Салық жеңілдіктері мен преференцияларын қолданудың негізгі мәселелері

Мемлекет тұрғысынан кәсіпкердің тауар шығарып сатуы жоғарырақ тараптан кұралады. Мысалы, қоғамдық жалпы жағдайдың өсімі, халықтың жұмыспен қамтылуы, ұлттық қауіпсіздікгі нығайту және тағы басқалары сияқтылар.

Мемлекет, пен бизнестің мақсаттары мен мүдделерінің қиылысатын аймағы тиімді мемлекеттік санатты жүзеге асыру болып табылады.

Дамыған елдер және Қазақстан Республикасы нарықтық қатынастарға өту тәжірибесі көрсетіп тұрғандай, өндірістің тұрақты дамуы және экономикалық өсімнің жаңаруы, тек экономикалық сектордың бәсеке қабілетті шағын субъектілерінің тез дамуы арқасында жүзеге асады. Сол себепті мемлекеттік көмекті ескі болашақсыз өндірістен кәсіпкерліктің дамуына және жеке инвестицияның көркеюіне бағыттауы экономикалық тұрақтылық пен дамудың бастамасы болып табылады.

Кәсіпкерлерге ерекше әсер етуші, даусыз мемлекеттің салық саясаты. Ол тауар өндірісінің және қызмет көрсетудің дамуы арқасында каржы ресурстарының орталықтандырылған қорын әсіресе мемлекеттік бюджеттің қалыптастырушы міндетін алады. Нарықтық қатынаста салық саясаты шаруашылық формаларының ұтымдысын анықтап, олардың рентабельділігін арттыруға жағдай жасау керек.

Шағын бизнесті сипаттаудың түрлі критериялері бар, мысалы, өндіріс көлемі, жұмыс істеушілердің саны, депозиттердің көлемі, негізгі өндіріс қорларының атив бөлігінің өлшемі, кіріс мөлшері. Ең кең тараған критерийлердің бірі жұмыс істеушілердің саны. Кейбіреулер жұмысшылар саны 100-ге дейін, тағы біреулер 50-ден 1000-ға дейін, үшіншілері 100 ден 1500-ге дейін жетеіін кәсіпорындарды шағын бизнес кәсіпорындары деп санауға ұсынуда.

Германияда ереже бойынша, жұмыспен камтылған адамдар саны 1-ден 500-ге жететін кәсіпорныдарды шағын бизнеске жатқызады, сөйте тұра олар келесі 4 категорияға бөлінеді: 20-дан 49-ға дейін, 50-ден 99-ға дейін, 100-ден 199-ға дейін, 200-ден 449-га дейін. Германияда жылдық ақша айналымы 3,5-нан 11,5 миллион неміс маркасын кұрайтын фирмалар, шағын фирма деп саналаса, Германиадағы шағын кәсіпорындар тиімділігі Америка Құрама Штаттары мен Жапонияға қарағанда жоғары. Мұнда 12,3 % ірі кәсіпорындардың және ол жерлерде жұмыспен қамтылғандар 34% жұмысшылардың үлесіне ұлттық табыстың тек 52,6 % ғана келеді. Жұмыс орындарының үштен екісінен көбі шағын кәсіпкерліктің арқасында ашылуда.

Жапонияда заңды түрде белгіленген кәсіпорындар критерийлері бар: өнеркәсіп, көлік және құрылыста - 300 адамнан көп емес, көтерме саудада — 100, бөлшек сауда және қызмет көрсету саласында — 50, олар осы критерийлерге қарай шағын және орта кәсіпорын статусын ала алады. Сондай-ақ жарғылық капитал мөлшері де шектелген: өнеркәсіп, кұрылыс және көлікте — 770 мың доллардан жоғары емес, көтерме саудада — 230 мың доллар, қызмет көрсету саласында 77 мың доллар.

Ресей Федерациясының казіргі қолданып жүрген заңдарына сәйкес, шағын кәсіпорындарға:

• өнеркәсіпте — 200 адамға дейін;

• құрылыста - 100 адамға дейін;

• көтерме саудада — 50 адамға дейін;

• ғылымда және өндірістік емес салада — 25 адамға дейін;

• бөлшек саудада — 15 адамға дейін жұмыс істейтін кәсіпорындар жатады.

