Психодинамика, сондай-ақ психодинамикалық психология

Психодинамика терминін кейбіреулер арнайы әзірленген психоаналитикалық тәсілге сілтеме жасау үшін қолданады Зигмунд Фрейд (1856–1939) және оның ізбасарлары. Фрейд термодинамика теориясынан шабыттанды және процестерді сипаттау үшін психодинамика терминін қолданды ақыл ағындары ретінде психологиялық энергия (либидо немесе psi) органикалық кешенде ми.

Психологиялық емдеуге қатысты төрт негізгі мектеп бар: психодинамикалық, когнитивті-мінез-құлықтық, биологиялық және гуманистік емдеу. Психологиялық күйзелісті емдеуде, психодинамикалық психотерапия классикалық фрейдизмге қарағанда аз қарқынды (аптасына бір немесе екі рет) модальділікке ұмтылады психоанализ емдеу (аптасына 3-5 сеанс). Психодинамикалық терапия ішкі қақтығыс теориясына тәуелді, онда репрессияланған мінез-құлық пен эмоциялар науқастың санасында пайда болады; жалпы, жанжал бейсаналық болып табылады.

Австриялық невропатолог, психиатр  және  психолог  Зигмунд Фрейдтің ілімінен басқа, ешқандай психологиялық ілім баға беруде келіспеушіліктер туғызған жоқ. Фрейдизм «адамның  жаңа бейнесін», жаңа дүниетанымды жасауға тырысты.

Психиатрлар мен  невропатологтардың көптеген бақылаулары  адам ─ XIX  ғасырдағы  психология бейнелегендей, интеллектуалдандырылған тіршілік иесі емес екенін көрсетті. Олардың  бақылаулары, адамның психикалық өмірі аффектілер мен эмоцияларға, қызығушылықтар мен құмарлықтарға, бір-біріне қарама-қайшы, кейде адамның қабылдауы мен  ойлауын  басқаша көрсететін, ұмтылыстар мен тілектерге толы екенін көрсетті. Адам көп жағдайда  өз қылықтарының себептерін, мотивтерін білмейді және өзінің бойындағы кейбір ілімдерді, естеліктерді жоққа шығарады, бірақ оларды гипноз әсерінде көрсете алады. Осы бақылаулар психоаналитикалық  фрейдистік теорияны жасаудың  көзі болды.

З.Фрейд  өөзінің  ғылымдағы жолын физиологиялық институтта бастады, сондықтан ағзаға  энергетикалық шама ретінде қарау оның санасына терең бойлады: ағза  мінез-құлықтың қозғалыс күшін ерекше энергия түрінде білдіреді. З.Фрейд невропатолог-дәрігер болды. Оның пациенттері психикалық-жүйке ауруларына шалдыққандар еді.  Бірақ олардың жүйке жүйесінің  құрылысынан  аурудың себебін түсіну болмады. Ол өз тәжірибесінде, анатомо-физиологиялық  ұғымдар түсіндірмейтін, айғақтарды жиі кездестірді. З.Фрейд алдында мынандай  дилемма болды: мотивация механизмдерін анатомо-физиологиялық схема тұрғысынан  қарау керек пе, әлде белгілі бір психиолгиялық айғақтарға жүгіну керек пе ?

З.Фрейд дәстүрлі психологияға қарсы шықты. Бұрынғы түсініктеме схемаларын ығыстырып, жаңаларын ұсынды. Ол өзінің  емдеу тәжірибесінде ерікті ассоциациялар  әдісін кең қолданды. Әрбір  ассоциация қандайда  бір себептің  салдарынан басталады деп санады. Ассоциация арқылы  ол өзінің пациенттерінің  ойын білуге тырысты.

З.Фрейд  ұғымдарының  өзегі болып метаморфозалар идеясы қалыптасты.  З.Фрейдтің сәбидің жыныстық дамуы  және эдипов комплексінің теориясы баламалар мен талқылауларға  негізделіп  жасалған, сондықтан да ғылымды емес, мифологияны білдіреді.

З.Фрейд  тұлға туралы психологиялық ілімге  маңызды ықпал еткен, басқа модельді  ұсынды. Онда  тұлға  3 компоненттен тұрады және олар терминдермен  белгіленеді деп тұжырымдалған:

— «ИД» (ол),   «ЭГО»(мен)  және  «СУПЕР-ЭГО»( менен жоғары).

—  ИД ─ инстинктерді  тасымалдаушы: ол санадан тыс және иррационалды  бола тұрып, рахаттану  ұстанымына бағынады.

-ЭГО ─ шынайылық  ұстанымына бағынады, сыртқы әлемнің ерекшеліктерін, оның  қасиеттері  мен  қатынастарын  ескереді.

— СУПЕР-ЭГО ─ рухани  стандарттарды тасымалдаушы. Бұл  сыншы  және цензор рөлін  атқаратын  тұлға  бөлігі.

Егер  ЭГО    ИД-қа  тиімді, ал  СУПЕР-ЭГО-ға  қарсы әрекет  жасаса  немесе  шешім қабылдаса,  ол өзін кінәлі  сезініп, ұялып, өзін-өзі  жазалайды.

ЭГО-ға қоятын әр түрлі инстанциялардың–ИД және СУПЕР-ЭГО ─ талаптары  ұқсамайтындықтан,  ол үнемі  келіспеушілікте болады. Мұндай жағдай төзгісіз күштеу тудырады.

Бұл күштеуден  ЭГО арнайы  «қорғаныс механизмдері»─ ығыстыру, сублимация және т.б. арқылы  құтылады.