Радиактивті белгілеу көмегімен эктодерма, вентральды мезодерма мен нефротом жасушалары белгіленген. Қандай органдар эпителийінде бұл белгілеулерді кейіннен көруге болады?

Радиактивті белгілеу көмегімен эктодерма, вентральды мезодерма мен нефротом жасушалары белгіленген. Қандай органдар эпителийінде бұл белгілеулерді кейіннен көруге болады?

1. Эпителидің морфофункционалды белгілерін және препаратта оңай анықталатын тіндерді белгілеп дәптерге жазыңдар.

2. Жабынды эпителий түрлерінің әртүрлі белгілерінің құрылымдарының, мінездерін белгілеңдер. 3 кестенің сызық жолдарын толтырып құрастырыңдар.

Құрылымдық белгілері	Бір қабатты эпителий	Көп қабатты эпителий
Базалды мембранаға қатысты жасуша

Бір қабатты эпителий
әртүрлілігі
Жасуша пішіні
Изоморфты
Анизоморфты

Көп қабатты эпителий
әртүрлілігі
Жоғарғы қабаттағы жасуша пішіні
Жоғарғы қабаттағы жасушаның ядросы
Кератинизация процессінің айқын көрінуі

№ 9 сабақ

• 
  Экзокринді бездердің құрылысы және бөліп шығаратын секреттерін типтеріне қарай ажырату.
  
• 
  Жабынды және безді эпителилердің түрлерін ажырата білу.
  

Эпителий тіні немесе эпителийлер адам денесінің үстін жауып тұрады, сондықтан жабынды эпителий деп аталады. Ал кейбір эпителийлер ішкі органның қуыстарын төсейді және көптеген бездерді құрайды. Атқаратын қызметтеріне байланысты, жабынды және безді эпителий деп бөлінеді. Жабынды эпителий шекаралаушы тін болып саналады, себебі ол организімнің ішкі ортасын сыртқы ортадан ажыратып тұрады және зат алмасу процесіне қатысады.

1. 
   Секреторлық процесстің сипаттамасы, секреторлық цикл туралы түсінік.
   
2. 
   Экзокринді бездердің құрылысы және жіктелуі.
   

1. 
   Гистология: Оқу құралы төрт бөлімді / Ж.О.Аяпова. Алматы; «Кітап» баспасы.- 2005.
   
2. 
   Гистология, цитология және эмбриология атласы медицина жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған. /Р.Б.Абильдинов, Ж.О.Аяпова, Р.Н. Юй.-Алматы: «Эффект» баспасы, 2006.
   
3. 
   Гистология, цитология және эмбриология атласы: медициналық жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы. /П.Қазымбет, М.Рысұлы, Ж.Б. Ахметов.-Астана, 2005.
   
4. 
   Гистология: Оқу құралы. Ажаев С.А. Төрт бөлімді. Кентау: Еркін и К-ХХІ, 2004.
   

1. 
   Секреторлы құбылыстың негізгі сатыларын атаңдар?
   
2. 
   Гландулоциттерден секреторлы өнімдердің шығу әдістерін атаңдар?
   
3. 
   Экзокринді бездердің бөлімдері қандай?
   
4. 
   Кейбір экзокринді бездердің соңғы бөлімдерінің құрамына кіретін қандай жасуша элементтері, секрет шығара алады?
   

1. 
   целонефродермалды.
   
2. 
   энтеродермалды.
   
3. 
   эпендимоглиалды.
   
4. 
   ангиодермалды.
   
5. 
   эпидермалды.
   

1. 
   гландулоциттің қалпына келу
   
2. 
   секрет синтезі
   
3. 
   секрет тасымалдау
   
4. 
   секрет жиналу
   
5. 
   алғашқы өнімдерді сіңіру
   

1. 
   жарты десмосомалар
   
2. 
   десмосомалар
   
3. 
   тығыз байланыстар
   
4. 
   нексустар
   
5. 
   интердигитациялар
   

1. 
   жұлынның орталық өзегінің
   
2. 
   аш ішектің
   
3. 
   қан тамырларының
   
4. 
   бүйрек түтікшелерінің
   
5. 
   асқазанның
   

1. 
   зақымдалмайды
   
2. 
   апикалды бөлімнің шамалы жері зақымдалады
   
3. 
   апикалды бөлімнің көп жері зақымдалады
   
4. 
   базалды бөлімі зақымдалады
   
5. 
   толық бұзылады
   

1. 
   Без препаратының шығару өзегінде тармақталу бар. Олардың әр қайсысына қапша пішінді бірнеше соңғы бөлім ашылды. Бездің морфологиялық түрін атаңдар.
   