Қазақстанда адам саны айтарлықтай аз кәсіпорындар шағын болып саналады. Казақстан Республикасының 1997 жылғы 8-сәуірдегі нөмірі 499 қаулысына сәйкес шағын кәсіпорындарға:

• өндірісте, кұрылыста және шаруашылықта — 50 адамға дейін;

• саудада және түрмыстық қызмет көрсетуде — 30 адамға дейін;

• көлік және байланыста — 25 адамға дейін;

• ғылымда және жаңартпашылық қызметте — 20 адамға дейін;

• жұмыс істейтін кәсіпорындар жатады.

Жұмыс істеушілер саны 200 адамнан аспайтын кәсіпорындар орта бизнеске жатады.

Арнаулы салық режимін қолдану үшін заңды түлға үшін 25 адамнан, ал жеке кәсіпкер үшін 15 адамнан аспаса ғана қолдана алады, осы сұрақты қайта қарау керек сияқты.

Шаруа (фермер) қожалықтарына қатысты және оларға салық салу бойынша салық заңнамасының кейбір пунктерін нақтылау керек сияқты. Қазақстан Республикасының Кіріс Министірлігінің ауызша келісімімен, бірыңғай жер салығын төлеу арқылы жұмыс істейтін шаруа (фермер) қожалығы үшін өзіне және шаруа (фермер) қожалығының әр бір мүшесіне міндетті зейнетақы төлемдерін және әлеуметтік салықты бір жылға (он екі айға) есептеп, төлесе. Өйткені шаруа (фермер) қожалығының жұмысы науқандық нысанда көрінеді. Бірақ бұлай міңдетті зейнетақы төлемдері және әлеуметтік салықтық төлемді жүргізу туралы "Бірыңғай жер салығын есептеу және бюджетке төлеу туралы нұскауда да, салық заңнамаларында да көрсетілмеген.

Тағы бір түсініксіздігі, көлік құралдары салығынан салықтық жеңілдікті алу үшін авто көлік құралдарын кімге кұжатталуы керектігі — шаруа (фермер) қожалығының басшысына (немесе мүшесіне) немесе шаруа (фермер) қожалығының өзіне ме. Бұл жерде менің ұсынатыным авто көлік құралдарын нақты шаруа (фермер) қожалығының өзіне құжаттап толтыру керек.

Тағы бір өткір сұрақтардың бірі шаруа (фермер) қожалықтарында жұмыс істейтін адамдар саны. Бәрімізге белгілі ауыл елді мекендеріңде жұмыссыз халықтың аз еместігі, сол себепті шаруа (фермер) қожалықтары жұмыссыздарды ешқандай келісім-шартсыз да ала алады. Ал мұның ешкандай құжат беттерінен көрініс таппайтыны белгілі және оларға жалақыны натуралды түрде төлеу арқылы жүргізеді. Әсіресе Өзбекстан территориясына жақын орналасқан елді мекеңдерден мақта жиналым уақытысы келген кезде резидент емес жалдамалы жұмысшылар шамадан тыс артып кетеді. Шаруа (фермер) қожалығының басшысы өзінің жұмысшылар санын азайтып көрсетуге тырысады. Өйткені міндетті зейнетақы төлемдерінің және әлеуметгік салық төлемдерінің көлемдері тікелей шаруа (фермер) қожалығында жұмыс істейтіндерге байланысты, жұмысшылар көп болса есептелген салық сомасы көп және керісінше. Мақта жинау уақытысы келген кезде 1-ден 20 адамға дейін жұмысшылар жалданады, әрине олар сол жерде тұрақты істейтіндер емес. Бұны бақылап түру мүмкін емес, оған себеп ауылшаруашылығының жұмысы науқандық және егістік алқаптарының өте алыс жерлерде орналасуы және салық қызметкерлерінің санының аздығы. Бұдан шығу үшін 1 гектар жерге науқаңдық мерзіміне қарай: егу, жинау, қайта өңдеу және егетін егін түріне, сонымен қоса егістік аймағына қарай жұмысшылар санын норматив ретінде бекіту және сол бойынша әлеуметтік салық пен міңдетгі зейнетақы аударымдарын есептеу керек.

Қоршаған ортаны ластағаны үшін төлемді төлеуде де, 1 гектар жерге қарай норматив бойынша жанаржағармайдың кету шығынын есептеп сол бойынша есептеген дұрыс болар. Өйткені біз шаруа (фермер) қожалығының қанша жанаржағармай қолданғанын, олардың жанаржағармайды қолма-қол ақша төлеу арқылы сатып алуынан және шығындар есебін шаруа (фермер) қожалықтарының жүргізбеуінен біле алмаймыз.

