Ші беттің ші беті

а) иксодидтердің ұрғашысы мен аталығында;

б) иксодидтердің аргас кенелерімен салыстырғандағы.

Тапсырма 4. Паразитиформды кенелермен күресте қолданатын акарицид-тік препараттарды атаңыз ......

Бақылау сұрақтары:

1 Кенелердің қандай ерекшеліктеріне қарай ұрғашысын аталығынан, имагоны нимфадан айыруға болады?

2 Иксодид кене туыстарын денесінің қандай бөлігіне қарап айыруға болады?

3 Паразитиформды кенелер қандай рөл атқарады?

4 Иксодидтердің аргас кенелерінен қандай айырмашылықтары бар?

5 Иксодес, дермацентор, боофилюс, гиаломма, гемафизалис, рипицефалюс туыстарының морфологиялық ерекшеліктері неде?

Есімбеков Ж.М. және басқалары. Жануарлардың инвазиялық ауруларын анықтау практикумы – Алматы, 2000 – Б.100-107.

Ыбраев Б.К. Жануарлардың арахноэнтомоздарын балау және дауалау. Астана, 2002 – Б.3-11.
Тақырып № 3-4. Акариформды кенелерді анықтау және жүргізілетін күрес шаралары

Ұзақтығы - 2 сағат.

Сабақтың мақсаты: студенттерді акариформды кенелермен таныстыру және зертханалық тәсілдермен балауды игерту.

Сабақтың мазмұны:

1 Студенттер тері қырындысын алуды, оларды жөнелтуге дайындауды және диагнозды қою тәсілдерін меңгерту.

2 Саркоптоид кенелерінің морфологиялық ерекшеліктерімен, құрылысымен және айыра балау тәсілдерін игерту.

3 Акарицидтік препараттармен танысу, саркоптоидоздарды емдеу және жүргізілетін ветсаншараларды игеру.

4 Студенттерді саркоптоидоздарда емдік-дауалақ шараларды жоспарлауды үйрету.

1 Қандай акариформды кенелер жануарлардың тоғышары?

2 Саркоптоидоздарда жануарларда байқалатын сыртқы белгілері?

3 Саркоптоидоздарды балаудың қандай әдістерін білесіз?

4 Морталды тәсіл дегеніміз не?

5 Виталды әдіс дегенді қалай түсінесіз?

6 Гамма-изомер дегеніміз не?

7 Қыс уақытында саркоптоидоздарды емдеуді қалай жүргізу керек?

8 Авермектиндерді, неоцидолды, креолинді, диазинонды қолданғаннан кейін қанша уақыт өткенде малды союға болады?

Тапсырма 2. Саркоптоид кенелердің ерекшеліктеріне қарай айыру кестесі

	Sarcoptes Саркоптоидоз	Psoroptes Псороптоз	Chorioptes Хориоптоз	Otodectes Отодектоз	Demodex Демодекоз	Knemidocoptes Кнемидокоптоз
Денесі
Сирақтары
Бейім мал, құс
Мекен орны
Денедегі алғашқы қабыну орны
Кене суреті

Тапсырма 3. Саркоптоидоздарда қолданылатын акарицидтік препараттар және оларды қолдану жолдарын көрсетіңіз.

Бақылау сұрақтары:

1 Саркоптоид кенелерінің туыстарын атаңыз.

2 Адамда кененің қандай түрі қышыма тудырады?

3 Саркоптоид кенелерін қандай белгісіне қарай ажыратуға болады?

4 Қышыма белгілері қандай ауруларда тіркеледі?

5 Неліктен қыста инъекциялық, апликациялық авермектиндерді қолданған, ал жаз уақытында ауырған малды акарицидтік ванналарда тоғытқан дұрыс деп ойлайсыз?

6 Тоғыту ваннасындағы гамма-изомерді қалай білуге болады?

7 Саркоптоидозды балау қалай жүргізіледі?

8 Морталды және виталды әдістердің қандай түрлерін білесіз және қырындыда қандай объектіні зерттейді?

Әдебиет:

Есімбеков Ж.М. және басқалары. Жануарлардың инвазиялық ауруларын анықтау практикумы – Алматы, 2000 – Б.107-114.

