Сабақтың тақырыбы : Бастауыш мектептегі бейнелеу өнерін еңбекке баулуды оқытудың әдістемесінің тарихы Сабақтың жоспары
жүктеу/скачать 387.3 Kb.
|
| Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрлігі 
“Сырдария” университеті “Педагогика және психология» кафедрасы ”Бастауыш мектептегі бейнелеу өнерін еңбекке баулуды оқытудың әдістемесінің тарихы” ОБСӨЖ мәтіндері Жетісай, 2009
1.Петроглифтер. 2.Мүсіндік бейнелер. 3. живописъ,қол өнері бұйымдары және ою-өрнек..
Бейнелеу өнер ескерткіштері мен сол заманғы иероглифтер жартасқа салынған суреттер өте сан-алуан жерлерге таралған.Олардың топтанған орындары бүкіл Африкада стилъі жөнінен Испанияның шығысында кездеседі. Өзбекістан, Азербайжанда, Ақ теңізде Сибиръде бар. Палеолитке тән нәрсе өнерден біраз ерекшелінеді аңның бейнесін нысанадай арманды мақсаттай дәл беретін реалистік пафос біршама үйлесімді жинақтауға стилъдендіруге сөйтіп ең бастысы қозғалысты бейнелеуге ұмтылады. Испандық африкалық суреттерде садақшылардың қаумалап аң аулаудағы кейбір көріністері барынша шегіне жеткізіліп адуын құйынға айналған қозғалыстың өз бейнесіндей ала жөнелуге дайын тұрған асау жігердей бұл жағынан алғанда кейбір сценалар шын мәнінде өшпес із қалдырады. Мұның үстіне бұл бейнелеу өнерінде жартастағы графикада алғашқы қауым бейнелеу өнерінде тұңғыш рет бұл әсем нәзіктікке деген талпыныс айқын байқалып өз мақсатын көбіне керемет орындап шығады. Неолиттің жартастағы бейнелеу өнерінде адамдар мен аңдардың кескіндері көбіне болжап қана берілетіні соншалық жай ғана белгілерге айналып кетеді,сөйтіп нені бейнелегені әрең ажыратылады. Ырғақтылық пен ішкі динамизм бейнелеу өнеріне әрдайым дерлік шабыт беріп қарапайым өрнекке дейін төмендеуден сақтайды.Ласко үңгіріндегі суреттерде мұнда шапшаңдық дамылсыз қимыл және еркін қиял тамаша жаңа шабыт серпіні.Неолитке тән өнердің алғашқы қауымдық қатынастарды сақтаған африкалық тайпалардың арасында әлі де ұзақ сақталғаны көп нәрсені аңғартады. Мәселен, Оңтүстік Африкада ол бұл жерлерге европалықтар келгенге дейін өмір сүрді. Бушмендердің жартастағы тамаша бейнелеу өнері шабыты мен стилі жөнінен неолитке жатады.Оның белбеуінде мүйізден жасалған, әрқайсысына ерекше бояулар құйылған он ыдыс болған. 4. Бақылау сұрақтары.
5. Студенттің үй тапсырмасы
6.Студенттің аудиторияда орындайтын тапсырмасы. 1.Қазақстан территориясында Палеолит кезеңінен сақталған ескерткіш түрлері.Петроглифтер,мүсіндік бейнелер,живописъ,қол өнер. - конспект жазу.
7.Әдебиеттер тізімі. Деректер. 1. Акишев .А.К. Мифология Саков. 2.Антонова.Е.В.Очерки кулътуры древних земледелъцев Передней и Средней Азии.М.Наука.1984-263бет. 3 .Акишев К.А.Курган Иссык.Искусство саков Казахстана.Алъбом-М.Искусство,1978-132 беттер. 4.Медоев .А.Г. Гравюры на скалах-Алматы.Жалын.1979. 5.Гожанскии .И.Д. Развитие естествознание в эпоху и античност- М.Наука.1979-486с. 6.Самашев .З.С. Наскалные изображение Верхногопри Иртыша для чтение.
1.Л.Любимов. Ежелгі дүние өнері. Алматы баспасы.1988ж № 2 сабақ
2.Сабақтың жоспары. 1. Киіз үй түрлерін класификациялау 2. Киіз үй қаңқасы . 3. Жабындары және жиһаздарын жіктеу. 3.Теориялық мәліметтер. Киіз үйдің даму тарихында киіз басуды ойлап табудың маңызы аса зорт болды. Киіз басу сонау Геродот заманынан белгілі. Ноин – Улин мен Пазырык қорғандарынан қазылып алынған заттардың ішінде киізден басылған бұйымдар табылған. Киіз басу өндірісі өзінің өсу шегіне орта ғасырдан бұрын жеткен. В.Рубрук қаңлы, қапшық жерінен өтіп бара жатып, олардың өздерінің үйлерін тек ақ киізбен жабатынын, сондай ақ киіздің жарқырап-ағарып тұруы үшін ақтопырақпен әкті немесе сүйектің күйдірген ұнтағын сіңіретіндігін айтады. Осы Рубруб киіз бұйымдарының бетіне жеекелеп салынған аңдар мен құстардың, ағаштар мпен жүзіс сабақтанының бейнесі жарасып, үйлесімді салынғандығы туралы баяндаған. Икізден осы әдіспен бұйым жасаудың техникасы қазақтарда, қырғызлдармен кейбір өзбек жерлерінде сақталады. Қазақтардың киізге деген мұқтаждығы әр уақытта орасан зор болған. Өйткені, ол тек үйді жабу үшін ғана пайдаланылып қоймай, киіз үйдің ішкі жасау жиһаздарына да қолданылады. Көшпелі және жартылай көшпелі тұрмыс жағадйында негізінде мал шаруашылығы өнімдерін өңдеумен байланысты оның ішінде жүннен алуан түрлі бұйымдар жасау белгілі бір өнерді , шеберлікті қажет етті. Мысалы, әйелдер қой жүнінен жіп иірген, ол жіптен өрмек тоқып, қап, қоржын, киіз үйдің түрлі бау, бас құрларын дайындаған. Қой жүнінен киіз үйге жабатын туырлық, үзіктер басылды: киізді оюлап жақсы текемет басатын болды: шидем, бас киім, аяқ киім, тоқым сияқты ыдыстар, ең алдымен аяқ киім белбеу істелінеді. Қазақтың халық шеберлері жасаған, үлкен талғаммен өрнектеліп істелген бұымдарды зерттеудің, олардың нұсқаларын жариялап отырудың ғылыми маңызы зор: өикені, бұл қазақ халқының этонгенезінің аса маңызды тың мәселелерін шешуге ,оың ұлттық дәстүрлерімен өзгешеліктерін, тайпалар арасындағы айырмашылықтарымен өзара ықпалдарын анықтауға, сол сияқты басқа халықтармен байланысын байқауға көмектесті. 4.Бақылау сұрақтары. 1.Киіз үй қаңқасын өңдеу. 2.Киіз үйдің вертикалъді және горизонталъды құрылымы. 3. Киіз үй өңдеу әдістері. 5.Студенттің үй тапсырмасы. 1. Киіз үйдің вертикалъді және горизонталъды құрылымын дүниетанымдық түсінікпен байланыстыра отырып жіктеу. 2. Киіз үй қаңқасын өңдеу әдістері оның түзілімдік ерекшеліктері. 3. Киіз өңдеу ,алаша,кілем тоқу өрнектеп кесте тігу әдістері. 4. Сыдықов.Қ.Бекет ата туралы деректер мен аңыз.Жаңа өзен,-1991.-6май 5. Шалекенов У.Әлем халықтарының этнографиясы.Алматы.Санат.1994.-208бет. 6. Сейдімбеков.А.Сонар.Деректі әңгімелер.Аалматы.Жалын.1986-352бет 6.Студенттің аудиторияда орындайтын тапсырмасы. 1 Киіз үй түрлерін класификациялау Киіз үй қаңқасы мен жабындарын және жиһаздарын жіктеу - конспект жазу. 2.СӨЖ тақырыбына сәйкес жазылған
