Сабақ тақырыбы: Домбыра физикасы Мақсаты: білімділік: а тербеліс туралы түсінік беру
жүктеу/скачать 28.85 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Сабақ әдісі
- II. Домбыра құрылысы.
- Қосымша материалдар (есептер шығару).
- Оқушыларға домбырамен 1-2 күй ойнату. Оқушыларды бағалау. Үй тапсырмасын беру Сабақты бағалау.
| Домбыра физикасы
Уақыты: Сынып 9”А” Сабақ тақырыбы: Домбыра физикасы Мақсаты: білімділік: а) тербеліс туралы түсінік беру ә) серіппе тербелісін графикпен кескіндеу. б) статикалық тепе-теңдік туралы түсінік тәрбиелік: ұлттық өнерге баулу, дыбыстың адам өміріндегі маңызын ашу. Домбыраның құрылысымен танысу. Этнопедагогикалық тәрбие беру. дамытушылық: пәнге деген ынтасымен қабілетін дамыту, білімділік танымдарынөмірмен байланыстыра отырып арттыру.
Ертеде бір хан болыпты. Оның жалғыз қызы бар екен. Хан қызын өзі сияқты хан баласын атастырып қояды. Қыз бойжеткенде кедей жігітке ғашық болып, көңіл қосып жүреді екен. Мұны білген хан жігітті дарға астырады. Жігіт өлгенен кейін қыз мезгіліне жетпей бір ұл, бір қыз табады. Ел сөзінен сескенген ханжаман атқа қалмаудың амалын іздеп, қос бүлдіршіннің көзін жоюды астыртын мыстан кемпірге тапсырады. Сәбилерді көз-көрмес құлақ –естімес жерге апарып, биік ағаштың басына қызды шығысқа, ұлды батысқа қаратып іліп кетеді. Нәрестелердің көз жасы тамған ағаш бұтақтары суалып, қуара бастайды. Қос жүрек соғуын тоқтатқанда, бәйтерек те өсуін тоқтатады. Ел ішіндегі өсек-сөз, өтірік өкпеге шыдамаған қыз, егізін іздеп жолға шығады. Бармаған жері, баспаған тауы қалмайды. Қатты шаршап діңкесі қатқан қыз әбден қурап, қабығы түсіп шіруге айналған биік ағаштың түбіне қисая кетеді. Оны бір сүйкімді саз, сиқырлы әуен оятады. Құлақ түріп тыңдаса, “ән салып ” тұрған қасындағы биік ағаштан күмбірлеген үн естіледі. Қыз күндіз егізін іздеп, түнде осы ағаштың түбіне келіп, көңіл жұбатып, тынығып жүреді. Бір күні айналаға көз салмақ болып, басына шығам деп, ағашты құлатып алады. Ағаш жуан түбінен басына дейін қуыс екен. Жіңішке басының екі жағында бұтақтан-бұтаққа керіліп қалған ішектерді көреді. Бұл қыздың екі баласынан қалған жұрнақ еді. Батыс жағыгдағы ішек бостау, шығыс жағындағы ішек қаттылау тартылыпты. Шертіп көрсе, керемет үн шығады. Қыс байғұс бостау тартылған ішектің үні мұңды шығатындықтан ұлым-Мұңлық, тым зарлы шығатындықтан қызым-Зарлық деп ата-ана қойып, күндіз түні қасынан тастамай күй шығарып, ел кезіп, егізін іздеп кеткен екен. II. Домбыра құрылысы. Домбыра 3 бөліктен тұрады. Бас бөлігі, мойыны, шанақ. Басында құлақтары, шайтан тиегі орналасады. Мойын бөлігінде пернелер, шанақта тиек, ойық, ілгек орналасады. Домбыра- әрбір құрылымдық элементтерінің қызметін жалпы физикалық күрделі заңдармен түсіндірілетін ұлттық акустикалық –аспап.
Статистикалық тепе-теңдік. А) Домбыра төрде ілулі тұрғанда немесе шертпей жай ғана қолымызға алғанда барлық бөліктері өзара тепе-теңдікте тұрады. а в-шайтан тиектің биіктігі а1, а2- домбыра бойы мен ішектің арасындағы бұрыш. L1-табалдырық тиектен домбыра түбіне дейінгі қашықтық. L2- шайтан тиектен домбыра түбіне дейінгі қашықтық, L Егер домбыра ішегін қолымызбен шертсек белгілі бір үн естиміз.
Дыбыс ауада таралып тербеліс тудырады. Дыбыстардың осындай ауытқуы дифракция деп аталады. Міне осындай қарапайым құбылыстар арқылы домбыра тербелісін түсіндіруге болады.
жүктеу/скачать 28.85 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|