Ыбраев Б.К. Жануарлардың арахноэнтомоздарын балау және дауалау. Астана, 2002 – Б.12-21.
Тақырып № 5-6 Жәндіктердің морфологиясы. Бөгелек тудырған ауруларды балау және жүргізілетін күрес шаралары

Ұзақтығы - 2 сағат.

Сабақтың мақсаты: студенттерді жәндіктердің жалпы құрылысымен таныстыру. Бөгелектердің ересектері мен личинкаларының анатомиялық-морфологиялық ерекшеліктерін игеру қажет.

Сабақтың мазмұны:

1 Жәндіктердің жалпы құрылысымен танысу.

2 Бөгелектердің дене ерекшеліктерін ескере басқа қанатты жәндіктерден (бал арасы, сона, жабайы ара) айыру.

3 Гиподерма, эструс және ринэструс бөгелектерінің айырмашылықтарын игеру.

4 Гастрофил мен гиподерма личинкаларының құрылысын және ерекшеліктерін зерттеу.

Ұрғашысының имагосы:

гастрофилдің ............ гиподерманың .............. эструстың ..............

Личинкасы:

1 Жәндіктердің өрмекшітәрізділерден айырмашылықтары.

2 Бөгелектердің соналардан морфологиясы бойынша айырмашылығы неде?

3 Қарын, тері асты және танау қуысы бөгелектерінің айырмашылықтары қандай?

4 Бөгелектердің елімізде ұшу мерзімдері қашан және қандай ветеринариялық-санитариялық шараларды қамту керек?

5 Бөгелектердің қандай түрі жұмыртқа салады, қайсысы тірі туады?

6 Гиподерма личинкалары қандай орындарда мекендейді?

7 Гастрофилез, ринэстроз, эстроз, гиподерматозды балау әдістері қандай?

8 Жануарлар қалай залалданады және қандай дауалау шараларын жүргізген дұрыс?

Әдебиет:

Есімбеков Ж.М. және басқалары. Жануарлардың инвазиялық ауруларын анықтау практикумы – Алматы, 2000 – Б.114, 137-146.

Ыбраев Б.К. Жануарлардың арахноэнтомоздарын балау және дауалау. Астана, 2002 – Б.22-38.
Тақырып № 8. Жануарлардың эктопаразиттерін анықтау және жүргізілетін күрес шаралары

Ұзақтығы - 1 сағат.

Сабақтың мақсаты: студенттерді эктопаразиттерді жинау, бекіту, тасымалдауға дайындау әдістеріне үйрету. Бит, жүн-, мамық-, қауырсынжегіш және қой мелофагын айыруды игерту.

Сабақтың мазмұны:

1 Жануар денесінен эктопаразиттерді жинау әдісін игеру.

2 Бит, жүн-, мамық-, қауырсынжегіш және қой мелофагын ерекшеліктеріне қарай негізгі морфологиялық құрылысын ескере айыру.

3 Эктопаразиттерді арнайы ерітінділерде бекіту және этикеткалауды үйрену.

Тапсырма 1. Эктопаразиттерді ажырата балау кестесі

	Бит	Жүн-, мамық-, қауырсынжегіш	Қансорғыш
Латынша атауы
Басының құрылысы
Дене пішіні
Сирақ пішіні
Аурудың атауы

Тапсырма 2. Бит, қансорғыш, жүн-, мамықжегіштердің суретін салу.

Тапсырма 3. Эктопаразиттермен залалданған жануарларды емдеуге қолданатын препараттарды көрсетіңіз.

Бақылау сұрақтары:

1 ІҚМ, қой, жылқы, шошқада эктопаразиттер дененің қай жерінде жиі кездеседі?

2 Бит, қансорғыш, жүн-, мамықжегіштердің бір-бірінен айырмашылықтарын атаңыз?

3 Бит, қансорғыш, жүн-, мамықжегіштер немен қоректенеді?

Есімбеков Ж.М. және басқалары. Жануарлардың инвазиялық ауруларын анықтау практикумы – Алматы, 2000 – Б.130-135.

Ыбраев Б.К. Жануарлардың арахноэнтомоздарын балау және дауалау. Астана, 2002 – Б.51-58.
Тақырып № 9-10-11-12-13 Кокцидиоздар мен мастигофороздарды балау және жүргізілетін күрес шаралары

Ұзақтығы – 5 сағат.