Өкініштісі, салық саясаты салықтың киындығынан жеткіліксіз икемділігімен ерекшеленеді. Салық салу жүйесі жоғары салық алу деңгейімен өзгеше. Мұның барлығы жазылған экономикалық шындықтарға қайшы келеді. Өйткені елдің экономикалық өсу деңгейі жалпы ішкі өнімдегі бюджет үлесі тікелей корреляциялауы. Осыған қарай Қазақстандық кәсіпкерлік актуалды сұрақтардың бірі болып келеді. Оған себеп, салық төлемдерін есеп және есеп беруді толтыруға қиын және көптеген талаптардың болуы.

Көп кәсіпкерлер бұл сұрақтар бойынша қиналады. Оған белгілі шығындар, білім және аз емес уақыт, сонымен қоса тәжірибелі бухгалтерді ұстау қаражаттары қажет. Ал ол барлық кәсіпкердің қалтасына сай емес.

Табысты көптеп алуды ойлап жүрген бірақ одан бюджетке төленетін төлемдерді толтыру кезінде қиналатын кәсіпкерге тағы бір кедергі мемлекетгік салық зандылықтарының өте жиі өзгеруі. Құжаттарды, әрең толтырып жүрген ол бойынша жиі өзгерістерге еріп үлгере алмайды да мемлекеттік органдармен жиі түсініспеушілікке барады. Бірінші үлкен қателік шағын кәсіпкер үшін соңғы болуы мүмкін және ол оның бизнесіне "крест" қоюға әкеледі. Бұл ретте, шағын кәсіпкерлер заңнаманың өзгерістеріне үлгеріп, оған сәйкесінше есеп дайындап отыруы керек.

Шағын бизнес Қазақстанда әлде де болса экономиканың қажет тұтатын саласы бола алмай түр және өндіріс көлемінің артуына үлес қосу деңгейі де төмен, халықты жұмыспен қамту мәселесіне де көмегі шамалы.

Қазақстандағы жағдайды ескере қарасақ шағын бизнес орта, іріге қарағанда нәзік және қорғаусыз секілді. Бірінші кезекге ол салық жүйесімен байланысты, оның кейбір кедергілері отандық тауар өндірушілердің дамуына тежегіш болуда.

Жиі өзгеретін күбылыстарды сәйкесінше қателіксіз бақылап отыру үшін шағын кәсіпорындарға штатта кәсіпқой бухгалтерді ұстауы керек, бірақ оған айына кемінде 300 доллар айлық беру барлығына сай емес.

Келесі мәселе салық органдарымен қарым-қатынастардың қиындығы. Көп жағдайларда кәсіпкермен оны құрылым қызметкерлерінің арасыңда даулы жағдайлар туындайды, бірақ салық инспекторларын даудан жеңу тәжірибе жүзінде жеңу мүмкін емес.

Кәсіпкерлер үшін салық комитеттерімен жұмыс істегендегі басты кедергілердің бірі шенеуніктердің өз қызметіндегі мүмкіндікгерін артық қолдануы. Екінші орында салық қызметкерлерінің сауатсыздығы тұр. Кейбір жағдайларда тіпті олардың әрекеттері Қазақстан Республикасының "Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы" заңына қарсы келеді.

Салық жүйесінің кемшіліктерінің ішінде шағын кәсіпорындардың қызметіне кедергі болатыны ішкі нұсқауларға қол жетіспеушілігі. Кәсіпкердің салық органдарындағы ұйымдастыру-жарлықшы кұжаттарымен таныс болу мүмкіндігі жоқ, ал кәсіпкердің өзінің заң бұзушылығына алып келеді, соңы кәсіпорынға айыппұл санкциялар салумен аяқталады. Мынадай оқиғалар, салық органдары әділет басқармаларына тіркелместен дайындаған нұсқаулар бойынша қосымша алымдарды, кәсіпорындардан заңсыз ала бастаған. Кейбір кәсіпкерлер бұл нұскдулардың шын мәнінде заңды заңсызына қарамастан төлемін жүргізе берген. Уақыт өте келе ол нұсқау тіркелместен алынып тасталады да, ал төлеген ақшалар салық төлеушіге -қайтарылмайды. Міне осындай оқиғалар, ішкі нұсқаулықтарға кәсіпкерлердің қолының жетпеуінің салдарынан орын алған заңсыздықтардың пайда болуына алып келеді.

