. Республиканың оңтүстігінде ... 5. Республиканың солтүстігінде ... 6. Қазақтар бұрын ... 7. Бүгінгі Қазақстан ...
4-тапсырма. Мына сөйлемдерді толықтырыңыз [1, 290-б. ]. Әр халықтың ... болады. Орыс халқының ..., қазақ халқының ... Ана тілін адамдар ... үйренеді. Ер жеткенде ... үйренеді. Қазақ тілі ... ұстазы болған тіл. Дүние жүзіне әйгілі ... сияқты батырлар жырын, ... сияқты ғашықтық жырларын шығарған. Қазақ халқы – ... бай халық.
7.2-тақырып: Ел рәміздері.
1-тапсырма. Қазақстан республикасының рәміздері туралы мәтін құру. Сөздік минимум: Рәміз, нышан, белгі, елтаңба, әнұран, ту, шекара, Қарулы күштер, ұлттық тіл, ұлттық байлық, ұлттық мәдениет, ұлттық өнер, шаңырақ, сәулелі күн, қанатты тұлпар (пырақ), қыран құс, ұлттық ою-өрнек. Сөйлесім үлгілері: Мынау не? Бұл – елтаңба. Елтаңбаның авторлары кім? Әнұранды жатқа білесіздер ме? Иә, білеміз. Авторлары кімдер, не туралы айтылады?
2-тапсырма. Мына сын есімдерді қажетті зат есімдермен тіркестірңіз[1,307-б.1-жаттығу].
а) қызыл, сары, көк, қара, қоңыр, көгілдір, жасыл, қызғылт,сұр;
ә) үлкен, кішкентай, кең, тар, биік, аласа, ұзын, қысқа;
б) жуас, тентек, еңбекқор, жалқау, тәртіпті, ұқыпты, сұлу;
в) ащы, тәтті, дәмді, дәмсіз, қышқыл, тұзды, тұзсыз.
г) қисық, түзу, дөңгелек, сопақ, қатты, жұмсақ, жалпақ, томпақ.
3-тапсырма. Мына зат есімдерді сын есімдермен тіркестіріңіз [1, 307-б.,2-жаттығу]. Бақ, қыз, сарымсақ, көкөніс, қарындаш, көз, кітап, көйлек, сүт, тамақ, сағат, ат, қой, үй, адам, жігіт, су, күн, түн, алма, қала, бөлме, доп, есік сөз, әже, әңгіме, мінез, кітапхана, аяқ, айран, дәрі, көше, жол.
4-тапсырма. Төмендегі сын есімдерге антоним келтіріңіз [1, 307-б. 3-жаттығу]. Семіз, тұщы, кәрі, жеңіл, жаңа, қысқа, үлкен, тәтті, жақсы, ыстық, түзу, қымбат жалқау, тентек, ақ, аласа, тар, қатты, толық.
7.3-тақырып: Елордасы – Астана қаласы. Сөздік минимум: Бас қала, елорда, Астана қаласы, орталық, Еуразия кіндігі, көркем, сәнді көшелер, саябақтар, ғимараттар, сәулет өнерінің дамуы, мемлекеттік мекемелер, бұрынғы Ақмола. Сөйлесім үлгілері: Бас қала, елорда сөздерінің қолданылуына не себеп болды? Өйткені «астана» сөзі қала атауы «Астана» болды. Орталықтың Алматыдан Астанаға көшуіне не себеп болды? Астана қаласы Еуразия ортасы – орталықта орналасқан.
1-тапсырма. Мәтінді оқыңыз, аударыңыз. Астана. Қазақ Республикасының ең алғашқы астанасы - Орынбор (1920-25), одан кейін Қызылорда (1925-29), 1929 жылдан 1997 жылға дейін Алматы қалалары болды. 1997 жылы қазанның 20-сында Н.Ә.Назарбаев «Ақмола қаласын Қазақстан Республикасының астанасы деп жариялау» туралы жарлыққа қол қойды, 1998 жылы мамырдың 6-сында Елбасының жарлығымен Қазақстан Республикасының астанасы Ақмола қаласы Астана қаласы болып аталды. Осы жылғы маусымның 10-ында тәуелсіз Қазақстанның жаңа астанасының салтанатты ашылу рәсімі өтті.