Сабақтың мақсаты: студенттерді эймерий, трипаносом мен трихомонад түрлерінің ерекшеліктеріне, оларды кокци­диоз, киеңкі және трихомонозды балау әдістеріне үйрету.

Сабақтың мазмұны:

1 Ауруларға бейім жануарлардан сынамаларды (нәжіс, жыныс жолдарынан сұйықтық, қан) алу техникасына үйрету және Дарлинг әдісімен зерттеуді игерту.

2 Бауыр жұғынды, ішектен қырынды, түйіндердің сықпасын алу, сынама дайындау және ооцисталарға зерттеуді игеру. Анықталған ооцисталардың суретін салу, туысқа дейін жіктеу.

4 Анықталған ооцистаны гельминт жұмыртқаларынан, ауа көпіршіктерінен және басқа ұқсас объектілерден айыру.

5 Грегерсен әдісімен нәжістегі жасырын қанды анықтау.

6 ІҚМ мен жылқының жыныс жолдарынан алынған шайындыны ауру қоздырушыларына зерттеу. Қоздырушылардың (трипаносом, трихомонад) морфологиясына назар аудару және суреттерін салу.

Тапсырма 1. Төмендегі кестені толтырыңыз

	Қоздырушы-ның атауы	Биотұғырығы	Сыртқы белгілері	Балау әдістері
Қоян эймериозы
ІҚМ эймериозы
Тауық эймериозы
ІҚМ трихомонозы
Жылқы киеңкісі

Тапсырма 2. Ауру қоздырушыларының суреттерін салыңыз.

Тапсырма 3. Төмендегі ауруларда қолданылатын препараттарды атаңыз және қолдану жолын көрсетіңіз:

эймериозда:

киеңкіде:

трихомонозда:

1 Кокцидиозға қандай жануарлар сезімтал?

2 ІҚМ, қой және құс эймерийлерінің түрлерін атаңыз.

3 Ооциста дегеніміз не және оның құрылысындағы ерекшеліктер?

4 Кокцидий ооцистасына қандай ұқсас объектілерді білесіз?

5 Трихомона мен трипаносомалардың морфологиялық ерекшеліктері неде және оларды қалай айырады?

6 Эймериозды балау тәсілдерін атаңыз.

7 Жылқы киеңкісі мен ІҚМ трихомонозын қалай анықтайды?

8 Кокцидиоздар мен эймериоздар терминінің айырмашылығы неде?

Әдебиет:

Есімбеков Ж.М. және басқалары. Жануарлардың инвазиялық ауруларын анықтау практикумы – Алматы, 2000 – Б.72-81.

Сабақтың мақсаты:

1 Ауру, аурудан күдікті малдан перифериялық қанын алу.

2 Алынған қаннан жұғынды дайындау.

3 Қан жұғындысын дайындау, спиртте бекіту және Романовский әдісімен бояу.

4 Пироплазмидаларды қан жұғындысында зерттеу техникасын қолдана сынамаларда анықтау.

5 ІҚМ пироплазмозын, тейлериозы мен франсайелезін, жылқы нутталлиозының қоздырушыларының морфологиясын зерттеу.

6 Пироплазмидоздарға қарсы қолданылатын химиотерапевтикалық препараттардың түрлері мен қолдану жолдарын игеру.

биотұғырығы - дене пішіні - тұрқы - жайғасуы -

денешіктердің жайғасу бұрышы - эритроциттегі саны -

Тапсырма 2. Пироплазмидоздарды балау әдістерін атаңыз:

Тапсырма 3. Пироплазмидаларды жіктеу кестесі

Ауру түрі	Қоздырушының латынша атауы мен сыртқы белгісі	Тасымалдай-тын кене туысы	Балау мен қоздырушының морфологиясы
ІҚМ пироплазмозы
Жылқы пироплазмозы
Жылқы нутталлиозы
ІҚМ бабезиозы
ІҚМ тейлериозы
ІҚМ франсайеллезі

Тапсырма 4. Пироплазмидоздарға қарсы қолданылатын препараттарды атаңыз.

Бақылау сұрақтары:

1 Неліктен пироплазмидоздарды балау үшін жұғындысына перифериялық қанын алады?

2 Пироплазмидалардың пішіндері қандай болады?

3 Қан жұғындысын зерттегенде қандай қан түйіршіктеріне назар аударылады және неге?