7.Әдебиеттер. Деректер. 1.Ә.Тәжімұратов. Шебердің қолы ортақ. 2. Леви –строс.Структурная антропология-М.Наука.1983-535. 3 . Лосев .А,Ф.Античная мифология и ее историческии развити- М.Учпедгиз,1957-620с. 4. Медоев .А.Г. Гравюры на скалах-Алматы.Жалын.1979. 5. .Гожанскии .И.Д. Развитие естествознание в эпоху и античности. М.Наука.1979-486с. 6. Самашев .З.С. Наскалные изображение Верхного Приииртыша для
2.Сабақтың жоспары. 1. Алғашқы көркемдік пішіндер олардың дүниетанымдық түсінік пен байланысы. 2. Шеңбер шаршы, крест Қабырлар. 3.Киім және әшекей түрлері
Андронов қауымдастығы құрамына енген тайпалардың тараған негізгі аймақтарының бірі Орталық Қазақстан болды.Бұл өңірден көптеген мекендер қорымдар көне рудниктер құрбандық орындары мен тастағы суреттер петроглифтер қоныстар ескі қабыр табылып зерттелген.Орталық Қазақстанның андронов мәдениетіне тән сипаты оның монументалдығы мазарларының күрделігі. Ертедегі Нұра кезеңі жерлеу салтында мәйітті табытқа салып,қою рәсімімен жерлеу кездеседі.Көлемі шағын үстіне топырағы үйілген қабырлар айналасына тақта тастардан дөңгелек немесе тікбұрышты қоршаулар салынған.Андроновтық мәдениет ескерткіші ашылып зерттелген олардың ішінен Алексеев қонысы Тасты-бұтақ қорымы кеңінен мәлім болды.Орманды дала зонасында топырағы төбешік болып келген үйілген қоршаулары бар қорымдар болады. Андроновшылар отбасында үй тіршілігіне қажетті іс-әрекеттің бәрін жасай білген.Жіп иіру,тоқу,теріні өңдеу киім-кешек пен аяқкиімді түрлі-түсті жіппен әдіптеп апликациямен және жылтырақ бисермен Андроновшылар өлікті бүктей жатқызып қойған. Бұрын бұл күйді, өліктен қорыққасын, оны ұйқыдағы күйінде жіппен байлаан деп түсіндіреді екен. Бірақ көне бір әдебиетте: жер өлген кісіні баласын қойған анадай етіп қояды, болашақта ол жаңа өмірде қайта тіріледі делінген. Ендеше өліктің қабырда бүк түсін жатуы нәрестенің жер ана жатырында жатқан күйі деп болжам айтқан жөн секілді. Ал, өлікті осы қалпында ұстау үшін оны байлап тастаған. Ажал құдайы « өліктерді- тұсаушы» деп атап, оны қолына жіпұстатып бейнелеген. Өліктерді жерлеу мен бірге, андроновшылар мәйітті өртеп жіберу тәсілін де қолданған, ол отқа табынуға байланысты болса керек. Алайда молалардағы сүйек, шала, күл қалдықтары, өзінің ненде іске бағышталғаны жағынан әр алуан болып келген. Ерте кезеңдегі күлмен шалалар-өлікті өртеудің от-жорасының қалдықтары еді. Ал кейінгі кездегі күлмен сүйектер-ол моланың ағаш төбесін өртеу-тазартқыш алаудың іздері. 4.Бақылау сұрақтары.
4. Оба структурасының әлемдік ескерткіштермен сәйкестігі. 5 .Киім және әшекей түрлері 5.Студенттің үй тапсырмасы.
6.Студенттің аудиторияда орындайтын тапсырмасы. 1.Андронов мәдениеті.Алғагшқы көркемдік пішіндер.Олардың дүниетанымдық көзқарасы.Шеңбер,крест,оба ,қабырлар, киім әшекей түрлері. - конспект жазу. 2.СӨЖ тақырыбына сәйкес жазылған
7.Әдебиеттер. Деректер. 1.ВамбериА.Путешествие по Средней Азии.1895-221 бет-р. 2. Леви –строс.Структурная антропология-М.Наука.1983-535. 3 . Лосев .А,Ф.Античная мифология и ее историческом развитии. М.Учпедгиз,1957-620с. 4. Медове .А.Г. Гравюры на скалах-Алматы.Жалын.1979. 5. .Гожанскии .И.Д. Развитие естествознание в эпоху и античност- М.Наука.1979-486с. № 1 сабақ Тақырыбы: Қазақстаннның кәсіби суретшілердің қалыптасуы Жоспар.
Мазмұнының бағыты жағынан тақырыптық картиналарды өткен заман оқиғаларын баяндайтын тарихи картиналар, шайқастар мен әскери жорықтарды бейнелейтін батальдық картиналар және суретшілер өтіп бара жатқан өмірдің күнделікті көріністерін кейіптейтін тұрмыстық картиналар деп бөлу қабылданған. Творчестволық дарынға мына мәселелерді жатқызуға болады. Өмірден жинаған бай тәжірибенің арқасында суретшінің өз көзқарасы оның жазу әдістері тақырыпты ашу барысындағы түрлі-түсті бояуларды таңдап алу қасиеттерін бір колориттік шешімде жазуы тиіс. Айша Ғалымбаева, Г.Исмайлованың еңбектерімен салыстыруға болады. Осының куәсі ретінде қазақ әйелдерінен шыққан тұнғыш суретші Айша Ғалымбаеваның «Дастархан » атты натюрморттық шығармасын алайық. Мұнда суретші ашық жылы түсті бояулармен қазақтың өзіне тән дастархан мәзірін бейнелеи отырып , ұлттық ерекшелігімізді , халқымыздың қонақжай, ақжарқын кеңпейілдігін аса бір нәзік сезіммен жеткізе білген. Сурет салғанда жарық пен көлеңке үлкен роль атқарады . Жарық пен көлеңке арқылы біз бейнелеген затымыздың жалпы пішінін , көлемін береміз . Ал дәлірек айтқанда жарық пен көлкңке дегеніміз – қандайда бір затқа бағытталған жарық оның бойына әр түрлі болып таралады да оның формасын , тұтас көлемін көрсетіп бейнелейді. Жарық пен көлеңке көбінесе ашық ақшыл заттарда анық байқалады. Ал түрлі – түсті қоңыр , қаралау заттарда онша белгі бермейді. Сурет салғандажарық пен көлеңкені