2-тапсырма. Мына сөзтіркестерін оқып, орыс тіліне аударыңыз [1, 445-б. 14-жаттығу]. Қазақстан Республикасы; ең алғашқы астанасы; жарлыққа қол қою; Елбасының Жарлығы мен тәуелсіз Қазақстан; салтанатты ашылу рәсімі; аз уақыттың ішінде көрікті қалаға айналу; ағып өтетін Есіл өзені; қалаң өскен қамыс; қала халқы; көп қабатты тұрғын үйлер, аспанға атылған; бақытьты болашақ; көз тарту; жақын, алыс шетелдерден келген қонақтар; таң қалдыру; бас қала.
3-тапсырма. Мына сөйлемдерге әр түрлі сұрақ қойыңыз [1, 446-б. 18-жаттығу].
1997 жылы қазанның 20-сында Н.Ә.Назарбаев «Ақмола қаласын Қазақстан Республикасының астанасы деп жариялау» туралы жарлыққа қол қойды. 1998 жылы мамырдың 6-сында Елбасының жарлығымен Қазақстан Республикасының астанасы Ақмола қаласы Астана қаласы болып аталды. Осы жылғы маусымның 10-ында тәуелсіз Қазақстанның жаңа астанасының салтанатты ашылу рәсімі өтті. Қала ортасынан ағып өтетін Есіл өзнінің екі жағындағы батпақ, қалың өскен қамыстың орны қала халқы демалатын жағажайға айналды. Астана қаласында Президент сарайы, Парламент ғимараты, «Интеркотиненталь» қонақ үйі, Еуразия университетінің жаңа корпусы, Жастар сарайы, министрліктердің үйлері, көп қабатты тұрғын үйлер мен ғимараттар бой көтерді.
7.4-тақырып:Қазақ халқының тарихы, ұлттық тілі, салт-дәстүрі.
1-тапсырма. Сөздерді пайдалана отырып, сұхбат құрыңыз. Сөздік минимум: Қазақ халқы, ұлт, тайпа, көнеден бері, ғасырлар бойы, мекендеген, тараған, жүздер: ұлы жүз, орта жүз, кіші жүз, түркі тілдері, батыс гун, қазақ тілі, діні. Сөйлесім үлгілері: Қазақ халқының тарихы туралы не білесіздер? Қазақ халқының құрамына кірген рулар мен тайпалар біздің заманымызға дейінгі 4-3 ғасырлардан белгілі. Қазіргі Қазақстан халқының саны қанша? 14,5 миллион шамасында.
2-тапсырма. Қазақтың ұлттық ойындары туралы әңгімелеңіз.
3-тапсырма. Сын есімдерді қазақ тіліне аударып, салыстырмалы және күшейтпелі шырай жасаңыз [1, 320-б. 1-жаттығу]. Белый, сильный, большой, низкий, высокий, маленький, широкий, вкусный.
7.5-тақырып: Қазақстанның мәдениеті. Ұлттық өнері.
1-тапсырма. Сөздерді пайдалана отырып, сұхбат құрыңыз. Сөздік минимум: Мәдениет, ұлттық сана, өркениет, ғылым, білім, өнер, қолөнер, спорт, мүсін, сахна, сәулет, кино, опера, балет, әдебиет, телерадио, баспасөз, баспахана, кітапхана, сәулет мәдениеті, демалыс, саябақ, мұражай, қонақ үй, тарихи кешендер, ұлттық ойын. Сөйлесім үлгілері: Қазақстанның ұлттық өнерінің қандай салаларын (түрлерін) білесіз? Қазақ халқында өнердің барлық түрі жақсы дамыған.
2-тапсырма. Өздік етістің жұрнағын қосыңыз. [1, 255-б. 21-жаттығу]. Шешу, қию, ойлау, жуу, қыру, көру, сақтау, тарау.
7.6-тақырып: Қазақстанның өнеркәсібі.