2. 
   Безді жасушаны зерттегенде онда жақсы жетілген пластикалы комплекс көрінеді, оның элементтері цитоплазманы толтырып тұрады. Бұл құбылыс секрецияның қандай стадиясы тән?
   
3. 
   Без препараты Шифф - иод қышқылымен өңделген. Нәтижесінде жасушада қызыл-күрең (малиновый) түске боялған секрет анықталады. Бұл бездер секретінде қандай химиялық құрамдар бар?
   
4. 
   Без препаратында оның секреторлы бөлімі көп қатарлы жасушалардан тұрады, олар базалды мембранадан алшақтаған сайын секрет жинақтайды, ядросы бүріседі, жасушалары бұзылады. Бұл безге секрецияның қандай түрі тән?
   

№ 10 сабақ

• 
  Микроскопиялық деңгейде аш және тоқ ішектің және олардың бөлімдерін анықтау; аш және тоқ ішектің тіндік құрамдарын және қабаттарын, қабығын ажырата білу.
  
• 
  Аш ішек крипталарын, ворсинкаларын анықтау және олардың эпители клеткаларын микроскоптық деңгейде ажырату.
  
• 
  Микроскоптық деңгейде бауыр, оның бөлшектері, балкалары, бөлшек аралық капилярлары, гепотоциттер, жұлдыз тәрізді клеткалар, қан тамырлары және өт түтіктерін ажырату.
  
• 
  Микроскоптық деңгейде ұйқы безінің эндо- және экзокринді бөліктерін ажырату.
  
• 
  Микроскоптық және ультрамикроскоптық деңгейде ұйқы безінің эндо- және экзокринді клеткаларын анықтау.
  

Эпителий тіндері немесе эпителийлер адам денесінің үстін жауып тұрады, сондықтан жабынды эпителий деп аталады. Ал кейбір эпителийлер ішкі органның қуыстарын төсейді және көптеген бездерді құрайды. Атқаратын қызметтеріне байланысты, жабынды және безді эпителий деп бөлінеді. Жабынды эпителий шекаралаушы тін болып саналады, себебі ол организімнің ішкі ортасын сыртқы ортадан ажыратып тұрады және зат алмасу процесіне қатысады (сіңіру,шығару).

1. Аш ішек қабырғасының құрылысының жалпы жоспары.

2. 
   Тоқ ішек қабырғасының құрылысының жалпы жоспары.
   
3. 
   Ұйқы безінің экзокринді бөлімі.
   
4. 
   Ұйқы безінің эндокринді бөліміндегі жасушалардың түрлері.
   
5. 
   Бауыр балкасы
   
6. 
   Гепатоциттердің құрылысы.
   

1. 
   Гистология: Оқу құралы төрт бөлімді / Ж.О.Аяпова. Алматы; «Кітап» баспасы.- 2005.
   
2. 
   Гистология, цитология және эмбриология атласы медицина жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған. /Р.Б.Абильдинов, Ж.О.Аяпова, Р.Н. Юй.-Алматы: «Эффект» баспасы, 2006.
   
3. 
   Гистология, цитология және эмбриология атласы: медициналық жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы. /П.Қазымбет, М.Рысұлы, Ж.Б. Ахметов.-Астана, 2005.
   
4. 
   Гистология: Оқу құралы. Ажаев С.А. Төрт бөлімді. Кентау: Еркін и К-ХХІ, 2004.
   

1. Аш ішекке қай морфофункционалдық ерекшеліктер тән?

2. Бүрлердің және крипталардың құрылысы және олардың қызметтері қандай?

3. Тоқ ішектің түрлі деңгейінде кілегей қабат қалай ерекшеленеді?

4. Қабырға маңлық асқорыту да жиекті эпителидің ролі қандай?

5. Ұйқы безінің ацинарлық жасушаларының цитохимиялық ерекшеліктері.

6. Ішкі бөлік синусоидтық капиллярлардың құрылысы.
Тесттер

1 Бір қабатты призмалы эпителий ... ішкі бетін жабады.

