Сабақтың тақырыбы: Белгісіздік есімдігі

ә) Әр түрлі жаттығу жұмыстары арқылы оқушылардың есте сақтау, логикалық ойларын дамыту, сөздік қорларын байыту, сауатты жазу, оқу дағдыларын жетілдіру.

б) Ойын арқылы оқушылардың тапқырлық, ізденімпаздық қасиеттерін қалыптастыру, оқушыларға мақал-мәтелдің мәнін ұғындыра отырып, адамгершілікке, тілін сүюге тәрбиелеу.
Сабақтың әдісі: Сұрақ – жауап, оқулықпен жұмыс, талдау, тест, ойын, түсіндіру.
Сабақтың түрі: Жаңа білімді меңгерту.
Сабақтың көрнекілігі: Интерактивті тақта, слайдтар, кестелер, суреттер, сигналды карточкалар.
Пәнаралық байланыс: әдебиет, математика.
Сабақтың барысы: I. Ұйымдастыру кезеңі.

II. Үйге берілген тапсырманы тексеру.

203- жаттығу. §6
Бізге мәлім деректер
Балалар, мынау қандай фигура? Куб.

«Куб» дегеніміз не?

Ендеше, балалар «Кубик» ойыны арқылы өткен тақырып бойынша теориялық білімдерімізді тексереміз.

(Кубтың қабырғаларына сұрақтар жазылады.).

Кубты айналдырып тастап, берілген сұрақтарға жауап береміз.

1.Болымсыздық есімдігі дегеніміз не?

2.Болымсыздық есімдіктерін ата?

3.Зат есімнің орнына жұмсалатын болымсыздық есімдіктері (ешкім, ешқайсысы, дәнеңе, ештеңе).

4.Болымсыздық есімдіктері көбіне қалай жасалады? (бірігу арқылы).

5.Етікші құралының бірімен ұқсас есімдік есімдіктің қай түрі? (біз).

6.Басқаның бәрін өзі сұрайды, өзінен ешкім сұрамайды. Есімдіктің қай түрі? (сұрау).
Талдау – табыс кілті
Тақтадағы сөйлемге оқушылар назарын аударамын.

Қанша жыл, қанша ғасыр өтсе де, ешқашан ұмытылмайтын оқиғалар болады.

Біз қолымызға жеткен егемендікті ешкімге тәуелді етпеуіміз керек.

(Сөйлемнен болымсыздық есімдігін тап, басқа есімдік түрлері бар ма? Сөйлем мүшесіне талда).

Қосымша айтып кетемін.

Сондай оқиғаның бірі-1986 жылғы Желтоқсан оқиғасы. XX ғасыр оқиғаларының тап төрінен орын алатын халық көңілінде жатталып қалған оқиға. Жақында Тәуелсіздігіміздің 20 жылдығы аталып өтілді.

Біз қолымызға жеткен егемендікті ешкімге тәуелді етпеуіміз керек.

Қарттың 7 баласы болыпты. Олардың есімдері кімдер? Қане, атайық?

Біз бүгін «Есімдік» қарттың ең кіші баласы «Белгісіздік есімдігімен» танысамыз.

Жіктеу

Есімдіктің мағыналық түрлері

Яғни, есікті кім қағып тұрғаны бізге белгісіз. Есік қағып тұрған оқушы ма, ата-ана ма? Беймәлім. «Біреу» сөзі белгісіз бір адам деген мағынада.

(сөйлем мүшесіне талдау).
Белгісіздік есімдігі
Ендеше, белгісіздік есімдігі дегеніміз затты, сындық белгіні, сан – мөлшерді белгісіз етіп, жорамалдап, тұспалдап көрсету мәнін білдіретін есімдіктің түрі белгісіздік есімдігі деп аталады.

Белгісіздік есімдіктеріне мына сөздер жатады.

(деген сөздер жатады).

Белгісіздік есімдіктерімен таныстырған соң, олардың көбі екі түбірден құралған біріккен сөздер екені аңғартылады. Олар түбір тұлғаларын сақтай біріккендігі айтылады.

