Құрастырушы: аға оқытушы, магистр Жанайдаров Ж. К

БЕКІТЕМІН

____________ Токтаганов Т.Т.

«___»_____________20___г.
Құрастырушы: аға оқытушы, магистр _______________Жанайдаров Ж.К.

(подпись)

5В071300 - «Көлік, көлік техникасы және технологиялары» мамандығының сырттай оқу студенттері үшін

(подпись)

«____» ______________ 20___ ж., №_____ хаттама

«Қөліктік техника және логистика » кафедрасы

Қабылдау сағаттар Сейсенбі, Сәрсенбі 10.00-12.00 ауд № 220, 239
2 Пән туралы мәліметтер

«Қолданбалы материалдар» пәні

Сағаттын саны 3 кредита (135 сағат)
3 Пәннің еңбек сыйымдылығы

Пәнді оқытудың мақсаты энергетикалық кондырғының қүрылысы негізінде, жұмыс істеу принципі бойынша, әр түрлі көлік техникаларының энергетикалық қондырғысының жұмыс істеу ерекшеліктері бойьшша студенттерге қажетті салада білім беру және оларда өтетін процестерінің теориясын оку негізінде негізгі технико-экономикалық тиімді және экологиялық сипаттамаларын жоғарылату жолдарын анықтау.

«Қолданбалы материалдар» пәні бойынша алынған білімдер 050713 - «Көлік, көлік техникасы және технологиялары» мамандығы бойынша бакалаврларды, одан әрі магистрларды дайындау кезінде және энергетикалық қондырғының сенімділігін, тиімділігін және қоршаған ортаны қорғауға қойылатын талаптарды ескере отырып, олардың теориялык және тәжірибелік зерттеулерін өз бетінше өткізу үшін қажетті.

Осы пәнді меңгеру үшін төмендегі пәндерді меңгеру кезінде алынған білім, икемділік және машықтар қажет:

- Физика

– Көлік техникасының энергетикалық қондырғылар.

Пәнді меңгеру кезінде алынған білім, икемділік және машықтар келесі пәндерді меңгеру үшін қажет:

– Көлік техникасының техникалық пайдалану негіздері

– Автомобильдерді техникалық пайдалану

Пәннің бас мақсатымен келешек мамандармен инженерлық пәндерді арғарай окып білу үшін қажетті теориялық білімдерді алуы, жанар -жағармайлардың, техникалық сұйыктықтардың болашакта сапасын жоғарылатып техника дамуына сәйкестендіруін, экологиялық және үнемді пайдалану амалдарын, пайдалануда жүрген автомобильдерге кажет материалдардың кажеттілігін талдап оларды қолданылуға болатындығына шешім беруін меңгеруі болады. Пәннің мазмүны тақырыптарға бөлінген.

Окып білуге жататын заты, пәнді оқытудың мақсаты мен онын атқаратын қызметі. Отынның, майлығыш материалдардың және техникалық сүйыктықтардың автомобильдер мен тракторлардың жоғары ресурстарын, сенімділігін және өміршеңдігін (төзімділігін) қамтамасыз етуінденгі ролі мен маңызы.

Отындардың және майлағыш материалдардың қасиеттері, сапасы және оларды іштен жанатын қозғалтқыштарда және басқа машиналар мен агрегаттарында тиімді (рационалды) пайдалануы туралы ғылым - химитология туралы қысқаша мәліметтер.

Мүнай - іштен жанатын қозғалтқыштарына арналған сүйық отындардыц өндірудің негізі көзі. Мүнайдың химикалық күрамы, оның күрамына кіретін көмірсутегілердің негізі топтарының сипаттамасы.

Отын және оның қүрамы туралы түсініктеме. Отындардың топтастырып жіктелуі. Мүнайдан газтектес, сүйық жанар-жағармайларды негізгі өндіру тәсілдері. Отынның тауарлық маркаларын өңдіру үшін отын жартылай фабрикаттарын тазартуы.

Іштен жанатын козғалтқыштарға арналған отындардың қасиетіне және сапасына койылатын жалпы талаптары. Отынның жылу бөлу мөлшері туралы түсініктеме, оны анықтау тәсілдері. Отынның жанғанда жоғарғы, төменгі жылу бөлу мөлшері. Отынның айдалу қасиеті. Айдалу қасиетіне әсерін тигіздіретін отынның негізгі сипаттамалар: төменгі температуралык қасиеттері, гигроскопиялық, ластануы, буландырғыштық.