1-тапсырма. Сөздерді пайдалана отырып, сұхбат құрыңыз. Сөздік минимум: Ауыр өнеркәсіп, жеңіл өнеркәсіп, өндіріс орындары, өндіру, өнім шығару, өңдеу, тасымалдау, машина жасау, мұнай, алтын, күміс, мыс, қорғасын, қалайы, көмір, тұз, ізбес, тамақ өнеркәсібі, сүт өнімдері, ауыл шаруашылығы, астық, егін, мал шаруашылығы, дәнді дақыл.
Сөйлесім үлгілері: Халық шаруашылығының қандай салаларын білесіз?Ауыр индустрия, жеңіл өнеркәсіп, кен (орындары) өндіру, ауыл шаруашылығының түрлеріне мал, егін, көкөніс, мақта шаруашылықтары т.б. жатады.
2-тапсырма. Мына үстеулерді пайдаланып сөйлем құраңыз [1, 324-б. 15-жаттығу]. Ешқайда, ілгері, алға, жолшыбай, анда, мында, жоғары.
3-тапсырма. Мына үстеулерді пайдаланып сөйлем құраңыз [1, 325-б. 21-жаттығу]. Өңкей, тым, аса, ең, өте, керемет, орасан, ылғи.
7.7-тақырып: Ұлы адамдар өмірінен. Сөздік минимум: Ұлы, ұлылық, саналы, табиғи дарын, еліне қызмет ету, білім шыңы, толығу, кемеліне келу, із қалдыру, болашақты болжау.
Сөйлесім үлгілері: «Ұлы» деген сөзді қалай түсінесіз? Ұлы адамдардан кімдерді білесіз?
1-тапсырма. Мәтінді оқып, орыс тіліне аударыңыз [1, 514-б. 6-жаттығу]. Абай.Қазақ халқының ұлы ақыны Абай 1845жылы қазіргі Семей облысы, Абай ауданында туған. Абайдың әкесі өте қатал адам болса, шешесі, Ұлжан қайырымды, мінезі жұмсақ тілге бай адам болған. әжесі Зере мен анасы Ұлжан Абайға ертегілерді, аңыз, әңгімелерді айтып жақсы тәрбиелеп отырған. Әкесі Құнанбай Абайды тоғыз жасында Семейдегі діни мектепке береді. Семейде жүргенде ол орыс тілін үйренуге тырысады. Үш ай орыс мектебінде оқиды. Он үш жасында Абайды әкесі бұл оқудан қайта шығарып алады. Абай Пушкинді, Лермонтовты, Крыловты көп оқып, олардың шығармаларын қазақ тіліне аударады. Абай аударған Пушкиннің «Татьянаның әні», Лермонтовтың «Қараңғы түнде тау қалқып» деген өлеңдеріне ән шығарады.Абайдың «Болыс болдым мінекей», «Сегіз аяқ», «Интернатта оқып жүр» деген өлеңдері болыс-билерді қатты сынға алады. Ол қазақ халқын мәдениетті болуға, орыс халқынан үлгі алуға шақырады.
2-тапсырма. Мына сөз тіркестерін орыс тіліне аударыңыз [1, 515-б. 7-жаттығу]. Қазақ халқы, ұлы ақын, қатал адам, мінезі жұмсақ, тілге бай, шығарып алып, үйренуге тырысу, ән шығару, қатты сынға алу, үлгі алуға шақыру, дүниенің кілті, көкірек; көзің шайдай ашылады, қайтыс болу; кітап болып шығу; кеңес дәуірі; дүние жүзі біледі. Ақын өміріне арнау.
3-тапсырма. Сұрақтарға жауап беріңіз[1, 515-б. 10-жаттығу]. Абай кім? Абай қайда және қашан туған? әкесі мен шешесі қандайц мінезді адамдар болатын? Абайды кім тәрбиеледі? Ол қайда оқыды? Нені үйренуге тырысты? Кімнің шығармаларын көп оқып, қазақ тіліне аударуға тырысты? Ол өзінің шығармаларында кімді қатты сынға алады? Абайдың шығармалары қашан басылып шықты?
