Сабақ. Кіріспе сабақ. әріп буква дыбыс звук дауысты гласный дауыссыз согласный в қазахском языке звуки делятся на: дауысты: жуан

әріп - буква дыбыс – звук

дауысты – гласный дауыссыз – согласный

В қазахском языке звуки делятся на:

дауысты: жуан (твердые): а, о, ы, ұ, (у); жіңішке (мягкие): ә, е, ө, і, ү, и, (у)

дауыссыз: қатаң (глухие): к, қ, х, ц, п, ф, т, с, ш, щ, ч, һ; ұяң (звонкие): б, в, г, ғ, д, ж, з;

үнді (сонорные): й, л, м, н, ң, р, (у)

Это деление влияет на функционирование закона сингармонизма.

Тақта-лар-ға терезе-лер-ге

Қағаз-дар-ды тіл-дер-ді

Сабақ-тар-дан мектеп-тер-ден

Звуки б, в, г, д конце заимствованных слов оглушаются: гардероб (п), архив (ф), технолог (к).

Казахский язык отличается от русского языка:

1. 
   Способом присоединения окончаний:
   

дос+тар мн. ч. друзья

дос+тар +ға мн. ч. + падежные друзьям

дос+тар+ымыз+бен мн. ч. + притяж. + падежн. с друзьями

2. 
   Формой принадлежности:
   

1. 
   үй-ім мой дом қыз-ым
   
2. 
   үй-ің твой дом қыз-ың
   

3. 
   үй-і его дом қыз-ы
   

4. 
   Порядком слов в предложении: подлежащее в начале, а сказуемое в конце предложения.
   

1. 
   Мужской, средний, женский род.
   
2. 
   Приставки.
   
3. 
   Предлоги. Вместо них употребляются послелоги («Лог» от греческого «lоgоs» - слово. Послелог - после слова, предлог - перед словом.
   

бірінші сабақ – первый урок бала - мальчик, ребенок қыз - девочка

кім – кто отбасы - семья ұл - мальчик

бұл, мынау – это ата - дедушка әже - бабушка

ана - мама шеше - мать аға - старший брат

іні - младший брат әпке - ст. сестра әйел - женщина

сіңлі - мл. сестра сестры қарындас - мл. сестра брата адам - человек

Көптік жалғау.

Бұл: ата, әже, ана,аға, сіңлі, іні, қарындас, адам, әйел.

Бұлар: аталар, әжелер, аналар, ағалар, сіңлілер, інілер, қарындастар, адамдар, әйелдер.

Окончаниямножественного числа: -лар-лер, дар-дер, тар-тер.

Көптік жалғау

Заттың көпше түрде қолданылуы лар-лер, дар-дер, тар-тер жалғауы арқылы беріледі.

Значения предметов во множественном числе передаются с помощью окончаний множественного числа: лар-лер, дар-дер, тар-тер.

Жалғау Окончание	Соңғы дыбыс Последний звук	Мысалдар Примеры
-лар, -лер	Дауысты дыбыстар (гласные звуки); Үнді (сонорные): й, р, у	Қала+лар, тау+лар, үй+лер
-дар, -дер	Ұяң (звонкие): з, ж Үнді (сонорные): л, м, н, ң	қыз+дар, гүл+дер, күн+дер
-тар,-тер	Қатаң дауыссыздар (глухие согласные) Ұяң (звонкие): б, в, г, д	Студент+тер, кітап+тар, әріптес+тер

1-тапсырма. Допишите окончания множественного числа.

Дәрігер...., мұғалім..., жүргізуші..., қызметкер..., жұмысшы..., оқушы... оқытушы....

Қакое значение имеют суффиксы: -шы-ші, -гер-кер?

2-тапсырма. Допишите суффиксы.

Жұмыс..., ән..., дәрі..., ғарыш..., сату..., би...,қызмет....