дер кезінде айырып , шекараларын мөлшерлеп белгілеп , қойулықтарына қарай штрихтасақ, салған затымыздың пішініде, көлемі де анық шыға келеді . Жарық пен көлеңкені қағаз бетіне штрих арқылы, солардың қоюлықтары арқылы береміз. Оның – рең қоюлығы дейміз , яғни рең қоюлығы штритардың жиынтығы болып табылады. Нүкте сызық және штрих беинелеу өнерінде, әсіресе сурет салғанда ең негізгі тәсіл болып табылады. Алғашқы картинада суық бояулар түрі басым соңғы картинада жылы бояулар түрі көп болады. Сол себептен де осы өзгеріске орай суретшілер табиғи көріністі бір мезгілде бейнелеуге тырысады. О. Таңсықбаевтің картиналарында таңертеңгі сәтттер көп бейнеленген әсіресе күн шықпай тұрғандағы мезгілдер суретші күніне жарты сағаттан жұмыс істеп тұрған яғни таңғы бестен нұсқа арқылы жұмыс жүргізіп отырған суретші ең алдымен дене бояуларын не себептен өзгеріске ұшырап жатқандығын түсінуі тиіс. Табиғи орта жарық күші ауа райы осы мәселелерді толық меңгергеннен кейінжазылар картина эстетикалық жағынан әсем болады. Шынында да көп нәрсе әсіресе денелер мен денелер мен орта қайткен күнде де табиғи немесе физикалық химиялық байланыстарда болып отырады. Себебі күннің түсуі әсерінен жарқын жатқан бояу түстері бір-біріне әсер етсе яғни бір бояу түрі екінші бояу түрін өзіне жатады. Бір жылдың ішінде төрт мезгіл белгілі өздеріне сай бояу түстері бар. Қыс мезгілі үлпе ақ қардың түсіне сай табиғат көрінісіне ақ бояуға бөленсе жаз мезгілі жасыл жапырақтарға шалғындарға көмілген жайма шуақ жасы-көк бояу түсіне енгендігін байқаймыз немесе күзде сары алтынға қапталған күз мезгілін еске аламыз.Міне осыған байланысты суретшілердің қызметінде көп кездесетін бір терминнің түрі ол колорит.колоритті меңгермеген суретші өз маманының беделді азаматы бола алмайды.колорит-дегеніміз бірнеше бояу түсі. Колоритті ажырата білу өте сирек кездесетін қабілет. Орыс сурешілері арасында бұл жағынан Суриков айрықша көзге түскен. Суреткер өмір шындығының ақиқаттығына әсемдік арқылы береді десек де адамды жан-жақты жарасымды дамытып жетілдіру мұраты алдыменен ақылды орындалмақ. 4.Бақылау сұрақтары. 1.Исмайлованың натюрморттарын ата? 2.Таңсықбаев картинасындағы бояу түстері. 5.Студенттің үй тапсырмасы. 1.Қазақ халқының киім үлгілері. 2.Көшпелі халық киім үлгісі. 6.Студенттің аудиторияда орындайтын тапсырмасы. 1. Қазақ халқының ежелден келе жатқан киім үлгілерін талдай келек, - конспект жазу. 2.СӨЖ тақырыбына сәйкес жазылған
7.Әдебиеттер. Деректер. 1. В К.Николъского. Первобытного мышление. 2. Леви –строс.Структурная антропология-М.Наука.1983-535. 3 . Лосев .А,Ф.Античная мифология и ее историческии развити- М.Учпедгиз,1957-620с. 4. Медоев .А.Г. Гравюры на скалах-Алматы.Жалын.1979. 5. .Гожанскии .И.Д. Развитие естествознание в эпоху и античности. М.Наука.1979-486с. 6. Самашев .З.С. Наскалные изображение Верхного Приииртыша для
1.Сабақтың тақырыбы. Дәстүрлі қазақ өнерінің қалыптасуы мен дамуы. 2.Сабақтың жоспары. 1.Қазақ халқының ұлттық киімі. 2.Көшпелі халық киімі. 3. Ұлттық дәстүрі. 3.Теориялық мәліметер. Бейнелеу өнерінің оның ішінде сәндік-қолданбалы өнердің үлкен бір арнасы.Бұл қол өнердің ерекше бір саласы болып табылады.Ы.Алтынсарин қазақ халқының қолөнерін балалардың бәлім-тәрбиесімен тікелей ұштастырып, тұңғыш рет қолөнер мектептерді ашқан. Ою-өрнек саласы шығу тегі ежелгі тас дәуірінен басталған.Соңғы палеолит дәуірінен ескерткіштерде жануардың толық бейнесі қатарында алғаш рет онша айқын емес,символдық мағынасы біздің заманымызға дейінгі адамның ойлауын көрсете алатын әр түрлі белгілерді байқауға болады. Қола дәуірінде Қазақстан террриториясында тұрған тайпалар еңбек құралдарын ,қарулар,сәндік заттар, тұрмыстық бұйымдар жасауда құю,қақтау,қысып өрнектеу,жону,заттарға өрнек сала білді. Оюлап-өрнек салу халық өнерінің бір саласы. Оның түрлері мен атаулары күнделікті тұрмыста қолдану тұтыну тәсіліне қарай, ұқсату мен іске асырылу амалдары жолдары сан салалы алуан түрлі.Мәселен,әшекей түр салудың кестелеу ,ою,зерлеу,сыру,теру,көз салу,мүйіздеу,бастыру,гүлдеу,таңдайлау,кереге көздеу,сияқты салалары ілмелеп қайып,бүгіп,өткермелеп әдістермен атқарады. Халық арасында кеңінен тараған кесте өнерін алсаңыз ел тұрмысында өте кең түрде дамыған.Тігін фабрикаларында әр түрлі киімдерді құрылыста,заводтың ,фабриканың,тұрғын үйлердің ,мекеме үйлерінің қабырға өрнектерін бағаналарын бұрыштарын,қабырғаларын есіктерін,маңдайша табалдырықтан босаға жақтауларын баспалдақты әшекейлеп түр салу үшін пайдаланады. 4.Бақылау сұрақтары. 1.Қазақ шеберлері. 2.Қазақ халқының ұлттық киімі. 3.Дәстүрлі қол өнер. 5.Студенттің үй тапсырмасы. 1.Қазақ халқының киім үлгілері. 2.Көшпелі халық киім үлгісі. 6.Студенттің аудиторияда орындайтын тапсырмасы. 1. Қазақ халқының ежелден келе жатқан киім үлгілерін талдай келек, - конспект жазу. 2.СӨЖ тақырыбына сәйкес жазылған
7.Әдебиеттер. Деректер. 1. В К.Николъского. Первобытного мышление. 2. Леви –строс.Структурная антропология-М.Наука.1983-535. 3 . Лосев .А,Ф.Античная мифология и ее историческии развити- М.Учпедгиз,1957-620с. 4. Медоев .А.Г. Гравюры на скалах-Алматы.Жалын.1979. 5. .Гожанскии .И.Д. Развитие естествознание в эпоху и античности. М.Наука.1979-486с. 6. Самашев .З.С. Наскалные изображение Верхного Приииртыша для
2.Сабақтың жоспары.