Отынның фракциялық құрамы, оны анықтау. Отынның түрақтылығы. Физикалык және химикалық түрақтылығы туралы түсінігі. Отында шайырлардың және түңбалардың пайда болуыньщ жалпы ықшамсызбасы. Отындардың татану әсері.

4-тақьірып. Автомобиль бензиндері

Автомобиль бензиндеріне анықтама. Бензиндердің сапа керсеткіштері және олардың сапасына койылатын талаптар. Бензиндердің карбюрациялық касиеттері: буландырғыштык, булардьщ серіпімдігі. Бензин қоспасыныц түзулуі: фракциялық қүрамы. Автомобиль бензиндердің рүқсатталған сактау мерзімдері.

Бензиндердің кальшты және детонациялық жануы. Бензиндердің детонациялық түрақтылығы, оны аныктау. Антидетонациялық қоспалары, олардың түрлері, оны анықтау жолдары. Бензинның тұрақтылығы. Индукциялык кезеңі және оны аньщтау тәсілі.

Карбюраторлық отындардың ассортименті.

Дизельдік жанармайга берілетін ғылыми аныктама. Дизельдік жанармайдың іштен жанатын козғалткыштарында колдану ерекшелігі. Дизельдік жанармайдың сапасына қойылатын талаптар. Дизельдік отыннын цилиндірге үзіліссіз берілуін және сапалы қосынды түзілуін камтамасыз ететін қасиеттері.

Жүрдек қозғалтқыштарда дизельдік отынның жануы. Дизельдік жанармайдың өздігінен түтануы. Отьшның цетандык саны, оны бағалау және арттыру тәсілдері. Дизельдерде шайыр және күйе пайда болуы.

Дизельдік отынның құрамында болатын күкірттің дизельдің жүмыс істеуіне әсері.

Дизельдерге арналған отындардың ассортименті. Дизельдік отынның сапалық керсеткіштерін жақсартатын қоспалар.

6-тақырып. Газтектес отындар

Газтектес отындар туралы негізгі мәлімдеме, олардың автомобиль кәлігінде іштен жану козғалтқыштарында қолдану маңызы. Газтектес отындардын түрлері. Сығылған, сүйықталған газдардың негізгі қасиеттері.

Газтектес отындарды ІЖҚ - да қолданғанда қойылатын негізгі талаптар.

Газтектес отындардың ІЖҚ - дың техникалық - үнемділік көрсеткіштеріне әсер ететін қасиеттері.

Газтектес отындарды топтастырып жіктеу жолдары, маркалары.

7- тақырып. Майлағыш заттар

Майлағыш заттар түралы жалпы мәлімет, оның қолданылуы. Үйкеліс туралы қысқаша түсінік. Үйкелістің түрлері, оның пайдалы, зиянды көрсеткіштері.

Майлағыш затгардың атқаратын қызметі, оларға қойылатын негізгі талаптар.

Майдың түтқырлығы. Түтқырлык-температуралық сипаттамасы туралы түсінік.

Майларға еңгізілетін қоспалар, олардың атқаратын негізгі қызметтері, жүмыс істеу механизмі және маркалары мен күрамы. Майларды олардың қолдану облысына қарай топтастырып жіктеу.

8-такырып. Мотор майлары

Карбюраторлық козғалтқыштарда және дизельдерде мотор майларының жүмыс істеу жағдайларының ерекшеліктері.

Мотор майларының пайдалану касиетіне сәйкес топтастырып жіктеу, мотор майларының сапасына қойылатын негізгі талаптар.

Дизельдік және карбюраторлык қозғалтқыштарға арналған мотор майларының маркалары.

Трансмиссиялық майлардың атқаратын қызметі мен олардың қолдану облыстары. Оларға қойлатын негізгі талаптар. Маркалары.

Созылмалы майлардың түрлері және оларды қолдану жағдайлары. Өндіру негіздері. Оларға қойылатын пайдалану-техникалық талаптар. Созылмалы майлардың сапа көрсеткіштері. Созылмалы майлардың маркалауы.