Сонымен қоса бухгалтерлік және салықтық есептеріне тәуелсіз қаржылық құжаттар мен операцияларды толтыруға екі-үш есе артық қаражат және уақыт жұмсауы шағын кәсіпкердің жұмысын әлде қайда киындатады.

Шағын кәсіпкерлерге мәселелердің бірі болып патенттен оңайлатылған декларацияға, оңайлатылған декларациядан жалпыға бірдей белгіленген тәртіп бойынша салықты төлеуте өту немесе керісінше болған жағдайда туындайтын қиындықтар.

Дамыған елдерде салықтар экономикалық процестерді жанама реттеушілердің ішіндегі ең тиімді құралдардың бірі болып табылады. Мүндағы кең тараған және дамыған елдердің көпшілігі қолданатын концепциялар соғыс жылдарынан кейін пайда бола бастаған. Осы концепцияға сәйкес бюджет шығындарының көлемі және салық салу нормасы жиынтық қоғамдық сұранысты реттеуге тығыз байланысты да мұнда оның деңгейін бірқалыпты ұстаған, баға тұрақтылығын сақгау және басқалар аса қажет. 80-жылдардан бастап экономикасы дамыған елдердегі мемлекеттік сектордың экономикаға араласуы қатты шектеліп (оның экономикаға тікелей араласуы шектеліп әсіресе мемлекеттік шығындардың азаюы бойынша) салық саясаты тек реттеуші қызметі ғана емес, сонымен катар бюджетті дефициттен тас қамалдай қорғап тұрды. Атап айта кететіні, бұл жағдай заңды және жеке тұлғаларға салық ауыртпалығының арқасында жүзеге аса алмайды, керісінше салық базасының кеңеюімен және кең масшатбты және мақсаттандырылған салықтардың азаюы салдарынан мемлекетгік шығындардың қысқаруының әсері әлде сезінерлік.

Егер осы уақытқа дейін салықтың жоғарғы ставкалары және прогрессивті салық ставкалары экономиканың дамудың жоғарғы деңгейіне және халықтың әлеуметтік қорғалуына әкеледі деп есептелсе, Батыс елдерінің көпшілігінде салық салу аймағының жалпы тенденциясында корпорация және жеке түлғалардың салықтық ауыртпалығын төмеңдету байқалады. Жетекші елдердегі (Америка Қүрама Штаттары, Жапония, Англия және басқалары) салық салу базасының кеңеюі кезінде, салық жеңілдіктерінің көлемі жән саны азаяды. Бірақ айта кететіні, бұл салық жеңілдіктері экономикасы дамыған және оның даму теңденциясына сәйкес келеді.

1995 жылға дейінгі Қазақстан Республикасындағы салық саясатында көптеген салық жеңіддіктері орын алған болатын, бірақ бұл жеңідіктердің нәтижесі көңіл толтырарлықтай бола алмады. Өйткені шектен тыс салық жеңілдіктерінің өзі экономикаға оң әсерін бере бермейді. 1995 жылы кабылданған салық кодексінде ол жеңілдікгерді алып тастап, оған басқаша сипат берді. Ал қазіргі кезде салық кодексінде қай салаларға жеңілдіктерді беру керектігін және қандай мөлшерде беру керекгігін зерттеп, сан соқтырарлық қателіксіз тиімді салық саясатын жүргізу мүмкіндігі бар. Әлемдік тәжірибедегі салық жеңілдіктерінің көптеген түрі, сол жеңілдіктердің нөтижелері біздің қателіксіз салық рефоромаларын жүргізуімізге септігін тигізері хақ.

Әрине қазіргі кезде біз сол елдердегі салық салу деңгейін Қазақстанның салық салу деңгейімен біртектестіре алмаймыз. Абсолютті табыс мөлшері және қосылған құны бізбен салыстырғанда Батыс едеріңде әлде қайда жоғары, осыған қарай салық ауыргаалығы да (корпорациялар мен жеке тұлғаларға) салық ставкалары бірдей болғанымен әр түрлі.

Нарықтық қатынастары дамыған еддерде бюджетгің калыптасуындағы жекелеген салық түрлерінің рөлі келесідей (пайыздық катынаста): жеке табыс салығы — 40, корпорациялық табыс салығы — 10, әлеуметгік салық - 30, қосылған күн салығы — 10, кеден баж салықтары — 5 және басқалары — 5.

Бұл ретте, Батыс елдеріндегі тәжірибе олардағы бюджеттің қалыптасуында жеке тұлғаларға салық салудың үлесінің жоғары екенін көріп отырмыз.