Белгісіздік есімдіктерінің мынадай ерекшеліктері бар:
1.Әлде, әр, кей, қай, бір сөздері басқа есімдіктермен (біреу, кім, не, бір, қашан, қалай, қайда, аз т.б.) тіркескенде, бірге жазылады да басқа сөз таптарымен (мысалы, зат есіммен) тіркескенде бөлек жазылады.

Мысалы: Әркім өз міндетін атқарсын.

Әр мезгілдің өзіне лайықты ісі бар.

2.Біреу, кейбіреу, қайсыбіреу, бірдеме, әрне, кімде-кім, әлдекім, әркім, әлдене тәрізді белгісіздік есімдіктер зат есім орнына жұмсалады.

3.Қайсыбір, кейбір,әр, әрбір, қайбір деген сөздер сын есім орнына жұмсалады.

4.Әрқашан, әрқалай, әлдеқашан, әлдеқалай, әлдеқайда, әлдеқайдан деген белгісіздік есімдіктері үстеу мәнінде мезгіл, мекен мағыналарын білдіріп, сөйлемде пысықтауыш қызметін атқарады.

5.Әлденеше, бірнеше, біраз, әлденешеу есімдіктері сан есім орнына жұмсалып, анықтауыш болады.

Бірнеше күн қар аралас бұршақ жауды.

Әрқашан осы ұстаған бағытыңнан айрылма. (сен).

Сөйтіп, белгісіздік есімдіктері сөйлемде бастауыш, толықтауыш, анықтауыш, пысықтауыш қызметтерін атқарады.

Жаңа тақырыпты меңгерту мақсатында 205 – жаттығуды ауызша орындатамын.

Ребусты шешіңдер

Ребус дұрыс шешілсе, бір мәтел шығады.

1.Біреу тоңып секіреді, біреу тойып секіреді.

Әр істің себебі басқа деген макғынада. Біреуді ұру ,әрине, тентектік. Бірақ тентектіктің де әр түрлісі болады. Біреу қорлыққа, ызаға шыдай алмай лажсыз тентектік жасайды. Ал, біреу өзінің күшіне сенуі де мүмкін. Тентектік те сол тәрізді.

Осы күнге жету үшін қазақ халқы біраз қиыншылықты бастан өткізді. Әр мемлекеттің дербес, тәуелсіз ел болуы – барша бақыттың бастауы.

Бұл күнде дүние жүзінің барлық елі Қазақстанды тәуелсіз мемлекет ретінде танып отыр. Осы бақыт әр қазақстандықтың жүрегіне нұр құяды.

(Оқушыларға оқытып тексеремін).

Тест әдісі бойынша сабақты бекіту.

«Біліміңді байқап көр»
«Кей есімдігі» қай сөзбен тіркескенде бірге жазылады?

а) біреу; ә) уақыт; б) кітап

Тапсырмаңызды әлдекашан орындағанмын.

а) анықтауыш; ә) толықтауыш; б) пысықтауыш;
3. Қайсысының жазылуы дұрыс?

а) ешқашан; ә) еш бір; б) еш кім;

..... ауыл жиналысқа келді.

а) ешбір; ә) бүкіл; б) міне;
5. «Сен сөзі» қай қатарда есімдік?

а) Сен нешінші сыныпта оқисың?;

ә) Қиын кезеңде маған сен.;

б) Сенер-сенбесін білмеді;

а) Оның сөзін мен түсіне алмадым.;

ә) Абзал мен Ардақ – сыныптағы озат оқушылар.;

б) Екі мен екіні қоссаң төрт болады.;

а) әдекім; ә) мына; б) қанша

а) бұл ә) қандай б) бәрі

а) әлдеқалай ә) ешбір б) осы

Сигналды карточкалармен жұмыс.

Үлестірме жаттығу орындату.

Сабақты қорытындылау.

Оқушылардың білімдерін бағалау,