Сұйықтықтардың негізгі маркалары, сұйықтықтарға қойылатын пайдалану-техникалық талаптар. Салқындатқыш сұйықтықтар. Су салкындатқыш сұйықтық ретінде. Төмен температураларда кататын салқындатқыш сұйықтықтар, олардың түрлері, маркалары.

Тежеуіш және амортизаторлык сұйықтықтар. Олардың құрамдары, ендіру тәсілдері, сапалық касиеттері,маркалары. Оларға қойылатын негізі талаптар.

12- тақырып. Автомобильдерді пайдалануға қажет материалдарды
үнемдеп, тиімді қолдану жолдары

Жанар - жағармайларды, техникалық сүйықтықтарды тасымалдау, сақтау кезіндегі шығындарды азайту.

Автомобильді пайдаланғанда жанар - жағармайларды үнемдеу жолдары.

Практикалық сабақтардың мазмұны және тізімі
2 тақырып.Іштен жанатын қозғалтқыштарға арналған отын

Отын және оның қүрамы туралы түсініктеме. Отындардың топтастырып жіктелуі.

Іштен жанатын козғалтқыштарға арналған отындардың қасиетіне және сапасына койылатын жалпы талаптары. Отынның жылу бөлу мөлшері туралы түсініктеме, оны анықтау тәсілдері.

Бензиндердің сапа керсеткіштері және олардың сапасына койылатын талаптар. Бензиндердің карбюрациялық касиеттері: буландырғыштык, булардьщ серіпімдігі.

Дизельдік жанармайдың іштен жанатын козғалткыштарында колдану ерекшелігі. Дизельдік жанармайдың сапасына қойылатын талаптар.

Газтектес отындар туралы негізгі мәлімдеме, олардың автомобиль кәлігінде іштен жану козғалтқыштарында қолдану маңызы.

Майлағыш затгардың атқаратын қызметі, оларға қойылатын негізгі талаптар.

Мотор майларының пайдалану касиетіне сәйкес топтастырып жіктеу, мотор майларының сапасына қойылатын негізгі талаптар.

Жанар - жағармайларды, техникалық сүйықтықтарды тасымалдау, сақтау кезіндегі шығындарды азайту.

4.4.2 Студенттердің өздігінен оқуына бөлінген тақырыптардың тізімі

1. 
   Отында шайырлардың және түңбалардың пайда болуының жалпы ықшамсызбасы.
   

2. Автомобиль келігін пайдаланғанда қоршаған ортаға шығатын зиянды заттардан қорғау жолдары

Ұсынылатын әдебиеттер: [3], [4]

3. Күкірттің жоғары пайыздық қүрамында болуымен отындарды пайдалану ерекшеліктері. Әр түрлі фракциялық құрамымен отындарды дизельдерде пайдалану мүмкіндігі.

Ұсынылатын әдебиеттер: [1], [5], [6]

4. Газтектес отынның октан саны, олардың қопарлағыш қасиеттері және оны тетеу жолдары.

Ұсынылатын әдебиеттер: [7], [8]

5. Тозулар. Тозулардың түрлері. Майлағыш заттарды өндіру, ендеу, тазарту тәсілдері. Үйкелістің мөлшерін шамалау.

Ұсынылатын әдебиеттер: [6], [7]

6. Қозғалткыштарда мотор майлардың ескіруі. Майлардың регенерациясы. Қозғалткыштарда мотор майларды тазарту қүралдары.

Ұсынылатын әдебиеттер: [7], [8]

7. Созылмалы майлардың сапа керсеткіштері.

Ұсынылатын әдебиеттер: [5], [6]

8. Отындарды және майлағыш заттарды тиімді пайдалануға арналған жүйелік әдісі.

Ұсынылатын әдебиеттер: [5], [8]

9. Трансмиссиялық майлардың атқаратын

Ұсынылатын әдебиеттер: [7], [8]

10. Салқындатқыш сұйықтықтар. Су салкындатқыш сұйықтық ретінде. Төмен температураларда кататын салқындатқыш сұйықтықтар, олардың түрлері, маркалары.

Ұсынылатын әдебиеттер: [6], [7], [8]
11 Курс саясаты

Біздің бірлескен жұмысымыз үрдісінде келесі ережелерді ұстану керек.

Оқытушы және студент бір-бірімен сыйластықпен қатынасу керек.

