Семья indd
Тіс төіректік сигматизмде
жүктеу/скачать 1.23 Mb. Pdf көрінісі
|
| Тіс төіректік сигматизмде тіс аралық сияқты ысқырық
жойылады. Сондай-ақ С, Ц, З, дыбыстары Т, Д, дыбыстарымен алмас- тырылып айтылуымен сипатталады. Мысалы: сағат – «тағат», қозы – «қоды». Тіс төңіректік сигматизмінде С дыбысын әуелі бөлек кейін буын, сөз құрамында созып айту, артикуляцияны дұрыс көрсетуі арқылы түзетеді. Арти куляцияны схемалық суретпен бейнелеп көрсету пайдалы. Бала С дыбысын дұрыс айтқанда қол сырты арқылы жіңішке, күшті, салқын ауа ағымын, ол төмен және қиғаш бағытталғанын сезінуі де көмек береді. Тіл икемділігі жетпегенде артикуля- циялық жаттығулар елеулі көмек береді. Атап айтқанда тілді тіс арасына тигізу, оны ашық ауыздан астаушалап шығару, тіл үстін деңес сигматизмді түзетуге пайдалану иіп ашық ауадан астаушалап шығару, тіл үстін дөңес иіп ұшын төменгі қызыл иекке тіреу. Бұл жаттығулар күрек тістер жақын орналасқан жағдайда тілдің дұрыс қалпын орнықтыруға, дұрыс дыбыс шығаруға көмектеседі. Ал ызы сигматизм кезінде С, Ц, 3 дыбыстары азды көпті шу естілетін реңкке ие болады. Анық байқалған түрлерінде бұл кемшілік парасигматизм деп аталады. С- Ш, Ц- Ч, З- Ж дыбыстарымен алмасады. Мысалы, сағат- чағат, цирк- чирк болып айтылады. Мұнда алдымен С дыбысының дұрыс, теріс айтылу ерекше- ліктеріне назар аудару керек. Алайда бекіп қалған ақаулық ызың-ысқырық дыбыстарын анық ажыратқан жағдайда да, С дыбысының дұрыс артикуляциясын меңгеруін қамтамасыз етпейді. Сондықтан ауызды ашып отырып балаларға артику- ляцияның дұрысын айнаның алдында және дұрыс емес артикуляцияның айырмашылығын өз саусағымен өрнектеу арқылы сезінуге көмектесуі керек. Тілді дұрыс қалыпқа енгізген соң, балаға дем шығарып, ауа ағынын сезінуге мүмкіндік жасау керек. Егер аталған тәсілдер нәтиже бермесе, С дыбысының тіс- аралық артикуляциясын уақытша орнықтыру керек. Мұндай қарама-қайшылық арқылы тілдің алдыңғырақ және кейінірек қалпын айыру жеңіл. Одан әрі буын, сөз материалдары арқылы С дыбысының тіс аралық артикуляциясын, қалыптастырып, оны Ш дыбыстарынан ажыратып болған соң дыбысты тіспен қысып айтатын қалыпқа, тіс аралық сигматизді түзететін тәсілге көшуге болады. Бұлай айтылу тіл ұшының күрек тістерден қашықтау болуы салдарынан, ысқырық дыбыстарға қажет қуыс мөлшерінің едәуір үлкеюі нәтижесінде пайда болады. Ызың сигматизм тілдің күрек тіспен жақындауына кедергі болатын тіс-жақ жүйесінің аномалиясы болып табылады. С фонемасыны ызы сигматизм кезіндегі артикуляциялы кескіні Зондты тіс аралы сигматизмде пайдалану. С дыбысыны тіс төіректік сигматизмні артикуляциялы көрінісі. 77 76 Тіс төңіректік сигматизмдегі сияқты, бұл да есту қабілеті төмен балаларда жиі кездеседі. Олар сөйлеу танымының ең жоғарғы дыбыстарын естіп, оның С, Ц, 3 дыбыстарын Ч, Ш, Щ түрінде қабылдайды. жүктеу/скачать 1.23 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|