3.Теориялық мәліметтер. Маңғысатудағы ең бір айтулы күмбездердің бірі Ағаспайыр күмбезі. Күмбез тұрған жазықтықты Ақтау жоталары ортаға әдейі алып тұрғандай хан-жағынан қоршап тұр. Бұл жердегі молалардың есеп жоқ, тек сурел\тшімізде солардың ең и бастыларын бейцнедеуге тырыстық. Бұлардың басқалардан ерекшелігі құоылыстың алдыңғы жағына өю-өрнектер көтеріңкі бедер түрінде түсірілген де екреметті бір ашық болуымен. Бұл маңның үрдісі бойынша күмбедздер, қашадған тастан жиналып, құм, топырақ және әкпен мызғымасатй қып бекітеді.. сыртынан өңдеолгенг үлкен-үлкен әктастармен ұқоршалады. Күмбездіңүнемі ашық тұратынын есігінің тарлығы соншалық, оған екі бктеліп кіресің.оны зираттың ішінде жазусыз бірнеше қабір болады. Бәлкіс ол біңр ғана мәйіттің басындағы белгі емес. Бірнгеше кісінің бір семья адамдарының басындағы белгі болуы да мүмкін. Әлде бұлсұлтан тұқысмдарынанемесе аса бір қадірлі ақсақалдың болмаса белгілі жанның басмына қойылған күмбез болар. Шығыс үрдісінің оюланған бедерлі өрнекті қабір үстінің ескерткіштері көп ұшырасады.Жұмсақ материал ескерткіштері жасауға қиындық туғызған бірақ өнер туындысы көргенде оның мәрмәрдан қашаған .Жылқы,түйенің тіпті садақ тартып тұрған кісінің бейнелері салынған несмесе өткір аспапен қашалған суреттері әсіресе түзу сызықпен салынған суреттер соншалықты балалардың қоапайсыздығын танытады ескерткіштердің төбесіне міндетті түрде ойық шұңқырлы бедерлеп әсемдейді. Зираттың ең айтулы Маңғыстауда тұр. Олардың ауқымына қарап бүтін бір ұрпаққа мекен болып жатқандай .Осындай үлкен қорым Сырдың жағасында да бар. Ендігі бір аумақтың Жайық өзені мен Арал теңізінің ортасында Торғай өзенінің жағасында орналасқан.Оны Хансүйек деп атайды.Халықтың айтуына қарағанда бір кезде Москва мен Ресейді жаулап алған Мамайдың ата-бабаларының сүйектері жатса керек.Бұл қорымға қойылған ескерткіштерге граниттен немесе мәрмәрдан тұрғызылған қабырлар бар. Дала төсінде ежелден тұрғызылған молалар бар.Мола бетінде жазу-сызу деген атымен жоқ.Олар петроглифтер сияқты тек қана бұл жерден атам заманнан бері адамдар тұрағы.Оларды мола немесе тапа деп атайды.Қазаұқ даласында оба, аласа төбешіктер мол. Бұл обалардың ертедегі халықтарының осы жерлерде көшіп қонып бір-бірінің мекеніне ауысып жүруінен.Кейбір қабірлер басында кейінгі кезде қойылған құлпытастар бар. Тұрған жерлеріне байланысты даладағы мазарлардың бір-бірінен өзгешеліктер байқалады. Ең әдемі атақты күмбездердің бірі Мұғаджар тауына жақын жерде жатқан әулиенің бейіті,оның айналасында ақтікен бейіті.Ақтаудың шығыс жағында жатқан Маңғыстаудағы бұл бейіт Ағаспайыр бейіті сияқты қазақтар тұрғызған. Орта ғасырда Қазақстан қаласының бірі -Түркістан болды.Оның бұрынғы ежелгі аты –Шабғар.Шабғар кезінде мықты қорғанысы болған аймақ. Туған жері қазіргі Түркістанның жанында Сырдария болған.12-13 ғасырларда қала өзінің бұрынғы маңызды атақ-даңқынан айрылып ел кетіп, елеусіз қалады.Аймақтың орталығы Яссы-Түркістанға көшіріліп бұрынғы кішігірім елді мекен өсе келе ірі сауда саттығы өркендеген қалаға айналады. Кейіннен осы Түркістан қаласы мемлекет орталығы болады.12 ғасырда Түркістанда Орта Азия мен Қазақстанда мүсылман дінін уағыздаушы Мұхамбет пайғамбардан кейінгі екінші адам атанған Қожа Ахмет Иассауи кесене орнатылды. 4.Бақылау сұрақтары.
6.Студенттің аудиторияда орындайтын тапсырмасы. 1. Маңғыстау ескерткіштері.Түрлері:қима там,сағана там,төртқұлақ,мінтас,сандықтас,құлпытас,қойтас,қошқартас - конспект жазу. 2.СӨЖ тақырыбына сәйкес жазылған
7.Әдебиеттер. Деректер. 1. В К.Николъского. Первобытного мышление. 2. Леви –строс.Структурная антропология-М.Наука.1983-535. 3 . Лосев .А,Ф.Античная мифология и ее историческии развити- М.Учпедгиз,1957-620с. 4. Медоев .А.Г. Гравюры на скалах-Алматы.Жалын.1979. 5. .Гожанскии .И.Д. Развитие естествознание в эпоху и античности. М.Наука.1979-486с. 6. Самашев .З.С. Наскалные изображение Верхного Приииртыша для Оқулықтар. 1. Қазақстан тарихы .Оқулықтар. 2.История КазахскоиССРдревнеищих времен до наших днеи. 3. Апатаев Күн мен көлеңке. Алматы.Жалын.1979-784с. 4.Очерктер.Қазақстан тарихы. 1. Сабақтың тақырыбы: Қазіргі заман бейнелеу өнері 2. Сабақтың жоспары. 1. Оқушылардың дүниетанымын қалыптастыру.
Төменгі сынып оқушыларының жеке бастық қасиеттерін қалыптастыруда бейнелеу өнері қызметі аса зор маңызға ие.Бейнелеу қызметі мектепте оқу пәні ретінде заңсыз түрде және қателікпен екінші дәрежелер қатарына қосылып жүр,әдетте сурет сабағы математиканы немесе ана тілімен алмастырылып жатады.Дегенмен бейнелеу өнері қызметінің балаға деген әсерін басқамен алмастыру басқамен толықтыру мүмкін емес.Бұл қызмет үстінде жеке бастың қасиеттерін басқа қызмет үстінде қалыптаспайтын түрлері дамиды.Бала өзін қоршаған ортадағы оқиғалар мен құбылыстарды бейнелей отырып, оларды бақылай және түсіне білуге олардың әсемдігін көріп,оған эстетикалық баға беруді үйренеді.Эстетикалық сүйсіну баланың сезім дүниесін дамытады,сезім күйін қалыптастырады.Балалар айналадағы дүниені бақылау көргенін бейнелеу арқылы бейнелеп отырған құбылыстың адамгершілік жағынан алғанда құндылығын анықтауға әрекет жасайды. Баланың әсемдік өлшемін сонымен қатар моралъдық өлшемдерді игеруі болып табылады.Бейнелеу қызметі процесінде қалыптасатын эстетикалық сезімдер балалардың мінез-құлқына және әрекеттеріне ықпал жасайды.Өмірлік фактілерді суретпен бейнелеу арқылы бала танымдық жағынан ілгерілей түседі,оның есте ұстау ,ойлау,елестету,қабілеттері дамиды.Бейнелеу қызметін төменгі мектеп жасындағы балалардың жаппай әуестенетін ісі деп атауға болады. Іс жүзінде балалардың бәрі де бейнелеу өнері бейімділік қана емес,қабілеттілік танытады,қолайлы жағдай жасалған кезде бұл қабілет жемісті түрде дамып, жетіле түседі. ертегі тыңдағанда қосымша сабақта тығыз ұштасып жатады.Бейнелеу қызметі баланың болмысты қабылдауын белгілі бір дәрежеде мақсат етіп қояды.Процес бейнелеу өнері міндеттерімен ғана шектеліп қалмайды,сонымен бірге баланың рухани өмірінің басқа жақтарын да қамтиды, оның тұтастай түйсіну қабілетіне әсер етеді. Балалар сурет салуды ұнатады.Өмірді бақылау сурет салу сабағының міндетті түрдегі шарты болып табылады.Адамдардың мінез-құлқын бақылау ерекше маңызға ие.Адамды бейнелеу баланың адамдар жөніндегі түсінігін тереңдетеді. Осының куәсі ретінде қазақ әйелдерінен шыққан тұнғыш суретші Айша Ғалымбаеваның «Дастархан » атты натюрморттық шығармасын алайық. Мұнда суретші ашық жылы түсті бояулармен қазақтың өзіне тән дастархан мәзірін бейнелеи отырып , ұлттық ерекшелігімізді , халқымыздың қонақжай, ақжарқын кеңпейілдігін аса бір нәзік сезіммен жеткізе білген. Сурет салғанда жарық пен көлеңке үлкен роль атқарады . Жарық пен көлеңке арқылы біз бейнелеген затымыздың жалпы пішінін , көлемін береміз . Ал дәлірек айтқанда жарық пен көлкңке дегеніміз – қандайда бір затқа бағытталған жарық оның бойына әр түрлі болып таралады да оның формасын , тұтас көлемін көрсетіп бейнелейді. Жарық пен көлеңке көбінесе ашық ақшыл заттарда анық байқалады. Ал түрлі – түсті қоңыр , қаралау заттарда онша белгі бермейді. Сурет салғандажарық пен көлеңкені дер кезінде айырып , шекараларын мөлшерлеп белгілеп , қойулықтарына қарай штрихтасақ, салған затымыздың пішініде, көлемі де анық шыға келеді . Жарық пен көлеңкені қағаз бетіне штрих арқылы, солардың қоюлықтары арқылы береміз. Оның – рең қоюлығы дейміз , яғни рең қоюлығы штритардың жиынтығы болып табылады. Нүкте сызық және штрих беинелеу өнерінде, әсіресе сурет салғанда ең негізгі тәсіл болып табылады. 4.Бақылау сұрақтары. 1.Сәнді –қолданбалы өнер түрлері. 2. Ою-өрнек түрлері. 3.Апликация дегеніміз не? 4.Дәстүрлі өнер түрлері. 5.Адам өміріндегі декоративті қолданбалы өнердің мәні. 5.Студенттің үй тапсырмасы.