Сабақтарға белсенді қатысып, оқытушыға тақырып бойынша сүрақтарды қою керек. Бірақ тек қана сабаққа қатысу жеткіліксіз болып табылады. Қарастырылып отырған тақырып бойынша сүрақтар қою, өз көзқарасын білдіру материалды мењгеру ұшін мањызды болып табылады.

Сабақтарға қатысу міндетті болып табылады. Егер де Сіз ұш немесе одан да көп сабақты себепсіз (себеп қүжатпен дәлелдену керек) босатсањыз, онда оқытушыныњ Сізді сабаққа қатыстыру ұшін деканаттан рүқсат алуыњызды талап ету қүқығы бар. Сабаққа қатысу нәтижелік бағалауға кіретіні есіњізде болсын.

Сабаққа студенттер дайындалып келу керек. Кезекті дәрістіњ алдында өтілген дәрістік материалды қарастыру керек. Кезекті тәжірибелік сабақтыњ алдында осы тақырыпқа қатысты дәрістік материалды және әдістемелік нүсқауларды, үсынылған әдебиет көздерін қарастыру керек және сондай-ақ университеттіњ кітапханасында бар қажетті анықтамалық әдебиетті, әдістемелік нүсқауларды, қажетті жабдықтарды (есептеу қүралдарын), жазу дәптерлерін әкелу керек.

Жазба жүмыстарын уақытында тапсыру керек (бақылау іс-шараларыныњ календарлық графигін қара). Тәжірибелік жүмыстарды уақытында тапсырмаса, онда әрбір кешіккен жүма ұшін баға 2 балға төмендейді. Курстық жобаныњ бөлімдерін уақытында орындамаған ұшін әрбір межелік бақылау кезінде баға 2 балға төмендейді.

Аудиториялық сабақтарға 5 минутқа дейін кешуге болады. Одан көп уақытқа кешіксе, студент сабаққа жіберілмейді. Сабақты босату себебі объективті болса, онда студент оқытушыны алдын-ала ескерту керек.

Оқытушы сөйлеген кезде студенттіњ дауыстап сөйлеуіне рүқсат берілмейді. Екінші ескертуден кейін оқытушы студентті аудиториядан шығаруға қүқығы бар.

Сабақтыњ уақытында үялы телефонмен сөйлесуге болмайды, оны сөндіру керек.

Сабақтардыњ нәтижелік бақылауы сүрақтан түратын, бекітілген тесттілік тапсырма бойынша жазбаша емтихан тұрінде өткізіледі. Әр дұрыс сұрақ балмен бағаланады. Емтихан 100 балдық жұйе бойынша бағаланады.
12 Әдебиеттер тізімі

Негізгі

1. Алексеев А.Ф., Кувайцев И.Ф. Автотракторные эксплуатационные материалы. - 2 - е изд. Перераб. и доп. - М.: Воениздат, 1979. - 214с, ил.

2. Покровский Г.П. Топливо, смазочные материалы и охлаждающие жидкости: иУчебник для студентов вузов, обучающихся по специальностям «Двигатели внутреннего сгорания» и «Автомобили и тракторы». - М.: Машиностроение. 1985. - 200с, ил.

3. Итинсткая Н.И., Кузнецов Н.А. Автотракторные эксплуатационные материалы. М.: Высшая школа, 1978. 232с.

4. Лышко Г.П. Топливо, смазочные материалы и технические жидкости. - М.: Колос, 1989.-256с.

5. 
    Обельницкий А.М. Топливо и смазочные материалы. - М.: Высшая школа, 1982. -208с.
   

6. Масино М.А., Алексеев В.Н., Мотовилин Г.В. Автомобильные материалы. М.: Транспорт, 1989г.

7. Итинская Н.И. Справочник. Топливо, смазочные материалы и технические жидкости - М.: Агропромиздат 1989г.

8. Зертханалық жұмыстарды өткізу үшін қажетті құралдар мен жабдыктары.

9. Гордиенко И.С., Каракаев А.К., Музыка Л.П. Методические указания и задания по курсу «Топливо, смазочные материалы и технические жидкости» для студентов специальностей 0513, 0523. Руководство к лабораторным работам. - Алма-Ата, изд. НМК, 1985, с. 62.

10. Моторлық, трансмиссиялык майлары және техникалық сұйықтықтар бойынша кестелердің және мұнайдан мұнайөнімдерін өндіріп шығарудың ықшамсызбасының ақпарлары.