8.1-тақырып: Біздің университет.
1-тапсырма. Сөздерді пайдалана отырып, сұхбат құрыңыз. Сөздік минимум: Университет, негізі қаланған жыл, ашылған кез, бірінші ректор, бірінші факультет деканы, оқу ісі бөлімінің проректоры, ғылыми бөлім, оқу бөлімі, жатақхана, оқу ғимараттары, бас ғимарат, жаңа бөлім, түрлі мамандық.
Сөйлесім үлгілері: Сіз қай университетте оқисыз?С.Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университетінде оқимын. Қандай мамандықтар бар? Әр түрлі мамандықтар бар.
2-тапсырма. «Біздің университет» тақырыбында шағын шығарма жазыңыз.
8.2-тақырып: Менің мамандығым.
1-тапсырма. Сөздерді пайдалана отырып, сұхбат құрыңыз. Сөздік минимум: Институт атаулары, кафедралар атауы, кафедра меңгерушісі, профессор, ғылым докторы, ғылым кандидаты, практикалық сабақтар. Сөйлесім үлгілері: Сіз қай институттансыз? Мен журналистика институтынанмын. Институтыңызда қандай мамандыққа дайындайды?
2-тапсырма. «Менің мамандығым» тақырыбына шағын шығарма жазыңыз.
9.1-тақырып: Журналистика терминдері, сөздері мен сөз тіркестері. Кәсіби терминдердің қазақша - орысша сөздігін жасау. Мақала жасаудың негізгі принциптерін үйрете отырып, арнайы мәтіндермен жұмыс жүргізу. Мәтін бойынша сұрақтар құрастырып, оларға жауап бере білу. Синтаксис туралы түсінік. Сөйлем, оның түрлері. Жай сөйлем туралы түсінік. Сөйлемнің айтылу мақсатына қарай түрлері. Сұраулы сөйлем, оның жасалу жолдары. [2 ] 178-бет, 92-93-жаттығу.
9.2-тақырып: Республикалық баспасөз басылымдары. Бұл тақырыпты оқыту барысында мынандай терминдерді оқыту: баспасөз, қоғамдық қатынас, әлеуметтік-құқықтық қатынас, республикалық баспасөз басылымдары. Мәтінмен жұмыс жасау. Проблемалық жағдай туғызу арқылы пікірталас ұйымдастыру. Монолог құрастыру. Мәтін бойынша терминдердің сөздігін құрастыру. Мәтін бойынша сұрақтарға жауап бере білу, мәтіннің қысқаша мазмұнын айта білу. Сөйлемнің мақсаттық түрлері. Бұйрықты сөйлем, оған тән интонация. [2 ] 182-бет, 99-жаттығу.
9.3-тақырып: Жергілікті баспасөз басылымдары. Осы ұғымдарға байланысты жаңа сөздер мен сөз тіркестерін меңгерту. Жергілікті баспасөз басылымдары бойынша сұрақтар құрастырып, оларға жауап бере білу. Сөйлемнің айтылу мақсатына қарай бөлінуі: Хабарлы сөйлемнің негізгі түрлері - баяндау, суреттеу, түсіндіру. Сөйлемнің көңіл-күйге байланысты түрлері. Лепті сөйлем. [2 ] 180-бет, 97-жаттығу.
9.4-тақырып: Халықаралық баспасөз басылымдары Берілген тақырып бойынша жаңа сөздер мен сөз тіркестерін меңгерту. Меңгерілген сөздер, сөз тіркестерін пайдалана отырып сөйлемдер құрастыру. Мәтін бойынша сұрақтар құрастырып, берілген мәселеге қатысты өз ойын жеткізе білуі. Атаулы сөйлем. [2 ] 212бет, 123-жаттығу.