Жеңілдіктер түпкі нәтижеде мемлекет үшінде, сондай-ақ экономика үшінде , бизнестің дамуын кері ынталандырып, теріс әсер береді.

Салық жеңілдіктері бар бизнес субъектілеріне өндіріс технологиясын жетілдіруді ойлаудың қажеті жоқ, себебі салық жеңілдіктерімен олар салық міндеттемесін толық орындайтын кәсіпкерлердің қасында олар бәсекелестік артықшылыққа ие. Соңғылары технологияны жаңартуға емес, қандай әдіспен болсада жеңілдігі бар салық салу режиміне өтуге тырысады. Ал жеңілдіктерін мүлдем ала алмайтын компаниялар «Егер басқалары төлемесе, мен неге төлеуім керек?!» деген қағиданы ұстанып, көлеңкелі экономикаға кетуге тырысады.

Жоғарыда айтылғандардың барлығы құқықтық «әділетті» мемлекет құруда мемлекеттік биліктің имиджін дискредиттеп, салық тәртібін бәсеңдетіп, коррупциялық құқық бұзушылыққа жол береді.

Қазіргі таңдағы жағдай салық жеңілдіктерінің көп екендігін көрсетіп отыр. Бірақ 2002 жылы Салық кодексін енгізген кезде, салық жеңілдіктері экономиканың жеке салаларының дамыту үшін мемлекеттік қолдау ретіндегі уақытша шаралар ретінде қарастырылған еді.

Мысалыға, Салық кодексімен айқындалған шағын бизнес субъектілері үшін арнаулы салық режимі бюджетпен есеп айырысудың тәртібін оңайлату және осы категориядағы салық төлеушілерге салық ауыртпашылығын төмендетуге бағытталған еді.

Сонымен қатар, арнаулы салық режимін қолдану тұрақты кеңею тенденциясына ие.

Бірақ арнаулы салық режимін енгізудің концепциясын қарайтын болсақ, осы режимдер шағын бизнеске қалыптасудың барлық кезеңдерінен өтіп, одан соң орта бизнес субъектісіне айналуға және жалпыға бірдей салық салу режиміне көшу қарастырылған.

Арнаулы салық режимін қолдану сфераларын кеңейту салдарынан, батыстық өлшемдер бойынша орта бизнеске жатқызуға болатын шағын бизнес субъектілері жалпыға бірдей белгіленген режимге оның ішінде, кәсіпорынды бөлек ұсақ кәсіпорындарға бөлу арқылы өтуге асықпайды,. Осылайша, арнаулы салық режимін бизнестің дамуы мен қалыптасуы емес, салықтарды минимизациялаудың жолы ретінде қолданады.

Одан басқа, арнаулы салық режимі экономиканың көлеңкелі секторының дамуына жанама әсер етеді. Оның негізгі себебі, шығындар бөлігін анықтау үшін бухгалтерлік есептің жүргізілмеуі. Табыс бөлігін анықтау мақсатында маңызды көрсеткіштердің болмауы, арнайы салық режимінде патент немесе оңайлатылған декларация негізінде қызмет ететін субъектілерге автоматтандырылған камералдық бақылау жүргізуге мүмкіндік бермейді.

Кәсіпкерлік қызметпен айналысу барысында толықтай немесе жартылай есептің болмауы, базарларда кәсіпкерлік қызметпен айналысатын жеке тұлғалардың нақты алған табысын, жалдамалы қызметкерлердің санын жасыруға және бюджетпен бір реттік талонмен есеп айырыса отырып, экономиканың көлеңкелі секторына өтуге себеп болып отыр. Сонымен қатар, бұл аталған тұлғалар бақылау касса машиналарын қолданудан босатылған.

Ауылшаруашылығы өнімдерін өндіретін шаруа немесе фермер қожалықтары және заңды тұлғалар үшін арнаулы салық режимі бойынша да осындай жағдай қалыптасып отыр.

Бірыңғай жер салығы негізінде арнайы салық режимін қолданатын салық төлеушілер үшін салық салу объектісі болып жер учаскесінің құнына тұрақты 0,1% ставкасын қолдану болып табылады.

Ауылшаруашылығы өнімдерін өндіретін заңды тұлғаларға арнаулы салық режимінің басқа түрі, яғни патент негізінде және салықтарды бюджетке төлеу кезінде салық соммасын 80 % азайту қарастырылған.

