Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері агенттігі төрағасының

Қазақстан Республикасы Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері агенттігі төрағасының 2012 жылғы «28» сәуiрi № 167 бұйрығымен бекітілген

Сумен жабдықтау және су бұру жүйелеріне суды коммерциялық есептеу құралдарын тандау, монтаждау және пайдалану жөніндегі осы әдістемелік нұсқаулар (әрі қарай – Әдістемелік нұсқаулар) Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасына сәйкес мемлекеттік бағдарламаларды, сондай-ақ Техникалық реттеу және сапа инфрақұрылымын құру жөніндегі, 2011-2020 жылдарға арналған «Ақбұлақ», 2020 жылға дейін Қазақстан Республикасының тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығын жаңғырту бағдарламаларын іске асыру шеңберінде әзірленген.

Әдістемелік нұсқаулар Қазақстан Республикасының барлық аумағында әрекет етеді және ол сумен жабдықтау және су бұру саласында, метрологиялық бақылау мен техникалық реттеу саласын бақылауда мемлекеттік органдармен, заңды тұлғалармен, жеке тұлғалармен және жеке кәсіпкерлермен (әрі қарай –тұтынушылармен) орындалуға міндетті:

- сумен жабдықтау көздерінен су жинауды, суқұбырларының тазалау құрылғыларына су беруді, сумен жабдықтау мен су бұру кәсіпорындарының өз қажеттіліктеріне су тұтынуды, тұтынушыларға ауызсу мен техникалық суды беруді, тасымалдауды, таратуды жүзеге асырушы;

- суды есептеу түйіндерінде жобалық, сараптаулық (мемлекеттік сараптау), монтаждық, жөндеу жұмыстарын жүргізуді жүзеге асырушылар;

- өлшеулік-ақпараттық жүйелерінің, суды есептеу түйіндерінің құрамына енетін жабдықтарды, сондай-ақ оларды өлшеу құралдарын шығарушы.

Осы нормативтік-техникалық құжаттың суды есептеу бөлігіндегі негізі болып «Толық жүктемедегі жабық суқұбырларында су шығындарын өлшеу. Суық ауыз су мен ыстық судың есептегіштері. 1-бөлім. Техникалық талаптар» ҚР СТ СТБ ИСО 4064-1-2009 және «Толық жүктемедегі жабық суқұбырларында су шығындарын өлшеу. Суық ауыз су мен ыстық судың есептегіштері. 2-бөлім. Орнатуға қойылатын талаптар» ҚР СТ СТБ ИСО 4064-2-2009 талаптары мен ұсыныстары табылады.. Сонымен қатар, осы Әдістемелік нұсқауларда «Табиғи монополиялар мен реттелетін нарықтар туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес тұтынылған судың айлық көлеміне байланысты сумен жабдықтау қызметтеріне дифференцирленген тарифтерді қолдану ескерілген. Ол бойынша өлшеулік-ақпараттық жүйелеріне көрсеткіштерді дистанциялық тұрғыдан беру мүмкіндігі бар суды есептеу құралдарын ендіру талап етіледі.

Осы Әдістемелік нұсқаулардың талаптары елді мекендерден тысқары орналасқан сумен жабдықтау жүйелерінде суды есептеуді ұйымдастыруға қолданылмайды. Осыған байланысты Әдістемелік нұсқауларда сумен жабдықтаудың өз бетінше ағатын (қарқынсыз) құбырлары мен ашық арналарында суды есептеуді ұйымдастыру сипатталмайды.

Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасының су бұру жүйелерінде шығындарды есептеулердің, техникалық талаптардың және сәйкес есептегіштерді орнатудың талаптарының мемлекеттік стандарты жоқ. Шетел мемлекеттерінің стандарттау саласындағы құжаттарына негізделген есептеу құралдарына қойылатын техникалық талаптарын Қызмет көрсетушімен анықтау барысында Қызмет көрсетушінің Қазақстан Республикасының тиісті ережелерімен белгіленген ҚР СТ 1.9-2007 сәйкес қажетті құжаттарды есептік тіркеуін жүргізуі міндетті. Осыған байланысты Әдістемелік нұсқауларда су бұру жүйелерінде суды есептеуді ұйымдастыруға қойылатын талаптар көбіне анықтамалық түрде берілген.

Қазақстан Республикасының заңнамасымен Қызмет көрсетушіге Тұтынушылардың орындаулары міндетті техникалық талаптарды белгілеу құқығы беріледі. Осы Әдістемелік нұсқаулар Қызмет көрсетушілерге сумен жабдықтау және су бұру жүйелерінде суды есептеуді ұйымдастыруда талаптарды анықтау бойынша көмек ретінде жасалынған.

Әдістемеде қолданылған басқа да терминдер мен анықтамалар Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес қолданылады.

3.2. Суды беру мен тұтынудың есептелуі және тіркелуі мынадай мақсатта ұйымдастырылады:

- Қызмет көрсетуші мен Тұтынушылардың арасында қаржылық есептесуді жүзеге асыру;

су көздерінен су алу, Тұтынушыларға берілген су көлемі туралы деректерді құжаттандыру;

- сумен жабдықтау және су бұру жүйелеріндегі судың есеп беру баланстарын құру мен анализдеу, судың коммерциялық шығынының деңгейін анықтау;

- суды тиімді пайдалануды бақылау;

- сумен жабдықтау және су бұру жүйелерінің жұмысының гидравликалық режимдерін бақылау.

3.3. Тұтынушылардың пайдаланған су үшін Қызмет көрсетушілермен есептесуі тұтынушыларда орналастырылған және осы Әдістемелік нұсқаулардың талаптарын сәйкес коммерциялық есептегіш ретінде пайдалануға берілген суды есептеу түйіндері құралдарының көрсеткіштерінің негізінде жүзеге асырылады.Судың көлемін есептеу үшін автономды құралдар да, АӨЖ бар жиынтықтағы құралдар да қолданыла алады.

3.4. Тұтынушылардың пайдаланған су үшін Қызмет көрсетушілермен есептесуі бойынша өзара міндеттері Сумен жабдықтау және су бұру қызметтерін көрсету жөніндегі келісім-шартпен, Елді мекендердің сумен жабдықтау және су бұру жүйелерін пайдалану ережелерімен, сумен жабдықтау және су бұру қызметтерін көрсету көлемдерін есептеу Әдістемесімен (әрі қарай - Әдістеме) анықталады.

3.5. Суды есептеу түйіндерін жабдықтау мен пайдалану кезінде осы Әдістемелік нұсқауларды, сондай-ақ қолданыстағы нормативтік-техникалық құжаттарды жетекшілікке алу қажет.

3.6. Осы Әдістемелік нұсқаулар Қызмет көрсетушінің су жинаушы құрылғыларында және көтерілімді насостық станцияларындағы суды есептеу түйіндерімен қамсыздандырылуының деңгейін және Тұтынушының категориясына және суды тұтыну көлемінің келісімдік көлеміне байланысты тұтынушылардың суды есептеу түйіндерінің өлшеу құралдарымен және АӨЖ қамсыздандырылуының ең төменгі деңгейін белгілейді.

3.7. Осы Әдістемелік нұсқаулардың мәтінінде келесідей өлшем бірліктері қабылданған:

- қысымның – мПа;

- көлемнің – м³;

- шығынның – м³/сағ;

- уақыттың – сағ.

3.8. Жобалау, монтаждауды қоса алғанда есептеу шиеліністерін жабдықтау жұмыстары белгіленген тәртіпте жабдықталған осындай қызмет көрсетуге құқығы бар ұйымдармен ғана жүзеге асырылуы тиіс.

3.9. Осы Әдістемелік нұсқаулардың талаптары «Өлшеулердің біркелкілігін қамтамасыз ету туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес осы Әдістемелік нұсқауларды қолданысқа ендіргенге дейін іске қосылған есептеу шиеліністері құралдарына қолданылмайды.

4.1.2. Шығынды өлшеуші құралдың типі және оның метрологиялық сипаттары қысымды жоғалтудың мүмкін деңгейін, шығынның болуы мүмкін көлемдерін, құрылғының нақты шарттарына келетіндігін ескере отырып анықталады.

4.1.3. Есептеу түйіндерін монтаждау ҚР СТ СТБ ИСО 4064-1-2009, ҚР СТ СТБ ИСО 4064-2-2009 талаптарына және шығынды өлшеуші құралдың конструкциялық құжаттарының (әрі қарай - КҚ) талаптарына сәйкес жүзеге асырылады..

4.1.4. Есептеу түйіндерінде келесідей параметрлері анықталады:

- шығынның ағымды маңызы, м³/сағ;

- шығынның әрбір тәуліктегі маңызы, м³/сут;

- құралдың жұмыс істеу уақыты, сағ (мин);

-штаттан тыс жағдайлардың болуы.

4.2.2. Электромагниттік өлшеуші құралды (әрі қарай -ЭӨҚ) таңдау барысында қамтылады:

- өлшеуші құралдың тез тозудан қорғайтын орындалуы;

- ҚР СТ СТБ ИСО 4064-2-2009 сәйкес өлшеуші құралдың ЭӨҚ дейінгі және 5 D (әрі қарай - D) кейінгі шартты өту жолының тікжелілі учаскесінің ұзындығы 10 диаметрден кем емес;

- тікжелілі учаскелерінде сұйықтық ағынының құрылымында өзгерістерді болдыратын құрылғылар мен элементтердің болмауы;

- сұйықтықтың қысымы газды болдырмауы қажет және суқұбырының толық түрде толтырылуын қамтамасыз етуі қажет.

4.2.3. Есептеу құралының орналасуы тігінен болады. Шығынды өлшеуші құралдың көлденеңнен орналастырылуына тек сұйықтықтың жоғарылайтын қысымда болғанында ғана жол беріледі.

4.2.4. Өтпелі Q₂ максималды Q₄ дейін интервалда шығынды өлшеуші құралдың жұмысын қамтамасыз ету үшін негізгі суқұбырына қатысты аз диаметрліге көшу қажет. 1-суретке сәйкес шығынды өлшеуші құралды орналастырудың сызбасы

- шығынды өлшеуші құралдың құрамына кіретін өлшенетін учаскенің (әрі қарай – ӨУ) параметрлері Қазақстан Республикасының Мемстандарының өкілетті органының уәкілетті тұлғасымен қол қойылған аттестация хаттамасымен және монтаждаушы ұйыммен бекітіледі;

- ӨУ дейінгі және кейінгі тікжелілі учаскелердің ұзындығы шығынды өлшеуші құралдың КД талаптарына сәйкес жергілікті қарсылық типімен анықталады.

4.2.6. Жақын жерде орналасқан суқұбырлары тобындағы судың шығынын өлшеуде көпарналы шығын өлшеуші құралдар қолданылады. Орнату мысалы 2-суретте көрсетілген.

4.3.2. Сораптық станциялардың суқұбырларындағы судың қозғалу жылдамдығының мәні «Сумен жабдықтау. Сыртқы тораптар мен имараттар» ҚР ҚНжЕ 4.01-02-2009 1-кестесіне сәйкес қолданылады.

4.3.3. ± 2,0 % жоғары емес салыстырмалы артықшылықтарға жол берілетін және ультрадыбыстық шығынды өлшеуші құралды қолдана отырып, суды өлшеу қажеттілігі болғанда біршұғылалы шығынды өлшеуші құралды қолдану қажет. ± 1,0 жоғары емес салыстырмалы артықшылықтарға жол берілгенде – екішұғылалы.

4.3.4 Ультрадыбыстық шығынды өлшеуші құралдар базасында есептеу түйіндерін монтаждауға қойылатын талаптар 4.2.6, 4.2.7-тармақтарға сәйкес. Қажетті ұзындықтағы тікжелілі учаскелердің болмауы жағдайында тікжелілі учаскелердің ұзындығын 2 есеге қысқартуды қамтамасыз ететін судың ағуын түзетуші орнатылады.

4.3.5. Сыртқы электромагниттік алаңдардың әсерін жою үшін және механикалық қорғаныш үшін экрандалған арнайы прокладкалар қорғалмалы металл құбырларында жүзеге асырылады.

- Тұтынушы-заңды тұлғалармен елді мекеннің су бұру жүйесіне лас суларды құюы кезінде;

- су нысандарына тазартылған суларды құю кезінде;

- су бұру сорғы станцияларында;

- ағын сулардың тазартушы құрылғыларға құйылуы кезінде;

- сызды тұнбаларды және балдырлы алаңдарға артық балдырларды құю кезінде.

Осы Әдістемелік нұсқаулардың мәні болып алдыңғы екі жағдай табылады.

5.2. Қарқынды құбыр желілерінде есептеулерді ұйымдастыру
5.2.1. Кәріздік сорғы станцияларының (әрі қарай – КСС) қарқынды құбыр желілерінде суларды есептеу өлшенетін учаскені КСС ғимаратында ультрадыбыстық шығынды өлшеуші құралды көлденеңнен орналастыру базасында жүзеге асырылады.

5.2.2. Ультрадыбыстық шығынды өлшеуші құралды КСС аумағынан тыс жерлерде орналасуы жағдайында өлшенетін учаске «Сумен жабдықтау. Сыртқы тораптар мен имараттар» ҚР ҚНжЕ 4.01-02-2009, ҚР СТ СТБ ИСО 4064-2-2009 сәйкес қорғанысты камерада монтаждалады.

5.2.3. Кәріз құбыр желілерінде кері айналымның болуы жағдайында ӨУ кейін тіке желілі учаскелерге қойылатын талаптардың барлығын сақтай отырып, кері айналымды клапан орнатылады.

5.2.4. КСС жұмысының өзіндік сипатын (сорғы топтарының эпизодтық қосылуы) ескере отырып, есептеу түйіндерінде шығынды өлшеуші құралдың жұмысына қатаң бақылау жасалуы және штаттан тыс жағдайларды тіркейтін электрондық сағаттық мұрағаттардың болуы қажет.

5.2.5. Монтаждау талаптары 4.2 және 4.3-тармақтарына сәйкес.

5.3. Өз бетінше ағатын құбырлар желілері мен арналарда есептеулерді ұйымдастыру
5.3.1. Өз бетінше ағатын құбырлар желілері мен арналарда есептеу түйіндерін ұйымдастыру үшін мына шарттарды орындау қажет:

- сыртқы желі жағынан тіреудің болмауы;

- арналарда тыныштандырғыш құдықтардың және аттестацияланған су жіберудің болуы;

- шығынды өлшеуші құралдар орнатылған жерлерде құбырлар мен тыныштандырғыш құдықтарды тазалау.

5.3.2. Өз бетінше ағатын құбырлар желілері мен арналарда есептеу түйіндері акустикалық жүйеден (әрі қарай – АЖ) және сағаттық және тәуліктік мұрағаттарда өлшемдік ақпараттарды идентификациялау мен сақтауды қамтамасыз ететін екінші блоктан тұрады ( 3-сур.).

5.3.3. Нысанда шығынды өлшеуші құралды құру кезінде су шығару немесе құбырлардың параметрлеріне екінші блоктың бейімделуіне жүзеге асырылады.

5.3.4. Жабық типті өз бетінше ағатын құбырлардағы (қарқынсыз құбырлар) есептеу түйіндері камераларда немесе құдықтарда құрылады.

5.3.5. Шығынды өлшеуші құралды объектіде орналастыру үшін акустикалық жүйені орналастыруға керек ашық арналардың бос учаскесі болуы қажет. АЖ жауын-шашыннан, желден, күннен қорғау үшін қорғаныс конструкциясын орнатуды ескеру қажет. АС бекітілген конструкция берік болуы қажет, ол оны пайдалану барысында алғашқы орнатылған жағдайынан өзгермеуі қажет.

5.3.6 АС орнатылған жерде пайдалану режимдері қалқып жүрген қоқыстың, басқа да бөтен заттардың болмауын талап етеді. Акустикалық жүйенің дыбыс ішінде бөтен заттар болмауы тиіс.

5.3.7. 3-суретке шығынды өлшеуші құралды монтаждау мысалы.

6.1.2. Қызмет көрсетуші ғимараттар мен құрылғылардың құрылыстарын реконструкциялар, модернизациялауда және оларды жаңадан салу барысында техникалық тапсырмаға сумен жабдықтау жүйесіне қосылғанда ақпараттық-өлшемдік жүйелері бар есептеу түйіндерін орнату талаптарын қосады.

АӨЖ ендірудің шығындарын азайту мақсатында Қызмет көрсетушімен оның балансында бар барлық АӨЖ қажетті параметрлері көрсетіледі.

Сумен жабдықтау жүйесіне қосылуға өтініш білдіруші немесе қандай да болсын тұтынушы Қызмет көрсетушінің тізімінде көрсетілмеген жаңа АӨЖ орната алады. Жаңа АӨЖ параметрлері Әдістемелік нұсқаулардың 4-бөлімінің талаптарына сай болуы керек. Мұндай АӨЖ пайдалануға рұқсат оның жұмыс істеуін 3 айдан кем емес уақыт тексергеннен кейін жүзеге асырылуы қажет.

6.1.3. Барлық меншік түрлеріндегі тұрғын үй ғимараттарында тұрмыстық Тұтынушыларға арналған АӨЖ-ны, сонымен бірге есепке алу аспаптарынан (модулі) мәліметтерді беру бойынша техникалық құралдар орнату мен қосуды Қызмет көрсетуші өзінің қаражаттарынан немесе қарызға алынған құралдар есебінен жүзеге асырады. Бұл жағдайда Тұрмыстық Тұтынушылар өз бетімен немесе белгіленген тәртіпте Қызмет көрсетуші арқылы техникалық сипаттамасы бойынша Қызмет көрсетушінің АӨЖ-на сәйкес келетін тек жеке және жалпы үйлік есептеу құралдарын орнатуды қамтамасыз етеді. Мәліметтерді беруге қатысты мұндай есепке алу құралдарына қойылатын талаптар осы Әдістемелік нұсқаулардың 7.1.10- тармағында көрсетілген.

6.2. Тұрғын үйлерде есептеулерді ұйымдастыру
6.2.1. Жалпыүйлік және жеке есептеу түйіндерінде мыналар анықталу қажет:

- есептеу құралдарының жұмыс істеу уақыты;

- әрбір сағатта тұтынылған су көлемі;

- судың жоспарланбаған кері айналымы.

6.2.2. Тұрғын үйлерде суды есептеу нүктелерін және АӨЖ құралдарын орналастырудың принциптік сызбасы 4.1 және 4.2 суретте көрсетілген.

6.2.3. Жеке құрылыстар секторының бірпәтерлі тұрғын үйлерінде суды есептеу түйіндері жалпыүйлік есептеу түйіндерімен теңестіріледі.

- есептеу құралдарының жұмыс істеу уақыты;

- әрбір сағатта тұтынылған су көлемі;

- судың жоспарланбаған кері айналымы.

Суды есептеу түйіні немесе АӨЖ қолданылатын техникалық құралдардың (радиомодульдің, ретрансляциялау құрылғылары және т.б.) шыққан жерін анықтау қиындық тудырғанда оларға қатысты Қазақстан Республикасының Мемлекеттік органдарымен қолданыстағы Өлшеу құралдарына техникалық құралдардың тиістілігін анықтау ережелеріне сәйкес сараптама жүргізіледі.

7.1.2. Қысқыш құрылғы ретінде РД 50-213-80 сәйкес орындалған канал немесе өзге құрылғы, диафрагма қолданылатын, қысымның ауыспалы ауытқуы әдісі бар су шығынын өлшеудің қағидасын жүзеге асыратын суды өлшеу үшін есепке алу аспабын қолдану кезінде есепке алу торабының шығын өлшегіш құрылғысы Қазақстан Республикасы МемСтандартпен жеке тәртіпте аттестациялануы тиіс.

7.1.3. Суды есептеу түйінінде немесе АӨЖ бір мезетте мәліметтердің радиожелілік арнасы арқылы жеткізуде жүзеге асыратын радиолэлектронды құралдар (әрі қарай - РЭҚ) болып табылатын есептеудің техникалық құралдары немесе есептеу құралдарын қолданылу барысында мыналарды алу қажет:

- олардың жиілік жолақтарын, радиожиіліктерін беру, РЭҚ тіркеу мен пайдалану, оларды шетелден әкелу, РЭҚ электромагниттік сәйкестігін есептеуді жүргізу ережелерінің талаптарына сәйкестігі туралы өкілетті мемлекеттік органның қорытындысын;

- олардың «Радиоэлектрондық құралдарды пайдалануға және электромагниттік сәулелену көздерімен жұмыс істеуге қойылатын санитарлық-эпидемиологиялық талаптар» санитарлық ережелерінің талаптарына сәйкестігі туралы санитарлық-эпидемиологиялық қызмет мемлекеттік органның қорытындысын.

7.1.4. Суды есептеу құралдарының барлығы аккредиттелген ұйымдар мен зертханаларда Қазақстан Республикасының Мемстандартымен белгіленген тексеру аралыққа сәйкес тексеріледі және тексеру туралы жұмыс істейтін сертификат немесе таңба болуы қажет.

Тексеру мерзімі ескірген есептеу құралдарын пайдалануға рұқсат берілмейді.

Көрсеткіштердің дұрыстығына күмән келтірген Қызмет көрсетуші мен Тұтынушы суды есептеу құралдарын кезектен тыс тексеруден өткізуді талап ете алады.

7.1.5. Су көздерінен, сумен жабдықтау жүйелерінен, елді мекендердің сумен жабдықтау және су бұру жүйелеріндегі су алуды есептеу түйіндерінде қолданылатын есептеу құралдары мен АӨЖ таңдауды Қызмет көрсетуші өз бетінше жүзеге асырады.

7.1.6. Тұтынушының есептеу түйіндерінде есептеу құралдары мен АӨЖ таңдауды Тұтынушы Қызмет көрсетушімен келісе отырып жүзеге асырады.

7.1.7. Есептеу түйіндерінің құралдары олардың жұмысына рұқсат етілмеген кірісулерден қорғалған болулары керек.

7.1.8. Суды коммерциялық есептеу үшін жұмыс істеуінің автоматты диагностикалы есептеу құралдары мен АӨЖ қолданылады. Олар зақымданған жағдайда оның жұмыс істемей қалған уақыты тіркеліп, құрал таблосына және АӨЖ хабарлама беріледі.

7.1.9. Суды есептеу құралдары мен АӨЖ 10 тәуліктен кем емес кезеңде қолданылған су көлемінің сағаттық мағынасын мұрағаттау мүмкіншілігіне ие болуы керек.

7.1.10. 6.1.3 тармағында көрсетілген жеке және жалпыүйлік су есептеу құралдарын орнату жағдайларында мәліметтерді дистанциялық тұрғыдан берудің минималдық және жеткілікті шарты болып құралда импульстік шығыстың болуы табалады. Қызмет көрсетуші орнату үшін суесептегіштердің импульстік шығыстарын өзіне қоса алатын АӨЖ таңдайды.

7.1.11. АӨЖ қағаз және/немесе электрондық жинақтаушыға тіркелетін құралдарды қосу үшін шыңу тетігіне ие болулары қажет.

7.2. Есептеу құралдарының метрологиялық сипаттарына қойылатын талаптар
7.2.1. Осы Әдістемелік нұсқаулар ҚР СТ СТБ ИСО 4064-1-2009 4-бөліміне және оларды пайдаланудың нақты талаптарына сәйкес сумен жабдықтау жүйелеріндегі есептеу құралдарының метрологиялық сипаттарына қойылатын талаптарды белгілейді.

Өтпелі және максималды шығын арасындағы шығындар саласында жол берілетін оң немесе теріс нақтылық емес мынаны құрайды:

 30 ^оС температурадағы су үшін 2%;

 30 ^оС температурадағы су үшін 3%.

Егер температура мәні пайдаланудың шектеулі шарттарында болатын су үшін ең аз шығын және ауыспалы шығын (қоспағанда) арасындағы алынатын оң не теріс максималды рұқсат етілетін ауытқушылық 5%-ды құрайды.

Пайдаланылып отырған суды есептеу құралдарының нақтылық еместігінің максималды деңгейі максималды нақтылық еместігінің екі есе артық деңгейінен асуы мүмкін.

7.2.2. Су көздерінде және тұтынушыда орнатылған есептеу түйінінің коммерциялық құралы Әдістеменің 9 тармағына сәйкес мынаны қамтамасыз етуге тиіс:

- Әдістемелік нұсқаулардың 7.2.1-тармағында және 2-кестеде көрсетілген өлшеу диапазондарында көрсетілген суды есептеу нақты еместігі;

- 0,1% аспайтын салыстырмалы нақтылы емес суды есептеу құралдарының жұмыс істеу уақытын өлшеу;

- 7.2.1-тармақта көрсетілген нақтылық еместігінің максималды деңгейімен судың кері айналымын өлшеу.

Тұтынушының (заңды тұлғаның) суесептегішінің шартты өту жолының диаметрін суды тұтыну кезіндегі (тәулік, кезек) судың ортасағаттық шығынын ескере атырып таңдау қажет, және де ол 2-кесте бойынша қабылданатын тұрақты шығыннан аспауы қажет. Сонымен қатар, ең аз шығын көлемі 2-кесте бойынша қабылданатын сәйкес шығындардан аспауы қажет.

7.2.3. Суды коммерциялық емес есептеу құралдары (мысалы, Қызмет көрсетушінің таратушы желілерінде орнатылған, ішкі технологиялық қажеттіліктер және т.б. үшін) Әдістемелік нұсқаулардың 7.2.1-тармағында көрсетілген суды есептеудің жол берілетін нақты еместілігін ҚР СТ СТБ ИСО 4064-1-2009 5.1.2-тармағында белгіленген талаптарының шегінде өлшеудің аздаған диапазондарында қамтамасыз етуі мүмкін.

Осындай талаптар (3-кесте) тұрмыстық тұтынушылардың пәтерлік суесептегіш құралдарында да жол беріледі.