1. 
   аш ішектің
   
2. 
   асқазанның
   
3. 
   кеңірдек және бронхтардың
   
4. 
   жатыр және жатыр түтігінің
   
5. 
   серозды қабықты
   

1. 
   голокринді
   
2. 
   эккринді
   
3. 
   микроапокринді
   
4. 
   макроапокринді
   
5. 
   мерокринді
   

1. 
   бокал тәрізді
   
2. 
   ұзын қондырғы
   
3. 
   қысқа қондырғы
   
4. 
   кірпікшелі
   
5. 
   жиекті
   

1. 
   бүйрек түтікшелерінің
   
2. 
   асқазанның
   
3. 
   аш ішектің
   
4. 
   өңештің
   
5. 
   жатыр және жатыр түтігінің
   

1. 
   жылтыр
   
2. 
   тікенекті
   
3. 
   дәнді
   
4. 
   базалды
   
5. 
   мүйізді
   

1. 
   қысқа қондырғы
   
2. 
   бокал тәрізді
   
3. 
   жиекті
   
4. 
   кірпікшелі
   
5. 
   ұзын қондырғы
   

1. 
   тоқ ішекке
   
2. 
   өңешке
   
3. 
   ауыз қуысына
   
4. 
   бүйрек түтікшелеріне
   
5. 
   қуыққа
   

1. Аш ішек ворсинкасының эпителиі әрбір 5 тәулікте толық жаңаланады. Аш ішек эпителиінің қай жасушалары камбиальды және олар қай жерде орналасады?

2. Аш ішек эпителиінің кілегейлі қабығында эндокриноциттер байқалды, ұйқы безін және бауырды ширатуға әсер етеді. Бұл эндокриноциттер нені көрсетеді және олар қандай биологиялық белсенді заттарды секреттейді?

3. Электронды микросуретте аш ішек эпителиінің секретті түйіршікті жасушалары көрінеді. Бір жасушада ірі электронды-тығыз түйіршіктері жасушаның базалды полюсіне бағытталған. Бұл жасушалар қалай аталады және олар ішек эпителиінің қай жерінде орналасады, олардың қызметтері қандай?

4. Дәрігерлік тәжірибеде науқастарға қажеттілігіне қарай қоректі заттарды клизманың көмегімен ендіреді. Жасушалардың қайсы түрі тоқ ішектің кілегей қабығы эпителиін ажыратады және олардың қайсысы қоректі заттардың сорылуын іске асырады?

5. Уланған кезде гепатоциттің цитоплазмасында тегіс эндоплазмалық тордың массасы кеңейеді. Бұл бауырдың қандай қызметіне байланысты?

6. Ұйқы безінің шығару өзегін таңу кезінде секрецияның бұзылуынан оларда безді жасушалардың бір бөлігі өледі. Бұл жағдайда безді жасушалардың қайсысы өледі және қайсысы сақталады?
Тапсырмалар

1. Тоқ ішектің қабырғасының құрылысын кестеде көрсету.

2. Ұйқы безіне құрылымдық-функционалдық сипаттама беру. Кесте құрастыру.

• 
  Несеп ағар мен қуық қабырғасындағы қабықтарды анықтау
  
• 
  Микроскопиялық деңгейде әйел жыныс жүйесін және олардың тіндік элементтерін ажырата білу.
  

Эпителий тіндері немесе эпителийлер адам денесінің үстін жауып тұрады, сондықтан жабынды эпителий деп аталады. Ал кейбір эпителийлер ішкі органның қуыстарын төсейді және көптеген бездерді құрайды. Атқаратын қызметтеріне байланысты, жабынды және безді эпителий деп бөлінеді. Жабынды эпителий шекаралаушы тін болып саналады, себебі ол организімнің ішкі ортасын сыртқы ортадан ажыратып тұрады және зат алмасу процесіне қатысады (сіңіру,шығару).

1. Несеп ағар жолдардың құрылысының жалпы жоспары.

2. Жатырдың құрылысының жалпы жоспары.

3. 
   Қынаптың құрылысының жалпы жоспары
   
4. 
   Жатыртүтігінің құрылысының жалпы жоспары
   

1. 
   Гистология: Оқу құралы төрт бөлімді / Ж.О.Аяпова. Алматы; «Кітап» баспасы.- 2005.
   
2. 
   Гистология, цитология және эмбриология атласы медицина жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған. /Р.Б.Абильдинов, Ж.О.Аяпова, Р.Н. Юй.-Алматы: «Эффект» баспасы, 2006.
   
3. 
   Гистология, цитология және эмбриология атласы: медициналық жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы. /П.Қазымбет, М.Рысұлы, Ж.Б. Ахметов.-Астана, 2005.
   
4. 
   Гистология: Оқу құралы. Ажаев С.А. Төрт бөлімді. Кентау: Еркін и К-ХХІ, 2004.
   