Мен –я Ол - он, она Сіздер - Вы

Сен –ты Біз - мы Олар - они

Сіз –Вы Сендер - вы

10 - ОН, 20 - ЖИЫРМА, 30 - ОТЫЗ, 40 - ҚЫРЫҚ, 50 - ЕЛУ, 60 - АЛПЫС, 70 - ЖЕТПІС

80 - СЕКСЕН, 90 - ТОҚСАН, 100 - ЖҮЗ, 1000- МЫҢ

1975 - бір мың тоғыз жүз жетпіс бесінші жыл.

Обобщите свои наблюдения, когда прибавляются: -ыншы, -інші, -ншы,-нші; -ау,-еу

Біреу –одно Алу - минус Жұрнақ - суффикс

екеу – двое Көбейту - умножение Жалғау - окончание

Қосу – плюс Бөлу - деление

16+14 = 30 40-5 = 35 2*2 = 4 10:2 = 5

23+20 = 43 55-13 = 42 5*5 = 25 18:3 = 6

3-тапсырма. Қазақша айтыңыздар:

31, 42, 53, 64, 75, 86, 97, 100, 101, 202, 323, 425, 567, 678,789, 890, 900, 1000, 1967, 1376, 1487, 1512, 1625, 1734, 1843, 1951, 1990, 2000.

Менің атым Шолпан. Отбасымда сегіз адам бар. Менің атам, әжем, әкем, шешем, ағам, екі сіңлім бар. Менің атам жетпіс жаста, әжем алпыста.Олар кәрі кісілер, зейнеткерлер.

Әке-шешем жас. Әкем - қырық бесте, шешем - отыз тоғызда. Әкемнің аты - Асқар. Шешемнің аты - Сабира. Әкем - қызметкер. Шешем - мұғалім. Ағам - жүргізуші. Сіңлілерім - оқушылар.

әкемнің аты – имя отца шешемнің аты - имя матери

кімнің аты? – чье имя ? шешеңнің аты кім? - как зовут маму?

отбасымда – в семье жас - молодой

кәрі - старый тату - дружный

Канша жаста? Қаншада? в каком возрасте?

Жасы нешеде? Нешеде? - Сколько лет?

Онда - он жаста (10 лет)

Бірде - бір жаста (1год)

1-тапсырма. Аударыңыз: 11, 24, 36, 45, 57, 68, 76, 93, 106, 1032, 1971.

6-сабақ. Сынақ.

1. 
   Жуан дауысты дыбыстырды атаңыз.
   

2. 
   Жіңішке дауысты дыбыстарды атаңыз.
   

3. 
   Қатаң дауыссыз дыбыстарды атаңыз.
   

4. 
   Үнді дауыссыз дыбыстарды атаңыз.
   

5. 
   Ұяң дауыссыз дыбыстарды атаңыз.
   

6. 
   Мына сөздердің жалғауларын жазыңыз:
   

ІІ жақ. Сенің үй... твой дом қыз...

ІІ жақ. Сіздің үй... ваш дом қыз...

ІІІ жақ. Оның үй... его дом қыз...

7. 
   Жіктеу есімдіктерін атаңыз.
   

8. 
   Мына сөздерге көптік жалғауларын жалғаңыз:
   

аға - сіңлі - әйел - ұшқыш -

апа - іні - қарындас -

9. 
   Сандарды қазақша жазыңыз:
   

42 -

64 -

86 -

561 -

823 -

1856 -

3215 -

10. 
    Реттік сан есімдердің жұрнақтарын жалғаңыз:
    

2 -

4 -

6 -

8 -

10 -

Менің аты-жөнім Асқар Омарұлы, жасым отыз екіде. Менің отбасым үлкен. Отбасымда жеті адам бар. Менің әкем, шешем, әйелім, ұлым, екі қызым бар. Менің әкем алпыс бесте, шешем елу жетіде. Әйелімнің есімі Алма. Жасы жиырма сегізде. Ұлымның аты Болат. Ол 7 жаста. Ол бірінші сыныпта оқиды. Қызымның аты Сәуле, ол 4 жаста. Сәуле балалар бақшасына барады. Кіші қызым бір жаста. Оның аты Айнұр.