9.5-тақырып: Мақала, мақалалардың түрлері. Тақырыпты талдау, жаңа сөздер мен сөз тіркестері туралы түсінік беру. Алдында өткен тіл материалын сөйлеу үрдісінде бекіту, оның ішінде өз мамандығы, ерекшеліктері туралы мәтін құрастыру. Мәтіннің мазмұнын қысқаша айта білуге үйрету. Монологтің сипаттау түрін меңгерту. Жай сөйлем туралы түсінік. Жай сөйлемнің құрылымдық түрлері: жақты, жақсыз сөйлем. [2 ] 210-211бет
9.6-тақырып: Сенім (Ә.Табылдиев). Мәтінде қолданылған сөйлемдердің сипаттамасын беру. Өлеңдегі тақырыпқа байланысты жаңа сөздер мен сөз тіркестерін меңгерту. Мамандыққа бағытталған тіл дамыту жұмыстарын жүргізу. Жай сөйлемнің түрлері. Толымды сөйлем және толымсыз сөйлем. [2 212 бет
9.7-тақырып: Ақыл, ғылым, бақыт (Ертегі). Мәтінді аудару. Мәтін бойынша сұрақтар құрастырып, олараға жауап бере білу.Рөльде оқу. Сөйлем мүшелері: Сөйлем мүшелерінің құралымына қарай түрлері. Тұрлаулы мүшелер. Бастауыш. Оның түбір, көптік немесе тәуелдік тұлғада болатындығы. [2 ] 184-185бет, 102-103-жаттығу.
9.8-тақырып: “Білік” газетімен жұмыс. Тақырып бойынша “Білік” газетімен жұмыс жасау. Сөздікті пайдалана отырып, арнайы мақалаларды аудару, қысқаша мазмұнын жеткізе білу. Газет бойынша сұрақтар құрастырып, оларға жауап бере білу. Тұрлаулы мүшелер. Баяндауыш. Оның негізгі сұрақтары мен тұлғалық белгілері. [2 ] 187бет, 104-106жаттығу.
9.9-тақырып: “Хабар” телеарнасы жайында. Тақырып бойынша кәсіби терминдердің орысша-қазақша сөздігін жасау. Берілген тақырып бойынша материалдар жинау. Тақырып бойынша сұрақтар құрастырып, оларға жауап беру, қысқаша мазмұнын айту. Тақырыпқа байланысты тіл дамыту жұмыстарын жүргізу. Тұрлаусыз мүшелер. Сөйлемнің бірыңғай мұшелері. Анықтауыш. [2 ] 198-200бет, 114-115-жаттығу.
9.10-тақырып: “Қазақстан” телеарнасы Тақырып бойынша терминдердің қазақша атауларын, жаңа сөздер мен сөз тіркестерін меңгерту. Кәсіби терминдердің орысша-қазақша сөздігін жасау. Арнайы мәтін құрастыру. Мәтін бойынша сұрақтар құрастырып, жауап бере білу. Тақырып бойынша тіл дамыту жұмыстарын жүргізу. Пысықтауыш. Оның негізгі сұрақтары мен тұлғалық белгілері. [2 ] 193-195 бет, 111-112-жаттығу.
9.11-тақырып: Жергілікті телеарналар жайында Тақырыпқа қатысты терминдердің қазақша атауларын, жаңа сөздер мен сөз тіркестерін меңгерту. Кәсіби терминдердің орысша-қазақша сөздігін жасау. Сөздікті пайдалана отырып арнайы мәтінді аудару. Тақырып бойынша сұрақтар құрастырып, оларға жауап бере білу. Толықтауыш. Тура толықтауыш және жанама толықтауыш. 191-192 бет, 108-110-жаттығу.
9.12-тақырып: БАҚ этикасы. БАҚ этикасының қазақша нұсқасын оқу. Тақырыпқа байланысты терминдердің қазақша атауларын, жаңа сөздер мен сөз тіркестерін меңгерту. Тақырыпқа байланысты қазақша мәтіндерді сөздік арқылы түсініп оқи білу, қысқаша мазмұнын айту. Сөйлем мүшелерінде өткенді қайталау. [2 ] 201-202 бет, 116-117-жаттығу.