Аграрлық сектордың субъектілері арасында арнаулы салық режимінің кең тарауы, олардың арнаулы салық режимін пайдаланатын салық төлеушілердің санының динамикасының өсуімен дәлелденіп отыр.

Аграрлық сектордың субъектілеріне арналған арнаулы салық режимінің осы уақытқа дейін қызмет етуінде, материалды-техникалық базаны жақсартуға, тауарды өткізуді ұйымдастыру, бәсекеге қабілеттілікті арттыруға мүмкіндік берілді. Енді қазіргі таңда мемлекетке салық салудың оңайлатылған тәртібін алып тастауға және осы секторды ауылшаруашылығы тауарларын өндіру субъектілеріне субсидиялар беру арқылы көмек көрсетуіне болады.

Осылайша, Салық кодексімен шағын бизнес және аграрлы сектор субъектілеріне қарастырылған арнаулы салық режимі кәсіпкерлердің бизнесті әрі қарай кеңейтуге, өндіріс көлемін арттыруға ынталандырмайтындығын және нақты табысы мен жалдамалы қызметкерлер санын жасыра отырып көлеңкелі экономиканың дамуына жағдайлар туғызып отыр.

Мемлекет үшін АЭА – бұл, ең біріншіден, шығындар. Оның ішінде, АЭА әкімшілендіру барысында АЭА территориясында арнайы салық комитетін құру. Салық комитеттерінің материалды техникалық базасын қамтамасыз ету және олардың арнайы экономикалық аймақтарда қызмет етуі үшін 2009 жылдың 1 қыркүйегіндегі жағдай бойынша 319 млн астам ақша қаражаттары жұмсалған. Салық комитеттерінің барлық штаттық қызметкерлер саны 84 адамды құрайды.

Сонымен қатар, АЭА аумағында дирекция мен кеден органдарын құру үшін де шығындар жұмсайды.

2006-2008 жылдары аралығында «Астана – жаңа қала» АЭА, «Морпорт Актау» АЭА, «Парк информационных технологий» АЭА территорияларында салық салудың арнайы режимін қолдану мемлекет бюджетіне 28 млрд теңге шығын әкелді.

Бюджет шығындарының басым бөлігі «Астана – жаңа қала» АЭА келеді.

Сонымен қатар, салық жеңілдіктерінің тиімділігінің төмен екендігін айта кету қажет. Мысалы, «Астана – жаңа қала» АЭА бойынша құрылысты арзандату мақсатында енгізілген жеңілдіктер көзделген нәтижелерге жетпеді. Ұсынылған жеңілдіктерге қарамастан, сол жағалауда үйдің 1 ш.м. 1600 доллардан асты.

Тәжірбие көрсетіп отырғандай, АЭА құру бәсекелестіктің тең емес шарттарына алып келеді, оның себебі географиялық аймаққа енбейтін кәсіпорындар АЭА кіре алмай, арнайы салық режимін қолдана алмайды. Түпкі нәтижеде, бұл осы кәсіпорындардың дестимуляцияға және олардың ары қарай дамуына ынталандырмайды.

Осылайша, арнайы шектелген территорияда салық салудың ерекше режимін қолдану, аймақтардың экономикасының тиімді және бірқалыпты дамуына мүмкіндік бермейді.

Салық салудың әділдік принципін сақтау әділ салық саясатын қалыптастырудың ерекше шарты болып табылады. Дамыған мемлекеттердің тәжірбиесі көрсетіп отырғандай, олардың салық салуда кандай да бір салықтық жеңілдіктер мен жұмсартуларсыз арқылы дамуға тырысады. Дамыған мемлекеттердің салық салуындағы негізгі принцип – мемлекет бюджетінің табыс бөлігін қалыптастыруда барлық салық салушылардың бірдей қатысуы. Салықты төлеу әрбір салық төлеуші үшін мызғымас міндеттемесі болып табылады. Кез келген салық төлеушілердің жекелеген категориясын лоббилеу, яғни салық жеңілдіктерін беру заңнамалық актілерді қабылдайтын органдармен, сонымен қатар халық арасынанда қатаң түрде қабылдамауға алып келеді.

Салық ауыртпашылығын заңды тұлғалардан жеке тұлғаларға ауыстыру мақсатында жалпы декларациялауды енгізу қажет.

Жалпыға бірдей декларациялауды енгізу салық салудан құтылып кетіге мүмкіндік беретін арнайы салық салу режимдері бар кезде мүмкін емес.