6.Студенттің аудиторияда орындайтын тапсырмасы. Сәндік қолданбалы өнер сабақтарының әдістемесі және анализдік талдаулары.
2.СӨЖ-тақырыбына сәйкес жазылған
7.Әдебиеттер тізімі. Деректер. 1 .Ө. Жәнібеков «Қазақ қол өнерінің мәдениеті. » А., «Өнер» 1982 ж. в Н.Н. ИоториРостовцея методов обучения рисования. Зарубежная шко 2. Т.Мусалинов, М.Самылтыров «Бейнелеу өнерінің негіздері.» А.»Рауан» 1996 ла рисунка. Учебное пособие для студентов педагогических институтов. М., 3. .Ростовцев Н.Н. История методов обучения рисованию. Русская и советоскоя школа ресунка. М., 4. .Алехин.А.Ю.Когда начинается художник.М.Прос.1993ж. Оқулықтар. 1. Байжігітов.Б.Бейнелеу өнеріндегі философиялық проблемалар. 2. Ө. Жәнібеков «Қазақ қол өнерінің мәдениеті. » А., «Өнер» 1982 ж. Н.Н.РРостовцев «Методика преподавания изоб. Искусства в школе.» М. «Просв.» 1980 ж. 3. Т.Мусалинов, М.Самылтыров «Бейнелеу өнерінің негіздері.» А.»Рауан» 1996 әдістері. 1. Сабақтың тақырыбы: Кеңес дәуірі кезеңіндегі бейнелеу өнерін мектепте оқыту әдістемесінің дамуы. 2. Сабақтың жоспары : 1.Кеңес үкіметі кезеңіндегі әдістер. 2.Павлинов,Кузин әдістері. 3. Советтік көркем бейнелеу өнері 3.Теориялық мәліметтер: Социалистік құрылыс тәжірбиесі халықтың мәдени өмірінің гүлденіп, оның арнасының кеңінен құлаш жайғанын, бұл бағыттағы мүмкіндіктердің болашақта бұдан да зор болатынын дәлелдеп отыр. Әсемдік әлеміне ден қойған еңбекшілер қатады жыл сайын көбейіп келеді. «Халықтың мақсат – мүдесіне сай өмір сүру, қуаныш пен қайғыны олармен бірдей ортақтасу, өмір шындығын, біздің адамгершілік мұраттарымызды орнықтыру, коммунистік құрылысқа белсене атсалысу-міне, өнердің нағыз халықтығы, нағыз партиялылығы денегіміз осы». Біздің советтік көркем бейнелеу өнері-еңбекшілерді коммунистік, пролетарлық интернационализм рухында тәрбиелеу, халық бұқарасын коммунистік қоғам орнату ісіне жұмылдыру құралы, халықтардың бейбітшілік жолындағы күресінің, нағыз гуманистік идеяларды, заманымыздың шындығын революциялық даму тұрғысынан бейнелеудің, социалистік өмірді насихаттаудың бірден-бір құралы болып табылады. 4.Бақылау сұрақтары:
5.Студенттің үй тапсырмасы 1. Живописъ өнеріне алғаш жол тартқан 20-30 жылдары Ә.Қастеев шығармасына талдау жасау. 2. Кеңес үкіметі тұсындағы бейнелеу өнерінің негізгі кезеңдері. 3.1960 жылдарға дейінгі түрмыстық және тарихи композициялар. 4. Кәсіптік бейнелеу өнерінің қалыптасуы. 5.Кеңес үкіметі түсындағы авнгардизм көріністері 6.Студенттің аудиторияда орындайтын тапсырмасы.
конспект жазу.
- баяндама Әдебиеттер тізімі.
Оқулықтар. 1.Журнал. Бейнелеу өнері және сызу. 2.Бастауыш мектеп. 3.Мизамбаев. Живописъ және оның негіздері. 1.Сабақтың тақырыбы. 60-70 жылдарындағы Ресейдегі бейнелеу өнерін оқыту әдістемесін тереңірек қарастырып үлес қосқан әдіскерлер. 2.Сабақтың жоспары. 1. Кеңес үкіметі тұсындағы беинелеу өнерінің негізгі кезеңдері. 2. 1960 жылдарға деиінгі түрмыстық және тарихи композициялар. 3. Кәсіптік бейнелеу өнерінің қалыптасуы.
3.Теориялық мәліметтер. Ресей бейнелеу өнері – адамзат баласына баға жетпес мол мәдени мұралар қалдырған дүниежүзілік мәдениеттің ажырамас бөлігі. Ресей мәдениеті - өзіндік ерекшеліктері бар қайталанбайтын мәдениет, ендеше оның әлемдік мәдениет қазынасына қосқан үлесіне де баға жетпейді. Орыс мәдениетінің қалыптасу ерекшеліктері негізінен төмендегі факторларға тығыз байланысты болды. 17-18 ғасырларда кескіндеме ісіндеМәскеу мектебінің шоқтығы биік болды. 1930 жыл шамасында Мәскеуге Новгородта асқан өнерімен даңқан бөленген Феофан Гректің шақырылуы қаласының көркін одан әрі көркендіре түсті. Ол 17-18 ғасырларда Мәскеудің көркмдік өмірінің юасты тұлғасына айналды. Феофанның Мәскеуде жасаған туындыалрынан салтанаттылықты өмірге деген құштврлықты айқын аңғаруға болады. Орыс өнерінің ұлы шығармасы деп танылған- Мәскеу Креміліндегі Благовешенск соборының икона тасын жасау ФеофанГректің басшылығымен және кейіннен өнер дүнйесіне аты аңызға йаналған Андрей Рублевтің (1360-1340 жыл шамасы) қатысуымен жүзеге асырылды. Андрей Рублев көзінің тірісіндеаса көрнекті ешбер болғанымен, шынайы даңқа өлгеннен кейін көп жылдар өткен соң ғана бөленді. Оның есесіне бұл талас тудырмайтын дүнйежүізлік даңқ болды. Рублевтің ең таңдаулы шегшінде жете айқындалған шығармасы- қасйетті «Үштік» . суретші византиялық композицияларды ой елегінен өткізе отырып,, басты назарды үш періштенің бейнесіне аударған. Сехзімдері бірдей , оларды ортақ үш періште ебйнелері өздерінің әсерлі көріністерімен, қасиетті пейілдерімен, жан үжректі жарып шыққан мейірімділіктерімен пәк сезімдерімен тартымды.
5.Студенттің үй тапсырмасы.
6.Студенттің аудиторияда орындайтын тапсырмасы. 20 ғасырдың 60-70 жылдарындағы Ресейдегі бейнелеу өнерін оқыту әдістемесін тереңірек қарастырып үлес қосқан әдіскерлер дамуын талдай келе, конспект жазу.
- баяндама Әдебиеттер тізімі.
Оқулықтар. 1.Журнал. Бейнелеу өнері және сызу. 2.Бастауыш мектеп. 3.Мизамбаев. Живописъ және оның негіздері. 1. Сабақтың тақырыбы: Қазақстан Республикасының және Ресей бейнелеу өнері жаңа буын оқулықтарына және бағдарламаларына терңірек анализдік талдау жасау 2. Сабақтың жоспары. 1. Веницианова,Аргунов, сурет мектептердің мысалдары бейнелеу өнерін оқыту әдістемесі
3.Теориялық мәліметтер. Сәндік әсемдік өнері халықпен бірге туған өнер халыққа су мен ауадай қажет,деп орыстың ұлы философы Достоевскии айтқан болатын.Шынында адамзат өнерсіз болмайды. Негізінде адам баласы жазу, сызу ілімі болмаған дәуірде сурет өнерімен айналысқан . Бұған дәлел жер үңгірлеріндегі тасқа қашап салынған ерте дәуірдің суретшілерінің туындылары.Сол кездегі аңдарды қалай аулағанын ол аңдардың бет-бейнесін қандай болғандығын силуэтін бейнемен тас қабырғаларға салынған суреттер қанша ғасырлар өтсе де біздерге алғашқы суретшілеріміздің творчествосынан өте құнды мағлұматтар беріп тұр. Бейнелеу өнері ғасырлар өткен сайын дами бастады. Үлкен қазіргі орыс тіліндегі музыка ,музей сөздің түбірі осы музадан шыққан. Социалистік құрылыс тәжірбиесі халықтың мәдени өмірінің гүлденіп, оның арнасының кеңінен құлаш жайғанын, бұл бағыттағы мүмкіндіктердің болашақта бұдан да зор болатынын дәлелдеп отыр. Әсемдік әлеміне ден қойған еңбекшілер қатады жыл сайын көбейіп келеді. «Халықтың мақсат – мүдесіне сай өмір сүру, қуаныш пен қайғыны олармен бірдей ортақтасу, өмір шындығын, біздің адамгершілік Біздің советтік көркем бейнелеу өнері-еңбекшілерді коммунистік, пролетарлық интернационализм рухында тәрбиелеу, халық бұқарасын коммунистік қоғам орнату ісіне жұмылдыру құралы, халықтардың бейбітшілік жолындағы күресінің, нағыз гуманистік идеяларды, заманымыздың шындығын революциялық даму тұрғысынан бейнелеу.
5.Студенттің үй тапсырмасы. 1.Бейнелеу ісі жөніндегі бала творчествосын дамытудың шарты. 2. Бейнелеу жұмысы эстетикалық тәрбиенің ең басты құралы. 3.Қазақстан Республикасының жаңа буын оқулықтарына және бағдарламаларына терңірек анализдік талдау жасау 4.Ресей бейнелеу өнері жаңа буын оқулықтарына және бағдарламаларына терңірек анализдік талдау жасау. 6.Студенттің аудиторияда орындайтын тапсырмасы. 1. Қазақстан Республикасының және Ресей бейнелеу өнері жаңа буын оқулықтарына және бағдарламаларына терңірек анализдік талдау жасау
2.СӨЖ-тақырыбына сәйкес жазылған
Әдебиеттер тізімі.
Оқулықтар. 1.Журнал. Бейнелеу өнері және сызу. 2.Бастауыш мектеп. 3.Мизамбаев. Живописъ және оның негіздері. 1. Сабақтың тақырыбы:Бейнелеу өнері бойынша оқу-тәрбие процестерін жүйелі жоспарлау 2. Сабақтың жоспары. 1. Факултативтік сабақтар мен кружоктың сабақтар кластан тыс жұмыс әдістемесі
3.Теориялық мәліметтер. Бейнелеу өнерінің негізгі мақсаты сурет салып үйренуге оқушылардың сауатын ашу шығарма шығарманың қабілетін дамыту эстетикалық талғамын арттыру.Бейнелеу өнері сабағының міндеті: 1.Бейнелеу өнерінің түрлері жайлы қысқаша мағлұмат беру.
Оқушыларға бейнелеу өнері пәнінен сапалы білім беру үшін әрбір ұстаз шығармашылықө жолмен ізденіп, рзық тәжірибенің ұтымды жақтарын пайдаланған жөн. Бейнелеу өнері пәнін оқытуда мұғалімге мынадай талаптар қойылды. --мұғалім бейнелеу өнері пәнінің мақсатын,мазмұнын, бағдарламаларын толық меңгеруі тиіс. ---мұғалімнің жаңа материалды түсіндірудегі жоғары болуы қажет. ---сурет салып үйретуге арналған дидактикалық көрнекі құралдар сабаққа қойылатын жоғары талапқа сәйкес орындалуы тиіс. ---берілетін сәйкес тапсырмалар жүйелі түрде ,оқушылардың сауатын білім алуына тікелей әсер етуі қажет. Оқушыларға арналған сурет салу ережесі. ---сурет салуға арналған құрал-жабдықтар талапқа сай болуы қажет. ---сурет салуға арналған тақтайша немесе арнаулы молъберт көзден 40-45см қашықтықта болуы тиіс. ---оқушы сурет салу барысында кеудені тік ұстауы керек. ---карандашты үш саусақпен ұстаған орынды,бас бармақ,сұқ қол,ортан қол. ---нәрсеге қарап сурет салған кезде оқушы орнын ауыстырмағаны жөн. ---сурет салатын қағазға күннің сәулесі немесе артық көлеңке түспеуі қажет. ----бояумен сурет салғанда табиғи жарықты пайдаланған орынды. ---сурет салуда икемді қимылдап,ұқыпты орындауға дағдыланған жөн. Мұғалім оқушылардың сурет салуға үйрету негізінде бейнелеу өнеріне байланысты ережені мұқият сұрап отыруы тиіс.Бейнелеу өнері сатағында әр түрлі құрал-жабдықтар қажет.Әрбір құралмен дұрыс жұмыс істеудің маңызы зор.Сурет салуға арналған құрал-жабдықтарды таныстыру мұғалімге жүктеледі.Сурет салуға арналған құрал-жабдықтарды таныстыру мұғалімге жүктеледі. Сурет салуға арналған құралды дұрыс пайдалану үшін атқаратын ролін жақсы білген орынды. Тәрбие алдын-ала жасалған арнаулы жоспарынша бағыттала , ұйымдасып жүргізіледі. Оқыту процесі –бұл мұғалім мен оқушылардың мақсатқа бағытталған өзара әрекеттерінің барысында шәкірттерге білім беру міндеттерін шешу. Оқыту процесі - тұтас педагогикалық процестің бір бөлігі. Оқыту процесінде оқушылардың ақыл-ойы дамиды ,танымы, практикалық іскерлігі, дағдысы қалыптасады . Оқыту процесін басқару үшін оның жүйесін, құрылымын, бөліктерін , заңдылықтарын , өзара байланысын жете білу керек . Оқыту процесі жүйе ретінде қарастырылады, ал өзінің белгілі құрылымы мен бөліктері мен сипатталады. Олар: 1) Ғылыми білімнің , іскерлік, және дағдының жүйесі (білім беру мазмұны) 2) Мұғалім, оның өмірі , ғылыми көзқарасы және оқушылармен қарым- қатынасы (сабақ барысы.) 3) Оқушылар сынып ұтымы (оқу іс-әрекеті) 4) Оқыту әдістері. 5) Оқытудың материалдық құралдары, дидактикалық және оқытудың техникалық құралдары. 6) Оқыту нәтижелері. Білім – адамзаттың жинақтаған (нәтижесі) тәжірибесі, заттар мен құбылыстарды, табиғат қоғам заңдары және нәтижесі. Білімді жеке адамның игілігіне айналдыру үшін , оны ойлау операциясын талдау , синтездеу, салыстыру, жіктеу, жинақтау арқылы терең ұғыну қажет. Оқушы ойлау операциясына сүйеніп өз білімін шындыққа айналдырады. Бұны дамытып отырудың негізгі ережесі яғни оқушылардың таным іс -әрекетін дамыту, оларды өз бетімен ізденуге , зерттей білуге және жақсы білімді еркін игеруге үйрету.
5.Студенттің үй тапсырмасы.
6.Студенттің аудиторияда орындайтын тапсырмасы.
2.СӨЖ-тақырыбына сәйкес жазылған
Әдебиеттер тізімі. 1.Беда Г.В. «Бейнелеу өнерінің негіздері»
Оқулықтар. 1.Журнал. Бейнелеу өнері және сызу. 2.Бастауыш мектеп. 3.Мизамбаев. Живописъ және оның негіздері. 1.Сабақтың тақырыбы: Мектепте тақырыптық сурет салдыртуда сабақтың әдістемелік дайындығы 2. Сабақтың жоспары. 1.Бейнелеу өнер жанрлары. 2.Жылдың төрт мезгілін салу 3.Натюрморт түрлері 3.Теориялық мәліметтер. Кіші мектеп жасындағы балалардың танымдық шығармашылық белсенділігін тәрбиелеп, ең алдымен олардың әлемді тану қажеттілігімен және алған білімін өз шығармаларында пайдалануын дамытуымыз тығыз байланысты. Атақты психолог Б.М.Теплов қажеттілік негізінде өмір процесінде сезім тәрбиеленеді, қызығушылық туындайды, көзқарастар және тұжырымдар дүниетаным қалыптасады деген. Ал бұл жердегі сезімде қызығушылықта тұжырымда адамның дүниетанымында оқушы іс- әрекетінің мотив ретінде көрінеді. Бейнелеу қөнерін оқыту барысында балалардың өз беттілігіжәне белсендәлігін жақсы дамыту үшін біршеше ьалаптар ескеру керек. Мұндай талаптардың бірі сурет салуда шебер түсіндіру, суреттің салу кезеңдерін айқын көрсету, оқушылар салатын нұсқау өз бетінше талдыу жасап оның ерекшеліктерін анықтайды. Әсіресе кіші мектеп жасындағы балалар сәндік композиция мен тақырыптық суреттерді өз бетінше шешкені маңызды. Балалардың зейін сурет салудың мұндай түріне тарту олардың шывғармашылық ойын белсендіруге алдын ала жасалатын жұмыстарға жұмылдыру пәрменді ықпал жасайды. Мысалы, нобайлар, эскиздер т.б. Балаларға еркңн тақырыпта сурет салуға тапсырма көбірек беру керек. Бұл тапсырсма оқушыларға шығармашылықты, қайсарлықты, тұрақтылықты дамыиуға жағдай жасайды. Балалардың зейінін сурет салудың мұндай түріне тарту, олардың шығармашылық ойын белсендіруге алдынг ала жасалатын жұмыстарға джұмылдыру пәрменді ықрпал жасайды. Мысалы, нобайлар, бақылау, эскиздер т.б. Балаларға еркін тақырыпта сурет салуға тапсырма көбірек беру керек. Бұл тапсырма оқушыларғашығармашылық қайсарлықты дамытуға жағдай жасайды. Балалардың бойында алға қойған мақсатқа қол жеткізе білу соған жету үшін кенздескен қиындықтарды жеңу сияқты қасиеттерді тәрбиедейді. Бұл жерде өз беттілік шыдамдылық және қайсарлық әр қашан бірге жұреді..
4.Бақылау сұрақтары. 1.Бейнелеу өнер жанрлары. 2.Жылдың төрт мезгілін салу 3.Натюрморт түрлері .
1.Бейнелеу өнер жанрлары. 2.Жылдың төрт мезгілін салу
6.Студенттің аудиторияда орындайтын тапсырмасы. Бейнелеу өнері сабағында тақырыптық сурет с алу
2.СӨЖ-тақырыбына сәйкес жазылған
Әдебиеттер тізімі. 1.Беда Г.В. «Бейнелеу өнерінің негіздері»
Оқулықтар. 1.Журнал. Бейнелеу өнері және сызу. 2.Бастауыш мектеп. 3.Мизамбаев. Живописъ және оның негіздері. № 1 сабақ Тақырыбы: 1,6 сыныптарда нұсқадан қарап, сурет салуда сабақтары жүйелі анализдік талдау жасау Қарастырылатын мәселелер
Теориялық мәліметтер: Нұсқадан сурет салғанда композиция құрастыру арқылы сабақ үстінде өтіледі. Мысалы натюрмортты алсақ. Штрихты, реңді суреттерді салып үйрену үшін алдымен қарапайым заттармен пайдаланған жөн. Ондай қарапайым заттарға геометриялық фигуралар куб, шар, конус т.б. нем сыртқы пішіні соларға жақын ыдыс аяқтар жатады. Осындай геометриялық фигуралар немесе басқа да заттардың жиынтығын –натюрморт- , деп атайды. «Натюрморт» сөзі – француз сөзінен алынған термин . Қазақша «өлі табиғат» немесе «тыныш қозғалмайтын зат» деген мағына береді. Натюрморт «өлі табиғат » немесе «өлі зат» аталғанымен , сондағы бейнелген заттар арқылы табиғи өмірді, заман келбеті тіпті бір халықтың тұрмыс- тіршілігін , әдет- ғұрпын, тарихын танып- білуге болады. Осының куәсі ретінде қазақ әйелдерінен шыққан тұнғыш суретші Айша Ғалымбаеваның «Дастархан » атты натюрморттық шығармасын алайық. Мұнда суретші ашық жылы түсті бояулармен қазақтың өзіне тән дастархан мәзірін бейнелеи отырып , ұлттық ерекшелігімізді , халқымыздың қонақжай, ақжарқын кеңпейілдігін аса бір нәзік сезіммен жеткізе білген. Сурет салғанда жарық пен көлеңке үлкен роль атқарады . Жарық пен көлеңке арқылы біз бейнелеген затымыздың жалпы пішінін , көлемін береміз . Ал дәлірек айтқанда жарық пен көлкңке дегеніміз – қандайда бір затқа бағытталған жарық оның бойына әр түрлі болып таралады да оның формасын , тұтас көлемін көрсетіп бейнелейді. Жарық пен көлеңке көбінесе ашық ақшыл заттарда анық байқалады. Ал түрлі – түсті қоңыр , қаралау заттарда онша белгі бермейді. Сурет салғандажарық пен көлеңкені дер кезінде айырып , шекараларын мөлшерлеп белгілеп , қойулықтарына қарай штрихтасақ, салған затымыздың пішініде, көлемі де анық шыға келеді . Жарық пен көлеңкені қағаз бетіне штрих арқылы, солардың қоюлықтары арқылы береміз. Оның – рең қоюлығы дейміз , яғни рең қоюлығы штритардың жиынтығы болып табылады. Нүкте сызық және штрих беинелеу өнерінде, әсіресе сурет салғанда ең негізгі тәсіл болып табылады.
2.Сабақтың жоспары. 1.Қазақ қол өнері. 2.Бояу түстері. 3.Бояудың рәміздік белгілері. 4.Киім үлгілері. 3.Теориялық мәліметтер. Живопистегі түстер көбінісе қылқаламға жұқтырылған бояу қоспасына да байланысты болады. Бояу құрамында су неғұрлым көп болса , жағылған бояу соғұрлым мөлдіреп түседі. Бұл тек бір қабат жағылған бояуға тән. Егер түс дақтары көп араласып кетсе , онда бояу түсі күңгірт тартып , жойыла бастайды. Сол себепті акварелъ живописін бір қабатты бояу қоспасымен салған орынды. Бұл тұста қолданылған қағаздың бояу астынан көрінуінің де маңызы бар. Сондықтан бояу мен қағазды дұрыс таңдап , олардың өзіндік ерекшеліктерін акварель жұмыстарында ұтымды қолдана білген жөн.
Бояу кішігірім дақ түрінде өзара байланыстыра жағу керек , бірақ бір бояу дағының үстіне екінші бояу дағының ағып кетуіне жол бермеген жөн. Әлемдегі түс байлығын игеруге апаратын бағыт , әр түрлі түс дақтарының ұлғайған диапазондарыарқылы өтетін жолдарда жатыр. Табиғат әлемінде кездесетін барлық түс дақтары екі топқа бөлінеді.
1.Қазақ қол өнерінің түрлері. 2. Киім үлгілері. 3.Бояу түстері. 4.Бояу түстерінің рәміздік белгілері.
1. Бояу түстерінің ерекшелігін конспект жазу. 2.Бичурин.Н.Я. Собрание сведений о народах,обитавших в Средней Азии вдревние времена М.-Л.Изд-воАНСССР,1950.-335с.
Оқып шығып конспектілеу. 6.Студенттің аудиторияда орындайтын тапсырмасы. 1. Қазақ халқының діни жүйесі.Исламның көркем мәдениетке әсері.Дін және өнер. - конспект жазу. 2.СӨЖ тақырыбына сәйкес жазылған
7.Әдебиеттер. Деректер. 1. В К.Николъского. Первобытного мышление. 2. Леви –строс.Структурная антропология-М.Наука.1983-535. 3 . Лосев .А,Ф.Античная мифология и ее историческии развити- М.Учпедгиз,1957-620с. 4. Медоев .А.Г. Гравюры на скалах-Алматы.Жалын.1979. 5. .Гожанскии .И.Д. Развитие естествознание в эпоху и античности. М.Наука.1979-486с. 6. Самашев .З.С. Наскалные изображение Верхного Приииртыша для
2.Сабақтың жоспары. 1.Қ.А.Яссауии кесенесі 2.Отырар. 3.Сығанақ,Тараз. 4.Ясы.
3.Теориялық мәліметтер. 2. Кесене сәулетшісі. 3.Кесененің тәрбиелік мәні. 4 . Қожа Ахмет Иассауи кесенесі 3.Теориялық мәліметтер. Орта ғасырда Қазақстан қаласының бірі -Түркістан болды.Оның бұрынғы ежелгі аты –Шабғар.Шабғар кезінде мықты қорғанысы болған аймақ. Туған жері қазіргі Түркістанның жанында Сырдария болған.12-13 ғасырларда қала өзінің бұрынғы маңызды атақ-даңқынан айрылып ел кетіп, елеусіз қалады.Аймақтың орталығы Яссы-Түркістанға көшіріліп бұрынғы кішігірім елді мекен өсе келе ірі сауда саттығы өркендеген қалаға айналады. Кейіннен осы Түркістан қаласы мемлекет орталығы болады.12 ғасырда Түркістанда Орта Азия мен Қазақстанда мүсылман дінін уағыздаушы Мұхамбет пайғамбардан кейінгі екінші адам атанған Қожа Ахмет Иассауи кесене орнатылды.Заманында Қожа Ахмет Иассауи әулиелігімен пайғамбарлығымен қарапайым халық арасында үлкен беделге ие болған адам.Әсіреше оның данышпандық қағида өлеңдері халық арасында «Диуани хикмет»атты еңбегі арқылы кеңінен тараған. Қожа Ахмет Иассауи адамдарды ізгілік кішіпейіл болуға үлкенді сыйлап құрметтеуге пайдакүнемдік пен нысапсыздықтан жиіркенуге уағыздайды.Мұнда бірнеше қызметтерге аранлған бөлме-сарайлар бар.Отырар-Қазақстанның орта ғасыролардағы әйгілі қалалардың бірі. Қаланың қалдығы Отырар төбе деген атпен белгілі, қазіргі Оңтүстік Қазақстан лолысы Отырар акуданының Шәуілдір елді мекенінің жанында орналасқан отырар қаласы туралы көптеген саяхатшылардың жазба дереектерінде айтылған тарихи деректерге үңілер болсақ, Отырар кезінде Фараб деген атпен де белгілі болғаға ұқсайды. Алғащқы сол аймақтың аты Фараб атанып, астанасы Отырар болған., ал кейіннен қаланың өзі де Фараб атанған.(XIII ғасырда). Сонымен бірге қала 9 ғасырдың басында Тарбан деп те аталған. Қаланың мұндай аты Білге қағанға арналған ежелгі түрік руниаклық жазуында кездескен. Ал 8 ғасырда өмір сүруін тоқтартқанға дейін қала Отыырар атанған. Отырар қаласының атының дәуірлеп шыққан кезі Шыңғыс хан жаугершілігі тұсында. 1218 жылы Шыңғыс хан Қайырхан басқарған қазақ қаласына 450 адамнан тұратын саудагарлар елшілігін жібереді. Саудагерлер керуеені Отырарға келген кезде Қайырхан олардың арасында «жангсыздар» бар екенін естіп, сенімсіздік білдіреді. Де, тұтқынға алып жазалайды. Осы уақиға моңғолдардың қазақ даласына жаугершілік жасауға себепші болады. 1219 жылы құмырысқадай қаптаған моңғол қолы Отырарды ұқоршап алып, бес ай бойы жангешті ұрыс жүргізеді. Ақырында өз іштерінен шыққан әскерй басшы Қарашақожаның сатқындығын моңғолдар ойранына ұшырап, қайсар да ержүрек басшы Қайырхан қолға түседі... Үй мен үйдің арасын жалғайтын құбырлар бұлардан едәуір жуандау болып келеді. Сонымен қатар кейбір бөлмелерде жуынып-шайынатын бұрыштар. Тіпті ванналар кездеседі. Отырарда сонымен қоса ғажайып үлкен қыш ыдыстар-хумдар көптеп кездеседі. Олардың кейбірінің үлкендігі адам бойындай зор болып келеді. Ол ғажайып құмыраларда астық, жем сақталатын болған. Қазір Отырар қаласының аса бір көзге елеулі көрінетіні- оның кееамикалық ыдыстары, күмічс қола құмғандары және түрлі қыш қақпақ-дастархандар. Әсіресе Отырар керамикалары өзінің композициялық құрылымы жағынан, ою өрнектерінің күрделілігі, ерекшелігі жағынан назар аударады. Қаншама ғасыр өтсе де табақтардағы бояулар өз сапасын жоймаған. Бояу түрлерінің бір-бірімен жымдасуы, әдемі нақышты өрнегі жасалу сапасы берік. Яссы 14 ғасырдан бастап Түркістен атанды.17 ғасырдың екінші жартысында қазақ хандығына өтті. Түркістан қазақ хандығының орталығына айналып дамуына ықпал етті түркістан халқы жер жыртып егін егумен айналысты. Шығыстан және батыстан шығатын керуен сауда жолы Түркістанды басып өтті. Түркістан онда кесенелер моншалар кесенелер мешіттер күмбездер салынды.. рабиға бегім Есім ханның кесенелері осында. Сауран қаласы өзбек пен қазақ хандығының арасында бір ғасырға созылған қанды шайқастар болды. XVI ғасырда сауран қазақ хандығына түпкілікті өтті. Сауран қаласы Тәуекел хан тұсында берік қамал, ірі сауда орталығына айналды. 4.Бақылау сұрақтары. 1.Қала құрылыстары. 2.Отырар қаласының тарихы. 3.Сығанақ,Ясы қаласының тарихы. 5.Студенттің үй тапсырмасы. 1.Қазақстан сәулет өнері. 2.Ясы қай кезден бастап,Түркістан атанды. 3.Сауран қаласының қол өнері. 4. Отырар керамикалары . 6.Студенттің аудиторияда орындайтын тапсырмасы. 1. Қала құрылыстары Отырар,Сығанақ,Тараз,Ясы - конспект жазу. 2.СӨЖ тақырыбына сәйкес жазылған
жүктеу/скачать 387.3 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|