9.13-тақырып: Менің арманым –журналист болу. Тақырып бойынша терминдердің қазақша атауын, жаңа сөздер мен сөз тіркестерін меңгерту. Сөздікті пайдалана отырып, арнайы мәтіндерді аудару. Тақырып бойынша сұрақтар құрастырып, оларға жауап бере білу. Құрмалас сөйлем туралы түсінік. Жай сөйлемнің айырмашылығы. Құрмалас сөйлемнің түрлері. Салалас құрмалас сөйлем, оның түрлері. [2 ] 221-222 бет.
9.14-тақырып: Журналистің құқықтары мен міндеттері. Журналистің құқықтары мен міндеттері туралы негізгі ұғымдар мен анықтамалар. Олардың тарихы. Тақырыпқа байланысты терминдердің қазақша атауларын, жаңа сөздер мен сөз тіркестерін меңгерту.Кәсіби терминдердің орысша-қазақша сөздігін жасау. Мәтінмен жұмыс істеу (жоспар, сұрақтар, қысқаша мазмұнын айту). Ыңғайлас сөйлем. [2 ] 223-224 бет, 133-134-жаттығу.
9.15-тақырып: БАҚ заңдылықтары. Оның негізгі мағынасы туралы мәлімет беру. Тақырып турасында материал жинап, өздігінен мәтін құрастыру, өз ойын, пікірлерін жеткізе білу. Алдында өткен тіл материалын сөйлеу үрдісінде бекіту. Түсіндірмелі салалас құрмалас сөйлем. [2 ] 226-227 бет, 139-140-жаттығу.
10.1-тақырып: Іскерлік. Іскерлік кездесу. Сөздік минимум: Іскерлік, табандылық, тиімді жолды табу, шешімін табу, жақсы нәтиже, пайдалы іс, еңбек қуанышы, орынды, залалсыз әрекет.
10.2-тақырып: Ресми қабылдауда.Сөздік минимум: Елбасы, ректор, директор, мекеме бастығы, бөлім бастығы, бөлім меңгерушісі, қабылдау күндері, қабылдау уақыты, шұғыл іс, қабылдауға тіркелу.
10.3-тақырып: Баспасөз маслихаты. Сөздік минимум: Баспасөз, маслихат, шара, шақыру, арнайы тапсырма, қысқа тұжырым, пресс-релиз, мәлімдеме, мәлімхат, баспасөзде жариялау.
10.4-тақырып: Семинар. Ғылыми конференция.Сөздік минимум: Баяндама, өзекті мәселе, семинар тақырыбы, ұйымдастыру, қатысу, тыңдау, сөз сөйлеу, ұсыныс айту, сұрақ қою, жауап беру, секция жұмысы, хаттама жазу.
10.5-тақырып: Мәжіліс. Келіссөз. Сөздік минимум: Келіссөз, шарт жасау, фирма, өндіріс мүддесі, мүдделі, бейбіт шарт, мемлекетаралық шарт, ұзақ мерзімді шарт, биржалық мәселе, контракт, делдалдық мәміле.
10.6-тақырып: Жұмысқа қабылдау. Сөздік минимум: Жұмысқа қабылдау, негізігі шарт, білімділік, біліктілік, шартқа келісу, талапты орындау, міндетті білу, мемлекеттік тілде еркін сөйлеу, шет ел тілін білу, іскерлік қабілет, ұйымдастыру қабілеті.
10.6-тақырып: Жұмыс орны. Сөздік минимум: Жұмыс орны, орталықта, қаланың ортасында, қаланың шетінде, ықшамауданда, Ломов көшесінде, Кутузов даңғылында, бес қабатты ғимарат.
10.7-тақырып: Ұжым. Еңбек тәртібі. Сөздік минимум: Ұжым, ұжым мүшелері, психологиялық ахуал, қолайлы жағдай, сыйласым, ұстамдылық, еңбек тәртібі, заңға сүйену, заңды мойындау, ортақ мүдде.
Практикалық сабақтардың мазмұны
I семестр
|
№ |
Тақырыптар атауы | |
|
Лексикалық тақырыптар |
Тіл теориясының тақырыптары | |
|
|
1-семестр | |
|
1. 1.1. | ||
Достарыңызбен бөлісу: