S21-22. Моңғол дәуіріндегі Қазақстан аумағындағы этногенез және этникалық үдерістер - Моңғол шапқыншылығы ортаазиялық тайпалардың батыс- қа ығысуына әкелді.
- Түркі тайпалары Моңғол империясының құрамына кірді және моңғол тайпаларымен бірге батысқа қарай жылжыды.
- Бұл Еуразия даласындағы түркілік белгілердің одан орда әрі күшеюіне ықпал жасады.
- Қыпшақ даласына моңғол тайпаларының келуімен қазақтардың, мемлекеттері сондай-ақ кейбір басқа заманауи түркі халықтары этногенезінің жаңа кезеңі басталды.
- Рулар тайпалардың араласуы, этнонимдердің алмасуы, жаңа ру-тайпалық топтардың қалыптасуымен оларға жаңа ат беру, моңғол тайпаларының түркіленуі, жаңа этникалық қауымдастықтардың қалыптасуы жүзеге асты.
Моңғол жаулаушылығының нәтижесінде Қазақстан аумағы Шыңғысханның үш үлкен ұлы ұлыстарының (иеліктерінің) құрамына кірді. - Моңғол жаулаушылығының нәтижесінде Қазақстан аумағы Шыңғысханның үш үлкен ұлы ұлыстарының (иеліктерінің) құрамына кірді.
- Отырықшы-егінші аймақ Жетісу мен Оңтүстік Қазақстан Шағатай ұлысының, Ертістен шығысқа қарайғы жерлер Үгедей ұлысының, Шығыс Дешті Қыпшақ Жошы ұлысының (Алтын Орда) құрамына кірді.
- XIII ғасырдың ортасынан бастап Шығыс Дешті Қыпшақта екі мемлекет Ақ Орда мен Көк Орда қалыптасты.
- Ақ Орда аумағында,негізінен, қазақ халқы этногенезінің үдерісі аяқталды.
Жошы ұлысы мен Ақ Орда тайпалары. - Жошы ұлысындағы көшпелілер моңғолдар, татарлар (әсіресе Русьте), түркілер, қыпшақтар деп аталды.
- XIII-XIV ғасырларда Жошы ұлысы мен Ақ Орда ру-тайпаларының арасында барлас, жалайыр, қарлұқ, керейт, қыпшақ, қоңырат, қият, маңғыт, меркіт, найман, оғыз, үйсін және т.б. кездеседі.
- Моңғол этнонимдерінің басым болуы алғашқы уақытта моңғолдардың Қыпшақ даласында үстем топ болғанын білдіреді.
- Алайда, Орыс ханның (ХІV ғасырдың соңы) тұсында Ақ Орда халқының құрамында қыпшақ тайпалары басым болды.
- Моңғол тілдес шағын тайпалар түркіленіп, қыпшақ (XIV ғасырдан бастап қыпшақ-ноғай)тілінде сөйлейтін тайпалардың арасына толықтай араласып кетті.
Достарыңызбен бөлісу: |