1. 
   Несеп ағар мен қуық қабырғасында қандай қабықтар бар?
   
2. 
   Жатырдың құрылысы қандай?
   
3. 
   Қынаптың құрылысы қандай?
   
4. 
   Жатыртүтігінің құрылысы қандай?
   

1. 
   қан тамырлары және лимфа тамырларының
   
2. 
   бүйрек түтікшелерінің
   
3. 
   жатыр түтігі мен шәует жолдарының
   
4. 
   аш ішектің
   
5. 
   ауыз қуысының
   

1. 
   көп қабатты ауыспалы.
   
2. 
   бір қабатты призмалық.
   
3. 
   көп қабатты жалпақ мүйізденбейтін.
   
4. 
   көп қабатты жалпақ мүйізденетін.
   
5. 
   көп қатарлы кірпікшелі.
   

1. 
   базалды
   
2. 
   тікенекті
   
3. 
   дәнді
   
4. 
   жылтыр
   
5. 
   мүйізді
   

1. 
   аш ішектің
   
2. 
   асқазанның
   
3. 
   кеңірдек және бронхтардың
   
4. 
   жатыр және жатыр түтігінің
   
5. 
   серозды қабықты
   

1. Әртүрлі жануарлардың қуық қабырғаларын салыстырғанда, олардың эпителийі әртүрлі екендігі анықталды. Құбылыс жануарлардың түріне байланысты ма?

2. Емтиханда студентке несеп ағар түтігінің екі препараты берілген. Бұл препаратта несеп ағар түтіктің бұлшық етті қабығында екі қабат көрінген. Студенттің жауабында екінші препараттағы өзгеріс қалыпты жағдайдан ауытқу нәтижесінде болған деп түсіндіреді. Сіздердің пікірлерінің бойынша бұл құбылысты қалай түсіндіресіз?

3. Аналық жыныс безінің екі кесіндісі тексерілді. 1-де примордиальді, бастапқы фолликульдер, атретик дене және жетілген сары дене байқалды. 2-де примордиальді, бастапқы және екінші фолликульдер, жетілген фолликул, атретик дене байқалды. Бұлардың әрбірі овориальдік циклдің қай кезеңіне сәйкес? Бұл кезеңдерде аналық жыныс безі қандай гормондарды бөледі?

4. Екі жатырдың кесіндісі тексерілді. 1-де эндометрий жұқа, бездер тар және түзу, эпителий және дәнекер тінде көптеген бөлініп жатқан клеткалар кездеседі. 2-де эндометрий қалың, бездер кең иірімді, тамырлар жақсы көрініп тұр. Бұл примордиалді менструациялық циклдің қай кезеңіне дұрыс келеді?
№12 сабақ.

Тақырыбы: Эмбриология - І.

2. Мақсаты:

1. 
   Аталық және аналық жыныс жасушаларының жалпы және жеке ерекшеліктерінің гистофункционалдық және генетикалық сипаттау.
   
2. 
   Микропрепаратта және электронды микросуретте жыныс жасушаларын анықтау.
   
3. 
   Омыртқалылардың даму сатыларын түсіндіру.
   
4. 
   Ұрықты алғашқы даму кезеңдерінде анықтау- ұрықтану, бөлшектену, бластула.
   

Тіндердің және органдардың құрылыстарының қызметтерінің заңдылықтарын зерттеу олардың патологиялық жағдайлардағы өзгеру мүмкіндіктерін түсіну үшін эмбриологияны білу қажет. Эмбриология білімі дәрігерге ұрпақтың даму аномалияларының алдын алу және табиғаттың, тұрмыстың қолайсыз жағдайларының жүктілікке әсерлерінің алдын алу үшін керек.

1 Жыныстық жасушаның құрылысы, қызметтері мен генетикалық құрылымы

2 Дамудың негізгі этаптары.

3 Ұрықтану, оның биологиялық маңызы.

4 Бөлшектену, оның механизмдері мен ерекшеліктері

5 «Гаструляция» туралы түсінік.

6 Гаструляцияның негізгі әдістері.

7 Ұрық жапырақшалары және мезодерманың дифференцировкасы.

1. 
   Гистология: Оқу құралы төрт бөлімді / Ж.О.Аяпова. Алматы; «Кітап» баспасы.- 2005.
   
2. 
   Гистология, цитология және эмбриология атласы медицина жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған. /Р.Б.Абильдинов, Ж.О.Аяпова, Р.Н. Юй.-Алматы: «Эффект» баспасы, 2006.
   
3. 
   Гистология, цитология және эмбриология атласы: медициналық жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы. /П.Қазымбет, М.Рысұлы, Ж.Б. Ахметов.-Астана, 2005.
   
4. 
   Гистология: Оқу құралы. Ажаев С.А. Төрт бөлімді. Кентау: Еркін и К-ХХІ, 2004.
   

1. 
   Сперматозоидта қандай бөлімдер ажыратылады?
   
2. 
   Ұрықтану процессінің этаптары және олардың механизмдері?
   
3. 
   Сүтқоректілердің эмбриогенезінің негізгі этаптарын атаңдар?
   
4. 
   Адам бластоцистасының құрылысын түсіндір.
   
5. 
   Гаструляцияның маңызы және фазалары қандай?
   
6. 
   Мезодерманың құрлысын түсіндір?
   
7. 
   Өзекті бастамалар комплексі не? Олар неден пайда болады?
   
8. 
   Мезенхима деген не? Ол неден пайда болады?
   
9. 
   Сомиттер деген не және олардан не дамиды?
   
10. 
    Спланхнотомнан не дамиды?
    

1. 
   хромосомалар жиынтығының гаплоидтылығымен
   
2. 
   қозғалғыштығымен
   
3. 
   қоректік зат қорымен
   
4. 
   жыныстық жасушалар санының бірдейлігімен
   
5. 
   көлемдік
   

1. 
   аксонемалар
   
2. 
   акросомалар
   
3. 
   митохондриалды қабықтар
   
4. 
   ядро
   
5. 
   цитолеммалар
   

1. 
   жатыр түтігінде
   
2. 
   құрсақ ішінде
   
3. 
   жатыр қуысында
   
4. 
   жатырдың мойын өзегінде
   
5. 
   қынапта
   

1. 
   овоциттің жылтыр қабығының тығыздануы.
   
2. 
   овоциттің сперматозоидты таңдауы.
   
3. 
   түйіршіктердің пайда болуы.
   
4. 
   бір сперматозоидтың басының енуі.
   
5. 
   модификация фолликулярлық қабықтың өзгеруі.
   

1. 
   генетикалық материалы овоит пен сперматозоидтың гаплоидты бар ядро.
   
2. 
   гаплоидты овоциттің ядросы.
   
3. 
   сперматозоидтың өзгерген ядросы.
   
4. 
   овоциттің өзгерген ядросы.
   
5. 
   сперматозоидтың гаплоидты ядросы.
   

1. 
   бластулаға
   
2. 
   бөлшектенудің басталуына
   
3. 
   морулаға
   
4. 
   ұрықтануға
   
5. 
   гаструлаға
   

1. 
   толық, тең емес, асинхронды
   
2. 
   толық, тең емес, синхронды
   
3. 
   толық, тең, синхронды
   
4. 
   толық емес, тең, синхронды
   
5. 
   толық емес, тең емес, асинхронды
   

1. 
   овоциттегі сары уыз мөлшеріне
   
2. 
   эмбрионалдың даму жағдайына
   
3. 
   овоцит көлеміне
   
4. 
   жетілген овоциттер санына
   
5. 
   овоцит қабықтарының құрылысына
   

1. Ұрық дискінің көлденең кесігінде оны түзуші жапырақтар бір-бірімен тығыз жасушалар арқылы байланысады. Бұл ұрық дамудың қай кезеңінде тұр?

2. Пікір таласуда бір студент энтодерма эпибласттан дамиды дейді, ал екіншісі гипобласттан дамиды дейді. Сіздің пікіріңіз қандай?

3.Экспериментте нейроэктодерманың жасушалары белгіленіп қойылды. Гисто- және органогенез стадиясында бұл белгілі жасушалар қай органдарда табылады?

1. Адам сперматозоидының бөлімшесін және олардың құрамы мен құрылымын дәптерге жазыңдар.

2. Адам эмбриогенезіндегі негізгі стадияларының әрқайсысының уақытын және маңызын кестеге толтырыңдар.

3. Жинақтаңдар және жазыңдар: жасушаның митотикалық бөлінуі бөлшектенуден айырмашылығы қандай? Бөлшектенудің негізгі түрлері. Бөлшектенудің түрі немен байланысты?

4. Адамның бластоцистасында қандай бөлімдер бөлінетінін дәптерге жазыңдар.

5. Кестеге «+» белгісімен эмбрионалдың алғашқы даму кезеңдерін, ұрық жапырақшаларының дифференцировкасының теңесуін белгілеңдер.

6. Адамдағы гаструляцияның процессін анализдеп кестені толтырыңдар.