- м - ым - ім

- ң - ың - ің

- ңыз/ңіз - ыңыз - іңіз

- сы/сі - ы - і

3-тапсырма. Өз отбасыңыз туралы әңгімелеңіз.
8-сабақ. Біздің мекеме. Сұраулы шылау.

Еске сақтаңыз!

Иә - да мен, бен, пен, да, және - и Анау - тот, те

Жоқ - нет Ал - а

Сұрақ-жауап.

қабат - этаж ұйықтау - спать

қонақ - гость жуыну - умываться

ас үй - кухня көше - улица

Менің үйім Алматыда. Біз М. Әуезов көшенің он бесінші үйінде, жиырма төртінші пәтерінде тұрамыз.

Біздің пәтеріміз үлкен. Онда қонақ бөлме, ұйықтайтын бөлме, балалар бөлмесі, ас үй, жуынатын бөлме бар. Біздің пәтеріміз алтыншы қабатта.

2-тапсырма. Аударыңыз.

а). в семье, в языке, в слове, в школе, в человеке, в доме, на улице.

б). первый, второй, третий, седьмой.

в). тіл туралы, сөз туралы, адам туралы.

а). Сіздің үйіңіз қандай?

б). Сіз қандай көшеде тұрасыз?

в). Сіздің пәтеріңізде қанша бөлме бар?

ескерткіш - памятник мекеме - учреждение

мүсін - скульртура тас жол - шоссе

алаң - площадь ғимарат - здание

сарай - дворец аялдама - остановка

кітапхана - библиотека тұрғын үй - жилой дом

ықшамаудан - микрорайон әдемі, әсем - красивый

салу - строить

Біз үлкен қалада тұрамыз. Қаланың кең, әдемі алаңдары, көшелері көп. Біздің қалада он қабатты биік қонақ үй, цирк, алты қабатты тұрғын үйлер бар. Қалада мұражайлар, театрлар көп. Жаңа ықшамаудандар, метро салынып жатыр.

Біздің қала әсем.

2-тапсырма. Сын есімдерді қайталап оқыңыз.

Мәтіннен сын есімдерді теріп жазыңыз.

Үлкен, кең, әдемі, биік, тұрғын, жаңа, әсем.

а). Сіздің қала үлкен бе?

б). Қаланың көшелері қандай?

в). Қала туралы әңгімелеңіз.

1. 
   Сұраулық шылауларды атаңыз, сөйлемдер құрастырыңыз.
   
2. 
   Мына сөздерді тәуелдеңіз: Дәптер, ана.
   
3. 
   Мына сөздерді жіктеңіз: үйрен, жаз, сөйле.
   
4. 
   Уақыт көрсеткіштерін сөзбен жазыңыз: 7.00., 8.15., 8.45., 8.30., 14.30.
   
5. 
   Сөздердің жалғауларын белгілеңіз: Қабырғада, бөлмеде, еденде, терезеде.
   
6. 
   Мына сөздерге -да, -де, -та, -те жалғаулары мен көптік жалғауларын жалғаңыз.
   

7. 
   Көп нүктннің орнына тиісті жалғауларын қойыңыз.
   

Мараттың кітабы. Бөлменің терезесі.

Оля... кілем.... Үй... аула....

Сергей.... үй.... Терезе... перде....

Дима.... қағаз.... Сынып.... төбе....

Богдан... сурет..... Кабинет... қабырға....

8. 
   Сұрақтарға жауап беріңіз: Бұл қандай төсеніш? Бұл қандай сурет? Бұл қандай шам? Бұл қандай перде? Бұл қандай аула? Бұл қандай үй? Бұл қандай бөлме?
   

9. 
   Мына сөздерге көптік жалғауларын жалғаңыз: ата, аға, апа, әже, сіңлі, іні, адам, әйел, қарындас, оқушы.
   
10. 
    Реттік сан есімдердің жұрнақтарын жалғаңыз: 5, 6, 7, 8, 9, 10, 20, 30, 40, 50
    

1. 
   Аударыңыз: жазып отыр, ескерткіш, тұрғын үй, әрине, тұр, кітаптың парағы, просторный дом, көше, жиен, терезеде.
   
2. 
   Аударыңыз:оқып отыр, мекеме, ықшамаудан, хабарласу, бар, Алманың күнделігі, жуыну, светлая комната, еденде, кітапхана.
   
3. 
   Аударыңыз: сәлемдесіп тұр, әсем, мүсін, уақыт, үстінде, Сәуленің қаламы, большой стол, туыс, тұрғын үй, ықшамаудан.
   
4. 
   Аударыңыз: сөйлеп жатыр, тас жол, әдемі, кетті, жанында, оқушының дәптері, синий половик, қонақ, низкий, көше.
   
5. 
   Аударыңыз: іліп отыр, салу, бар шығар, сағат, жатыр, Гауһардың қарындашы, светлая комната, келін, әдемі, қағаз.
   
6. 
   Аударыңыз:сөйлесіп тұр, алаң, үстел, ортасында, қабат, Зәуренің сызғышы, около дома, ұйықтау, ручка, на улице.
   
7. 
   Аударыңыз:әңгімелесіп отыр, ғимарат, тәулік, орындық, астында, Талғаттың өшіргіші, на стуле, ас үй, конечно, кілем .
   
8. 
   Аударыңыз: оқып отыр, сарай, қабырғада, кету, ілу, Арманның дәптері, около школы, жеңге, в комнате, маман.
   
9. 
   Аударыңыз: үйреніп жүр, аялдама, қалу, ілулі тұр, жарым, Мараттың добы, на столе, күйеу бала, көп, іскер.
   
10. 
    Аударыңыз: жұмыс істеп жүр, кітапхана, қалды, ұнау, ғимарат, кабинеттің қабырғасы, о языке, тәрбиеші, в гостях, онда.
    

өндіріс - промышленность маңында - около

ғылым - наука емдеу - лечить

мәдениет - культура орналасу - расположиться

орталық - центр демалу - отдыхать

мұз айдыны - каток жоғары оқу орны - ВУЗ

Алматы - әдемі қала. Ол өндіріс, ғылым және мәдениет орталығы. Мұнда Ұлттық Ғылым академиясы, жоғары оқу орындары, театрлар, мұражайлар бар. Қала маңындағы әсем жерлерде емханалар, демалыс үйлері және «Медеу» мұз айдыны орналасқан.

Үй тапсырмасы: Әңгімелеу.

кешен - комплекс

ұлт - национальность

орыс - русский (-ая)

мұражай - музей

саябақ - парк

адамдар - люди

1-тапсырма. Оқыңыз, аударыңыз.

Астана - әдемі қала. Астанада мұражайлар, «Конгресс холл» және «Салтанат» сарайлары, қонақ үйлер, кинотеатрлар, спорт кешендері, саябақтар бар.

Наша Республика называется Казахстан. Столица Республики - город Астана. Астана - большой, красивый, молодой город. В столице живут люди разных национальностей. Все живут дружно.

Мұражай, саябақтар, кинотеатр, сарайлар, қаласы.

жүру - ходить, двигаться

келу - прийти

қайту - возвращаться

кету - уходить
1-тапсырма. Оқыңыз, аударыңыз.

Біздің қаланың көшелері ұзын, кең. Ол көшелермен автобустар, трамвайлар, машиналар, таксилер жүреді.

Мен жұмысқа автобуспен келемін. Үйге трамваймен қайтамын. Автобусқа, трамвайға отыру үшін аялдамаға келемін. Кейде аялдамада адамдар көп болады. Онда үйге таксимен кетемін.

2-тапсырма. Мәтіннен септік жалғаулы сөздерді теріп жазыңыз,

септіктерін анықтаңыз.

3-тапсырма. Мына сөздердің І жақтағы жалғауларын жазыңыз.

Келемін Қайтамын

жүр ... қара ...

көр ... тұр ...

іш ... бар ...

түс ... баста ...